1 REHABILITACJA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM WYKONANO W RAMACH NARODOWEGO GRANTU: MODYFIKACJA I WDROŻENIE PROGRAMU NAUCZANIA ONKOLOGII W POLSKICH UCZELNIACH MEDYCZNYCH PRZYGOTOWANO W KATEDRZE ONKOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ, WROCŁAW 2008 r.
2 PRZYWRACANIE SPRAWNOŚCI PSYCHOFIZYCZNEJ REHABILITACJA MEDYCZNA SPOŁECZNA ZAWODOWA
3 CECHY REHABILITACJI POWSZECHNA WCZESNA CIĄGŁA KOMPLEKSOWA
4 CIĄGŁOŚĆ REHABILITACJI ETAP SZPITALNY ETAP SANATORYJNY ETAP AMBULATORYJNY
5 CZY W ONKOLOGII POTRZEBNA JEST REHABILTACJA? DUŻA LICZBA ZACHOROWAŃ NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE RADYKALNOŚĆ LECZENIA ONKOLOGICZNEGO DUŻA CZĘSTOŚĆ POWIKŁAŃ PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM CZYNNOŚCIOWE ZABURZENIA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM OBNIŻENIE JAKOŚCI ŻYCIA ODWRACALNY CHARAKTER ZABURZEŃ
6 CZYNNOŚCIOWE NASTĘPSTWA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM ZMNIEJSZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ o 11 50% ZMNIEJSZENIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ o 50% ZMNIEJSZENIE WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ do 18 ML/MIN/KG ( 2-4 METs) ZMĘCZENIE u 40 100% CHORYCH
7 RUCHOMOŚĆ W STAWACH PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM Norma Zaburzenie 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Strzałkowa Czołowa Horyzontalna Poptrzeczna
8 RUCHOMOŚĆ BARKU PO LECZENIU RAKA PIERSI MASTEKTOMIA NORMA ZABURZENIA LECZENIE OSZCZĘDZAJĄCE NORMA ZABURZENIE
9 CZYNNOŚĆ MIĘŚNI PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Onkologia Kontrolna SIŁA PRACA MOC
10 SIŁA MIĘŚNI RAMIENIA PO LECZENIU RAKA PIERSI MASTEKTOMIA NORMA OSŁABIENIE LECZENIE OSZCZĘDZAJĄCE NORMA OSŁABIENIE
11 OBRZĘKI CHŁONNE PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA Norma Obrzęk 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Nieznaczny Umiarkowany Znaczny
OBRZĘK CHŁONNY PO LECZENIU RAKA PIERSI MASTEKTOMIA NORMA OBRZĘK LECZENIE OSZCZĘDZAJĄCE NORMA OBRZĘK 12
CZYNNOŚĆ PŁUC PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM RODZAJE ZABURZEŃ 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Obturacja Restrykcja Mieszane NORMA ZABURZENIA 13
14 ZDOLNOŚĆ WYSAIŁKOWA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM 35 30 25 20 15 10 5 0 CZAS POBÓR TLENU METS ONKOLOGIA KONTROLNA
WPŁYW RADIOTERAPII NA ZABURZENIA CZYNNOŚCI CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA ZABURZEŃ 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% RUCHOMOŚĆ BARKU CZYNNOŚĆ PŁUC OBRZĘK CHŁONNY WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA -XRT + XRT 15
16 PRZEBIEG ZABURZEŃ CZYNNOŚCIOWYCH W CZASIE 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% ZABURZENIA CZYNNOŚCI PŁUC OGRANICZENIE RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA < 24mc-e 25-59 mc-y > 60 mc-y
17 CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO ZABURZEŃ CZYNNOŚCI BRAK AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ NADMIERNY WYSIŁEK FIZYCZNY NADMIERNE CIEPŁO URAZY I STANY ZAPALNE
