P O L S K A A K A D H I I A N A U K INSTYTUT ZOOLOGICZNY FRAGMENTA FAUNISTICA Tom VIII W arszawa, 31 III l c>60 N r 21 W anda B i e d e l Nowe dla Polski gatunki chruścików (Trichoptera) HoBwe a j i h Ilojibiiin b h ^ m p y u e iłh H K O B (Trichopłera) Caddis Flies new to the fauna of Poland (Trichopłera) Podczas badań terenow ych, prow adzonych w latach 1955 1958 w Tatrach Polskich, złow iłam m iędzy innym i cztery gatunki chruścików, nie w ykazyw ane dotąd z Polski. Są to : A cropliytax vernalis D z ię d z., D ru m s monticola M cl a c h., A patania carpathica S c h m id i Serioostoma turbatum M cl a c h. Dalszo trzy now e dla Polski gatunki Rhyacophila aquitanica M cl a c h., L im nophilus despectus W a l k. i M icrasem a m inim um M cl a c h. zostały znaleziono przeze mnie bądź przoz A. R i e d i.a, na Ziemi K łodzkiej (w Sudetach). Rhyacophila aąuitanica M cl a c h l a n Z nany z nielicznych stanow isk z Francji, Niemiec i z T y rolu, ostatnio ( B o t o ^ I n e a n u, 1957) wykazany także z gór E etezat w Eum unii. W lipcu 1956 A. B i e d e l złowił ten gatunek (8 d d ) na górze Śnieżnik (Ziemia K łodzka) n ad potokiem W ilczka, na w ysokości 900 1000 m n. p. m. Limnophilus despectus W a l k e r G atunek te n zam ieszkuje Półwysep Skandynaw ski, F in landię, w ykazany także z okolic K aliningradu ( Dammliof bei Konigsberg M c L a c h l a n, 1874 1880) i z Puszczy Bud
316 W. Riedel 2 nickiej koło W ilna ( R a o i ę c k a, 1931). Ponadto znany też ze słowackiej części T atr (M a y e r, 1936). 1 rj tego gatunku złowiłam 6 V I 1958 w Karłowie, pow. Kłodzko, u stóp góry Szczeliniec W ielki. L. despectus W a l k. był uw ażany dawniej za g atu n ek północny, jednak stanow iska w T atrach i Sudetach wskazują, iż jest to form a borealno-alpejska. Acrophylax vernalis D zię dziele w icz G atunek opisany z Czarnohory, gdzie w ystępuje w pobliżu górnej granicy lasu, na wysokości 1200 1500 m n. p. m. ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1912, 1919, 1920). B o t o ^ I n e a n u (1957) łowił A. vernalis D z i ę d z. w górach Rodna na Bukowinie (R u munia), a M a y e r (1936) wykazał go ze słowackich T atr znad stawów: Dolni Hincovo, H orni Hincovo, Zelenó pod Krivanem, Dolni W ahlenbergovo. D ane o występowaniu na W ęgrzech są wątpliwe (S c h m i d, 1951). Z polskiej części T a tr nie był dotychczas podawany. J a spotykałam te n g atu n ek w T a tra c h Polskich zarów no w dolinach reglowych (Doi. Kościeliska między H alą Sm ytnią a H alą Pisaną, Doi. Strążyska i Doi. Olczyska wywiei zysko), jak i w dolinach T a tr W ysokich (Doi. Zimnej W ody i Doi. R oztoki). W latach 1957 1958 złowiłam 29 i 1 $, wszystkie w m aju. M a y e r oprócz typowego A. vernalis D z i ę d z. podaje ze słowackich T atr odm ianę A. vernalis var. lacustris M a y e r. S c iim id przypuszczał początkowo (1951), że odm iana ta jest identyczna z A. zerberus zerberus B r a u e r, później (1955) wymienia A. vernalis lacustris M a y e r jak o osobny podgatunek. Ponieważ je d nak na jedynym stanowisku, skąd znany jest A. vernalis var. lacustris M a y e r, w ystępuje on razem z form ą typową, nie ma, moim zdaniem, podstaw do uznania go za odrębny podgatunek. W szystkie m oje okazy odpow iadają form ie typow ej. Drusus monticola M c L a c iil a n Znany z Alp szwajcarskich, z Tyrolu, Rum unii i Albanii (M cl a c i i l a n, 1874 1880; S c i i m i d, 1956). Dane o w ystępowaniu I), monticola M cl a c h. w Pirenejach są wątpliwe. M a -
