Olimpiady Specjalne Polska sport dla osób z niepełnosprawnością intelektualną

Olimpiady Specjalne Polska sport dla osób z niepełnosprawnością intelektualną Wywiad z Anną Nadolską Narodowym Koordynatorem Klinicznym Projektu Sprawne Stopy Olimpiad Specjalnych Polska O ile ze sportem paraolimpijskim (dla osób niepełnosprawnych fizycznie i niewidomych) miała okazję się zetknąć większość społeczeństwa (choćby przy medialnie nagłośnionych sukcesach polskich zawodników podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Londynie), o tyle sport dla osób z niepełnosprawnością intelektualną Olimpiady Specjalne (OS) zdecydowanie rzadziej gości w mediach. Tymczasem historia ruchu OS jest prawie tak długa jak historia ruchu paraolimpijskiego, podczas zawodów sportowych również obowiązuje ceremoniał olimpijski (przysięga zawodników, znicz olimpijski), a z powstaniem i rozwojem OS wiążą się najbardziej znane osoby na świecie. Być może brak medialnego zainteresowania wiąże się odmiennością OS od powszechnie znanych zasad obowiązujących w sporcie osób pełnosprawnych, a także w sporcie paraolimpijskim. W ramach OS nagradzani są wszyscy zawodnicy (a nie tylko zwycięzcy), nie notuje się rekordów świata, nie prowadzi klasyfikacji medalowej pomiędzy krajami, nie występuje też system stopniowego wyłaniania zwycięzcy w trakcie zawodów, np. poprzez ćwierćfinały, półfinały i finały (każdy start jest startem finałowym). O specyfice ruchu Special Olympics, stanie aktualnym i perspektywach rozwoju, rozmawialiśmy z Panią Anną Nadolską Narodowym Koordynatorem Klinicznym Projektu Sprawne Stopy OS Polska. Tomasz Tasiemski (TT): Proszę powiedzieć jak doszło do powstania ruchu OS na świecie i jakie znane nazwiska wiążą się z tym ruchem sportowym? Anna Nadolska (AN): Koncepcja Special Olympics (SO) ukształtowała się na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia w USA i w Kanadzie. Eunice Kennedy Shriver, siostra Rosemary Kennedy osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz prezydenta Johna Kennedy ego, zainicjowała go, podejmując się w 1962 roku organizacji półkolonii na terenie swojej posiadłości w Maryland, dla 37 młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zajęcia prowadzono przez 5 tygodni. W ramach zajęć, uczestnicy mogli wziąć udział w różnych formach aktywności fizycznej: siatkówka, pływanie, piłka nożna, jazda konna i podskoki na trampolinie. Wzorem tego wydarzenia, w ciągu kilku kolejnych lat zorganizowano wiele podobnych przedsięwzięć, finansowanych m.in. przez Fundację Kennedy ch. W wyniku przeprowadzonych obserwacji, stwierdzono iż znaczenie aktywności fizycznej dla wspierania rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną jest ogromne. Dostrzeżono również, że osoby z tym rodzajem niepełnosprawności

dysponują znacznie wyższym potencjałem możliwości motorycznych niż wcześniej zakładano. W związku z tym Fundacja Kennedych (powołana przez rodziców Eunice Josepha i Rose Kennedy ch), sfinansowała grant naukowo badawczy, dotyczący badań nad wpływem aktywności fizycznej na rozwój osób z niepełnosprawnością intelektualną, który zrealizowany został przez organizację naukowo-badawczą The American Alliance for Health, Physical Education and Recreation (AAHPER). Wynik przeprowadzonych w latach 1963-1964 badań był jednoznaczny dzięki właściwie dobranemu i systematycznie przeprowadzonemu treningowi sportowemu, osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają możliwość w znaczący sposób podnosić poziom swojej sprawności fizycznej. Eunice Kennedy Shriver i Nelson Mandela z zawodnikiem OS Kolejny krok w przybliżaniu sportu osobom z niepełnosprawnością intelektualną zrobiono w roku 1968. Wtedy zorganizowano pierwsze Letnie Igrzyska OS w Chicago, na stadionie Soldier Fields, w których wzięło udział ok. 1000 zawodników z niepełnosprawnością intelektualną z USA, Kanady i Francji. Podczas ceremonii otwarcia Igrzysk, po raz pierwszy złożona została przysięga zawodników OS: Pragnę zwyciężyć, lecz jeśli nie będę mógł zwyciężyć niech będę dzielny w swym wysiłku. W tym samym roku powołano stowarzyszenie Special Olympics International (SOI) Incorporated, którego rolą było i jest monitorowanie decyzji podejmowanych przez zarząd SOI oraz opracowywanie strategii rozwoju organizacji. W roku 1988 Special Olympics zostały uznane przez jako organizacja stowarzyszona z Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim. W tym roku upływa 45 lat działalności ruchu OS. Obserwowana przez te cztery dekady, dynamiczna ekspansja stowarzyszenia jest imponująca liczba zawodników z niepełnosprawnością intelektualną, uprawiających systematycznie sport nieustannie rośnie. Wg najnowszego raportu SOI, w treningach i zawodach OS bierze udział prawie 4 miliony specjalnych sportowców ze 170 krajów, którzy zrzeszeni są w 220 Programach OS! Bezdyskusyjnie OS to największa na świecie organizacja sportowa dla osób niepełnosprawnych. W działalność OS, poza niepełnosprawnymi zawodnikami, zaangażowane są również osoby pełnosprawne: członkowie rodzin, wolontariusze, trenerzy/opiekunowie, działacze (sponsorzy, celebryci, pracownicy biur SO - kontynentalnych, narodowych, regionalnych itd.). Wszystkie te osoby, wraz z zawodnikami, tworzą ruch społeczny, którego ideą jest pełna integracja osób z niepełnosprawnością intelektualną z osobami w normie intelektualneja rolę szczególną w tym kontekście pełni środowisko życiowe jednostki niepełnosprawnej. Graficzną formę tego przekazu ilustruje oficjalne logo OS.

