PROPEDEUTYKA POŁOŻNICTWA ROK V 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: Klinika Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej UMB 2. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński 3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu: Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński 4. Wymiar godzinowy zajęć: Semestr - IX Wykłady - 15 Seminaria - 10 Ogółem - 25 ECTS - 3 5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia): Obecność na wszystkich zajęciach + zaliczenie ustne 6. Cel nauczania: Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego kobiety. Uzyskanie podstawowej wiedzy w zakresie położnictwa i ginekologii. Rolabadań diagnostycznych w położnictwie i ginekologii. 7. Formy nauczania: Wykłady i seminaria. 8. Program nauczania: WYKŁADY: Anatomia narządu rodnego i fizjologia cyklu płciowego kobiety. Budowa kostna miednicy. Płaszczyzny miednicy. Jama miednicy kostnej (pojęcie wymiaru i sprzężnej). Wymiary miednicy. Typy miednic. Pojęcie sromu i elementy wchodzące w skład sromu. Budowa anatomiczna krocza. Tkanki miękkie miednicy (mięśnie, naczynia, nerwy). Budowa anatomiczna narządów leżących w miednicy mniejszej (macica, jajnik, jajowód), ich unaczynienie i unerwienie. Aparat wieszadłowy macicy. Pojęcie cyklu płciowego kobiety. Podwzgórzowo-przysadkowa regulacja funkcji jajnika. Pojęcie sprzężeń zwrotnych, owulacja. Przemiany zachodzące w błonie śluzowej macicy. Ciąża i poród. Zapłodnienie. Fazy rozwoju zarodka. Rozwój i fizjologia łożyska. Hormony wydzielane przez łożysko i ich rola w utrzymaniu prawidłowego rozwoju ciąży. Funkcje łożyska. Błony płodowe i płyn owodniowy.
Fizjologia matczyno-płodowa (powstawanie układów i narządów płodu, zmiany zachodzące w organizmie matki). Opieka przedporodowa (harmonogram wizyt, sposoby określenia terminu porodu, zakres świadczonych usług zdrowotnych, badanie położnicze zewnętrzne i wewnętrzne, badania dodatkowe obowiązkowe i zalecane, ocena dobrostanu płodu). Poród fizjologiczny. Rozpoznanie początku porodu. Czynność skurczowa macicy w trakcie porodu. Pojęcie postępu porodu. Okresy porodu. Fizjologiczny mechanizm porodu. Badanie położnicze zewnętrzne i wewnętrzne. Ogólne zasady opieki nad rodzącą i płodem. Prowadzenie porodu. Poradnictwo przedkoncepcyjne. Rola lekarza pierwszego kontaktu w koordynowaniu poradnictwa. Propagowanie zachowań prozdrowotnych: żywienie, leki, używki (tytoń, alkohol, narkotyki), środowisko pracy. Wywiad rodzinny i poradnictwo genetyczne: diagnostyka prenatalna, genetyczna diagnostyka przedimplantacyjna. Wywiad położniczo-ginekologiczny. Infekcje (żółtaczka typu B, AIDS, różyczka, toksoplazmoza, gruźlica). Choroby przenoszone drogą płciową. Konsultacje specjalistyczne (cukrzyca, astma, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy, choroba zakrzepowo-zatorowa, choroby serca i nerek). Przedkoncepcyjne badania laboratoryjne. Patologia ciąży, porodu i połogu. Patologia ciąży. Ciąża ektopowa, poronienie, zaśniad groniasty. Wymioty w ciąży niepowściągliwe wymioty ciężarnych, wymioty związane z chorobami ogólnoustrojowymi. Konflikt serologiczny - postępowanie w ciąży. Nadciśnienie w ciąży, nadciśnienie indukowane ciążą, zagrażająca rzucawka i rzucawka. Zaburzenia układu krzepnięcia w ciąży. Choroby układowe w ciąży (choroby serca, układu oddechowego, choroba zakrzepowo-zatorowa, niedokrwistość, cukrzyca, zakażenia układu moczowego, schorzenia wątroby, choroby tarczycy). Patologia porodu. Krwawienia przedporodowe: łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie łożyska prawidłowo usadowionego. Brak postępu porodu. Nieprawidłowe ułożenia i położenia płodu. Ciąża mnoga. Poród przedwczesny. Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego. Przodowanie i wypadnięcie pępowiny. Wielowodzie. Patologia III okresu porodu. Zatrzymanie łożyska przyczyny i postępowanie. Krwotok poporodowy atonia macicy, niecałkowite oddzielenie się łożyska. Wynicowanie macicy. Nieprawidłowości łożyska i pępowiny. Patologia połogu. Laktacja i karmienie piersią (ropień piersi). Wtórne krwawienie poporodowe. Gorączka połogowa. Zakażenia narządów rodnych (zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie przymacicz, zapalenie otrzewnej i jajowodów). Zaburzenia psychiczne występujące w połogu. Planowanie
rodziny i zapobieganie niepożądanej ciąży. Przegląd poszczególnych metod antykoncepcyjnych wg wskaźnika Pearla. Metody hormonalne: dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (mechanizm działania, przeciwwskazania, korzyści i wady), tabletki progestagenowe, progestageny długo działające. Wkładki wewnątrzmaciczne. Metody barierowe (prezerwatywy, spermicydy). Metody naturalne: kalendarzyk małżeński, metoda termiczna, ocena śluzu szyjkowego. Antykoncepcja postkoitalna. Ubezpłodnienie. Niepłodność małżeńska. Wymiar społeczny niepłodności. Diagnostyka i leczenie poszczególnych przyczyn niepłodności: czynnik jajnikowy (zaburzenia owulacji), czynnik jajowodowy, czynnik męski, endometrioza, niepłodność idiopatyczna. Techniki rozrodu wspomaganego medycznie: inseminacje domaciczne, pozaustrojowe zapłodnienie, docytoplazmatyczna iniekcja plemnika, mrożenie zarodków nadliczbowych. Powikłania leczenia ciąże mnogie. Profilaktyka nowotworów narządu rodnego. Pojęcie profilaktyki. Rola profilaktyki w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu nowotworów narządu rodnego. Omówienie pojęcia profilaktyka pierwotna eliminacja zidentyfikowanych czynników związanych z nowotworem. Wtórna skryning (badanie przesiewowe) wykrywanie stanów przedrakowych lub wczesnych postaci nowotworów. Trzeciorzędowa chemioprewencja (SERMS,NSAIDS, preparaty wapnia, glikokorykoidy, retinoidy). Prewencja raka szyjki macicy. Patogeneza raka a rola infekcji HPV. Prewencja raka błony śluzowej trzonu macicy. Eliminacja czynników ryzyka związanych z chorobami ogólnoustrojowymi (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość). Propagowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Nadzór nad kobietami leczonymi HTE, tamoksyfenem, nosicielki mutacji związanych z zespołem Lynch II. Prewencja raka jajnika. Na podstawie badań epidemiologicznych: unikanie talku i azbestu, propagowanie karmienia piersią oraz zachodzenia w ciążę. Profilaktyka wtórna: oznaczanie CA 125 (35 U/ml, 20 U/ml), CA 125 + USG przezpochwowe (TVUS). Przebycie programu stymulacji bez uzyskania ciąży - co 6 lub 12 miesięcy CA 125 + TVUS. Nadzór w grupach o wysokim ryzyku: występowanie raka jajnika wśród najbliższych członków rodziny (rodzinne występowanie raka sutka i jajnika HBOC, rodzinne występowanie raka jajnika HOC oraz rodzinne występowanie niepolipowatego raka jelita grubego, błony śluzowej trzonu macicy i jajnika zespół Lynch II). Profilaktyka trzeciorzędowa: doustna antykoncepcja hormonalna (DTA hamowanie owulacji oraz indukcja apoptozy w nabłonku jajnika przez gestageny), syntetyczny retinoid 4-HPR. Zakażenia w ginekologii i położnictwie. Pojęcie zapalenia i omówienie zjawisk