18 PSYCHICZNE NASTĘPSTWA LECZENIA W ONKOLOGII DEPRESJA NIEPOKÓJ LĘK DRAŻLIWOŚĆ NISKA SAMOOCENA OBNIŻENIE JAKOŚCI ŻYCIA U 70% CHORYCH
19 REHABILITACJA W ONKOLOGII PROFILAKTYCZNA ZAPOBIEGANIE POWIKŁANIOM I CZYNNOŚCIOWYM NASTĘPSTWOM LECZENIA LECZNICZA USUWANIE CZYNNOŚCIOWYCH ZABURZEŃ LECZENIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH PALIATYWNA ŁAGODZENIE OBJAWÓW TERMINALNEGO OKRESU CHOROBY I POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA
20 PODSTAWĄ REHABILITACJI MEDYCZNEJ JEST FIZJOTERAPIA
21 FIZJOTERAPIA Kinezyterapia Fizykoterapia Masaż
ĆWICZENIA RUCHOWE PODSTAWA REHABILITACJI MEDYCZNEJ W ONKOLOGII 22
PRZYCZYNY UNIKANIA ĆWICZEŃ PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM PRZEŚWIADCZENIE O IMMUNOSUPRESYJNYM DZIAŁANIU WYSIŁKU FIZYCZNEGO, ZWŁASZCZA O DUŻEJ INTENSYWNOŚCI PRZEŚWIADCZENIE O ZWIĘKSZENIU KARDIOTOKSYCZNOŚCI PO WYSIŁKU FIZYCZNEGO OBAWA PRZED ZŁAMANIAMI PATOLOGICZNYMI NIECHĘĆ CHORYCH WYNIKAJĄCA Z ICH ZŁEGO STANU PSYCHICZNEGO I FIZYCZNEGO 23
EFEKTY UNIKANIA AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM ZMĘCZENIE OSZCZĘDZAJĄCY TRYB ŻYCIA UNIKANIE WYSIŁKÓW FIZYCZNYCH OGRANICZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ OGRANICZENIE AKTYWNOŚCI ŻYCIOWEJ ZMNIEJSZENIE ZDOLNOŚCI WYSIŁKOWEJ NASILENIE OBJAWÓW ZMĘCZENIA 24
ĆWICZENIA RUCHOWE W ONKOLOGII WSZYSTKIE RODZAJE ĆWICZEŃ ODDECHOWE OPOROWE CZYNNE ROZLUŹNIAJĄCE BIERNE 25
26 ZASADY ĆWICZEŃ PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM ĆWICZENIA SĄ WSKAZANE W KAŻDEJ FAZIE CHOROBY I METODZIE LECZENIA NATURALNE FORMY RUCHU (MARSZ, BIEG, JAZDA NA ROWERZE) WSZYSTKIE RODZAJE TRENINGU WYTRZYMAŁOŚCIOWY (CIĄGŁY I INTERWAŁOWY) OPOROWY MIESZANY INTENSYWNOŚĆ UMIARKOWANA CZAS TRWANIA 20-30 MINUT CZĘSTOTLIWOŚĆ 3-5 RAZY W TYGODNIU
PRZYKŁADY RÓŻNYCH TRENINGÓW FIZYCZNYCH W ONKOLOGII RODZAJ NOWOTWORU RODZAJ TRENINGU CZAS TRWANIA INTENSYWNOŚĆ GUZY LITE I CHŁONIAKI TLENOWY INTERWAŁOWY BIEŻNIA RUCHOMA TLENOWY INTERWAŁOWY CYKLOERGOMETR LEŻĄC TLENOWY CIĄGŁY CYKLOERGOMETR LEŻĄC 6 TYGODNI 85% HRMAX B.D. 50% HREZ 15 TYGODNI 70-75% VO2MAX GUZY LITE I CHŁONIAKI RAK PIERSI RAK PROSTATY OPOROWY 12 TYGODNI 60-70% MAX RAK WĄTROBY TLENOWY 6 TYGODNI NISKA/ŚREDNIA OBCIĄŻENIE/ POWTÓRZENIA 5X3,4X5,3X8,3X10 2X15 1X30 MIN. 32 W 15X1MIN WYSIŁKU +15X1 MIN. PRZERWY 1X15 MIN. PRZEZ 3 TYGODNIE WZROST O 5 MIN. DO 35 MIN. 2 SERIE X 8-12 POWTÓRZEŃ WZROST O 2,5 KG 2/TYDZIEŃ 27
28 PRZECIWWSKAZANIA DO ĆWICZEŃ W ONKOLOGII ANEMIA STĘŻENIE HEMOGLOBINY < 8 g/dl LICZBA GRANULOCYTÓW OBOJĘTNOCHŁONNYCH < 0,5 X 10 do 9/l LICZBA PŁYTEK KRWI < 50 X 10 do 9/l CIĘŻKIE WYNISZCZENIE UTRATA > 35% MASY CIAŁA STAN ZAPALNY - TEMPERATURA > 38 stopni C DUSZNOŚĆ, BÓLE KOŚCI, SILNE NUDNOŚCI, ZNACZNE OSŁABIENIE MIĘŚNI, SKRAJNE ZMĘCZENIE
PRZECIWWSKAZANIA DO ĆWICZEŃ W ONKOLOGII ANEMIA UNIKANIE WYSIŁKÓW WYMAGAJĄCYCH DUŻEGO TRANSPORTU TLENU NP. WYSIŁKÓW CIĄGŁYCH I ZASTĄPIENIE ICH TRENINGIEM INTERWAŁOWYM NEUTROPENIA UNIKANIE FORM AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ ZWIĄZANEJ ZE ZWIĘKSZONYM RYZYKIEM INFEKCJI NP. ĆWICZEŃ W GRUPIE LUB W OSTRYCH WARUNKACH KLIMATYCZNYCH MAŁOPŁYTKOWOŚĆ - UNIKANIE FORM AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ ZWIĄZANEJ ZE ZWIĘKSZONYM RYZYKIEM URAZU NP.SPORTY KONTAKTOWE, GRY ZESPOŁOWE 29