TT: Kiedy ruch OS został zainicjowany w Polsce i jak rozwijał się od tamtej pory do dzisiaj? AN: Polska jest pierwszym krajem z obszaru centralnej i wschodniej Europy, z którym Special Olympics nawiązał oficjalną współpracę. Jesienią 1982 roku dotarły do Polski pierwsze informacje o działalności ruchu Special Olympics - bezpośrednio od Eunice Kennedy-Shriver. Informacja ta była także zaproszeniem do udziału w VI Światowych Letnich Igrzyskach OS w Baton Rouge, USA w charakterze gości niezrzeszonych. Wyjazd zaowocował uzyskaniem informacji i materiałów metodycznych, które pomogły w tworzeniu struktur organizacyjnych ruchu OS w naszym kraju. W lutym 1985 roku powołano Ogólnopolski Komitet OS pod przewodnictwem Jerzego Tyczyńskiego, która funkcjonowała w ramach Komitetu Pomocy Osobom z Upośledzeniem Umysłowym przy Zarządzie Głównym Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Medalistki OS W 1987 roku odbyła się I Ogólnopolska Olimpiada Specjalna na obiektach warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego, a już w 1988 roku zorganizowano w Nowym Targu I Ogólnopolską Zimową Olimpiadę Specjalną. W następnym roku - 1989 odbyła się w Warszawie II Ogólnopolska Letnia OS. Od tego roku Igrzyska OS (letnie i zimowe) w naszym kraju, odbywają się w regularnym, czteroletnim cyklu olimpijskim. W roku 1990 powołano samodzielne Polskie Stowarzyszenie Sportowe dla Osób Upośledzonych Umysłowo Olimpiady Specjalne Polska.OS, które w dniu 30 listopada zostało włączone w poczet organizacji członkowskich Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Od stycznia 1999 roku stowarzyszenie przyjęło nazwę Olimpiady Specjalne Polska i funkcjonują jako organizacja pożytku publicznego.

Początkowo ustalono, iż podstawowa działalność OS w Polsce prowadzona będzie głównie z myślą o osobach z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną, gdyż dla nich ówczesna oferta aktywności fizycznej nie była tak dostępna, jak dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności. Od 2000 roku, zgodnie z międzynarodowymi standardami SOI, również w naszym kraju każda osoba z niepełnosprawnością intelektualną bez względu na jej stopień może zostać członkiem tego stowarzyszenia, o ile oczywiście dopełni procedury rejestracyjnej. Jak widać - Polska stała się niezwykle dynamicznym i skutecznym propagatorem idei ruchu Special Olympics w tej części Europy. Rok 2007 był rokiem szczególnym - OS Polska uzyskały prawo i zaszczyt organizacji Europejskich Letnich Igrzysk w Warszawie w 2010 roku. Komitet Krajowy Stowarzyszenia dokonał zmian w Statucie oraz powołał Fundację, która pracowała przez ponad dwa lata i zorganizowała tę wspaniałą Imprezę. Zdaniem Zarządu SOI była to najlepsza w historii impreza OS na terenie Europy/Euroazji, a w plebiscycie Przeglądu Sportowego ELIOS 2010 uznano za najlepszą imprezę roku. TT: Jak bogata jest oferta sportów letnich i zimowych dla osób niepełnosprawnych intelektualnie? Jakie dyscypliny sportowe OS nie mają swoich odpowiedników w typowym sporcie, tzn. zostały stworzone specjalnie dla zawodników niepełnosprawnych intelektualnie? AN: Dzięki OS wielu zawodników z niepełnosprawnością intelektualną na całym świecie ma możliwość włączenia się w działalność sportową poprzez systematyczny udział w treningach i zawodach sportowych rozgrywanych na szczeblach od lokalnych po ogólnonarodowe, jak również mają szansę wziąć udział w zawodach organizowanych poza granicami swojego kraju. Wszystkie zawody OS (letnie i zimowe) rozgrywane są wg Oficjalnych