3 N owe dla Polski gatunki chruścików 317 y e r (1936, 1939) wykazał go ze słowackich T atr. Z Polski nie b ył dotychczas podaw any. G atunek ten łowiłam w T atrach Polskich w następujących m iejscach: Doi. Małej Łąki (27 V 1955 1 <J), Doi. S trą żyska (17 Y 1955 2 cj), Doi. Pięciu Stawów Polskich (21 i 22 V II 1955 2 <J<J, 1?), Doi. Olczyska (Y 1958-13 (JcJ, 10?$). M a y e r łowił tego chruścika w lipcu i sierpniu. Apatania carpathica S c h m id (Syn. A patan ia m eridiana D z i ę d z i e l e w i c z, 1905, p. 115, n o n M cl a c h - l a n, 1874, p. 44) A. carpathica została opisana przez S c iim id a (1954) na podstawie okazów D z ię d z ie l e w ic z a (1 <J, 1 $ ), zebranych w Czarnohorze i oznaczonych przez niego jako A. meridiana M cl a c h. S c h m id włączył ją do grupy A. meridiana M cl a c h., do której zaliczył trzy gatunki: A. meridiana M cl a c h., zamieszkującą Pireneje, A. eatoniana M cl a c h. z Masywu Centralnego we Francji i A. carpathica S c iim id. W roku 1957 B oto$ I n e a n u opisał czw arty gatunek z tej grupy A. motasi B o t s. w ystępujący w K arpatach Południowych i zbliżony n ajb ardziej do A. carpathica S c h m id. A. carpathica S c h m id znana była dotychczas tylko z je d nego stanow iska w Czarnohorze. W lipcu i sierpniu 1957 złowiłam 10 (J(J i 3 9? tego gatunku w Tatrach na H ali Olczyskiej nad potokiem Olczyskim. Oznaczenie moje sprawdził p. dr L. B o t o ^a n e a n u (Bukareszt), za co mu serdecznie dziękuję. Micrasema minimum M cl a c h l a n G atunek pospolity w całych Niemczech, znany tak że z T y rolu i ze Styrii. M a y e r (1936) wykazał go ze słowackiej części T atr (z T atr Polskich nie znany), a Mu r g o c i i S t o e n e s c u (1955), i BoToęANEANU (19 5 7) z Bum unii. W Polsce znam dwa stanowiska tego chruścika na Ziemi Kłodzkiej w pow. Bystrzyca Kłodzka: Stronie Śląskie (1 13 V I I 1956, leg. A. R i e d e l ) i zbocze g. Śnieżnik koło Międzygórza, nad potokiem W ilczka (3 $$, 17 V II 1956, leg. A. R i e d e l ).
318 W. Riedel 4 Sericostoma turbatum M c L a o h la n Chruścik te n znany był do niedaw na tylko z E uro p y środkowej (Belgia, N iem cy W estfalia, T uryngia, H arc), w o s ta t nich czasach w ykazany także z Jugosławii (R a d o vanovic,.1943), Rum unii (Mu r g o c i, 1953) i ze Śląska Czeskiego (Sy - k o r a, 1956). Z Polski dotąd nie notowany. Jeden okaz (<$) tego gatunku złowiłam w lipcu 1955 w W y sokich T atrach na górze Mnich w okolicy Morskiego Oka, n a wysokości około 2000 m. PIŚMIENNICTWO B o t o ę a n e a n u L. 1957. R echerches sur les Trichopteros (imagos) de Roum anio. P ol. Pism o E n t., W rocław, 26. B r e k k e R. 1946. N orwegian Caddisflios (Trichoptera). Norsk. E nt. T idsskr., Oslo, 7, 5. P z ię d z i e l e w i c z J. 1905. Siociarki (Neuroptera genm na) i Prasiatnice (Arohiptera) zebrano w ciągu lat 1902 i 1903. Spraw. K om. Fizyogr., Kraków, 38. P z i ę d z i e l e w i c z J. 1912. N ow e gatunki ow adów chróścikow atych (T richoptera) zebrane w e w sohodnich K arpatach w ciągu lata 