SKUTKI UBOCZNE ĆWICZEŃ RUCHOWYCH PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM BRAK POWAŻNYCH POWIKŁAŃ LUB NIEPOŻĄDANYCH SKUTKÓW ZWIĄZANYCH Z TRENINGIEM FIZYCZNYM BRAK ZMIAN PATOLOGICZNYCH W ULTARSONOGRAFICZNYM BADANIU SERCA ORAZ SPOCZYNKOWYM I WYSIŁKOWYM ELEKTROKARDIOGRAMIE BRAK ROZWOJU OBJAWÓW KARDIOTOKSYCZNOŚCI 30
FIZYKOTERAPIA I MASAŻ PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM ELEKTROTERAPIA LASEROTERAPIA MAGNETOTERAPIA DRENAŻ CHŁONNY RĘCZNY PRZYRZĄDOWY MASAŻ WIROWY 31
32 STOSOWANIE FIZYKOTERAPII PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM OBAWA PRZED BODŹCOWYM DZIAŁANIEM ZABIEGÓW FIZYKALNYCH Z REGUŁY PRZECIWWSKAZANE ZE WZGLĘDU NA OBAWĘ PRZED ZWIĘKSZENIEM RYZYKA NAWROTU CHOROBY LUB JEJ ROZWOJU BRAK JEDNOZNACZNYCH DOWODÓW NAUKOWYCH
ZASADY STOSOWANIA FIZYKOTERAPII PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM NALEŻY UWZGLĘDNIĆ RODZAJ I LOKALIZACJĘ NOWOTWORU ORAZ STOPIEŃ JEGO ZAAWANSOWANIA I ZŁOŚLIWOŚCI NALEŻY UWZGLĘDNIĆ CZAS PO ZAKOŃCZENIU LECZENIA NIE NALEŻY STOSOWAĆ METOD O DUŻYM OGÓLNOUSTROJOWYM ODDZIAŁYWANIU BODŹCOWYM NP. SAUNA, KRIOKOMORA NIE NALEŻY STOSOWAĆ ZABIEGÓW FIZYKALNYCH W OBRĘBIE LECZONEGO OBSZARU ORAZ PRZYLEGŁYCH KWADRANTÓW 33
34 ZAPOBIEGANIE CZYNNOŚCIOWYM ZABURZENIOM PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM WCZESNE ROZPOZNANIE I LECZENIE DELIKATNE LECZENIE WCZESNA REHABILITACJA UNIKANIE CZYNNIKÓW SPRZYJAJĄCYCH ZABURZENIOM
35 ETAP WCZESNY (SZPITALNY) ZAPOBIEGANIE POOPERACYJNYM POWIKŁANIOM I ZABURZENIOM PŁUCNE FIZJOTERAPIA KLATKI PIERSIOWEJ ĆWICZENIA RUCHOWE SZYBKIE URUCHOMIENIE KRĄŻENIOWE POZYCJE UŁOŻENIOWE ZEWNĘTRZNY UCISK DRENAŻ CHŁONNY ĆWICZENIA RUCHOWE SZYBKIE URUCHOMIENIE
36 ETAP WCZESNY (SZPITALNY) ZAPOBIEGANIE NASTĘPSTWOM LECZENIA NASTĘPSTWO OGRANICZENIE RUCHOMOŚCI OBRZĘKI CHŁONNE OSŁABIENIE MIĘŚNI OBNIŻENIE SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ METODA ĆWICZENIA RUCHOWE POZYCJE UŁOŻENIOWE DRENAŻ CHŁONNY
37 PROFILAKTYCZNE ZNACZENIE RĘCZNEGO DRENAŻU CHŁONNEGO OBRZĘK CHŁONNY 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% PRZED 2 DN I DREN AŻ 14 DNI BEZ DREN AŻU 3 mc-e 6 mc-y
38 PROFILAKTYCZNE ZNACZENIE RĘCZNEGO DRENAŻU CHŁONNEGO ODWODZEN IE ZGIN AN IE 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Przed 2 14 3 mc 6 mc dzień dzień 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Przed 2 14 3 mc dzień dzień Drenaż Bez drenażu 6 mc
39 REHABILITACJA POSZPITALNA WCZESNA I PÓŹNA ZAPOBIEGANIE PÓŹNYM NASTĘPSTWOM LECZENIA ONKOLOGICZNEGO PRZYWRACANIE UTRACONEJ SPRAWNOŚCI PSYCHOFIZYCZNEJ RÓŻNE RODZAJE TRENINGU FIZYCZNEGO ZALEŻNIE OD WYDOLNOŚCI ZABIEGI FIZYKALNE I MASAŻ WEDŁUG WSKAZAŃ POWRÓT DO PEŁNEJ AKTYWNOŚCI ŻYCIOWEJ