Przepisów Sportowych OS, które składają się z części ogólnej dotyczącej szczegółowych zasad rywalizacji oraz przepisów w poszczególnych dyscyplinach sportowych i oparte są na przepisach Międzynarodowych lub Narodowych Federacji Sportowych. Modyfikacja przepisów lub ich zmiana (w odniesieniu do oficjalnych regulaminów związkowych) umożliwia uczestnictwo w zawodach zawodnikom o bardzo zróżnicowanym poziomie sprawności. Warto jednak pamiętać, iż w Oficjalnych Przepisach Sportowych OS zawarte są tylko te przepisy, które są różne od przepisów Międzynarodowych Federacji Sportowych, tak więc - podczas rozgrywania zawodów OS stosuje Oficjalne Przepisy Sportowe Special Olympics, w sytuacji gdy przepisy Międzynarodowych Federacji Sportu są sprzeczne z regulaminem OS. Przepisy OS określają także obowiązujące w danej dyscyplinie konkurencje. Oprócz konkurencji zgodnych z przepisami różnych dyscyplin, są tam też konkurencje dla zawodników o niskim poziomie możliwości. Przykładem mogą być konkurencje w lekkiej atletyce: chód z asystą na dystansie 25 m, skok w dal z miejsca itp. Przepisy OS na świecie przyjęły podział na trzy grupy dyscyplin sportu: oficjalne, uznane i popularne lokalnie. Do klasyfikacji dyscypliny jako oficjalnej dyscypliny sportu, uznanej dyscypliny sportu lub popularnej lokalnie dyscypliny sportu są używane precyzyjne kryteria. Z uwagi na obszerność tego zagadnienia, pozwolę sobie pominąć omówienie tej procedury i przejdę do wymienienia uprawianych przez zawodników dyscyplin na świecie i w Polsce. Na świecie dyscypliny oficjalne to: pływanie, lekkoatletyka, koszykówka, badminton, bocce, bowling, kolarstwo, jeździectwo, piłka nożna, golf, piłka ręczna, judo, gimnastyka, trójbój siłowy, wrotkarstwo, żeglarstwo, softball, tenis stołowy, tenis, piłka siatkowa. W dyscyplinach zimowych do dyscyplin oficjalnych należą: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, łyżwiarstwo figurowe, hokej halowy, łyżwiarstwo szybkie, snowboard, bieg na rakietach śnieżnych. Do uznanych dyscyplin na świcie zaliczamy: krykiet, kajakarstwo i unihokej.

Bocce Dyscypliny sportowe oficjalnie włączone do programu sportowego OS Polska na rok 2013 (na podstawie danych za rok 2012) to: lekkoatletyka, piłka nożna, pływanie, tenis stołowy, MATP (Program Treningu Aktywności Motorycznej), bocce, bowling, badminton, jeździectwo, koszykówka, trójbój siłowy, kolarstwo, gimnastyka, tenis, wrotkarstwo, kajakarstwo. Spośród zimowych dyscyplin wymienić należy: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, łyżwiarstwo szybkie, hokej halowy, bieg na rakietach śnieżnych. Dyscypliny sportowe ubiegające się o oficjalne włączenie do programu sportowego OS Polska na rok 2013 to: żeglarstwo, piłka siatkowa i judo. Do dyscyplin, które nie mają swoich odpowiedników w sporcie olimpijskim osób pełnosprawnych i zostały wprowadzone w poczet oficjalnych dyscyplin sportu dla zawodników OS należą: bocce, bowling, jazda na wrotkach, trójbój siłowy, softball, hokej halowy oraz bieg na rakietach śnieżnych. Oprócz całej gamy konkurencji, dodatkowo stworzono także programy sportowe, które poszerzają ofertę OS i są to: Sporty Zunifikowane (program, który łączy w drużynach sportowych w przybliżeniu równe liczby zawodników OS z zawodnikami w normie intelektualnej - nazywanych partnerami, podczas treningów i zawodów. Wiek i poziom sprawności zawodników i partnerów są szczegółowo określone w zależności od dyscypliny). Drugą propozycją jest MATP, który jest oficjalnym programem sportowo-rehabilitacyjnym