1. Metodologia historii jako dziedzina badawcza. Zajęcia wprowadzające.

dr Tomasz Maćkowski Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii 1) Przedmiot: Metodologia historii; III rok historii, semestr I, studia stacjonarne (licencjackie) 2) Ilość godzin: 30 3) Ćwiczenia 4) Wykaz tematów oraz wymagana literatura: 1. Metodologia historii jako dziedzina badawcza. Zajęcia wprowadzające. - czym zajmuje się metodologia nauk - metodologia pragmatyczna - metodologia apragmatyczna - historiozofia - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, s. 29-41. - J. Brzeziński, O poŝytkach płynących z nauki metodologii, w: Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań 1998. - J. Maternicki, Dorobek polskiej metodologii historii w ostatnim trzydziestoleciu i jej aktualne problemy badawcze, w: idem, Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice, Warszawa 1979. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, s. 152-157. - W. Moszczeńska, Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa 1977, s. 29-38. 2. Czy historia jest nauką? - definicja nauki - cechy poznania naukowego - pojęcie historii i jego rozumienie w poszczególnych epokach: staroŝytność; średniowiecze; XV-XVII w.; oświecenie; wiek XIX - Wilhelm Windelband: nauki nomotetyczne i nauki idiograficzne - kryzys historii w dwudziestoleciu międzywojennym - szkoła Annales - historiografia modernistyczna; kliometria - poglądy postmodernistów - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 60-131. - A. F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2003, passim. - J. Appleby, L. Hunt, M. Jacob, Powiedzieć prawdę o historii, Poznań 2000, ss. 21-25; 43-49; 169-250. - T. Buksiński, Postmodernistyczna historia, czyli koniec rozumu, w: Wolność a racjonalność, red. T. Buksiński, Poznań 1993. 1

- W. Wrzosek, Metafory historiograficzne w pogoni za ułudą prawdy, w: E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994, ss. 5-15. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 113-125; 137-155. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 38-91. - J. Topolski, Historia jako nauka po postmodernizmie, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo - amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002. - F. Ankersmit, Pochwała subiektywności, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo - amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002. - E. Domańska, Historiografia wobec czasu postmodernizmu po postmodernizmie (retrospekcja), w: Wobec kultury. Problemy antropologa, Łódzkie Studia Etnograficzne, 1996, t. 35, Łódź 1996. 3. Czy historyk jest w stanie dotrzeć do prawdy? - czy człowiek jest miarą wszechrzeczy? - idealizm obiektywny a idealizm subiektywny - Kościół wobec racjonalizmu i empiryzmu (XVI XVIII w.) - definicje prawdy: klasyczna; pragmatyczna - postmodernizm w historiografii; czy historia jest odbiciem przeszłości? - jakie czynniki mają wpływ na interpretację dokonaną przez historyka? - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 10-30, 146-160. - J. Appleby, L. Hunt, M. Jacob, Powiedzieć prawdę o historii, Poznań 2000, ss. 251-281. - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 255-301. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 91-94; 349-365; 371-374. - J. Topolski, Problemy prawdy historycznej, w: E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994, ss. 31-38. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 479-495. - W. H. Dray, Punkt widzenia w historii, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990, ss. 185-205. - A. Pałubicka, Narodziny nowoczesnego pojmowania obiektywności, w: Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań 1998. - J. Kmita, Etyka nauki, w: Między historią a teorią. Refleksje nad problematyką dziejów i wiedzy historycznej, red. M. Drozdowski, Warszawa Poznań 1988. 4. Źródła historyczne. Krytyka zewnętrzna źródeł. - pojęcie źródła historycznego - podstawowe klasyfikacje źródeł (J. Topolski; K.M. Kowalski) - źródła historyczne a rozwój historii - krytyka zewnętrzna źródła - kategorie autentyczności źródła (a. ogólna; a. właściwa; a. pragmatyczna; a. źródłoznawcza) 2

- krytyka źródeł kultury materialnej (pierwotny i wtórny wygląd oraz kontekst funkcjonowania źródła) - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 322-333; 357-366; 374-376. - K. M. Kowalski, Artefakty jako źródło poznania, Gdańsk 1996, ss. 15-48. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 33-55. - J. Topolski, Refleksje na temat teorii źródła historycznego, "Historyka", t.6, 1976. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, s s. 335-348. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 251-277. - W. Moszczeńska, Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa 1977, ss. 164-177. - E. A. Mierzwa, Historyka. Wstęp do badań historycznych, Piotrków Trybunalskich 2001, ss.167-190; 279-292. - A. Zalewska, Źródła archeologiczne i historyczne jako składowe kręgu hermeneutycznego w obliczu pytania o zasadność poznania przeszłości, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss. 25-40. 5. Hermeneutyka krytyka wewnętrzna źródeł. Analiza źródeł historycznych. - deformacje przekazu źródłowego - badanie wiarygodności informatora - wiarygodność źródeł adresowanych i nieadresowanych; pośrednich i bezpośrednich - nauki pomocnicze historii a krytyka źródeł - analiza źródeł historycznych - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 367-374. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 33-55. - J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2002, ss. 7-63. - E. A. Mierzwa, Historyka. Wstęp do badań historycznych, Piotrków Trybunalskich 2001, ss. 293-300. - A. Radomski, Czy jest moŝliwa historyczna interpretacja tekstów źródłowych?, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss.11-24. - R. Michałowski, Relacja Galla Anonima o Zjeździe Gnieźnieńskim problem wiarygodności, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss. 57-64. 6. Metody ustalania faktów historycznych. - czym jest fakt historyczny? - metoda bezpośredniego ustalania faktów historycznych - podstawowe metody pośredniego ustalania faktów historycznych - metody ilościowe w historii, ustalanie faktów masowych - kwantyfikacja historii - statystyka historyczna 3

