CHARAKTERYSTYKA PRÓCHNICY NIEKTÓRYCH LEŚNYCH GLEB TA TRZA ŃSK ICH

B O C Z N IK I G L E BO Z N A W C ZE T. X X V III, N R 1, W A R SZ A W A 1977 JO A N NA NIEM YSK A-ŁUKASZU K CHARAKTERYSTYKA PRÓCHNICY NIEKTÓRYCH LEŚNYCH GLEB TA TRZA ŃSK ICH CZĘŚĆ III. MIKROMORFOLOGIA POZIOMÓW BUTW INOW YCH Instytut G leboznaw stw a, Chem ii Rolnej i M ikrobiologii A kadem ii R olniczej w K rakow ie WSTĘP O kreślanie typów próchnicy odbyw a się najczęściej w drodze m a kroskopow ej. Obecnie jednak coraz częściej za K u b i e n ą [10, 11] stosuje się w badaniach nad próchnicą m etody m ikrom orfologiczne. Pozw a lają one na precyzyjne określenie jej typów na-podstaw ie stopnia hum ifikacji resztek roślinnych i aktyw ności biologicznej gleby. P race tego typu prow adzone na zachodzie E uropy opierają się głównie na określaniu stopnia rozkładu resztek roślinnych poszczególnych tk an e k i w ym ieszania ich z częścią m ineralną gleby. Równocześnie u sta la się zawartość substancji w ykazujących dwójłomność oraz obecność odchodów fau n y glebow ej [1, 2, 3, 6, 14, 18, 19]. W Polsce szlify glebow e w badaniach nad rozkładem resztek roślinnych w ykorzystał Jabłoński -[8]. Pierw sze jednak badania m ikromorfologiczne próchnicy glebowej prowadzone były przez К o w a 1 i ń- s k i e g o, Drozda i Licznera {&]. CEL I ZAKRES PRACY Przedstaw ione badania m ikromorfologiczne są uzupełnieniem badań m orfologicznych poziomów butw inow ych gleb tatrzańskich. Są one rów nież dodatkow ą c h a rak tery sty k ą połączeń próchnicznych, których o p racowanie chem iczne zostało przedstaw ione w poprzedniej publikacji [161. Do badań m ikrom orfologicznych pobrano m ateriał glebow y z poziomów butw inow ych A F H, rozdzielając je w m iarę możności na poziomy ferm entacyjne AF i hum ifikacyjne АН. Szlify glebowe sporządzone zostały w edług m etody P o l s k i e g o