WPŁYW ĆWICZEŃ NA SPRAWNOŚĆ LUDZI PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM 40 ZWIĘKSZENIE SIŁY I SPRAWNOŚCI MIĘŚNI O 32-52% ZWIĘKSZENIE WYDOLNOŚCI DO POZIOMU 8 METs WYDŁUŻENIE MAKSYMALNEGO DYSTANSU O 100% (Z 1600 DO 3300 M) ZMNIEJSZENIE CZĘSTOŚCI AKCJI SERCA PODCZAS WYSIŁKU SUBMAKSYMALNEGO Z 138 DO 113/MINUTĘ ZMNIEJSZENIE STĘŻENIA MLECZANÓW PODCZAS WYSIŁKU SUBMAKSYMALNEGO Z 2,6 DO 1,3 MMOL/L
WPŁYW ĆWICZEŃ NA ODPORNOŚĆ LUDZI PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM POPRAWA CZYNNOŚCI KOMÓREK NK I MONOCYTÓW WZROST PROPORCJI KRĄŻĄCYCH GRANULOCYTÓW SKRÓCENIE CZASU NEUTROPENII 41
WPŁYW ĆWICZEŃ NA PSYCHIKĘ LUDZI PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM ZMNIEJSZENIE ZMĘCZENIA ZMNIEJSZENIE DEPRESJI, NIEPOKOJU I LĘKU WZROST POCZUCIA SZCZĘŚCIA O 17% (1 DZIEŃ W TYGODNIU) WZROST POZIOMU SAMOOCENY LEPSZA KONTROLA UCZUĆ I ZACHOWAŃ POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA 42
43 ZASADY REHABILITACJI PO RADIOTERAPII OGRANICZENIE KONTAKTU Z INNYMI PACJENTAMI OSTROŻNE STOSOWANIE ELEKTROTERAPII (TENS, FES) ELEKTRODY POZA OBSZAREM NIEDOCZULICY I NADŻEREK STOSOWANIE FIZJOTERAPII KLATKI PIERSIOWEJ STOSOWANIE ĆWICZEŃ CZYNNYCH STOSOWANIE POZYCJI UŁOŻENIOWYCH STOSOWANIE UMIARKOWANYCH ĆWICZEŃ ROZCIĄGAJĄCYCH STOSOWANIE POMOCY W CZASIE CHODZENIA
PRZECIWWSKAZANIA DO REHABILITACJI PO RADIOTERAPII ENERGIA CIEPLNA I SŁONECZNA NA NAPROMIENIANY OBSZAR MASAŻ NAPROMIENIANEJ OKOLICY TERAPIA MANUALNA W OBRĘBIE NAPROMIENIANEGO OBSZARU JAKIEKOLWIEK SUBSTANCJE NA NAPROMIENIANY OBSZAR W CZASIE RADIOTERAPII (PUDRY, OLEJKI, EMULSJE) 44
PRZECIWWSKAZANIA DO REHABILITACJI PO RADIOTERAPII ROZCIĄGANIE NAPROMIENIANYCH STAWÓW I MIĘŚNI Z UŻYCIEM DUŻEJ SIŁY DUŻY OPÓR, ZWŁASZCZA NA DŁUGIEJ DŹWIGNI (PODCZAS ĆWICZEŃ I TESTOWANIA MIĘŚNI) ĆWICZENIA RUCHOWE W PRZYPADKU NISKIEJ MORFOLOGII PŁYTKI < 50 000/mm3 HEMOGLOBINA < 10 g/dl LEUKOCYTY< 3 000/mm3 45
REHABILITACJA PSYCHOLOGICZNA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM PSYCHOEDUKACJA PSYCHOTERAPIA WIZUALIZACJA RELAKSACJA TRENING ODDECHOWY MASAŻ RELAKSACYJNY MUZYKOTERAPIA TERAPIA ZAJĘCIOWA METODA SIMONTONA 46
REHABILITACJA SPOŁECZNA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM 47 FORMY POMOCY ORGANIZACJE SAMOPOMOCOWE GRUPY WSPARCIA WOLONTARIUSZE ASYSTENCI SOCJALNI NASTĘPSTWA IZOLACJA SPOŁECZNA ROZPAD WIĘZI RODZINNYCH ROZPAD WIĘZI TOWARZYSKICH
48 OBRZĘK CHŁONNY PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM NAJPOWAŻNIEJSZE NASTĘPSTWO PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM
NASTĘPSTWA OBRZĘKU CHŁONNEGO STAN ZAPALNY SŁONIOWACIZNA KOŃCZYNY NIEDOWŁADY I PORAŻENIA NACZYNIAKOMIĘSAK LIMFATYCZNY 49
FIZJOLOGICZNE PODSTAWY LECZENIA OBRZĘKÓW CHŁONNYCH UKŁAD CHŁONNY STANOWI CAŁOŚĆ CZYNNIKI ZMNIEJSZAJĄCE TWORZENIE SIĘ PŁYNU TKANKOWEGO EFEKTYWNE CIŚNIENIE FILTRACJI CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE ODPŁYW CHŁONKI LIMFANGIOMOTORYKA POMPA MIĘŚNIOWA 50
51 CZYNNIKI PRZEPŁYWU CHŁONKI WPŁYWAJĄCE NA TWORZENIE SIĘ PŁYNU TKANKOWEGO WARUNKUJĄCE PRZEJŚCIE PŁYNU TKANKOWEGO DO NACZYŃ CHŁONNYCH ODDZIAŁUJĄCE NA RUCH CHŁONKI W NACZYNIACH CHŁONNYCH