- J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 377-438. - B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych, Warszawa-Poznań 1988, ss. 237-250. - F. Daren, O zastosowaniu komparatystyki w badaniach historycznych, w: Między historią a teorią. Refleksje nad problematyką dziejów i wiedzy historycznej, red. M. Drozdowski, Warszawa Poznań 1988. - J. Szymański, O potrzebie stosowania metod filologicznych w badaniach historycznych, "Historyka", t.7, 1977. - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2003, ss. 773-791. - A. Burzyński, Problemy kwantyfikacji historii w poglądach polskich historyków, "Historyka", t.8, 1978. 7. Test podsumowujący. Zagadnienie etyki w badaniach naukowych. 8. Procedury wyjaśniania w historii. - obiektywna a subiektywna strona procesu historycznego - model nomologiczno - dedukcyjny w wyjaśnianiu - model racjonalny (humanistyczny, motywacyjny) - wyjaśnianie przez odwołanie się do dyspozycji psychicznych i teorii psychologicznych - rodzaje wyjaśnień w narracji historycznej (w.deskrypcyjne, w.genetyczne, w.strukturalne, w.definicyjne, w.kauzalne) - warunki wystarczające, niezbędne, sprzyjające i przeszkadzające w wyjaśnianiu - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 445-485. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 92-111. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa 1988, ss. 155-181. - J. Topolski, Historycy i wyjaśnianie, "Historyka", t.21, 1991. - J. Topolski, Rozumienie historii, Warszawa 1978, ss. 94-160. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 361-418. - J. Kmita, Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej, Warszawa 1971. - W. von Leyden, Zasady rozumienia historii, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990. 9. Teoria modeli historycznych. - pojęcie modelowania w historii - rodzaje modeli - analiza modelowa; analiza kontrfaktyczna - kliometria; D. North; R.W. Fogel; R.P. Thomas - modele jako narzędzia narracji - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 320-357, 437-478. J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 120-135. - F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, ss. 66-79. - W. Kula, Analiza modelowa w historii gospodarczej, "Historyka", t.1, 1967. 4

10. Narzędzia konstruowania narracji historycznej. - narratywizm - narzędzia wiąŝące narrację pod względem formalnym: logika, gramatyka - rodzaje wnioskowania - narzędzia wiąŝące narrację pod względem treściowym: generalizacje, pojęcia teoretyczne, retoryka - funkcjonowanie metafor w narracji historycznej - czym jest interpretacja historyczna - idealizacja i konkretyzacja narracji - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 57-89; 112-122. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 97-111; 182-199. - W. Wrzosek, Metamorfozy metafor. Historiografia nieklasyczna w kręgu epistemologii historii, "Historyka", t.24, 1994. - W. Wrzosek, Historia, kultura, metafora: powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław 1995. - E. Domańska, Kryzys tradycyjnego rozumienia historii w filozofii anglosaskiej, "Historyka", t.24, 1994. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 299-319. - G. Zalejko, Narracja historyczna jako struktura ponadzdaniowa, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990, ss. 105-116. 11. Czas, periodyzacja i przestrzeń w narracji historycznej. - sposoby pojmowania czasu - rodzaje czasu w narracji historycznej - "czas kupca i czas mnicha" - miary trwania według F. Braudela - rola periodyzacji w narracji historycznej - przestrzeń w narracji historycznej - region historyczny a region geograficzny - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 112-154. - Z. Drozdowicz, J. Topolski, W. Wrzosek, Swoistość poznania historycznego, Poznań 1990, ss. 38-48. - F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, ss. 46-65. - C. Bobińska, Czas i przestrzeń Fernanda Braudela, "Historyka", t.17, 1987. - A. Mączak, Czas kupca, Kościoła i badacza, "Historyka", t.10, 1980. - T. Łepkowski, Przestrzeń i czasoprzestrzeń a rozumienie historii, Historyka, t.10, 1980. 12. Rodzaje narracji historycznej. 5

- cechy narracji historycznej - narracja synchroniczna i diachroniczna - monografie, syntezy, historia narodowa, historia regionalna - metanarracja - mikrohistoria - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 123-144. - A. Radomski, Historia teoretyczna - między modernizmem a postmodernizmem (dwa przypadki: Ginzburg i Guriewicz), "Historyka", t.26, 1996. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, s. 285-299. - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, s. 500-507. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 137-154. 13. Test podsumowujący. 14. Współczesna historia jako dziedzina badawcza - podsumowanie. Zaliczenie pisemne w postaci sumy punktów za dwa kolokwia; + aktywność 6

