Załącznik do Uchwały Nr /2012 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 2012 r. GMINNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO NA LATA 2012 2015 Barcin, kwiecień 2012 r. 1
SPIS TREŚCI: I. WPROWADZENIE. STR. 3-4 II. DIAGNOZA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM. STR. 5-12 III. DZIAŁANIA NA RZECZ OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZYNYMI STR. 12-13 IV. DZIAŁANIA GMINY BARCIN NA RZECZ OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO STR. 13-18 V. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU STR. 18-19 VI. MONITORING I EWALUACJA STR. 19 VII. SPOSOBY SPRAWOZDAWCZOŚCI STR. 19 2
I. WPROWADZENIE Światowa Organizacja Zdrowia w swojej klasycznej definicji określiła zdrowie jako stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia. W tym aspekcie zdrowiem psychicznym jest nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również stan, w którym osoba zdaje sobie sprawę ze swego potencjału, może sobie radzić ze stresem, pracować efektywnie oraz jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie. W związku z powyższym zdrowie psychiczne jest istotnym elementem zainteresowań zdrowia publicznego. Mając na uwadze rozmiar i dynamikę problemów zdrowia psychicznego zostało opracowanych szereg dokumentów przez Światową Organizację Zdrowia, organy Unii Europejskiej oraz organy administracji publicznej Polski określających modele opieki psychiatrycznej. Z uwagi na uwarunkowania epidemiologiczne, poziom rozwoju zasobów opieki psychiatrycznej i pomocy społecznej oraz integralności problemów zdrowotnych i społecznych istnieje potrzeba wypracowania programu lokalnego. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.), ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. Ponadto, w działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorządy zawodowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a także inne osoby fizyczne i prawne. W tym aspekcie, ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególności na: 1) promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym; 2) zapewnianiu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym; 3) kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałaniu ich dyskryminacji. Powyższe działania obejmuje Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, który określa strategię działań mających na celu ograniczenie występowania zagrożeń dla zdrowia psychicznego, poprawę jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi i ich bliskich oraz zapewnia dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej. Prowadzenie działań określonych w Programie należą do: zadań własnych samorządów województw, powiatów i gmin, Narodowego Funduszu Zdrowia oraz ministrów właściwych ze względu na charakter działań określonych w tym Programie. Opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi jest wykonywana w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej w formie opieki doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej oraz w domach opieki społecznej. Opieka zdrowotna w Gminie Barcin finansowana jest z następujących źródeł: 3
a) Narodowego Funduszu Zdrowia środki przeznaczane są na świadczenia zdrowotne, b) budżetu Gminy Barcin środki przeznaczane są głównie na zadania z zakresu pomocy społecznej, c) środków własnych świadczeniodawców (zakładów opieki zdrowotnej). Obowiązki Gmin w zakresie ochrony zdrowia, w tym zdrowia psychicznego wyznaczają następujące akty prawne: 1) ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego; 2) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zgodnie, z którą do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty z zakresu ochrony zdrowia; 3) ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zgodnie, z którą do zadań własnych gmin w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności: a) tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia; b) analiza i ocena potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany; c) promocja zdrowia i profilaktyka, mające na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu; d) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców; e) inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami; f) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców; g) wspomaganie i monitorowanie działań lokalnej wspólnoty samorządowej w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej prowadzonych na terenie gminy; h) pobudzanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie i na rzecz ochrony zdrowia; i) przekazywanie staroście powiatowemu informacji o realizowanych na terenie gminy programach zdrowotnych; 4) ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, zgodnie, z którą, do zadań własnych gminy należy opracowanie i realizacja gminnej i powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. 5) ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii zadania własne gminy wynikające z tych ustaw realizowane są w ramach odrębnego, corocznie uchwalanego przez Radę Miejską, gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. 4
Niniejszy Program określa najbardziej istotne elementy polityki zdrowotnej Gminy Barcin i wyznacza kierunki działania w zakresie poprawy stanu zdrowia psychicznego mieszkańców, zaspokojenia ich potrzeb zdrowotnych oraz organizacji opieki zdrowotnej. Program obejmuje przedstawienie propozycji planowanych działań w obszarze zdrowia psychicznego, zawierając diagnozę aktualnego stanu zdrowotnego w Gminie Barcin oraz cele polityki zdrowotnej w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, które mogą przyczynić się do wypracowania docelowego modelu organizacji opieki psychiatrycznej. II. DIAGNOZA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM Zgodnie z art. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, mówiąc, o osobach z zaburzeniami psychicznymi mamy na myśli osoby: 1) chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne); 2) upośledzone umysłowo; 3) wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a które wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki. Podstawowym wskaźnikiem stanu zdrowia psychicznego Polaków jest rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych, rejestrowanych w placówkach psychiatrycznej opieki zdrowotnej, w tym także związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych: alkoholu, narkotyków i leków. W ciągu 18 lat, od roku 1990 do 2007, wskaźnik rejestrowanego rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych wzrósł o 119% (z 1629 do 3571 na 100 tys. ludności) w opiece ambulatoryjnej i o 50% (z 362 do 542 na 100 tys. ludności) w opiece stacjonarnej. Przy czym, o ile do roku 2005 wskaźniki sukcesywnie wzrastały, to między rokiem 2005 a 2007 wskaźnik rozpowszechnienia w opiece ambulatoryjnej spadł o 2%, a wskaźnik hospitalizacji wzrósł zaledwie o 1%. Zjawisko to spowodowane zostało w większym stopniu spadkiem zapadalności (liczby rejestrowanych pacjentów po raz pierwszy zgłaszających się do leczenia), a nie spadkiem liczby pacjentów leczonych w poprzednich latach. W latach 1990 2005 zapadalność w opiece ambulatoryjnej wzrosła o 132%, a w opiece całodobowej o 86%, natomiast w latach 2005 2007 zapadalność w opiece ambulatoryjnej spadła o 10% (z 1029 do 930 na 100 tys. ludności), a w opiece całodobowej o 7% (z 240 do 223 na 100 tys. ludności). Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Barcinie, liczba osób objętych różnego typu zaburzeniami psychicznymi objętych wsparciem sytemu pomocy społecznej w latach 2009 2011 kształtuje się na poziomie ok. 7-80 osób rocznie. Największą grupę stanowią osoby dotknięte upośledzeniem psychicznym ok. 30 osób. Pozostałe to osoby dotknięte chorobami psychicznymi (schizofrenia, zaburzenia paranoidalne, zaburzenia efektywne, depresje) - 20 osób. 5