OS dla osób, które z różnych przyczyn nie mogą brać udziału w zawodach w oficjalnych dyscyplinach sportu OS. Jest to więc oferta dla tych osób, u których wraz z niepełnosprawnością intelektualną współwystępuje inny rodzaj niepełnosprawności, i takich, które z powodu na przykład deficytów intelektualnych w głębokim stopniu, nie są w stanie zrozumieć zasad współzawodnictwa i przestrzegać przepisów sportowych. MATP nawiązuje do dyscyplin sportu uprawianych w Olimpiadach Specjalnych i rozwija się pod patronatem oficjalnych struktur na poziomie zarówno lokalnym, jak i regionalnym oraz ogólnokrajowym. TT: W odniesieniu do zawodów w ramach OS istotniejszy od wyniku sportowego jest sam udział w rywalizacji sportowej. Jakie w związku z tym można wymienić korzyści z uczestnictwa osób niepełnosprawnych intelektualnie w OS? AN: Filozofia OS polega na przeświadczeniu, iż sport jest szybką i pewną drogą do podniesienia poziomu własnej sprawności

fizycznej, stymulowania procesu rozwoju oraz budowania poczucia wiary we własne możliwości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Korzystny wpływ sportu na rozwój psychofizyczny osób z tym typem niepełnosprawności przyczynia się do podnoszenia poziomu jakości życia, wzmocnienia więzi rodzinnych i społecznych. Wiodącymi hasłami OS są: sprawność (skill), odwaga (courage), walka (sharing) i radość (joy). Jednakże fundamentalnym celem działalności stowarzyszenia jest, obok organizowania sportu dla tej grupy osób, udzielanie im wsparcia w zdobywaniu statusu pełnoprawnego członka społeczeństwa: poprzez stworzenie im pełnej sposobności rozwijania i demonstrowania swoich umiejętności i zdolności podczas treningów i zawodów sportowych oraz poprzez szerszą prezentację społeczeństwu ich możliwości i potrzeb (Oficjalne Przepisy Sportowe OS 2005, s.1.1). W Olimpiadach Specjalnych, realizowanie w/w celu dokonuje się w trakcie bezpośredniej pracy z zawodnikiem z niepełnosprawnością intelektualną, poprzez stwarzanie możliwości uprawiania wybranej dyscypliny sportu i startu w zawodach, jak również poprzez zachęcanie zawodnika do włączania się w działalność pozasportowych form aktywności OS, dzięki którym ma on możliwość doskonalenia kompetencji społecznych. Stowarzyszenie podejmuje również szeroko zakrojone działania w środowisku osób pełnosprawnych w celu kształtowania prawidłowej postawy wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną, którego spodziewanym efektem jest poprawa położenia społecznego osób z tym rodzajem niepełnosprawności. Trener z zawodnikiem OS Wyniki badań naukowych przeprowadzonych wśród sportowców OS, są potwierdzeniem istotnych korzyści płynących z uczestnictwa osób z niepełnosprawnością intelektualną w tej szczególnej formie rehabilitacji. Można je podsumować w następujący sposób: OS to dla osób z niepełnosprawnością intelektualną radość z uczestnictwa w treningach i zawodach sportowych, rozgrywanych w przepięknej scenerii, zgodnej z tradycją i ceremoniałem greckich igrzysk olimpijskich. Zebrane w działalności sportowej pozytywne doświadczenia sprawiają, że śmielej podejmują się nowych zadań w pozasportowych sytuacjach. Ruch OS zmienia życia ponad czterech milionów ludzi z niepełnosprawnością intelektualną z całego świata i wpływa na zmianę nastawienia do nich tych osób w normie intelektualnej, którzy przynajmniej raz doświadczyli udziału w działaniach OS. TT: Proszę przybliżyć czytelnikom ebifronu podstawowe zasady klasyfikacji zawodników oraz zasady rozgrywania konkurencji sportowych OS.