dr Tomasz Maćkowski Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii 1) Przedmiot: Historia historiografii; II rok historii, semestr I, studia stacjonarne (licencjackie) 2) Ilość godzin: 2 x 30 3) Ćwiczenia 4) Wykaz tematów oraz wymagana literatura: 1. Historia historiografii jako dziedzina badawcza. Zajęcia wprowadzające. 2. Historiografia antyczna. Wybrana literatura: - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss. 1-56. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 7-18. - Vademecum historyka staroŝytnej Grecji i Rzymu, t. 1, red. E. Wipszycka, Warszawa 1985, ss. 39-125. 3. Historiografia średniowieczna. Wybrana literatura: - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss.57-156. - A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000, ss.17-26. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 19-47. - J. Dąbrowski, Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław Warszawa Kraków 1964. 4. Historiografia doby renesansu. Wybrana literatura: - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss. 157-272. - A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000, ss. 27-43. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 48-68. - H. Barycz, Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w. XVI XVIII, Wrocław Warszawa 1981. 5. Historiografia krytyczna i racjonalistyczna (XVII-XVIII w.) Wybrana literatura: - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss. 273-458. - A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000, ss. 44-83. - A. F. Grabski, Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976, ss. 97-256. - A. F. Grabski, Adam Naruszewicz dziejopis narodu i Króla Jegomości, w: idem, Perspektywy przeszłości. Studia i szkice historiograficzne. Lublin 1983. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 69-85. - M. H. Serejski, Adam Naruszewicz a Oświecenie w Polsce, w: idem, Przeszłość a teraźniejszość. Szkice i studia historiograficzne, Wrocław 1965. - H. Barycz, Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w. XVI XVIII, Wrocław Warszawa 1981, ss. 268-293. 7

6. Test podsumowujący. 7. Powszechna historiografia XIX wieku. - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss. 459-611. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 86-111. 8. Polska historiografia XIX wieku. - A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000, ss. 84-142. - A. Wierzbicki, Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999. - A. F. Grabski, Joachima Lelewela koncepcja dziejów Polski, w: idem, Perspektywy przeszłości. Studia i szkice historiograficzne. Lublin 1983. - M. Wierzbicka, Joachim Lelewel, w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, Warszawa 1986. - M. H.Serejski, Zarys historii historiografii polskiej, cz. I (od połowy XVIII do roku 1860), Łódź 1954, ss. 68-107. - K. Grzybowski, Krakowska szkoła historyczna, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, red. B. Skarga, t. 2, Warszawa 1975. - V. Julkowska, W kręgu narracji historycznej Józefa Szujskiego, w: Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane J. Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań 1998. - J. Maternicki, Historiografia polska doby porozbiorowej wobec dąŝeń niepodległościowych narodu, w: idem, Historia jako dialog, Rzeszów 1996. - A.F. Grabski, Warszawska szkoła historyczna. Próba charakterystyki, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, red. B. Skarga, t. 2, Warszawa 1975. - B. Grochulska, Tadeusz Korzon, w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, Warszawa 1986. - J. Bardach, Adolf Pawiński, w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, Warszawa 1986. - M. Wierzbicka, Władysław Smoleński, w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, Warszawa 1986. - J. Maternicki, Miejsce i rola Kwartalnika Historycznego w dziejach historiografii polskiej, w: idem, Historia jako dialog. Studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 1996. - T. Wojciechowski, Fatum biskupa Stanisława, w: idem, Szkice historyczne XI wieku, wyd.3, Kraków 1951. - A. Zahorski., Szymon Askenazy i jego dzieło, w: Sz. Askenazy, KsiąŜę Józef Poniatowski 1763 1813, Warszawa 1974. 9-10. Historiografia polska w XX wieku. - A.F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000, ss. 165-247. - J. Maternicki, Wacław Sobieski i jego synteza dziejów Polski, w: idem, Historia jako dialog. studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 1996. - J. Maternicki, Władysław Konopczyński i jego synteza dziejów Polski nowoŝytnej, w: idem, Historia jako dialog. studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 1996. - A.F. Grabski, Miejsce ośrodka warszawskiego w historiografii polskiej międzywojennego dwudziestolecia. Próba charakterystyki, w: idem, Orientacje polskiej myśli historycznej. Studia i rozwaŝania, Warszawa 1972. 8

- J. Maternicki, Historia polityczna czy integralna? Spór o przedmiot syntezy dziejów narodowych w historiografii polskiej lat 1914 1939, w: idem, Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice, Warszawa 1979. - R. Stobiecki, Bolszewizm a historia. Próba rekonstrukcji bolszewickiej filozofii dziejów, Łódź 1998, ss. 55-84. - R. Stobiecki, Stalinowska mitologizacja idei postępu, w: Historia mity interpretacje, red. A. Barszczewska Krupa, Łódź 1996. - A. Burzyński, Problemy kwantyfikacji historii w poglądach polskich historyków, Historyka, t. 8, 1978. - R. Stobiecki., Najnowsze dzieje Polski w syntezach historycznych okresu PRL, Przegląd Zachodni, 1994, nr 4. 11. Szkoła Annales i jej znaczenie. - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2002, ss. 708-772. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss.113-136. - F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, ss. 46-65. - W. Wrzosek, Metafory historiograficzne w pogoni za ułudą prawdy, w: E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem z postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994, ss. 5-15. - P. Aries, Czas historii, Gdańsk 1996. - M. Bloch, Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka, Warszawa 1962. - W. Wrzosek, Historia Kultura Metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław 1995, ss. 77-142. 12. Historiografia doby postmodernizmu. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss.113-125; 137-155. - E. Domańska, Kryzys tradycyjnego rozumienia historii w filozofii anglosaskiej, "Historyka", t. 24, 1994. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 299-319. - J. Appleby, L. Hunt, M. Jacob, Powiedzieć prawdę o historii, Poznań 2000, ss. 21-25; 43-49; 169-250. - T. Buksiński, Postmodernistyczna historia, czyli koniec rozumu, w: Wolność a racjonalność, red. T. Buksiński, Poznań 1993. - F. Ankersmit, Pochwała subiektywności, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo - amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002. - E. Domańska, Historiografia wobec czasu postmodernizmu po postmodernizmie (retrospekcja), w: Wobec kultury. Problemy antropologa, Łódzkie Studia Etnograficzne, 1996, t. 35, Łódź 1996. 13. Test podsumowujący. 14. Współczesna historia jako dziedzina badawcza - podsumowanie. Zaliczenie pisemne w postaci sumy punktów za dwa kolokwia; + aktywność 9