Pozostałą grupę stanowią osoby z różnego typu uszkodzeniami centralnego układu nerwowego w wyniku chorób przewlekłych lub uszkodzeń biochemicznych lub mechanicznych. W każdym roku budżetowym na pomoc osobom niepełnosprawnym i chorym z tytułu zaburzeń psychicznych udzielne jest wsparcie w niżej wymienionych formach: 1. Usługi specjalistyczne świadczone poprzez Środowiskowy Dom Samopomocy; średni koszt 420.000 zł (35-38 osób rocznie). 2. Zasiłki stałe i ubezpieczenia zdrowotne ok. 12.000 zł (3-4 osoby rocznie). 3. Zasiłki celowe, pomoc w naturze ok. 20.000 zł (27-32 osoby rocznie). 4. Usługi opiekuńcze w domu chorego ok. 68.000 zł (6-10 osób rocznie). 5. Utrzymanie osób chorych i niepełnosprawnych z zaburzeniami w domach pomocy społecznej ok. 116.000 zł (6-7 osób rocznie). Ogółem roczna pomoc w ramach świadczeń z ustawy o pomocy społecznej wynosi 636.000 zł. Na podstawie doświadczeń zawodowych pracowników pomocy społecznej z osobami dotkniętymi zaburzeniami psychicznymi istnieje problem dotyczący zapewnienia podstawowej opieki medycznej. Bolączką chorych jest brak ciągłego i bieżącego dostępu do specjalistów oraz brak oferty leczniczej np. wizyt lekarskich w domu chorego. Gmina Barcin ma w miarę sprawny system wsparcia Środowiskowego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które wyrażają gotowość przyjęcia oferty pomocy. Problem jest z osobami, które odmawiają pomocy specjalistycznej. Dlatego ważnym celem niniejszego programu będzie zwiększenie świadomości społecznej o problemach osób z zaburzeniami psychicznymi. Na terenie miasta Barcina znajduje się Dom Pomocy Społecznej, w którym na stałe zamieszkuje 70 przewlekle psychicznie chorych mężczyzn. Najczęściej są to Panowie z rozpoznaniem schizofrenii (paranoidalna, rezydualna, przewlekła) - ok. 60%, następnie z zespołem psychoorganicznym (otępiennym, pourazowym, charakteropatycznym) - ok. 20%, z innymi rozpoznaniami między innymi: encefalopatia, oligofrenia oraz zespół urojeniowy. Z danych otrzymanych z Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Barcinie z Poradni Zdrowia Psychicznego wynika, że liczba osób zgłaszających się do Poradni wzrasta. W 2009 roku zgłosiło się 376 osób psychicznie chorych (bez uzależnień), w 2010 roku 354, a w 2011 roku 400 osób. Wzrasta także ilość osób z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem alkoholu. W 2009 roku 388, w 2010 roku 370, a w 2011 roku 412. Poniższa tabela pokazuje ilość osób z podziałem na płeć oraz na podział ze względu na przyczyny zaburzenia. 6
2009 2010 2011 Razem Podział procentowy Ogółem K M Ogółem K M Ogółem K M K M Lata 2009-2011 razem z podziałem na kobiety i mężczyzn, udział procentowy Liczba osób ogółem: w tym: 388 275 113 370 220 150 412 264 148 1170 100,00% 759 411 64,87% 35,13% zaburzenia spowodowane 7 1 6 10 2 8 8 0 8 25 2,14% 3 22 0,26% 1,88% używaniem alkoholu zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych zaburzenia psychiczne (bez uzależnień) Udział % K Udział % M 5 2 3 6 3 3 4 4 0 15 1,28% 9 6 0,77% 0,51% 376 272 104 354 215 139 400 260 140 1130 96,58% 747 383 63,85% 32,74% zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu w tym: 7 1 6 10 2 8 8 0 8 25 100,00% 3 22 12,00% 88,00% ostre zatrucia (F10.0) 7 1 6 0 0 0 0 0 0 7 28,00% 1 6 4,00% 24,00% zespół uzależnienia (F10.2) 0 10 2 8 5 0 5 15 60,00% 2 13 8,00% 52,00% zespół abstynencyjny bez majaczenia (F10.3) 0 0 0 0 0 0 2 0 2 2 8,00% 0 2 0,00% 8,00% inne zaburzenia psychiczne (F10,7; F10.8; F10.9) 0 0 0 0 0 0 1 0 1 1 4,00% 0 1 0,00% 4,00% zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych zespół uzależnienia i zespół abstynencyjny ; leki uspakajające i nasenne (F13.2; F13.3) ostre zatrucie i używanie szkodliwe (F19.0, F19.1) kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 5 2 3 6 3 3 4 4 0 15 100,00% 9 6 60,00% 40,00% 3 2 1 4 3 1 3 3 0 10 66,67% 8 2 53,33% 13,33% 2 0 2 0 0 0 0 0 0 2 13,33% 0 2 0,00% 13,33% 7