AN: W sporcie osób z niepełnosprawnością intelektualną, w procesie klasyfikowania zawodników, stosuje się inne rozwiązania, w porównaniu do sportu osób z niepełnosprawnością fizyczną lub sensoryczną. Istotne jest to, że wszyscy zawodnicy, niezależnie od poziomu ich możliwości są jednakowo motywowani do walki sportowej, a każdy z nich jest zaklasyfikowany do grupy o zbliżonym poziomie sprawności. Jest to możliwe przy zastosowaniu zasady wyrównywania szans, którą opracował Kanadyjczyk Frank Hayden. Stanowi ona najistotniejszy element organizacji zawodów sportowych w ramach OS, niespotykany w żadnej innej organizacji sportowej. Zawody OS przeprowadzane są więc w taki sposób, że zawodnik rywalizuje z drugim o podobnych możliwościach w grupie startowej, w której różnica wyników pomiędzy najsprawniejszym i najsłabszym sportowcem nie może przekraczać 10%. Liczba zawodników jednej grupy (serii) wynosi od 3. do 8. osób lub drużyn. Poprzez taki proces tworzenia grupy w OS, zawodnicy (drużyny) znajdują się w grupach finałowych razem z zawodnikami (drużynami) o zbliżonych możliwościach i na podobnym poziomie sprawności. Procedura tworzenia grup obejmuje podział zawodników wg trzech kryteriów. Pierwszym z nich jest płeć. Rywalizacja przebiega więc między zawodnikami tej samej płci, z wyjątkiem tych dyscyplin, których narodowe związki sportowe przewidują rywalizację bez uwzględniania tego kryterium (np. tenis, jeździectwo, bowling). W dyscyplinach i konkurencjach zespołowych można także tworzyć grupy złożone z zespołów mieszanych. W sytuacji, gdy na zawody OS zgłoszą się tylko 2 (lub 1) zespoły mieszane, to będą traktowane jako męskie. Jeżeli w określonej konkurencji chce wystąpić tylko jeden zawodnik, lub dwóch jednej płci, to powinni zostać dołączeni do grupy przeciwnej płci w podobnym wieku i o podobnym poziomie możliwości. W przypadku gdyby do konkurencji zgłosiła się tylko jedna osoba, to należy utworzyć grupę jednoosobową. Drugim kryterium jest wiek zawodnika. W sportach indywidualnych obowiązują następujące kategorie wiekowe: 8 11 lat, 12 15, 16 21, 22 29, 30 lat i powyżej. W sportach zespołowych przewidziano natomiast 3 kategorie: 8-15 lat, 16 21, od 22 lat. W sportach zespołowych dopuszcza się zróżnicowanie wiekowe członków jednej drużyny. W takim przypadku o zakwalifikowaniu drużyny do odpowiedniej kategorii wiekowej decyduje wiek najstarszego zawodnika. Ostatnim, trzecim kryterium jest poziom sprawności zawodnika. Inaczej mówiąc są to najlepsze wyniki uzyskane przez zawodnika w danym sezonie. Należy tutaj podkreślić, iż to kryterium stanowi najważniejszy element procedury tworzenia grup o wyrównanych szansach we współzawodnictwie w OS! Aktualny poziom maksymalnych możliwości sportowca w danej konkurencji (najlepszy wynik ostatnio osiągany) podaje trener w karcie zgłoszenia. W konkurencjach ocenianych przez sędziów (np. gimnastyka) należy zgłosić poziom trudności oraz liczbę punktów uzyskanych w ostatnich zawodach. W zespołowych grach sportowych tworzenie grup, które będą rywalizować między sobą (od 3. do 8. drużyn w grupie), odbywa się w oparciu o 2 kryteria: wyniki uzyskane przez wszystkich zawodników drużyny w Teście Oceny Sprawności Drużyny (TOSD) oraz wyniki wstępnej rundy gier obserwowanych. TOSD to opracowane przez SOI testy sprawności specjalnej w danej grze. W dyscyplinach/konkurencjach indywidualnych podział zawodników przeprowadzany jest w oparciu o informacje uzyskane przed zawodami od trenera, o osiągniętych w danym sezonie wynikach danego zawodnika. Zgłoszone wyniki powinny być oczywiście aktualne oraz mierzone w warunkach najbardziej zbliżonych do warunków startowych. W konkurencjach ocenianych przez sędziów (np. gimnastyka) w formularzu zgłoszeniowym należy uwzględnić poziom trudności oraz liczbę punktów uzyskanych w ostatnich zawodach. Tworzenie grup w zespołowych grach sportowych, które będą rywalizować między sobą (od 3. do 8. drużyn w grupie), odbywa się w oparciu o dwa kryteria: wyniki uzyskane przez wszystkich zawodników drużyny w TOSD oraz rundy gier obserwowanych. Ponadto, w dyscyplinach, w których na rezultat znaczący wpływ mogą mieć warunki zewnętrzne (m.in. narciarstwo alpejskie), wstępne wyniki nie pozwoliłyby na precyzyjne porównanie poziomu przygotowania sportowców. W takiej sytuacji, na początku zawodów, przeprowadzone zostają wstępne eliminacje (tzw. preeliminacje), których celem jest uzyskanie aktualnych informacji o możliwościach każdego z zawodników, a także zweryfikowanie wyników podanych w formularzu zgłoszeniowym. W trakcie preeliminacji zawodnik jest zobowiązany do zaprezentowania swoich maksymalnych możliwości, a trener powinien go do tego motywować. W przypadku, gdy zawodnik uzyska w zawodach wynik lepszy o 15% lub więcej od wyniku z preeliminacji, karany jest dyskwalifikacją. W dyscyplinach takich jak trójbój siłowy i w judo podczas podziału na grupy należy także uwzględnić kryterium kategorii wagowej. Natomiast w jeździectwie jedynym kryterium podziału na grupy jest poziom umiejętności jeździeckich.