CZYNNIKI TWORZENIA SIĘ PŁYNU TKANKOWEGO EFEKTYWNE CIŚNIENIE FILTRACJI ECF = (CHK + CKP) (CHP + CKK) ECF DLA TĘTNICZEGO KOŃCA KAPILARÓW ECF = (30 + 6) (0 + 28) = + 8 MM HG ECF DLA ŻYLNEGO KOŃCA KAPILARÓW ECF = (15 + 6) (0 + 28) = - 7 MM HG CHK CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE KRWI CKP CIŚNIENIE KOLOIDOOSMOTYCZNE PŁYNU TKANKOWEGO CHP CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE PŁYNU TKANKOWEGO CKK CIŚNIENIE KOLOIDOOSMOTYCZNE KRWI 52
53 CZYNNIKI ODPŁYWU PŁYNU TKANKOWEGO POMPA TKANKOWA RUCHY TKANEK POMPA CHŁONNA SKURCZE ŚCIANY NACZYNIA CHŁONNEGO FALA TĘTNA
54 CZYNNIKI PRAWIDŁOWEGO PRZEPŁYWU CHŁONKI RUCHY CZĘŚCI CIAŁA RUCHY ODDECHOWE KLATKI PIERSIOWEJ TŁOCZNIA BRZUSZNA CZYNNOŚĆ SSĄCA SERCA TĘTNIENIE NACZYŃ CZYNNOŚĆ PRZEPONY
55 CZYNNIKI WZMAGAJĄCE PRZEPŁYW CHŁONKI WZROST CIŚNIENIA TĘTNICZEGO WZROST CIŚNIENIA ŻYLNEGO ZWIĘKSZONA PRZEPUSZCZALNOŚĆ NACZYŃ WZMOŻONA CZYNNOŚĆ NARZĄDU NADMIERNY WYSIŁEK MIĘŚNIOWY
56 CELE LECZENIA OBRZĘKÓW CHŁONNYCH POBUDZENIE TWORZENIA SIĘ KRĄŻENIA OBOCZNEGO I REGENERACJI UKŁADU CHŁONNEGO PRZYWRÓCENIE RÓWNOWAGI ODPŁYWU CHŁONKI
FIZJOTERAPIA ODPROWADZENIE NADMIARU PŁYNU ZMNIEJSZENIE ROZCIĄGNIĘCIA TKANEK ZWIĘKSZENIE CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO ZMNIEJSZENIE CIŚNIENIA KOLOIDOOSMOTYCZNEGO PRZYWRÓCENIE WYDOLNOŚCI ZASTAWEK URUCHOMIENIE NIEWYKORZYSTANYCH NACZYŃ CHŁONNYCH LEPSZE WARUNKI ODŻYWIANIA NACZYŃ CHŁONNYCH TWORZENIE KRĄŻENIA OBOCZNEGO REGENERACJA UKŁADU CHŁONNEGO 57
58 WPŁYW UCISKU NA NACZYNIA CHŁONNE ODRUCHOWY SKURCZ LUB USZKODZENIE NACZYŃ CHŁONNYCH 80 G/CM2 (60 mm HG) BEZPIECZNY UCISK 100 G/CM2 (75 mm HG) LUB 60 G/CM2 (45 mm HG)
METODY LECZENIA OBRZĘKU CHŁONNEGO RĘCZNY DRENAŻ CHŁONNY PRZERYWANA KOMPRESJA PNEUMATYCZNA ĆWICZENIA RUCHOWE BANDAŻOWANIE ELASTYCZNE RĘKAWY/POŃCZOCHY POZYCJE UŁOŻENIOWE ZABIEGI FIZYKALNE EDUKACJA PACJENTA 59
60 KOMPLEKSO7WA TERAPIA UDRAŻNIAJĄCA RĘCZNY DRENAŻ LIMFATYCZNY LECZENIE KOMPRESYJNE PIELĘGNACJA SKÓRY ĆWICZENIA RUCHOWE
FAZY KOMPLEKSOWEJ TERAPII UDRAŻNIAJĄCEJ FAZA I CODZIENNY DRENAŻ CHŁONNY CODZIENNE BANDAŻOWANIE KOMPRESYJNE FAZA II 1-2/TYDZIEŃ DRENAŻ CHŁONNY POŃCZOCHY/RĘKAWY KOMPRESYJNE 61
62 ĆWICZENIA RUCHOWE RUCH MA DECYDUJACE ZNACZENIE W TRANSPORCIE CHŁONKI W KOLEKTORACH ORAZ POWROCIE ŻYLNYM
63 WPŁYW ĆWICZEŃ RUCHOWYCH NA UKŁAD CHŁONNY WZROST SKUTECZNOŚCI POMPY MIĘŚNIOWEJ DZIAŁANIE SSĄCE ZWIĘKSZONE OPRÓŻNIANIE ZBIORNIKA MLECZU WZROST SPRAWNOŚCI PRZEPŁYWU CHŁONKI W DUŻYCH NACZYNIACH WSPOMAGANIE POWROTU ŻYLNEGO WZROST PRZEPŁYWU CHŁONKI NA JEDNOSTKĘ CZASU
64 POMPA MIĘŚNIOWA SKURCZ MIĘŚNIA ZWIĘKSZENIE CIŚNIENIA TKANKOWEGO PRZEKAZANIE CIŚNIENIA NA ŚCIANĘ NACZYNIA ŻYLNEGO I CHŁONNEGO PRZEZ WŁÓKNA UCISK ŻYŁ POWIERZCHOWNYCH PRZEZ POWIERZCHNIĘ SKÓRY WYRZUT KRWI W DOŚRODKOWYM KIERUNKU PODCZAS SKURCZU MIĘŚNI POWTÓRNE NAPEŁNINIANIE NACZYŃ PODCZAS ROZLUŹNIENIA MIĘŚNI ZMNIEJSZENIE PRZEKRWIENIA
65 ĆWICZENIA RUCHOWE WSZYSTKIE RODZAJE ĆWICZEŃ
NAJBARDZIEJ WSKAZANE RODZAJE ĆWICZEŃ RUCHOWYCH CZYNNE WSPOMAGAJĄCE POMPĘ MIĘŚNIOWĄ BIERNE WSPOMAGAJĄCE POMPĘ STAWOWĄ ODDECHOWE ROZLUŹNIAJĄCE 66