zespół uzależnienia i zespół abstynencyjny (F19.2; F19.3) kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne inne:( F19.7; F19.8; F19.9) kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 0 0 0 2 0 2 0 0 0 2 13,33% 0 2 0,00% 13,33% 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 6,67% 1 0 6,67% 0,00% zaburzenia psychiczne (bez uzależnień) ograniczone zaburzenia niepsychotyczne (F00;F01;F02;F04;F07;F08;F09) 376 272 104 354 215 139 400 260 140 1130 100,00% 747 383 66,11% 33,89% 28 11 17 38 8 30 63 31 32 129 11,42% 50 79 4,42% 6,99% ograniczone zaburzenia psychotyczne (F03;F05:F06) 75 73 2 65 36 29 67 42 25 207 18,32% 151 56 13,36% 4,96% schizofrenia (F20) 54 24 30 55 17 38 83 21 62 192 16,99% 62 130 5,49% 11,50% inne zaburzenia psychotyczne i urojeniowe /bez afektywnych o schizofrenii (F21-F29) 5 3 2 6 3 3 2 0 2 13 1,15% 6 7 0,53% 0,62% epizody afektywne (F30 i F32) 15 13 2 12 10 2 9 7 2 36 3,19% 30 6 2,65% 0,53% depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe (F31 i F33) inne zaburzenia nastroju (afektywne F34-F39) zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne (F40-F48) zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (F60- F69) upośledzenie umysłowe (F70- F79) Źródło SP ZOZ Barcin 41 35 6 36 30 6 11 7 4 88 7,79% 72 16 6,37% 1,42% 24 20 4 16 14 2 19 16 3 59 5,22% 50 9 4,42% 0,80% 95 72 23 96 78 18 108 94 14 299 26,46% 244 55 21,59% 4,87% 5 2 3 4 2 2 9 9 0 18 1,59% 13 5 1,15% 0,44% 34 19 15 26 17 9 29 15 14 89 7,88% 51 38 4,51% 3,36% 8
W Barcinie od kilku lat działalność prowadzi Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. W latach 2009-2011 z zajęć proponowanych przez Towarzystwo korzystało11dzieci z orzeczeniem chorobowym (02P), czyli niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi. Terapeuci z TPD kierowali swoją ofertę także do dzieci, które nie miały w orzeczeniach o niepełnosprawności wpisanego symbolu 02P, gdyż przeważały inne cechy (choroby neurologiczne, sprzężone, itp.) Były to między innymi dzieci z zespołem Downa, Angelmana, zespołem Aspargera, autyzmem, opóźnieniem umysłowym w stopniu umiarkowanym, głębokim, itp. Z zajęć korzystały również dzieci, które nie posiadały orzeczeń o niepełnosprawności, a jedynie opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznych, w których specjaliści orzekali o zaburzeniach psychoruchowych ( mniejszych lub większych). Do końca 2009 roku, kiedy jeszcze funkcjonowało Środowiskowe Ognisko Wychowawczo-Terapeutyczne Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Barcinie, dzieci miały możliwość udziału w stałych zajęciach ogólnorozwojowych, integracyjnych, terapeutycznych (z pedagogiem specjalnym, psychologiem, logopedą, fizjoterapeutą czy specjalistą od metody Dennisona). W miarę swoich możliwości i potrzeb, dzieci uczestniczyły w wybranych zajęciach. Były to zajęcia indywidualne, zwłaszcza terapeutyczne, a także grupowe, w zależności od rodzaju schorzenia i stanu zdrowia ogólnego dziecka. Od 2010 roku prowadzone są zajęcia z pedagogiem specjalnym dla dzieci z niepełnosprawnością w wieku przedszkolnym. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Mogilnie w latach 2009 2011 r. wydał 48 orzeczeń mieszkańcom naszej gminy z powodu zaburzeń psychicznych. W Gminie Barcin opieka psychiatryczna zorganizowana jest w następujący sposób: 1) Ambulatoryjna opieka zdrowotna - Poradnia Zdrowia Psychicznego w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Barcinie. 2) Stacjonarna opieka zdrowotna: a) SPZOZ Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Gnieźnie, b) Wojewódzki Szpital Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Świeciu, c) Katedra i Klinika Psychiatrii Szpital Uniwersytecki w Bydgoszczy. 3) poprzez działalność organizacji pozarządowych, która jest uzupełniającą ofertą wsparcia w zakresie pomocy osobom chorującym psychicznie, a prowadzona jest ona przez następujące organizacje pozarządowe: a) Towarzystwo Przyjaciół Dzieci - zajęcia z pedagogiem specjalnym dla dzieci z niepełnosprawnością w wieku przedszkolnym, b) Stowarzyszenie Wspierania Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin, które świadczy pomoc osobom niepełnosprawnym m.in. poprzez organizację różnych form pomocy, w tym spotkania informacyjne, wycieczki, zabawy, wyjazdy do kina i teatru oraz organizację imprez okolicznościowych, 9