1911. Spraw. Kom. Fizyogr., Kraków, 46. P z ię d z i e l e w ic z J. 1919. Owady siatkoskrzydłow ate ziem Polski. Rozpr. W iad. Muz. D zieduszyckich, Lwów, 3 (1917). P z ię d z i e l e w i c z J. 1920. Owady siatkoskrzydłow ate ziem Polski (P o kończenie). Rozpr. W iad. Muz. P zieduszyckioh, Lwów, 4 (1918). F o r s l u n d K. H., T j e d e r B. 1942. Catalogus Insectorum Sueciao. II. Trichoptera. Opuso. E n t., L und, 7. M a y e r K. 1936. Prispevok k pozndni ohrostiku jiźnilio svahu V ysokych Tater. B ratislava, B ratislava, 10, 3. M cl a c iil a n R. 1874 1880. A m onographic R evision and Synopsis of th e Trichoptera of th e European Fauna. London Berlin. M u r g o c i A. 1953. C ateva genuri iji specii de Trichoptere noi pentru fauna R. P. R. Bui. S$i. Acad. R epubl. R om., Soct. B iol., Agronom., Geol., Geogr., B ucureęti, 5, 1. M u r g o c i A., S t o e n e s c u S. M. 1955. C on trib u te la ounoaęterea Trichopterelor din B azinul B istritei M oldoveneęti (Bacau). R ev. U niv. C. I. Parhon, B ucureęti, 8. R a c ię c k a M. 1931. Chruściki (Trichoptera) północno-wschodniej Polski ze szczególnym uw zględnieniem obszaru w ileńsko-trockiego. Prace Tow. Przyj. N auk, W ilno, 26, 20.
5 Nowo din Polski gatunki chruścików 319 R a d o v a n g v ic M. 1943. Trichoptere Oohridskog Jęzora i okolino. Posebna Izd., Beograd, 135 (Ochridski Zbor., 1). S c h m i d F. 1951. Les gonres Aorophylax B r a u. et Chionophylax n. gen. (Lim noph., Trichopt.). E os, Madrid, 27, 1. S c h m id F. 1954. Contribution k 1 ótude de la sous-fam illo des A pataniinae (Triohoptera, Lim nophilidae). II. Tijdschr. E nt., Am sterdam, 97, 1/2. S c h m id F. 1955. Contribution a 1 śtudo des L im nophilidae (Triohoptera). M itt. Schweiz. E nt. Ges., Bern, 28. S c h m id F. 1956. La sous-fam ille des D rusinae (Triohoptera, L im n ophilidae). Mem. Inst. R oy. Sci. N at. B elg., Bruxelles, Ser. 2, 55. S y k o r a J. 1956. Prispevek k faunę Trichopter Slezska. Ochr. Prir., Praha, 11, 9. U l m e r G. 1909. Triohoptera. W : A. B r a u e r D ie Siisswasserfauna D eutsohlands, 5/6. Jena. ITl m e r G. 1936. Triohoptera. W : P. B r o h m e r, P. E h r m a n n, G. U l m e r D ie Tierwelt M itteleuropas, V I, 1, Insekten 3. Teil. Leipzig. P E 3 I O M E A b t o p npub O H H T cemb b h u o b pyuefthm KOB h o b h x r j i h $ a y - h m rioabuih. Acrophylax vernalis D z i ę d z., Drusus monticola M c L a c h., Apatłiania carpathica S c h m id h Sericostoma turbatum M c L a c h. HaiłjieHHbi b T aipax, Rhyacophila aquitanica M c L a c h., Lirnnophilus despectus W a l k. h Micrasema m inim um M c L a c h. H a f ta e H H b i b C y b e t a x. SUM M ARY The author lists 7 species of Caddis Flies new to the fauna of Poland. Acrophylax vernalis D z i ę d z., Drusus monticola M cl a c h., Apatania carpathica S c h m id and Sericostoma turbatum M cl a c h. have been found in the T atra Mts., and Rhyacophila aquitanica M cl a c h., Limnophilus despectus W a l k, and Micrasema m inim um M cl a c h. in the Sudety Mts.
R edaktor pracy prof. d r J. N ast Państwow e W ydawnictwo N aukowe W arszawa 1960 N akład 1600 + 145 egz. Ark. wyd. 0,5 - druk. 0,5 - Papier ilustr. ki. I II, 80 g B I. Nr zam. 163/59. H - ll Pena zł 6.- Wrooławska D rukarnia Naukowa