dr Tomasz Maćkowski Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii 1) Przedmiot: Historia kultury materialnej zabytki Gdańska; V rok, stacjonarne (magisterskie); semestr I 2) Ilość godzin: 30 3) Konwersatorium 4) Wykaz tematów oraz wymagana literatura: 1. Zajęcie wprowadzające 2. Kościół św. ElŜbiety; Ratusz Staromiejski 3. Wielki Młyn; Kościół św. Katarzyny 4. Kościół św. Brygidy; Zamek KrzyŜacki 5. Baszta Jacek; Kościół św. Mikołaja 6. Wielka Zbrojownia; średniowieczne mury miejskie; Stara Apteka 7. Zajęcia w terenie, rekonesans po omawianych zabytkach 8. Brama WyŜynna; Katownia 9. Złota Brama; Dwór Bractwa św. Jerzego 10. Kamienice ul. Długiej; Ratusz Głównomiejski 11. Dwór Artusa; Fontanna Neptuna 12. Kościół Mariacki; Ulica Mariacka 13. Brama Zielona; śuraw 12. Bramy wodne; Spichrze 13. Zajęcia w terenie, rekonesans po omawianych zabytkach 14. Podsumowanie zajęć wybrana literatura: Białostocki J., Gdańskie dzieło Joosa van Cleve. Z dziejów artystycznych stosunków Gdańska z Niderlandami, (w:) Studia Pomorskie, t.1 Wrocław - Kraków 1957. Białostocki J., Obszar bałtycki jako region artystyczny w XVI w. (w:) Sztuka pobrzeŝa Bałtyku, Warszawa 1978. Bogdanowicz S., Dzieła sztuki sakralnej Bazyliki Mariackiej w Gdańsku, Gdańsk 1990. Bogdanowicz S., Kaplica Królewska w Gdańsku, Gdańsk 1992. Bogdanowicz S., Kościół św. Piotra i Pawła w Gdańsku, Gdańsk 1993. Bogdanowicz S., Kościół św. Jana w Gdańsku, Gdańsk [b.r.]. Bogucka M, śycie codzienne w Gdańsku, wiek XVl-XVll, Warszawa 1967. Chodyński A. R., śycie codzienne w gdańskim Dworze Artusa w XV-XVI wieku, Porta Aurea", t. I, Gdańsk 1992. Ciemnołoński J., Habela ]., Massalski R., Stankiewicz J., Wybrane zagadnienia z dziejów Drogi Królewskiej" w Gdańsku, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", t. XIX z. l, Warszawa 1974. Cieślak K., Pierwowzory graficzne epitafiów obrazowych w Gdańsku a problemy ich ikonografii, Biuletyn Historii Sztuki", R. L nr 3, 1988. Cieślak K., Między Rzymem, Wittembergą a Genewą, Sztuka Gdańska jako miasta podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000. Cieślak K., Wystrój Dworu Artusa w Gdańsku i jego program ideowy w XVI w., Biuletyn Historii Sztuki", R. LV nr l, 1993. Cieślak K., Ambona z kościoła św. Jana w Gdańsku. Przyczynek do twórczości Izaaka van den Blocka, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo", t. XXV, Toruń 1994. 10