67 ĆWICZENIA ODDECHOWE WDECH REDUKCJA CIŚNIENIA W ŻYŁACH BLISKO SERCA TOWARZYSZĄCYCH WPŁYWOWI CHŁONCE DO KĄTÓW ŻYLNYCH. PRZYSPIESZONE KRĄŻENIE W TYCH ŻYŁACH DZIAŁA SSĄCO PODOBNIE JAK W POMPIE WODNEJ WYDECH OPRÓŻNIANIE ZBIORNIKA MLECZU DO PRZEWODU PIERSIOWEGO, CO POZWALA NA DRENAŻ CHŁONKI Z KOŃCZYN DOLNYCH DO ZBIORNIKA MLECZU (EFEKT SSĄCY)
68 ĆWICZENIA ZMNIEJSZAJĄCE PRZEKRWIENIE PRZED I PO ĆWICZENIACH STYMULACJA WŁAŚCIWYCH WĘZŁÓW CHŁONNYCH I DUŻYCH DRÓG CHŁONNYCH (AUTOMASAŻ) ROZGRZEWKA 20-30 POWTÓRZEŃ RUCHÓW W DUŻYCH STAWACH Z GŁĘBOKIMI ODDECHAMI ĆWICZENIA ZMNIEJSZAJĄCE PRZEKRWIENIE OD CZĘŚCI DYSTALNYCH W KIERUNKU PROKSYMALNYM. SKURCZ MIĘŚNI KKG POŁĄCZONY Z WDECHEM, A KKD Z WYDECHEM ROZCIĄGANIE MIĘŚNI PRZEZ 20-30 SEKUND
ĆWICZENIA UŁATWIAJĄCE ODPŁYW CHŁONKI ROZLUŹNIAJĄCE CZYNNE MIĘŚNI SZYI IZOMETRYCZNE MIĘŚNI SZYI CZYNNE OBRĘCZY BARKOWEJ ODDECHOWE TOREM PRZEPONOWYM IZOMETRYCZNE MIĘŚNI BRZUCHA ODDECHOWE TOREM ŻEBROWYM CZYNNE KOŃCZYN GÓRNYCH (RAMIĘ, PRZEDRAMIĘ, RĘKA) IZOMETRYCZNE KOŃCZYN GÓRNYCH ROZLUŹNIAJĄCE 69
70 ZASADY STOSOWANIA ĆWICZEŃ RUCHOWYCH W OBRZĘKACH CHŁONNYCH OPTYMALNA INTENSYWNOŚĆ POZYCJA UŁOŻENIOWA WOLNE RUCHY KOLEJNOŚĆ ĆWICZEŃ
71 RĘCZNY DRENAŻ CHŁONNY (RDCH) SPECJALNY RODZAJ DELIKATNEGO MASAŻU WYKONYWANY W KIERUNKU DOŚRODKOWYM OD CZĘŚCI BLIŻSZYCH DO DALSZYCH KOŃCZYNY
72 WPŁYW RDCH NA CZYNNOŚĆ UKŁADU CHŁONNEGO RĘCZNY DRENAŻ CHŁONNY ZWIĘKSZONE WYTWARZANIE CHŁONKI ZWIĘKSZENIE PRZESUWANIA PŁYNU TKANKOWEGO W PRZEDLIMFATYCZNYCH KANAŁACH ŁĄCZNOTKANKOWYCH WZROST CZĘSTOTLIWOŚCI WYPEŁNIANIA I OPRÓŻNIANIA POCZĄTKOWYCH NACZYŃ CHŁONNYCH ROZCIĄGNIĘCIE ŚCIANY LIMFANGIONU PODWYŻSZENIE LIMFANGIOMOTORYKI (MECHANIZM FRANKA STARLINGA) WZROST OBJĘTOŚCI CZASOWEJ CHŁONKI
73 ZASADY RĘCZNEGO DRENAŻU CHŁONNEGO KIERUNEK DOŚRODKOWY KOLEJNOŚĆ OD CZĘŚCI BLIŻSZYCH DO DALSZYCH POWOLNE WYKONYWANIE (CZĘSTOTLIWOŚĆ SKURCZÓW ZDROWYCH KOLEKTORÓW 6/MIN W SPOCZYNKU I 20/MIN PODCZAS RUCHU) ODPOWIEDNIA SIŁA CHWYTÓW (ZBYT DUŻY USZKADZA WŁÓKNA KRATKOWATE) ODPOCZYNEK PO DRENAŻU (UTRZYMYWANIE SIĘ PODWYŻSZONEJ AKTYWNOŚCI LIMFANGIONU) RODZAJE CHWYTÓW (STAŁE OKRĘŻNE, OBROTOWE, POMPUJĄCE, CZERPIĄCE) FAZY DRENAŻU (PRZESUWANIA, ODPRĘŻANIA)
74 WSKAZANIA DO RĘCZNEGO DRENAŻU CHŁONNEGO OBRZĘK CHŁONNY PIERWOTNY I WTÓRNY OBRZĘK ŻYLNO - LIMFOSTATYCZNY OBRZĘKI POURAZOWE I POOPERACYJNE ZAPOBIEGANIE OBRZĘKOM CHŁONNYM?
PRZECIWWSKAZANIA DO RĘCZNEGO DRENAŻU CHŁONNEGO BEZWZGLĘDNE NIEWYRÓWNANA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA OSTRE STANY ZAPALNE (BAKTERIE, GRZYBY, WIRUSY) WZGLĘDNE OBRZĘKI SPOWODOWANE PRZEZ NOWOTWORY ZŁOŚLIWE 75
PRZERYWANA KOMPRESJA PNEUMATYCZNA PRZERYWANY UCISK OBRZĘKNIĘTEJ KOŃCZYNY ZA POMOCĄ RĘKAWA LUB NOGAWICY STEROWANYCH AUTOMATYCZNĄ POMPĄ 76
PRZERYWANA KOMPRESJA PNEUMATYCZNA (IPC) UZNANA METODA FIZJOTERAPII W CHOROBACH NACZYŃ UCISK OBRZĘKNIĘTEJ KOŃCZYNY REGULOWANY CZAS UCISKU I PRZERWY REGULOWANA WYSOKOŚĆ CIŚNIENIA UCISKU RÓŻNE RODZAJE RĘKAWÓW I NOGAWIC 77
WPŁYW IPC NA UKŁAD NACZYNIOWY ZMNIEJSZENIE CIŚNIENIA ŻYLNEGO ZWIĘKSZENIE PRZEPŁYWU TĘTNICZEGO ROZSZERZENIE NACZYŃ ZMNIEJSZENIE LEPKOŚCI KRWI AKTYWIZACJA FIBRYNOLIZY STYMULOWANIE WYDZIELANIA CZYNNIKÓW ŚRÓDBŁONKOWYCH I HUMORALNYCH 78