Kryteria awansowania oraz podział na grupy to dwa elementy, które odróżniają OS od każdej innej organizacji sportowej. O podziale na grupy sprawnościowe już mówiłam, przejdę teraz do krótkiego omówienia zasad awansowania zawodnika OS. Aby awansować na wyższy poziom rozgrywek, zawodnik powinien uczestniczyć minimum przez 10 godzin w ciągu 2 miesięcy w zorganizowanym procesie treningowym w sporcie (dyscyplinie), w którym planowany jest awans. Po drugie, aby awansować, zawodnik musi być medalistą w rozgrywkach niższego szczebla w tym samym sporcie/dyscyplinie, w tej samej konkurencji - dotyczy to zarówno najsilniejszych jak i najsłabszych grup. Zgodnie z przyznanym limitem dokonuje się losowania spośród złotych medalistów w danej konkurencji. Jednakże główną dyrektywą i różnicą pomiędzy Special Olympics, a jakąkolwiek inną sportową organizacją jest antyelitarność. Oznacza to, że do rozgrywek OS powinni być kwalifikowani zawodnicy bardzo sprawni i jednocześnie bardzo mało sprawni, którzy potrafili zwyciężyć w swoich grupach na niższym poziomie rozgrywek. TT: Jaka jest popularność ruchu OS w Polsce? Czy można oszacować ilu zawodników jest zaangażowana w regularne zajęcia sportowe? Gdzie powinni zwrócić się rodzice/opiekunowie ze swoimi podopiecznymi, którzy chcieliby uprawiać sport? AN: O znaczeniu działalności ruchu OS świadczy szybko wzrastająca liczba zawodników podejmujących systematyczne treningi i startujących w zawodach oraz organizowanych w różnych krajach, narodowych programów OS. Aktualnie, w OS na całym świecie zrzeszonych jest ok 4 mln zawodników ze 170 krajów. W Polsce liczba zawodników regularnie uprawiających sport wynosi 17586 osób (dane z roku 2013). Rodzice/opiekunowie, którzy chcą, by ich dzieci/podopieczni włączyli się w działalność sportową OS, bez trudu znajdą informacje praktycznie w każdej placówce specjalnej przedszkolu specjalnym/integracyjnym, szkole integracyjnej, specjalnej, warsztatach terapii zajęciowej, dziennych ośrodkach adaptacyjnych itp. Regularne zajęcia sportowe w różnych dyscyplinach sportu prowadzone są aż w 471 Klubach OS działających w 18 Oddziałach Regionalnych na terenie całego kraju. Na stronie internetowej www.olimpiadyspecjalne.pl znaleźć można wykaz oddziałów regionalnych. TT: Zawody sportowe w ramach OS wymagają zapewne zaangażowania znacznej liczby wolontariuszy. Gdzie powinny zgłaszać się osoby zainteresowane taką formą wsparcia ruchu OS? Wolontariuszka z zawodnikiem OS AN: Każdego roku ponad 4000 wolontariuszy wspomaga realizację treningów, zawodów sportowych i imprez OS w Polsce. Wolontariusze to ogromna grupa ludzi o wielkich sercach, bez których realizacja misji OS byłaby niemożliwa. Są wśród nich trenerzy, sędziowie, znani sportowcy, studenci, uczniowie szkół, a także rodziny sportowców z niepełnosprawnością intelektualną oraz inne osoby, które zgłaszają chęć i gotowość do pomocy w działaniach OS. Wolontariusze przygotowują zawodników do startu, czuwają nad prawidłowym przebiegiem rywalizacji oraz bezpieczeństwem na zawodach. Wolontariat pozwala im włączyć się w życie społeczne, nieść pomoc potrzebującym, daje szansę na wykorzystanie własnej wiedzy i umiejętności, rozwinięcia zainteresowań i zdobycia nowych doświadczeń, a co najważniejsze, zawarcia wspaniałych przyjaźni. Praca wolontariusza może być wykonywana przez każdego, niezależnie od płci, rasy, narodowości, wyznania, przekonań politycznych, wieku czy stanu zdrowia. W OS można zostać wolontariuszem stałym lub akcyjnym. Wolontariusz stały to osoba systematycznie uczestnicząca w działalności OS, pełniąca różne role, np. trenerzy niepobierający wynagrodzenia,