Domagała T., Stare nazwy gdańskich spichlerzy, Litery" 1970 nr 6. Domagała T., Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1327-1566 (w:) Sztuka polu i' Bałtyku, Warszawa 1978. Domagała T., Gdańsk. Bramy ulicy Długiej, Gdańsk 1979. Domagała T., Gdańsk, Ratusz Głównego Miasta, Gdańsk 1981. Domańska H., Śladami gdańskich zabytków, Gdańsk 1987. Domasłowski J., Karłowska-Kamzowa A., Labuda A. S., Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990. Fabiani-Madeyska L, Gdzie rezydowali w Gdańsku królowie polscy?, Wrocław 1976. Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1997. Gdańsk, jego dzieje i kultura, praca zbiorowa, red. F. Mamuszka, Warszawa 1969. Grzybkowska T., Arystokratyzm kultury mieszczańskiej Gdańska przełomu XVI i XVII w. (w:) Sztuka miast i mieszczaństwa XV-XVIII w. w Europie Środkowowschodniej, Warszawa 1990. Grzybkowska T., Złoty wiek malarstwa gdańskiego na tle kultury artystycznej miasta 1520-1620, Warszawa 1990. Grzybkowska T., Sztuka gdańska XVIII wieku, Rocznik Gdański" t. LI z. l, 1991. Grzybkowska T., Niderlandyzm w sztuce gdańskiej (w:) Niderlandyzm w sztuce polskiej, Warszawa 1995. Habela J., Ratusz Staromiejski w Gdańsku, Wrocław 1975. Iwanoyko E., Gdański okres Hansa Vredemana de Vries. Studium na temat cyklu malarskiego z ratusza w Gdańsku, Poznań 1963. Iwanoyko E., Sala Czerwona ratusza gdańskiego, Wrocław 1986. Jakrzewska-ŚnieŜko Z., Dwór Artusa w Gdańsku, Poznań - Gdańsk 1972. Jakrzewska-ŚnieŜko Z., Gdańsk w dawnych rycinach, Wrocław 1980. Januszajtis A., Legendy dawnego Gdańska, Gdańska 2005. Jędrysik M., Dwór bractwa św. Jerzego w Gdańsku, Porta Aurea", t. 1, Gdańsk 1992. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, red. Maria Kałamajska-Saeed; t. 8, cz. I. Seria Nowa, Miasto Gdańsk, cz. 1 - Główne Miasto: tekst. / pod red. Barbary Roll i Iwony Strzeleckiej. Warszawa 2006. Kondziela H., Kaplica Królewska w Gdańsku i jej twórcy, Studia Pomorskie, t. II, Wrocław - Kraków 1957. Kopciowski H., Późnogotyckie płyty licowe przedproŝy gdańskich, Gdańskie Studia Muzealni'", Gdańsk 1978. KrzyŜanowski L., Gdańskie nagrobki Kosów i Bahrów, Biuletyn Historii Sztuki", R. XXX, nr 4, Warszawa 1968. KrzyŜanowski L., Gdańsk, Warszawa 1977. KrzyŜanowski L., Niderlandyzm w Gdańsku (w:) Sztuka pobrzeŝa Bałtyku, Warszawa 1978. Labuda A. S., Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poi. XV w., Warszawa 1979. Labuda T., Program obrazowy Komory Falowej w gdańskim ratuszu Głównego Miasta (w:) Sztuka miast i mieszczaństwa XV-XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej, Warszawa 1990. Łoziński J. Z., Pomniki sztuki w Polsce. Tom II, część 1: Pomorze, Warszawa 1992. Mamuszka K, Droga Królewska w Gdańsku, Gdańsk 1972. Massalski R., Baszta Łabędź w Gdańsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura", t. IX, 1968. Massalski R., Gotycki Szpital św. Ducha w Gdańsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura " IX, 1968. 11

Mellin K., Szymon Herle - snycerz gdański, Rocznik Gdański", t. XXV 1966. Mikocki T., Antyczne pierwowzory fryzu z Sieni Gdańskiej, Porta Aurea", t. 1, Gdańsk 1992. Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980. Miłobędzki A., Niderlandzka i niderlandyzująca architektura jako zjawisko kulturowe i artystyczne: 1550-1630 (w:) Niderlandyzm w sztuce polskiej, Warszawa 1995. MoŜejko B., Śliwiński B., Kaczor D., Zarys dziejów klasztoru dominikańskiego w Gdańsku od średniowiecza do czasów nowoŝytnych (1226/1227-1835), (w:) Archeologia Gdańska, t.1, Gdańsk 2006. Niderlandzcy artyści w Gdańsku w czasach Hansa Vredemana de Vriesa: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska i Weserrenaissance-Museum Schloß Brake Lemgo, Gdańsk, 20-21 listopada 2003 r. / [oprac. red. Małgorzata Danielewicz, Małgorzata Ruszkowska-Macur]; aut. Arnold Bartezky et al. Gdańsk: Muzeum Historyczne Miasta Gdańska 2006. Pahibicki J., Rzeźba kamienna w Gdańsku w latach 1517-1585, Gdańskie Studia Muzealne", t. 3, Gdańsk 1981. Paszkiewicz P., Społeczna i kulturowa geneza Dworu Artusa, Porta Aurea", t. I, Gdańsk 1992. Pilecka E., Kościół Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (stan badań), Acta Uniyersitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i konserwatorstwo", t. XIII, Toruń 1989. Pilecka E., Czternastowieczna bazylika N. M. Panny w Gdańsku. Przyczynek do badań genezy, artystycznej. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo", t. XVII, Toruń 1991. Pilecka E., Charakter hanzeatyckiej sztuki miast pruskich późnego średniowiecza na przykładzie sakralnej architektury Gdańska (w:) Sztuka Prus XIII -XVIII wieku, Toruń 1994. Pisarska L., Ślady kultury antycznej w Gdańsku, Gdańsk 1993. Rembowska I., Dom bogatego mieszczanina gdańskiego w II poł. XVII i XVIII wieku, Gdańsk 1979. Sikorska H., Spichrz Królewski 1606-1608, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura", t. X, 1970. Sikorska H., Złoty Dom ]ana Speymanna, wielkiego mecenasa nauki i sztuki, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura", t. X, 1970. Sikorska H., Dom Królów Polskich w Gdańsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura", t. XII, 1975. Stankiewicz J., Strakowscy. Fortyfikatorzy, architekci i budowniczowie gdańscy, Gdańsk 1955. Stankiewicz J., Nadmorska twierdza w Wisłoujściu, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", t. 1, z. 2, Warszawa 1956. Stankiewicz J., Lwi Zamek" - renesansowa kamienica gdańska, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", t. 1, z. 4, Warszawa 1956. Stankiewicz J., Średniowieczne fortyfikacje Głównego Miasta w Gdańsku, Studia i Materiały do Historii Sztuki Wojennej", t. IV, Warszawa 1958. Stankiewicz J., Rozwój fortyfikacji miasta Gdańska w XVI i XVII w. na tle współczesnych osiągnięć sztuki fortyfikacyjnej w Europie (w:) Historia wojskowości, Warszawa 1960. Szyszka M., Romański kościół pod wezwaniem świętego Mikołaja w świetle badań archeologicznych z 2001 i 2003 roku, (w:) Archeologia Gdańska, t.1, Gdańsk 2006. Śledź E., Rola Dworu Artusa w dziejach Gdańska, Porta Aurea" I, Gdańsk 1992. Walicki M., Białostocki J., Hans Memling. Sąd Ostateczny, Warszawa 1981. Woźniak M., Uwagi o recepcji manierystycznych wzorników niderlandzkich w Gdańsku i Prusach Królewskich (w:) Niderlandyzm w sztuce polskiej, Warszawa 1995. 12