190 J. N iem yska-ł ukaszuk [17], z odpowiednio pobranych próbek z poziomów nadkładow ych siedmiu w ybranych profilów z tere n u Tatrzańskiego P a rk u Narodowego. Profile te reprezentują: rędziny butw inow e (profil 2W), wytworzone ze skał wapiennych w reglu górnym spod zbiorowiska Piceetum tatricum; rędziny próchniczne (profil 3W) wytworzone ze skał w apiennych w reglu dolnym spod roślinności Fagetum carpaticum; gleby brunatne kw aśne w ytw orzone z utw orów fliszow ych (profile 2F i 3F) spod zbiorowiska Fagetum carpaticum z nienaturalną przew agą świerka; bielice próchniczno-żelaziste wytworzone ze skał granitow ych w reglu górnym (profil IG) rep rezen tu jący zbiorowisko P iceetum tatricum. W reglu dolnym spod Abieti-Piceetum m ontanum z nienaturalną przew agą św ierka objęto badaniem dwa profile: 3G przedstaw iciela bielic żelazistc- -próchnicznych oraz 4G profil gleby brunatnej kwaśnej wytworzonej na m orenie granitow ej. Szczegółowy opis profilów, ich lokalizację, jak również właściwości fizykochem iczne badanych gleb zaw iera poprzednia publikacja [15]. ТУРУ próchnicy określone zostały według klasyfikacji podanej przez Duchaufora [7] w oparciu o jej cechy morfologiczne oraz niektóre właściwości chemiczne, jak odczyn, stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadam i oraz stosunek C:N. B adania m ikrom orfologiczne parte zostały na: oznaczeniu ilości m ateriału w ykazującego dwójłomność, identyfikacji tk an ek roślinnych i stopnia ich rozkładu, oznaczeniu iiości substancji barw nych, bru n atn y ch, oznaczeniu ilości i rodzaju odchodów fauny glebowej. P rzy opisie obrazów m ikrom orfologicznych posługiw ano się term inologią zaproponowaną przez Kowalińskiego [9] w oparciu o prace Babela [3]i Barrat [4]. Identyfikacja odchodów fauny glebowej oparta została na pracy van der Drifta [6] i Zachariae [18, 19]. OPISY SZLIFÓW Profil 2W reprezentuje próchnicę nadkładow ą typu m or kalcim orficzny (Tangel). W części ferm entacyjnej poziom butw inow y odznacza się słabo rozłożonymi, czarnobrunatnym i w łóknisto-m azistym i resztk a mi roślin; w części hum ifikacyjnej o bardzo różnej miąższości (średnio 3 cm) m ateriał roślinny jest silnie rozłożony, czarny, m azisty. A naliza m ikrom orfologiczna próchnicy z poziom u A F (rys. la, b) pozwala na zaliczenie substancji organicznej do stru k tu ry typu hum iskelu z bardzo niew ielką dom ieszką m ullikolu. R esztki roślinne są słabo rozłożone z zachowaną budową tkankową. W yróżnia się czarnobrunatne tkan k i zdrew niałe oraz jasnożółte ty p u parenchym y. P rzy skrzyżow a nych nikolach widać dużą ilość m ateriału dwójłomnego, zawierającego celulozę. M iędzy tym m ateriałem roślinnym w ystępują ciem nobrunatne

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 191 Rys. 1. P rofil 2W, poziom ferm entacyjny A p ; fragm enty hum iskelu z dom ieszką m ullikolu a n ik o le r ó w n o le g łe, b n ik o le sk rzy ż o w a n e P rofile 2W, ferm entation horizon А р; fragm ents of humis'kel w ith som e m ullicol a p a r a lle l n iç o is, b cro ssed n ic o ls

192 J. N iem yska-ł ukaszuk grudkow ate skupienia odchodów Enchytraeidae nie w ykazujące dwójłomności. W poziomie А Н (rys. 2a, b) w ystępuje głównie stru k tu ra m ullikolu gruzełkow atego z pojedynczymi fragm entam i typu hum iskelu. M ateriał roślinny jest silnie rozdrobniony, tw orzy skupienia ciem nobrunatnych grudkow atych odchodów Enchytraeidae oraz typu koprogenicznego, nie w ykazujące dwójłomności prócz drobnych ziarn kalcytu. Resztki roślinne są nieliczne o zniszczonych tkankach, przew ażnie zdrew niałych; pojedyncze frag m en ty ty p u parenchym y zaw ierają m ateriał dw ójłom ny. P ro fil 3W próchnica ty p u m ull-m oder kalcim orficzny, posiada fo r mę koprogeniczną. M ateriał roślinny jest silnie rozdrobniony, rozłożony, czarniawy, mazisty, tworzący agregaty strukturalne równowym iarowe, opisane u rędzin w poziom ach А Н i A t przez K u c a b ę [12] i L a s kowskiego [13]. Badania mikromorfologiczne pozwalają na wydzielenie w poziomie А Н (rys. За, b) części różniących się istotnie właściwościam i. Przew ażającą część stanowi substancja organiczna o strukturze gruzełkowatego m ullikolu z nielicznymi fragm entam i hum iskelu, wymieszanego z m ullikolem dzięki działalności fau n y glebow ej [4, 18, 19]. M ateriał organiczny silnie rozdrobniony, ciem nobrunatny, nieprzezroczysty tworzy z ziarnam i m ineralnym i zgruźlenia typu koprogenicznego, które przew ażają w preparacie. W yraźna dwójłomność kalcytu m ateriał roślinny nie zaw iera celulozy. W n iektórych agregatach przew aża m ateriał m ineralny nad organicznym, k tó ry jest tylko lepiszczem. R esztki roślinne o stru k tu rz e hum iskelu są nieliczne i reprezentow a ne przez zdrew niałe tkanki czerw onobrunatne i pojedyncze fragm enty jasn o b ru n atn e typu parenchym y, w ykazujące dwójłomność. Profil 2F reprezentuje próchnicę typu mocr, słabo rozłożoną masę roślinną, czarniaw ą, w łóknistą, w ym ieszaną z m ateriałem silniej rozłożonym bez w y raźn eg o' podziału poziom u butw inow ego na ferm en tacy j ny i hum ifikacyjny. W poziomie tym przew aża m ateriał o stru k tu rz e hum iskolu z nielicznym i tylko przykładam i mullikolu. Duża ilość resztek roślinnych żółtobru n atn y ch i czarnobrunatnych o tkankach ty p u parenchym y i zdrew niałych. W zniekształconych szlifach świerkowych widoczne odchody Oribatei [6, 18]. T kanki w ykazują dużą dwójłomność. W ystępują n ieliczne tkanki wypełnione substancjam i brunatnym i, nieprzezroczystymi, o ścianach wykazujących dwójłomność. S tru k tu ra m ullikolu w ystępuje sporadycznie w postaci dużych skupień ty p u koprogenicznego, nie w y kazujących dwójłomności. P rofil 3F pod względem m orfologicznym i m ikrom orfologicznym zbliżony jest do poziom u butw inow ego profilu 2F. W obserw acjach m ikrom orfologicznych (irys. 4a, b) oprócz w ym ienionych w yżej typów tkanek widoczne są tk anki zaw ierające flobafeny.