organizatorzy treningów i zawodów, członkowie rodzin, organizatorzy nowych inicjatyw itd. Z kolei wolontariusz akcyjny można pełnić różne role, pomagając na konkretnych zawodach OS. Wolontariuszem można zostać rejestrując się na stornie internetowej OS lub Centrum Wolontariatu wybierając oddział działający najbliżej naszego miejsca zamieszkania. TT: Przepisy zawodów OS przewidują udział dzieci, które ukończyły przynajmniej 8 roku życia. Proszę powiedzieć jaka jest oferta aktywności sportowej dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie poniżej tego wieku? AN: Jak już wspomniałam, OS od 1968 roku oferują osobom z niepełnosprawnością intelektualną trening sportowy i możliwość rywalizacji podczas zawodów. W tym długim okresie rodziny dzieci, które nie spełniały kryterium wieku 8 lat, szukały możliwości włączenia się do ruchu. W ostatnich latach, dzięki hojnemu wsparciu sponsorów, uruchomiono innowacyjny program zabaw sportowych dla dzieci w wieku 2-7 lat o nazwie Młodzi Sportowcy. Program opracowano w celu wprowadzenia małych dzieci w świat sportu zanim uzyskają prawo do udziału w zawodach OS. Założeniem programu jest angażowanie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w dostosowane do ich poziomu rozwoju ćwiczenia fizyczne, które stymulować będą ich rozwój psychofizyczny i społeczny. Twórcom programu zależy także na włączeniu członków rodzin dzieci z niepełnosprawnością intelektualną do działania w ramach Programu Rodzinnego. Niezwykle istotną kwestią Programu Młodzi Sportowcy jest zwiększanie świadomości społecznej na temat możliwości małych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną poprzez organizowanie różnego rodzaju imprez, warsztatów, spotkań integracyjnych itp. w swoim środowisku lokalnym. Młodzi Sportowcy to uniwersalny i elastyczny program, łatwy do zrealizowania w środowisku przedszkolnym lub wczesnoszkolnej edukacji, w gronie rówieśników pełno- i z niepełnosprawnością intelektualną oraz w domu, podczas codziennych, rodzinnych zabaw z dzieckiem. Trenerka z zawodnikiem OS TT: OS to nie tylko sport, ale również rozwijające się w ramach tego ruchu programy pozasportowe, które służą procesowi wspierania rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną. Na czym polega projekt, który Pani koordynuje? Jakie inne programy i projekty realizowane są w ramach OS? AN: Pomimo, iż celem OS jest przede wszystkim umożliwianie uprawiania sportu osobom z niepełnosprawnością

intelektualną i bezdyskusyjnie sport nadal znajduje się w centrum działalności tego ruchu, to zadania stawiane przez SOI są znacznie szersze, gdyż nadrzędny cel ma bardzo głębokie znaczenie. Należy pamiętać, że przełożenie teoretycznie oczywistych praw osób niepełnosprawnych (m.in. swobodnego do korzystania z obiektów sportowych) na rzeczywistość nadal stanowi wyzwanie, a osoby te pozostają nadal grupą najbardziej zmarginalizowaną w wielu społeczeństwach na całym świecie. Etykieta niepełnosprawności intelektualnej często prowadzi do wykluczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin ze społeczeństwa. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziny/opiekunowie mogą, pod wpływem postaw społecznych, wycofać się z kontaktów społecznych, by uniknąć negatywnych doświadczeń. Z drugiej strony - osoby pełnosprawne mogą być zniechęcone do poszukiwania kontaktu, współpracy z powodu negatywnego wrażenia i błędnych, stereotypowych przekonań o osobach z niepełnosprawnością intelektualną. Mając ten fakt na uwadze, Special Olympic za fundamentalny cel swojej działalności przyjmuje pomoc osobom z niepełnosprawnością intelektualną w uzyskaniu statusu pełnoprawnych członków społeczeństwa. Realizacja tego celu przebiega w obszarze programów integracyjnych i pozasportowych. Spośród programów o charakterze integracyjnym można wymienić: Wolontariat, Edukację włączającą, Sporty Zunifikowane, Program Liderów OS oraz Program edukacyjny Dołącz do nas. Z kolei programy pozasportowe zawierają bogatą ofertę aktywności, do których należą: wspomniany już wcześniej Program Młodzi Sportowcy, Program Rodzinny oraz Program Zdrowi Sportowcy. W ramach ostatniego z wymienionych przez mnie programów Zdrowi Sportowcy od kilku już lat aktywnie uczestniczę realizując założenia jednego z projektów Sprawne Stopy. Zadaniem całego programu jest stałe zwiększanie możliwości psychofizycznych sportowców do profesjonalnego trenowania i pełnego wysiłku podczas startów w zawodach. Misją lekarzy i fizjoterapeutów działających