Uzasadnienie Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (Dz. U. poz. 1269), w art. 39 pkt 3 lit. b, wprowadziła zmianę art. 6 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1619, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą. W art. 6 2 ustawy zmieniono zakres przepisu upoważniającego poprzez przyjęcie uregulowania w drodze rozporządzenia: form działań informacyjnych zmierzających do dobrowolnego wykonania obowiązku, przypadków, w których mogą być te działania podejmowane, oraz sposobu ich ewidencjonowania (przy zapewnieniu efektywności tych działań), elementów, jakie zawiera wezwanie do złożenia oświadczenia oraz oświadczenie o posiadanym majątku lub źródłach dochodu (przy zapewnieniu jednolitego i efektywnego działania wierzycieli) oraz trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (przy zapewnieniu terminowości i prawidłowości przesyłania zobowiązanemu upomnienia, a także kierowania do organu egzekucyjnego wniosków egzekucyjnych i tytułów wykonawczych). Wydane na podstawie obowiązującego przepisu art. 6 2 ustawy rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 656) określa jedynie tryb postępowania wierzycieli przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. W związku z powyższym w 4 projektu rozporządzenia uregulowano kwestię działań informacyjnych podejmowanych wobec zobowiązanego zmierzających do dobrowolnego wykonania przez niego obowiązku. W ust. 1 zawarty został otwarty katalog form kontaktów wierzyciela z zobowiązanymi tj. poprzez internetowy portal informacyjny, krótką wiadomość tekstową (sms), e-mail, telefon, faks. Natomiast w ust. 2 przyjęto, że wierzyciel będzie mógł podejmować te działania w każdym przypadku, gdy zachodzi przypuszczenie, że zobowiązany dobrowolnie wykona obowiązek bez konieczności wszczęcia egzekucji administracyjnej. Przypuszczenie to nie będzie wymagało udowodnienia, wystarczające będzie jeżeli wierzyciel będzie uważał, że obowiązek może być dobrowolnie wykonany. Z uwagi na konieczność sprawowania nadzoru nad podejmowaniem działań informacyjnych wierzyciele zobligowani zostali do prowadzenia ewidencji tych działań w formie papierowej bądź elektronicznej poprzez wskazanie daty i formy podjętego działania. Wybór zaś formy ewidencjonowania pozostawiono wierzycielowi. W 5 projektu rozporządzenia zostały określone elementy wezwania do złożenia przez zobowiązanego oświadczenia o posiadanym majątku lub źródłach dochodu. Wezwanie takie będzie zawierało: podstawę prawną, nazwę wierzyciela i adres siedziby lub jego jednostki organizacyjnej, datę wystawienia wezwania, nazwę lub nazwisko i imię zobowiązanego, do którego jest kierowane wezwanie, adres jego siedziby lub miejsca zamieszkania, albo inne dane identyfikacyjne, wskazanie należności pieniężnej, w zakresie której wierzyciel odstąpił od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych na podstawie art. 6 1c ustawy, wezwanie do wskazania majątku lub źródeł
2 dochodu oraz imię i nazwisko, stanowisko służbowe oraz podpis osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela, która sporządziła wezwanie. W 6 projektu rozporządzenia określono elementy oświadczenia o posiadanym majątku lub źródłach dochodów. Oświadczenie takie winno zawierać dane formalne: datę oświadczenia, oznaczenie zobowiązanego, jego adresu i podpis, jak również szczegółową informację o posiadanym majątku lub źródłach dochodu, tj. nieruchomościach, ruchomościach, prawach majątkowych, posiadanych zasobach pieniężnych, źródłach dochodu. W projekcie rozporządzenia, w 7, analogicznie do dotychczasowych rozwiązań, zobowiązano wierzyciela do niezwłocznego wystawiania i przesyłania zobowiązanemu upomnienia, jeżeli należność nie zostanie zapłacona w terminie. W związku z dodanym art. 6 1b ustawy, na mocy art. 39 pkt 3 ustawy administracji podatkowej, względem zobowiązanego będą mogły być podejmowane przez wierzyciela przed przesłaniem zobowiązanemu upomnienia działania informacyjne. W takim przypadku wierzyciel odstąpi od obowiązku niezwłocznego przesłania zobowiązanemu upomnienia. Przesłanie upomnienia nastąpi nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż 21 dni od dnia, w którym podjęto działania informacyjne. Ponadto mając na uwadze ekonomikę postępowania egzekucyjnego, na wzór dotychczasowych rozwiązań, zaproponowano możliwość czasowego odstąpienia przez wierzyciela od obowiązku niezwłocznego doręczania zobowiązanemu upomnienia w przypadku, gdy łączna wysokość należności pieniężnych wraz z odsetkami nie przekroczy dziesięciokrotności kosztów upomnienia. Rozwiązanie to pozwala nie tylko na wystawienie jednego upomnienia w stosunku do wielu należności, co obniży koszty ich windykacji i zmniejszy liczbę spraw kierowanych do organu egzekucyjnego, ale też zmniejszy obciążenia zobowiązanych z tytułu kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych. Jeżeli