79 HIPOTETYCZNE MECHANIZMY DZIAŁANIA IPC WSPOMAGANIE POMPY MIĘŚNIOWEJ? ZMNIEJSZENIE FILTRACJI KAPILARNEJ?
80 PRZECIWWSKAZANIA DO IPC OSTRE STANY ZAPALNE NACZYŃ OSTRE ZAKRZEPOWE ZAPALENIE ŻYŁ NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA ZESPÓŁ NERCZYCOWY NIEDOBÓR BIAŁKA DUŻE DEFORMACJE KOŃCZYN CIĘŻKIE NIEDOKRWIENIE KOŃCZYN NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY W OBRĘBIE OBRZĘKNIĘTEJ KOŃCZYNY
81 STAŁY UCISK ZWIĘKSZENIE CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO TKANEK PROWADZĄCE DO OBNIŻENIA EFEKTYWNEGO CIŚNIENIA FILTRACYJNEGO I ZMNIEJSZENIA FILTRACJI KAPILARNEJ ELASTYCZNE POŃCZOCHY ELASTYCZNE RĘKAWY
82 WSKAZANIA DO ELASTYCZNYCH RĘKAWÓW KLASA UCISKU WYSOKOŚĆ CIŚNIENIA MM HG WSKAZANIA I 20-30 ZAPOBIEGAWCZO ZAGRAŻAJĄCY OBRZĘK II 30-40 NIEWYDOLNOŚĆ ŻYLNA III 40-50 ODWRACALNY OBRZĘK CHŁONNY IV 50-60 NIEODWRACALNY OBRZĘK CHŁONNY
INNE METODY STOSOWANE W LECZENIU OBRZĘKU CHŁONNEGO ELEKTROTERAPIA LASEROTERAPIA ULTRADŹWIĘKI HYDROTERAPIA KINESIO TAPING MASAŻ KLASYCZNY 83
84 ELEKTROTERAPIA PRĄD STAŁY PRZECIWWSKAZANY (SILNY EFEKT PRZEKRWIENNY) WSKAZANY PRĄDY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI NP. TENS PRĄD INTERFERENCYJNY
85 LASER BIOSTYMULACYJNY Pobudza lymfangiomotorykę Pobudza lymfangiogenezę 9 sesji (3/tydzień) 904 nanometry 5 miliwat Pobudza makrofagi 0,2 cm2 Redukuje zwłóknienie Kontakt głowicy ze skórą Ochrania drogi chłonne Pobudza tworzenie nowych dróg chłonnych Nad pachą i ramieniem
86 UTRADŹWIĘKI NIEWIELKI EFEKT PRZEKRWIENNY EFEKT MIKROMASAŻU WSKAZANE PRZY ZWŁÓKNIENIU
87 HYDROTERAPIA KONTROWERSYJNE ZASTOSOWANIE MASAŻU WIROWEGO (CZAS KONTAKTU Z WODĄ I POZYCJA ZABIEGU) WSKAZANE PŁYWANIE ( CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO) W WODZIE O TEMPERATURZE 22 30 stopni C
88 KRIOTERAPIA DZIAŁANIE PRZECIWBÓLOWE PRZECIWZAPALNE ROZLUŹNIAJACE ODRUCHOWE PRZEKRWIENIE W OBRZĘKACH CHŁONNYCH KRIOTERAPIA ZWOLNIENIE LIMFANGIOMOTORYKI PRZECIWWSKAZANA
CZYNNIKI CIEPLNE DZIAŁANIE CIEPŁA CIEPŁO PRZEKRWIENIE WZROST OBCIĄŻENIA LIMFATYCZNEGO ZMNIEJSZENIE CZASOWEJ OBJĘTOŚCI LIMFY (> 41 stopni C) W OBRZĘKACH PRZECIWWSKAZANE W OBSZARZE OBRZĘKOWYM I PRZYNALEŻNYCH KWADRANTACH TUŁOWIA PRZECIWWSKAZANE CIEPŁO OGÓLNOUSTROJOWE MOŻLIWE POZA OBSZAREM OBRZĘKOWYM 89
90 MASAŻ KLASYCZNY ZNACZNE PRZEKRWIENIE PRZECIWWSKAZANY W OBSZARZE OBRZĘKOWYM I PRZYNALEŻNYCH KWADRANTACH TUŁOWIA
91 KINESIO TAPING NORMALIZACJA NAPIĘCIA MIĘŚNIOWEGO? POPRAWA MIKROKRĄŻENIA? EFEKT UNOSZENIA SKÓRY? DZIAŁANIE PODOBNE DO DRENAŻU LIMFATYCZNEGO?