na rzecz programu Zdrowi Sportowcy jest stałe zwiększanie możliwości psychofizycznych sportowców specjalnych do profesjonalnego trenowania i pełnego wysiłku podczas startów w zawodach. Wszyscy biorący udział w tym fantastycznym programie to wolontariusze. Specjaliści w zakresie stomatologii, okulistyki, podiatrii, ortopedii, dermatologii, medycyny ogólnej i fizjoterapii. Zdrowi Sportowcy to szczególny dar serca, korzystny zwłaszcza dla dzieci i osób dorosłych pochodzących z pozbawionych dostępu do podstawowej opieki medycznej środowisk wiejskich. Głównym celem programu jest stałe polepszanie jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz zmiana świadomości społecznej związanej z problemami dotyczącymi opieki zdrowotnej tych osób. Dodatkowo, analiza uzyskanych podczas przeprowadzanych badań wyników, stanowi ciekawy materiał do prac naukowych, zarówno medycznych jak i środowiskowych. Badanie w ramach Projektu Sprawne Stopy W Polsce, w ramach programu Zdrowi Sportowcy prowadzone są badania w ramach sześciu projektów: Zdrowy Uśmiech,

Zdrowe Oczy, Zdrowy Słuch, Promocja Zdrowia, Fun Fitness oraz Sprawne Stopy. Projekt Sprawne Stopy jest jednym z najmłodszych w Programie Zdrowi Sportowcy. Na świecie projekt funkcjonuje od 2002 roku, natomiast w Polsce od końca roku 2007. Celem projektu jest ocena sprawności kończyn dolnych zawodnika OS. W trakcie zawodów sportowych (ok. 3-4 razy do roku) fizjoterapeuci, lekarze ortopedzi, kosmetolodzy i wolontariusze w przeważającej części - studenci kierunku Fizjoterapii, przeprowadzają badania przesiewowe kończyn dolnych zawodników pod kątem deformacji stóp, stawów i związanych z tym dolegliwości bólowych, jak również dokonują analizy stanu skóry i paznokci kończyn dolnych. Każdy z zawodników, który weźmie udział w naszych badaniach, otrzymuje też niezbędne informacje w zakresie właściwej pielęgnacji skóry stóp, paznokci oraz doboru obuwia, jak również profilaktyki przeciwgrzybiczej. Każdego roku, w ramach projektu Sprawne Stopy badamy około 450 zawodników! TT: Jakie inne wyzwania stoją współcześnie przed ruchem OS w Polsce i na świecie? AN: Myślę, że podstawowym wyzwaniem to przede wszystkim kwestia rozpoznawalności OS i ciągłe mylenie z ruchem paraolimpijskim. Kolejnym wyzwaniem to proces inkluzji czyli edukacji włączającej, z którą w najbliższych latach przyjdzie nam się zmierzyć. Jej bardzo wymiernym wyrazem będzie zamykanie szkół specjalnych. Należy tutaj zastanowić się jak w naszym kraju uporano się z procesem integracji w szkole? Trudno o optymistyczną prognozę dla nadchodzących przemian. Zamknięcie szkół specjalnych w wielu wypadkach może oznaczać utratę kontaktu z zawodnikami, konieczność zmiany trenerów, rozpoczęcie "budowy" nowych struktur w szkołach integracyjnych. Kwestia finansów chyba nie wymaga szerszego doprecyzowania. Problem, z którym współcześnie zmaga się praktycznie każda organizacja sportowa. Z rozmów z pracownikami Biura Narodowego OS Polska wynika, że wyzwaniem w naszym kraju okazuje się współpraca z rodzicami niepełnosprawnych intelektualnie zawodników. Stosunkowo niewielu (zaledwie 640) członków rodzin włącza się w działania OS pełniąc rolę wolontariuszy, trenerów, opiekunów. Mogą wspierać prace administracyjne, uczestniczyć w zdobywaniu wsparcia finansowego i materialnego dla inicjatyw ruchu. Pamiętajmy, że mają oni ogromną rolę do spełnienia zachęcanie innych rodzin osób z niepełnosprawnością intelektualną do włączenia się w działania OS. W ten sposób mogą stać się ambasadorami społeczności akceptującej, przychylnej ludziom z niepełnosprawnością intelektualną. TT: Dziękując za rozmowę życzę Pani zakończonego sukcesem projektu Sprawne Stopy, a ruchowi OS dalszego dynamicznego rozwoju, aby jak najwięcej osób niepełnosprawnych intelektualnie mogło skorzystać z uprawiania sportu. Źródło fotografii: Biuro Narodowe Olimpiad Specjalnych Polska Materiał został opublikowany w dniu 06.12.2013. Stanowi on integralną część zamkniętego wydania ebifron i nie podlega aktualizacji. Drukuj Generuj PDF Powiadom znajomego Wstecz