c) Stowarzyszenie Gąsienica przy Środowiskowym Domu Samopomocy prowadzi ono działalność charytatywną na rzecz dzieci potrzebujących pomocy oraz promuje i popularyzuje zdrowy styl życia i działa na rzecz osób niepełnosprawnych, d) Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej świadczy specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz kieruje te osoby do domów pomocy społecznej. Ponadto działalność w tym temacie prowadzą: 1) Środowiskowy Dom Samopomocy. Jest domem dziennego pobytu osób z zaburzeniami psychicznymi w celu rehabilitacji, tworzenia możliwości ich rozwoju i pobudzania aktywności twórczych i życiowych. Placówka wspiera osoby z różnymi zaburzeniami psychicznymi. Prowadzi wsparcie metodami pracy indywidualnej, grupowej i środowiskowej. Wspiera także ich rodziny, 2) Dom Pomocy Społecznej. Jest to placówką stałego pobytu dla 70 osób przewlekle psychicznie chorych, jednostka budżetowa, dla której organem prowadzącym jest Rada Powiatu w Żninie. Nadzór nad działalnością DPS w Barcinie sprawuje Starosta Żniński przy pomocy Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Żninie. W DPS zamieszkują osoby skierowane na podstawie decyzji wydanej w trybie i na zasadach określonych w Ustawie o Pomocy Społecznej z dnia 12 marca 2004 roku o Pomocy Społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837) oraz w przepisach wykonawczych do tej ustawy. Zadaniem DPS jest zapewnienie jego mieszkańcom całodobowej opieki oraz zaspokojenie ich niezbędnych potrzeb opiekuńczych, bytowych, edukacyjnych i społecznych na poziomie obowiązującego standardu, 3) Punkt Informacyjno-Konsultacyjny dla Osób Uzależnionych i Ich Rodzin(PIK). Do podstawowych zadań specjalistów zatrudnionych w PIK należy: a) motywowanie zarówno osób uzależnionych, jak i osób współuzależnionych do podjęcia psychoterapii w palcówkach lecznictwa odwykowego oraz kierowanie do leczenia specjalistycznego, b) motywowanie osób pijących ryzykownie i szkodliwie, ale nie uzależnionych, do zmiany szkodliwego wzoru picia, c) motywowanie osób używających i nadużywających narkotyków do podjęcia leczenia odwykowego, d) diagnozowanie problemów całej rodziny i zaplanowanie pomocy dla wszystkich jej członków, e) udzielanie wsparcia osobom po zakończonym leczeniu odwykowym np. poprzez rozmowy podtrzymujące i kierowanie do udziału w grupach wsparcia, f) rozpoznanie zjawiska przemocy domowej, g) udzielenie stosownego wsparcia i informacji o możliwości uzyskania pomocy i powstrzymaniu przemocy, h) inicjowanie interwencji w przypadku diagnozy przemocy domowej, i) gromadzenie aktualnych informacji na temat dostępnych miejsc pomocy i kompetencji poszczególnych służb i instytucji z terenu gminy, które powinny być włączone w systemową pomoc rodziny, 10
j) współpraca z placówkami lecznictwa odwykowego, grupami samopomocowymi i placówkami podstawowej opieki zdrowotnej. W ramach działalności PIK wsparcia osobom uzależnionym i ich rodzinom udzielają: specjaliści psychoterapii uzależnień, konsultant do spraw profilaktyki i terapii oraz lekarz psychiatra. Poniższa tabela przedstawia liczbę osób i porad udzielonych w PIK z wyszczególnieniem problemów, z którymi zgłaszały się osoby w 2011 roku. Wyszczególnienie Liczba osób Liczba porad 1. Osoby z problemem alkoholowym 883 1027 2. Dorośli członkowie rodzin i osoby z problemem alkoholowym w tym: a) współuzależnieni b) DDA 492 261 173 570 299 202 3. Ofiary przemocy w rodzinie w tym: a)osoby dorosłe b)dzieci/młodzież 128 115 14 149 138 16 4. Sprawcy przemocy w rodzinie 86 131 5. Osoby mające kontakt z narkotykami, w tym: a) podejrzewane o zażywanie b) eksperymentujące c) uzależnione 88 18 21 45 134 24 25 74 6. Osoby kierowane na leczenie stacjonarne 59 88 Źródło: Koordynator m/g programu uzależnień. 11