natomiast z okoliczności sprawy będzie wynikało, że obowiązek nie zostanie dobrowolnie wykonany, albo okres do upływu terminu przedawnienia należności pieniężnej jest krótszy niż 6 miesięcy wierzyciel nie będzie mógł odstąpić od obowiązku niezwłocznego doręczania zobowiązanemu upomnienia. Wskazano także elementy, jakie winno zawierać upomnienie, aby uczynić zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 15 1 ustawy. W celu wyeliminowania wątpliwości związanych ze wskazywaniem w upomnieniu odsetek z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnej, w 8 ust. 1 pkt 4 lit. b wyraźnie wskazano, że upomnienie zawiera rodzaj i wysokość odsetek naliczonych na dzień wystawienia upomnienia, o ile są wymagane. Analogicznie do regulacji umożliwiającej kumulowanie należności na jednym upomnieniu, w 9 projektu rozporządzenia umożliwiono kumulację należności pieniężnych i wystawienie jednego tytułu wykonawczego zamiast wielu tytułów wykonawczych obejmujących niewielkie należności pieniężne. W 10 projekcie rozporządzenia zobowiązano wierzyciela do przekazywania organowi egzekucyjnemu informacji zawierających dane, na podstawie których ustalono właściwość miejscową tego organu zgodnie z art. 22 3 albo 3a ustawy oraz numeru i daty sporządzenia tytułu wykonawczego, gdy wierzyciel wystąpi o ponowne wszczęcie egzekucji. Wierzyciel będzie obowiązany podać również numer i datę zawiadomienia o przyczynach nieprzystąpienia do egzekucji lub postanowienia o nieprzystąpieniu do egzekucji, jeżeli
3 uprzednio takie zdarzenia miały miejsce, w związku ze zmianą art. 29 ustawy. Zmiana ta wprowadziła instytucję nieprzystąpienia przez organ egzekucyjny do egzekucji w przypadkach określonych w tym przepisie. Informacja wierzyciela będzie zawierać także inne dane niezbędne do wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej, będących w posiadaniu wierzyciela, np. wykaz znanych składników majątkowych zobowiązanego, w tym rachunków bankowych oraz znajdujących się na terytorium państwa członkowskiego lub państwa trzeciego. W celu optymalizacji wydatków wierzyciela przewiduje się, że informacja taka może dotyczyć więcej niż jednego tytułu wykonawczego w odniesieniu do tego samego zobowiązanego. Z uwagi na niejednolitą praktykę wynikającą z rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych w zakresie właściwości organu egzekucyjnego uprawnionego do prowadzenia egzekucji administracyjnej należności pieniężnych przypadających wierzycielowi będącemu jednocześnie samorządowym organem egzekucyjnym w przypadku, gdy miejsce zamieszkania lub siedziby zobowiązanego znajduje się poza zakresem działania tego wierzyciela, pozostawiono w 11 regulację, na podstawie której wierzyciel kieruje tytuł wykonawczy do właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego, celem wszczęcia i przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego. Rozwiązanie to umożliwi przestrzeganie właściwości miejscowej organu egzekucyjnego w sprawach, w których obszar działania samorządowych organów egzekucyjnych, o których mowa w art. 19 2 ustawy, nie obejmuje miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego. W projekcie rozporządzenia zawarto regulację umożliwiającą sporządzenie tytułu wykonawczego stosowanego w egzekucji należności pieniężnych przy pomocy aplikacji informatycznej udostępnionej wierzycielom w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów. Usługa ta jest wykorzystana przede wszystkim przez wierzycieli, którzy nie posiadają systemów komputerowych umożliwiających generowanie takich tytułów. Uregulowano kwestię dotyczącą liczby odpisów tytułów wykonawczych, które wierzyciele winni dołączyć do tytułu wykonawczego przekazywanego do organu egzekucyjnego w formie papierowej, analogicznie do dotychczasowych rozwiązań. W przypadku przekazania tytułów wykonawczych w formie elektronicznej, organ egzekucyjny sporządzi wydruki w niezbędnej do tego liczbie. Zawarto także regulację zobowiązującą wierzyciela do pozostawienia w aktach sprawy jednego odpisu tytułu wykonawczego, który może być mu niezbędny np. w celu wystawienia ponownego tytułu wykonawczego w miejsce utraconego tytułu wykonawczego oraz dalszego tytułu wykonawczego. W celu zapewnienia jednolitej praktyki w rozporządzeniu wskazano, że koszty upomnienia, które będzie dotyczyło należności pieniężnych ujętych w różnych tytułach wykonawczych ujmuję się tylko w jednym z tych tytułów. Mając na uwadze potrzebę dostarczania zobowiązanemu wyłącznie niezbędnych informacji, jak również potrzebę ograniczenia rozmiaru drukowanych tytułów wykonawczych pozostawiono zapis, zgodnie z którym informacja dotycząca wypełniania tytułu wykonawczego zawierająca wytyczne dla wierzycieli w celu prawidłowego wypełnienia tytułu wykonawczego oraz obsługi formularza przez systemy teleinformatyczne nie będzie zawarta w tytule wykonawczym doręczanym zobowiązanemu. Dostęp do tej informacji jest zapewniony zobowiązanemu w objaśnieniach dotyczących sposobu sporządzenia tytułu wykonawczego zawartych w załączniku nr 1 i 2 do rozporządzenia