Zbierski A., Dotychczasowe wyniki badań archeologicznych w kościołach św. Mikołaja i św. Katarzyny w Gdańsku, Rocznik Gdański", t. XV/XVI, 1956/1957. Zbierski A., Port gdański na tle miasta w X-XHI w., Gdańsk 1964. Zielona Brama w Gdańsku, pod redakcją Janusza Pałubickiego, Materiały z sesji z 12 maja 2003 w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, Gdańsk 2004. śydowicz M., Średniowieczna kaplica pod wezwaniem św. Anny przy franciszkańskim kościele św. Trójcy w Gdańsku, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawsto i Konserwatorstwo", t. XVI, Toruń 1992. zaliczenie (aktywność, referat, praca pisemna)... 13

dr Tomasz Maćkowski Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii 1) Przedmiot: Historia kultury materialnej symbolika ikonograficzna na źródłach kultury materialnej; IV rok, semestr II, stacjonarne (magisterskie). 2) Ilość godzin: 30 3) Konwersatorium 4) Wykaz tematów oraz wymagana literatura: 1. Zajęcie wprowadzające. 2. Znak, symbol, emblemat. 3. Geneza średniowiecznej symboliki europejskiej. 4. Jak odczytywać źródła ikoniczne? 5. Symbolika barw. 6. Symbole władzy i prawa. 7. Ikonografia świętych. 8. Zajęcia w terenie źródła ikoniczne i ich symbolika. 9. Personifikacje. 10. Symbolika figur i liczb. 11. Symbolika roślin i zwierząt. 12. Przedmioty w sztuce i ich znaczenie symboliczne. 13. Kabała i jej symbolika. 14. Podsumowanie człowiek doby feudalizmu przez pryzmat symboliki. Wybrana literatura: M. Wallis, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, Warszawa 1983. J. Pelc, Wstęp do semiotyki, Warszawa 1982. M. Bense, Świat przez pryzmat znaku, Warszawa 1980. J. Kmita, W. Ławniczak, Znak symbol - alegoria, Studia Semiotyczne, 1970, nr 1. S. K. Langer, Nowy sens filozofii, Warszawa 1976. J. Le Goff, Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997. M. Pastoureau, Średniowieczna gra symboli, Warszawa 2006. U. Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu, Warszawa 1997. M. Lurker, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Kraków 1994. M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989. M. Feuillet, Leksykon symboli chrześcijańskich, Poznań 2006. J. Hani, Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994. F.G. Lanzi, Jak rozpoznać świętych i patronów w sztuce i wyobraŝeniach ludowych, Kielce 2004. U. Janicka-Krzywda, Atrybut, patron, symbol czyli co o świętych i błogosławionych powinien wiedzieć przewodnik, Warszawa 1987. J. Sobczak, Święci i ich symbole, Poznań 2000. S. Kobielus, Bestiarium chrześcijańskie: zwierzęta w symbolice i interpretacji staroŝytność i średniowiecze, Warszawa 2002. B. Dąb-Kalinowska, Ziemia - Piekło - Raj. Jak czytać obrazy religijne, Warszawa 1994. P. de Rynck, Jak czytać malarstwo: rozwiązywanie zagadek, rozumienie i smakowanie dzieł dawnych mistrzów, Kraków 2005. G. Rosa, Aniołowie i demony, Warszawa 2005. D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990. J. Baldock, Symbolika chrześcijańska, Poznań 1994. R. Taylor, Przewodnik po symbolice Kościoła, Warszawa 2006. 14