Poza tym do PIK zgłaszały się osoby z innymi problemami, w tym: a) nerwice (5 osoby), b) depresja (11 osób), c) uzależnienie od Internetu (2 osoby) d) strata najbliższych (1 osoba), e) przedawkowanie leków (3 osoby), f) problemy emocjonalne dzieci (3 osoby), g) dzieci w rodzinie alkoholika (2 osoby), h) problemy wychowawcze (35 osób), i) choroby psychiczne (2 osoby). Lekarz psychiatra udzielał również porad dotyczących: a) uzależnień od leków (1 osoba), b) uporczywych zaburzeń nastroju (8 osób), c) ograniczonych zaburzeń nastroju (5 osób), d) zaburzeń depresyjno-egzystencjonalnych (19 osób), e) uzależnień od BDA - benzodiazepiny (1 osoba), f) zaburzeń depresyjno-lękowych ( 16 osób). III. DZIAŁANIA NA RZECZ OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZYNYMI Opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w gminie Barcin jest realizowana w ramach Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej, Poradni Zdrowia Psychicznego w formie doraźnej, ambulatoryjnej i specjalistycznej, finansowanej ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Z budżetu Gminy Barcin finansowane są zadania z zakresu pomocy społecznej. Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach realizacji zadań Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Barcinie odbywa się poprzez: 1. Poradnictwo specjalistyczne dla rodzin, w szczególności obejmujące poradnictwo prawne, medyczne, psychologiczne i rodzinne realizowane w ramach działalności MGOPS. 2. Podejmowanie działań interwencyjnych w celu umieszczenia osoby w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody, w trybie nagłym. 3. Podejmowanie działań w celu uzyskania postanowienia sądu o umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym, zakładzie opiekuńczo leczniczym lub domu pomocy społecznej pomoc w wykonaniu postanowienia. 12
4. Podejmowanie działań w celu częściowego bądź całkowitego ubezwłasnowolnienia, ustanowienia opiekuna prawnego. 5. Kierowanie do Domu Pomocy Społecznej osób z zaburzeniami zdrowia psychicznego. 6. Pomoc rodzinie w radzeniu sobie z następstwami choroby. 7. Pomoc w tworzeniu sieci oparcia społecznego. 8. Realizacja zadań wynikających z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i ustawy o pomocy społecznej. 9. Działalność Środowiskowego Domu Samopomocy. IV. DZIAŁANIA GMINY BARCIN NA RZECZ OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO Cel główny 1 Diagnoza, analiza i aktualizacja informacji o potrzebach i uwarunkowaniach zdrowotnych mieszkańców Gminy Barcin. Cel główny 2 Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Cel główny 3 Zapewnienie osobom z zaburzenia psychicznymi wielostronnej i powszechnej dostępności opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. 13
Cel główny 1 Diagnoza, analiza i aktualizacja informacji o potrzebach i uwarunkowaniach zdrowotnych mieszkańców Gminy Barcin. Cel szczegółowy 1 Diagnoza środowiskowa w zakresie zdrowia psychicznego mieszkańców Gminy Barcin. Zadania: 1.1.1. Zbieranie dostępnych danych, które pozwolą dokonać pomiaru zjawiska. Źródłem informacji będą statystyki prowadzone przez instytucje zajmujące się ochroną zdrowia, leczeniem zaburzeń psychicznych oraz badania ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców Gminy Barcin pozwalające określić postawy mieszkańców wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, a także opinie na temat sposobu pomagania rodzinom, gdzie występuje zjawisko. Termin realizacji: co dwa lata Wskaźnik monitorujący: ilość instytucji udostępniających dane, liczba ankiet. 1.1.2. Diagnoza i ustalenie zasobów środowiska lokalnego, a więc działalność instytucji, placówek, organizacji pozarządowych, świetlic; przeprowadzanie badań pozwalających określić postawy pracowników służb i placówek stykających się z problemem zaburzeń psychicznych na danym terenie, a także poziom ich kwalifikacji potrzebnych do skutecznego pomagania. Termin realizacji: co dwa lata. Wskaźnik monitorujący: ilość placówek, instytucji, organizacji, świetlic, ilość ankiet. Realizacja celu 1 nastąpi w ramach kosztów własnych. Cel główny 2 Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Cel szczegółowy 1 2.1. Zapobieganie zaburzeniom psychicznym 14