4 Ministra Finansów z dnia 16 maja 2014 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej (Dz. U. poz. 650). Projekt rozporządzenia w 13 zawiera regulację wskazującą sposób przekazania tytułów wykonawczych w przypadku wyboru przez wierzycieli elektronicznej drogi dostarczania takich dokumentów. W takim przypadku tytuły wykonawcze zawierające bezpieczny podpis elektroniczny wraz z informacją, o której mowa w 10 projektu rozporządzenia przekazywane będą przez elektroniczną skrzynkę podawczą wierzyciela i organu egzekucyjnego. Doręczanie kolejnych pism wierzycielowi w postępowaniu egzekucyjnym odbywać się będzie tą samą drogą ( 13). Rozwiązanie to nie dotyczy zobowiązanego, albowiem zasady doręczania pism stronie postępowania (zobowiązanemu) drogą elektroniczną uregulowane zostały w art. 39 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Regulacja zawarta w 15 projektu rozporządzenia nakłada na wierzyciela obowiązek aktywnego udziału w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z tym przepisem na każdym etapie postępowania egzekucyjnego wierzyciel ma obowiązek nie tylko przekazywać niezwłocznie organowi egzekucyjnemu uzyskane informacje o zobowiązanym, jego majątku i źródłach dochodu, ale też podejmować czynności zmierzające do ustalenia składników majątkowych zobowiązanego, z których możliwe jest zaspokojenie należności pieniężnej objętej tytułem wykonawczym. Wierzyciel będzie obowiązany do przekazania informacji, jeżeli dojdzie do zmiany wysokości egzekwowanych należności pieniężnych w toku postępowania egzekucyjnego wynikającej z jej wygaśnięcia w całości lub w części. Utrzymano również obowiązek informowania organu egzekucyjnego o zdarzeniach mających wpływ na prowadzone postępowanie egzekucyjne, tj. o zdarzeniach powodujących zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego bądź mających wpływ na bieg terminu przedawnienia należności pieniężnych. W 16 uregulowano procedurę postępowania wierzyciela będącego jednocześnie organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania środków egzekucyjnych w ograniczonym zakresie, analogicznie do dotychczasowych rozwiązań. Mając na uwadze treść art. 19 ustawy zaproponowano, że wierzyciel o ograniczonych uprawnieniach może skierować do właściwego naczelnika urzędu skarbowego dalszy tytuł wykonawczy wraz z wnioskiem o przeprowadzenie egzekucji wyłącznie w zakresie takich środków egzekucyjnych, do których stosowania nie jest on uprawniony. Dalszy tytuł wykonawczy wystawiany jest przez wierzyciela także w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej z egzekucją sądową. W związku z tym w 17 analogicznie do obowiązujących rozwiązań uregulowano tryb postępowania wierzyciela w takim przypadku, doprecyzowując je poprzez wskazanie, że wierzyciel kierując do organu egzekucyjnego, który doprowadził do zbiegu, dalszy tytuł wykonawczy wnioskuje nie tylko o nadanie klauzuli o skierowaniu tego tytułu do egzekucji, ale również o przekazanie go do właściwego sądowego organu egzekucyjnego. W przypadku zmienionej kwoty należności pieniężnej wskutek wydanej decyzji lub korekty deklaracji powodującej zwiększenie wysokości należności pieniężnej ustawa w art. 28b nakłada na wierzyciela obowiązek sporządzenia zmienionego tytułu wykonawczego. W celu wyeliminowania wątpliwości w rozporządzeniu doprecyzowano kwestię dotyczącą sposobu sporządzania zmienionego tytułu wykonawczego, w przypadku gdy zmieniany tytuł
5 wykonawczy obejmuje więcej niż jedną należność pieniężną. Wówczas wierzyciel, oprócz wysokości należności pieniężnej i odsetek, będzie wskazywał również wysokość kosztów upomnienia, a należności te będą wskazywane w wysokości należnej na dzień wystawienia zmienionego tytułu wykonawczego. W zakresie sposobu postępowania wierzycieli w przypadku, gdy dojdzie do utraty tytułu wykonawczego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej zaproponowano, analogiczny do obecnych regulacji, tryb postępowania wierzycieli. W ustawie bowiem uregulowano tryb postępowania wierzycieli w razie utraty tytułu wykonawczego jedynie po wszczęciu egzekucji administracyjnej. W związku z powyższym wskazano w projekcie rozporządzenia, że w takim przypadku, wierzyciel przesyła do tego organu ponownie wystawiony tytuł wykonawczy w miejsce utraconego oraz wskazano jaki numer i datę, w jaką taki tytuł winien być opatrzony. Projekt rozporządzenia nie podlega obowiązkowi notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach dotyczących funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. Opracowała: Elżbieta Czajka starszy specjalista, tel. 694 39 15 Wydział Systemu Poboru i Egzekucji w Departamencie Administracji Podatkowej