S. Michalski, Protestanci a sztuka, Warszawa 1989. W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 1990. J. E. Cirlot, Słownik symboli, Kraków 2006. H. Biedermann, Leksykon symboli, Warszawa 2003. C. Ripa, Ikonologia, Kraków 1998. J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niŝ złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001. J. Białostocki, Symbole i obrazy w świecie sztuki, Warszawa 1982. M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1988. A. Trzciński, Symbole i obrazy: treści symboliczne przedstawień na nagrobkach Ŝydowskich w Polsce, Lublin 1997. W. Maisel, Archeologia prawna Europy, Warszawa 1989. W. Maisel, Archeologia prawna Polski, Warszawa 1982. K. M. Kowalski, Polskie źródła ikonograficzne XVIII wieku. Analiza metodologiczna, Warszawa Poznań 1988. G. Scholem, Kabała i jej symbolika, Kraków 1996. J. Bar-Lew, Kabała. Pieśń duszy, Kraków 2006. 5. zaliczenie (aktywność, referat, praca pisemna)... 15

dr Tomasz Maćkowski Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii 1) Przedmiot: Metodologia historii; III rok historii, semestr I-II, studia zaoczne 2) Ilość godzin: 30 3) Konwersatorium 4) Wykaz tematów oraz wymagana literatura: 1. Metodologia historii jako dziedzina badawcza. Zajęcia wprowadzające. - czym zajmuje się metodologia nauk - metodologia pragmatyczna - metodologia apragmatyczna - historiozofia - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, s. 29-41. - J. Brzeziński, O poŝytkach płynących z nauki metodologii, w: Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań 1998. - J. Maternicki, Dorobek polskiej metodologii historii w ostatnim trzydziestoleciu i jej aktualne problemy badawcze, w: idem, Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice, Warszawa 1979. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, s. 152-157. - W. Moszczeńska, Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa 1977, s. 29-38. 2. Czy historia jest nauką? - definicja nauki - cechy poznania naukowego - pojęcie historii i jego rozumienie w poszczególnych epokach: staroŝytność; średniowiecze; XV-XVII w.; oświecenie; wiek XIX - Wilhelm Windelband: nauki nomotetyczne i nauki idiograficzne - kryzys historii w dwudziestoleciu międzywojennym - szkoła Annales - historiografia modernistyczna; kliometria - poglądy postmodernistów - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 60-131. - A. F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2003, passim. - J. Appleby, L. Hunt, M. Jacob, Powiedzieć prawdę o historii, Poznań 2000, ss. 21-25; 43-49; 169-250. - T. Buksiński, Postmodernistyczna historia, czyli koniec rozumu, w: Wolność a racjonalność, red. T. Buksiński, Poznań 1993. - W. Wrzosek, Metafory historiograficzne w pogoni za ułudą prawdy, w: E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994, ss. 5-15. 16

- J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 113-125; 137-155. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 38-91. - J. Topolski, Historia jako nauka po postmodernizmie, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo - amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002. - F. Ankersmit, Pochwała subiektywności, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo - amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002. - E. Domańska, Historiografia wobec czasu postmodernizmu po postmodernizmie (retrospekcja), w: Wobec kultury. Problemy antropologa, Łódzkie Studia Etnograficzne, 1996, t. 35, Łódź 1996. 3. Czy historyk jest w stanie dotrzeć do prawdy? - czy człowiek jest miarą wszechrzeczy? - idealizm obiektywny a idealizm subiektywny - Kościół wobec racjonalizmu i empiryzmu (XVI XVIII w.) - definicje prawdy: klasyczna; pragmatyczna - postmodernizm w historiografii; czy historia jest odbiciem przeszłości? - jakie czynniki mają wpływ na interpretację dokonaną przez historyka? - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 10-30, 146-160. - J. Appleby, L. Hunt, M. Jacob, Powiedzieć prawdę o historii, Poznań 2000, ss. 251-281. - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 255-301. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 91-94; 349-365; 371-374. - J. Topolski, Problemy prawdy historycznej, w: E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994, ss. 31-38. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 479-495. - W. H. Dray, Punkt widzenia w historii, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990, ss. 185-205. - A. Pałubicka, Narodziny nowoczesnego pojmowania obiektywności, w: Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań 1998. - J. Kmita, Etyka nauki, w: Między historią a teorią. Refleksje nad problematyką dziejów i wiedzy historycznej, red. M. Drozdowski, Warszawa Poznań 1988. 4. Źródła historyczne. Krytyka zewnętrzna źródeł. - pojęcie źródła historycznego - podstawowe klasyfikacje źródeł (J. Topolski; K.M. Kowalski) - źródła historyczne a rozwój historii - krytyka zewnętrzna źródła - kategorie autentyczności źródła (a. ogólna; a. właściwa; a. pragmatyczna; a. źródłoznawcza) - krytyka źródeł kultury materialnej (pierwotny i wtórny wygląd oraz kontekst funkcjonowania źródła) 17

- J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 322-333; 357-366; 374-376. - K. M. Kowalski, Artefakty jako źródło poznania, Gdańsk 1996, ss. 15-48. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 33-55. - J. Topolski, Refleksje na temat teorii źródła historycznego, "Historyka", t.6, 1976. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, s s. 335-348. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 251-277. - W. Moszczeńska, Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa 1977, ss. 164-177. - E. A. Mierzwa, Historyka. Wstęp do badań historycznych, Piotrków Trybunalskich 2001, ss.167-190; 279-292. - A. Zalewska, Źródła archeologiczne i historyczne jako składowe kręgu hermeneutycznego w obliczu pytania o zasadność poznania przeszłości, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss. 25-40. 5. Hermeneutyka krytyka wewnętrzna źródeł. Analiza źródeł historycznych. - deformacje przekazu źródłowego - badanie wiarygodności informatora - wiarygodność źródeł adresowanych i nieadresowanych; pośrednich i bezpośrednich - nauki pomocnicze historii a krytyka źródeł - analiza źródeł historycznych - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 367-374. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 33-55. - J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2002, ss. 7-63. - E. A. Mierzwa, Historyka. Wstęp do badań historycznych, Piotrków Trybunalskich 2001, ss. 293-300. - A. Radomski, Czy jest moŝliwa historyczna interpretacja tekstów źródłowych?, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss.11-24. - R. Michałowski, Relacja Galla Anonima o Zjeździe Gnieźnieńskim problem wiarygodności, w: Tekst źródła Krytyka Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, ss. 57-64. 6. Metody ustalania faktów historycznych. - czym jest fakt historyczny? - metoda bezpośredniego ustalania faktów historycznych - podstawowe metody pośredniego ustalania faktów historycznych - metody ilościowe w historii, ustalanie faktów masowych - kwantyfikacja historii - statystyka historyczna - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 377-438. - B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych, Warszawa-Poznań 1988, ss. 237-250. - F. Daren, O zastosowaniu komparatystyki w badaniach historycznych, w: Między historią a 18