Zadania: 2.1.1. Opracowanie gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Termin realizacji: 23 marzec 2012 r. Wskaźnik monitorujący: uchwała Rady Miejskiej. 2.1.2. Realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Termin realizacji: od marca 2012 r. Wskaźnik monitorujący: ilość posiedzeń zespołu, w tym zespołów roboczych, liczba wniosków, liczba ofiar. 2.1.3. Promowanie i popularyzowanie zdrowego stylu życia. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: ilość działań promujących. 2.1.4. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych ukierunkowane na upowszechnianie kultury i sportu na rzecz dzieci i młodzieży. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: liczba działań. 2.1.5. Organizacja wypoczynku, promocja i organizacja wolontariatu. Termin realizacji: wg. harmonogramu działań Środowiskowego Domu Samopomocy, organizacji pozarządowych. Wskaźnik monitorujący: liczba dzieci, wolontariuszy, zorganizowanych form wypoczynku. 2.1.6. Przygotowanie aktualizowanego corocznie przewodnika informującego o dostępnych formach opieki zdrowotnej i pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej dla osób z zaburzeniami psychicznymi; Termin realizacji: listopad 2012 r. Wskaźnik monitorujący: publikacja 2.1.7. Zwiększenie świadomości w zakresie higieny zdrowia psychicznego i związanej z tym seksualności osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: wg. zapotrzebowania. Wskaźnik monitorujący: ilość wykładów, spotkań, warsztatów, liczba uczestników. 15
Cel szczegółowy 2 2.2. Upowszechnienie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowania zachowań i stylów życia korzystnych dla zdrowia psychicznego. Zadania: 2.2.1. Systematyczna aktualizacja informacji o potrzebach i uwarunkowaniach zdrowotnych mieszkańców Gminy Barcin Termin realizacji: na bieżąco. Wskaźnik monitorujący: uzyskane informacje. 2.2.2. Prowadzenie kampanii medialnych skierowanych na wywołanie postaw zrozumienia i akceptacji dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym realizacja lokalnych projektów informacyjno-edukacyjnych sprzyjających postawom przeciwdziałania dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi Termin realizacji: przynajmniej raz w roku. Wskaźnik monitorujący: ilość podjętych działań. 2.2.3. Wspieranie samopomocowych inicjatyw pacjentów, ich rodzin i organizacji pozarządowych, służących rozwojowi form oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym poprzez stworzenie warunków dla utworzenia Klubów Samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: w miarę umotywowanych potrzeb. Wskaźnik monitorujący: ilość podjętych inicjatyw. 2.2.4. Szkolenie pracowników sektora ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem lekarzy pierwszego kontaktu i pielęgniarek szkolnych oraz osób pracujących w placówkach pomocowych w zakresie wczesnego rozpoznawania zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Termin realizacji: w miarę posiadanych środków finansowych. Wskaźnik monitorujący: liczba przeszkolonych osób. 2.2.5. Rozszerzenie zakresu pomocy udzielanej przez podmioty powołane do pomocy rodzinom i udzielania wsparcia w sytuacjach kryzysowych. Termin realizacji: w miarę udokumentowanych potrzeb. Wskaźnik monitorujący: ilość podjętych inicjatyw. 2.2.7. Prowadzenie programów profilaktycznych w celu zapobiegania przemocy w rodzinie, szkole i środowisku lokalnym. Termin realizacji: przynajmniej raz w roku. 16