towarzyszących (uszkodzenie tkankowe, zaburzenia w krążeniu, wysięk, zmiany rozplemowe). Drobnoustroje występujące na skórze zewnętrznych narządów płciowych: flora stała, komensalna i flora przejściowa. Choroby zapalne w ginekologii (czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, postępowanie). Choroby zapalne sromu (choroby skóry sromu, które występują na sromie jako w jednej z możliwych lokalizacji, zwykle zajmując inne regiony ciała, oraz choroby typowe dla sromu i/lub występujące w związku z patologią innych części układu płciowego lub nabyte drogą płciową). Grzybicze zapalenie pochwy i sromu. Zapalenie i ropień gruczołu przedsionkowego większego. Zapalenie gruczołów przedsionkowych mniejszych. Zapalenie wywołane przez wirus Herpes simplex. Stany zapalne pochwy. Uzyskanie podstawowych informacji z wywiadu. Właściwy dobór metody diagnostycznej i prawidłowe pobranie materiału do badań mikrobiologicznych lub serologicznych. Przeprowadzenie kompleksowych badań mikrobiologicznych z uwzględnieniem badania jakościowego i ilościowego całego spektrum mikroorganizmów mogących budować badaną biocenozę. Diagnostyka różnicowa, zasady prowadzenia terapii. Zapalenie błony śluzowej trzonu macicy. Zapalenie przymacicz. Zapalenia narządów miednicy mniejszej. Patogeneza, czynniki etiologiczne, objawy kliniczne i diagnostyka. Kryteria opracowane przez CDC.Choroby zapalne w położnictwie (czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, postępowanie). Połogowe zapalenie błony śluzowej trzonu macicy. Gorączka połogowa. Przewlekły ból w podbrzuszu (okresowy i ciągły). Metody diagnostyczne w położnictwie i ginekologii. Metody diagnostyczne. Wywiad, badanie podmiotowe i przedmiotowe, badania dodatkowe. Badania dodatkowe. Badania oznaczane z krwi, moczu (badania ogólne i badania hormonalne). Badania bakteriologiczne (wymazy z pochwy, z kanału szyjki, z ran pooperacyjnych). Badania cytologiczne (opis obrazów i ich interpretacja zgodnie z kryteriami Bethesda). Kolposkopia, sposób wykonania i interpretacja wyników. Diagnostyka instrumentalna (laparoskopia i histeroskopia), zastosowanie w wybranych przypadkach ginekologicznych. Ocena hormonalna ciąży. Metody oceny dobrostanu płodu: KTG, USG. Zaburzenia endokrynologiczne u kobiet. Diagnostyka i leczenie: zespół policystycznych jajników, hiperprolaktynemia, hypogonadyzm hypogonadotropowy. Przekwitanie diagnostyka. Objawy klimakteryczne (wczesne objawy hipoestrogenizmu).osteoporoza i choroby sercowo-naczyniowe (późne objawy
hipoesrogenizmu). Hormonalna terapia zastępcza: wskazania i przeciwwskazania, korzyści i wady. Kształcenie w zakresie propedeutyki ginekologii Treści kształcenia: Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego kobiety (funkcja germinalna i hormonalna). Fizjologia ciąży i stany zagrożenia ciąży. Poród fizjologiczny. Rozpoznanie i diagnostyka niepłodności. Zakażenia w położnictwie i ginekologii. Onkologia ginekologiczna. Diagnostyka w położnictwie i ginekologii. Efekty kształcenia umiejętności i kompetencje: Umiejętność rozpoznania wczesnej ciąży, rozpoczynającego się poronienia, porodu fizjologicznego, wybranych patologii ciąży zaawansowanej oraz umiejętność wyboru schematu postępowania. Dobór badań diagnostycznych w stanach zakażeń w położnictwie i ginekologii, dobór badań hormonalnych w wybranych jednostkach chorobowych endokrynologii ginekologicznej. Wykorzystanie metod diagnostycznych w przypadku podejrzenia nowotworu narządu rodnego. 9. Literatura: 1. Położnictwo i ginekologia tom 1-2, podręcznik pod redakcją G. H. Bręborowicza, Wyd. I, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2005. 2. Endokrynologia ginekologiczna P. Skałba, Wyd. III uaktualnione i rozszerzone. PZWL, Warszawa, 2008.