teorią. Refleksje nad problematyką dziejów i wiedzy historycznej, red. M. Drozdowski, Warszawa Poznań 1988. - J. Szymański, O potrzebie stosowania metod filologicznych w badaniach historycznych, "Historyka", t.7, 1977. - A.F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2003, ss. 773-791. - A. Burzyński, Problemy kwantyfikacji historii w poglądach polskich historyków, "Historyka", t.8, 1978. 7. Test podsumowujący. Zagadnienie etyki w badaniach naukowych. 8. Procedury wyjaśniania w historii. - obiektywna a subiektywna strona procesu historycznego - model nomologiczno - dedukcyjny w wyjaśnianiu - model racjonalny (humanistyczny, motywacyjny) - wyjaśnianie przez odwołanie się do dyspozycji psychicznych i teorii psychologicznych - rodzaje wyjaśnień w narracji historycznej (w.deskrypcyjne, w.genetyczne, w.strukturalne, w.definicyjne, w.kauzalne) - warunki wystarczające, niezbędne, sprzyjające i przeszkadzające w wyjaśnianiu - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, ss. 445-485. - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 92-111. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa 1988, ss. 155-181. - J. Topolski, Historycy i wyjaśnianie, "Historyka", t.21, 1991. - J. Topolski, Rozumienie historii, Warszawa 1978, ss. 94-160. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 361-418. - J. Kmita, Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej, Warszawa 1971. - W. von Leyden, Zasady rozumienia historii, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990. 9. Teoria modeli historycznych. - pojęcie modelowania w historii - rodzaje modeli - analiza modelowa; analiza kontrfaktyczna - kliometria; D. North; R.W. Fogel; R.P. Thomas - modele jako narzędzia narracji - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 320-357, 437-478. J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 120-135. - F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, ss. 66-79. - W. Kula, Analiza modelowa w historii gospodarczej, "Historyka", t.1, 1967. 10. Narzędzia konstruowania narracji historycznej. 19

- narratywizm - narzędzia wiąŝące narrację pod względem formalnym: logika, gramatyka - rodzaje wnioskowania - narzędzia wiąŝące narrację pod względem treściowym: generalizacje, pojęcia teoretyczne, retoryka - funkcjonowanie metafor w narracji historycznej - czym jest interpretacja historyczna - idealizacja i konkretyzacja narracji - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 57-89; 112-122. - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 97-111; 182-199. - W. Wrzosek, Metamorfozy metafor. Historiografia nieklasyczna w kręgu epistemologii historii, "Historyka", t.24, 1994. - W. Wrzosek, Historia, kultura, metafora: powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław 1995. - E. Domańska, Kryzys tradycyjnego rozumienia historii w filozofii anglosaskiej, "Historyka", t.24, 1994. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, ss. 299-319. - G. Zalejko, Narracja historyczna jako struktura ponadzdaniowa, w: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. J. Pomorski, Lublin 1990, ss. 105-116. 11. Czas, periodyzacja i przestrzeń w narracji historycznej. - sposoby pojmowania czasu - rodzaje czasu w narracji historycznej - "czas kupca i czas mnicha" - miary trwania według F. Braudela - rola periodyzacji w narracji historycznej - przestrzeń w narracji historycznej - region historyczny a region geograficzny - J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996, ss. 112-154. - Z. Drozdowicz, J. Topolski, W. Wrzosek, Swoistość poznania historycznego, Poznań 1990, ss. 38-48. - F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, ss. 46-65. - C. Bobińska, Czas i przestrzeń Fernanda Braudela, "Historyka", t.17, 1987. - A. Mączak, Czas kupca, Kościoła i badacza, "Historyka", t.10, 1980. - T. Łepkowski, Przestrzeń i czasoprzestrzeń a rozumienie historii, Historyka, t.10, 1980. 12. Rodzaje narracji historycznej. - cechy narracji historycznej 20

- narracja synchroniczna i diachroniczna - monografie, syntezy, historia narodowa, historia regionalna - metanarracja - mikrohistoria - J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001, ss. 123-144. - A. Radomski, Historia teoretyczna - między modernizmem a postmodernizmem (dwa przypadki: Ginzburg i Guriewicz), "Historyka", t.26, 1996. - J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983, s. 285-299. - J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, s. 500-507. - J. Topolski, Od Achillesa do Beatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa 1998, ss. 137-154. 13. Test podsumowujący. 14. Współczesna historia jako dziedzina badawcza - podsumowanie. Zaliczenie pisemne w postaci sumy punktów za dwa kolokwia; + aktywność 21