Wskaźnik monitorujący: ilość realizowanych programów. 2.2.8. Prowadzenie kampanii informacyjnych o dostępnych formach pomocy dla osób w stanach kryzysu psychicznego, w tym działań edukacyjnych. Termin realizacji: sukcesywnie. Wskaźnik monitorujący: ilość kampanii, działań promocyjnych. 2.2.9. Podjęcie działań informacyjnych lub edukacyjnych w zakresie promocji ochrony zdrowia psychicznego w pracy szkół, placówek systemu oświaty, placówek opiekuńczo-wychowawczych. Termin realizacji: sukcesywnie. Wskaźnik monitorujący: ilość działań promocyjnych, liczba odbiorców. Koszty na realizację celu głównego 2 8.000 zł Cel główny 3 Zapewnienie osobom z zaburzenia psychicznymi wielostronnej i powszechnej dostępności opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym Cel szczegółowy 1 3.1. Upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Zadania: 3.1.1. Tworzenia możliwości rozwoju i pobudzania aktywności twórczych i życiowych osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: ilość inicjatyw. 3.1.2. Prowadzenie wsparcia metodami pracy indywidualnej, grupowej i środowiskowej. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: ilość osób objętych pracą grupową, czy indywidualną. 3.1.3. Rehabilitacja poprzez pracę. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: liczba pracodawców. 17
Cel szczegółowy 2 3.2. Upowszechnienie zróżnicowanych form pomocy i oparcia społecznego Zadania: 3.2.1. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: ilość inicjatyw, programów. 3.2.2. Zwiększanie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: realizacja ciągła. Wskaźnik monitorujący: liczba spotkań integracyjnych. 3.2.3. Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Powiatowym Urzędem Pracy w szczególności w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: w miarę proponowanych inicjatyw. Wskaźnik monitorujący: liczba wspólnie podjętych działań. 3.2.4. Wspieranie samopomocowych projektów służących rozwojowi form oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Termin realizacji: w miarę proponowanych projektów Wskaźnik monitorujący: liczba działań. Koszty na realizację celu głównego 3 5.000 zł V. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU Realizacją, koordynowaniem i monitorowaniem Programu będzie zajmował się powołany przez Burmistrza Barcina - zespół koordynujący. Do prac zespołu zostaną zaproszeni przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, przedstawiciele resortu zdrowia, oświaty, stowarzyszeń, klubów itp.. 18
Źródła finansowania: budżet gminy, Narodowy Fundusz Zdrowia, pozyskane środki z zewnątrz. Podmiot koordynujący: koordynator m/g programu uzależnień i zdrowia, Podmioty uczestniczące: a) Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Barcinie, b) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Barcinie, c) Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Barcinie, d) Kujawsko-Pomorski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia, e) organizacje pozarządowe. VI. MONITORING I EWALUACJA Realizatorzy zaangażowani w realizację poszczególnych działań monitorują potrzeby oraz zmiany ilościowo jakościowe, które będą stanowiły podstawę do dokonywania zmian w poszczególnych działaniach programu. Wskaźniki monitoringu: a) liczba osób, którym udzielono świadczeń zdrowotnych, b) liczba osób biorących udział w szkoleniach, c) liczba osób korzystających z poszczególnych form pomocy, d) liczba wykrytych zaburzeń, e) Sprawozdania, f) Informacje, g) Ankiety. VII. SPOSOBY SPRAWOZDAWCZOŚCI. Corocznie syntetyczną informację o stanie zdrowia mieszkańców Gminy Barcin, podsumowanie działań przewidzianych niniejszym Gminnym Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2012 2015 będzie przedstawiał Raport o zdrowiu psychicznym mieszkańców Gminy Barcin i jego uwarunkowaniach za każdy rok realizacji Programu, sporządzany w IV kwartale każdego roku, odpowiednio: w 2013 r. za 2012 r., 2014 r. za 2013 r. i w 2015 r. za 2014 r. Sporządziła: Krystyna Błaszak Koordynator m/g programu uzależnień. 19
20