92 EDUKACJA CHOREGO POSTĘPOWANIE W CZASIE I PO ZAKOŃCZENIU SESJI ZABIEGÓW UNIKANIE CZYNNIKÓW ZWIĘKSZAJĄCYCH RYZYKO OBRZĘKU STOSOWANIE METOD WSPOMAGAJĄCYCH ODPŁYW CHŁONKI
ZMNIEJSZENIE ROZMIARU OBRZĘKÓW CHŁONNYCH 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Nieznaczny Umiarkowany Znaczny 93
WYNIKI REDUKCJI ZNACZNEGO OBRZĘKU CHŁONNEGO 86% ROZMIAR OBRZĘKU 51% BEZPOŚREDNIO = 51% 25% ROZMIAR OBRZĘKU PRZED REHABILITACJĄ = 86% ROZMIAR OBRZĘKU PO REHABILITACJI 6 MIESIĘCY = 25% 94
95 SKUTECZNOŚĆ RÓŻNYCH METOD W REDUKCJI OBRZĘKU CHŁONNEGO AUTOMASAŻ LECZENIE UŁOŻENIOWE ĆWICZENIA KOMPRESJOTERAPIA LASER IPC RĘCZNY DRENAŻ CHŁONNY KOMPLEKSOWA FIZJOTERAPIA KOMPLEKSOWA TERAPIA UDRAŻNIAJĄCA -50% -45% -40% Annals of Oncology, 2007-35% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0%
CELE REHABILITACJI W TERMINALNYM OKRESIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA ŁAGODZENIE BÓLU ZMNIEJSZANIE DUSZNOŚCI REDUKCJA OBRZĘKU CHŁONNEGO ZAPOBIEGANIE ODLEŻYNOM ZMNIEJSZANIE DEFICYTU SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ UTRZYMYWANIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ 96
97 METODY REHABILITACJI W TERMINALNYM OKRESIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ FIZJOTERAPIA KLATKI PIERSIOWEJ DRENAŻ CHŁONNY ĆWICZENIA RUCHOWE ZABIEGI FIZYKALNE I MASAŻ ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE PSYCHOTERAPIA RELAKSACJA
98 NIEZBĘDNY WARUNEK ZDROWIA AKTYWNOŚĆ --------------------------- ODPOCZYNEK
ZWIĄZEK AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ Z NOWOTWORAMI ZŁOŚLIWYMI UMIEJSCOWIENIE NOWOTWORU JELITO GRUBE PRAWDOPODOBIEŃSTWO ODDZIAŁYWANIA PEWNE PIERŚ PROSTATA PRZYPUSZCZALNE PRZYPUSZCZALNE MACICA PRZYPUSZCZALNE JAJNIK NIEPEWNE JĄDRO NIEPEWNE 99
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA NOWOTWORÓW ZALEŻNIE OD UPRAWIANIA SPORTU RODZAJ KOBIETY KOBIETY NOWOTWORU TRENUJĄCE NIETRENUJĄCE PIERSI 9,2 16,2 UKŁAD ROZRODCZY 3,4 10,1 UKŁAD POKARMOWY 0,0 1,8 TARCZYCA UKŁAD KRWIOTWÓRCZY CZERNIAK SKÓRY 1,1 1,1 2,2 2,2 3,1 14,5 3,6 16,6 100
101 AKTYWNOŚĆ RUCHOWA W PREWENCJI CHOROBY NOWOTWOROWEJ Rak jelita grubego zależność pewna Zmniejszenie ryzyka o 50% Rak piersi zależność przypuszczalna Zmniejszenie ryzyka o 30-40% Rak prostaty zależność przypuszczalna Zmniejszenie ryzyka o 10-30% Rak macicy zależność przypuszczalna Zmniejszenie ryzyka o 0-90%?
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA RAKA JELITA GRUBEGO ZALEŻNIE OD AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ SIEDZĄCY TRYB ŻYCIA 24,6/100 TYS. UMIARKOWANA AKTYWNOŚĆ RUCHOWA 21,6/100 TYS. WYSOKA AKTYWNOŚĆ RUCHOWA 13,4/100 TYS. 102
103 CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA RAKA PIERSI ZALEŻNIE OD AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ WZROST RYZYKA O 1/3 U KOBIET O NISKIEJ AKTYWNOŚCI RUCHHOWEJ PO MENOPAUZIE WZROST RYZYKA U KOBIET Z WYŻSZYM BMI REDUKCJA O 30-40% U AKTYWNYCH RUCHOWO REDUKCJA O 67% U KOBIET POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA O WYSOKIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
PROTEKCYJNE ODDZIAŁYWANIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ 104 INTENSYFIKACJA IMMUNOLOGICZNYCH MECHANIZMÓW HAMUJĄCYCH POWSTANIE NOWOTWORÓW (WZROST LICZBY I AKTYWNOŚCI MAKROFAGÓW, LIMFOCYTÓW NK) OBNIŻENIE STĘŻENIA INSULINY I CZYNNIKA INSULINOPODOBNEGO OBNIŻENIE STYMULATORÓW MITOZY NORMALNYCH KOMÓREK I INHIBITORÓW APOPTOZY WZROST STĘŻENIA BIAŁKA WIĄŻĄCEGO IGF
PROTEKCYJNE ODDZIAŁYWANIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ OBNIŻENIE SYNTEZY I WYRZUTU HORMONÓW PŁCIOWYCH ZMNIEJSZENIE WRAŻLIWOŚCI TKANKI NA HORMONY PŁCIOWE ZWIĘKSZENIE SYNTEZY GLOBULINY WIĄŻĄCEJ HORMONY PŁCIOWE (OBNIŻENIE STĘŻENIA WOLNEJ, CZYNNEJ ICH POSTACI) PRZYSPIESZENIE PASAŻU JELITOWEGO 105