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 193 Rys. 2. P rofil 2W, poziom hum ifikacyjny A H; struktura typu m ullikolu z pojedynczym i fragm entam i hum iskelu a n ik o le r ó w n o le łe, b n ik o le sk rzy żo w a n e P rofile 2W, hum ification horizon A H; structure of the m ullicol type w ith single fragm ents of hum iskel a p a r a lle l n iç o is, b cro ssed n ico ls 13 B oczniki gleboznaw cze nr 1

194 J. N iem yska-ł ukaszuk Rys. 3. P rofil 3W, poziom hum ifikacyjny A H; m ullikol gruzełkow aty pochodzenia koprogenicznego z pojedynczym i fragm entam i hum iskelu a n ik o le r ó w n o lełe, fc> n ik o le sk rzy żo w a n e Profile 3W, hum ification horizon A H; crum b-like m ullicol (coprogenic origin) w ith single fragm ents of hiumiskel a p a r a llel n iço is, b cro ssed n ico ls

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 195 Rys. 4. Profil 3F, poziom butw inow y A FH, struktura typu humis'kelu z przykładam i hum ikolu. W szpilce w idoczne odchody O ribatei a n ik o le r ó w n o lełe, b n ik o le sk rzy żo w a n e Profile 3F, raw hum us horizon ^ FH; structure of the hum iskel type w ith exam ples of haimicol. In a needle extrem ents O ribatei a p a r a lle l n iço is, Ъ cro ssed n ico ls

196 J. N iem yska-ł ukaszuk Profil IG reprezentuje próchnicę typu mor. Poziom ferm entacyjny brunatnoczarny, o słabo rozłożonym m ateriale roślinnym włóknisto-m a- zistym. W poziomie hum ifikacyjnym czarniawe, silnie rozłożone resztki roślinne. Substancja organiczna wchodząca w skład poziomu AF (rys. 5a, Ы w badaniach mikromorfologicznych wykazuje stru k tu rę hum iskelu. Resztki roślinne żółte i ciem nobrunatne zachowały budowę tkankow ą ty p u parenchym y, nieliczne zaw ierają flobafeny. W ew nątrz szpilek odchody Oribatei. Cały m ateriał w ykazuje dużą dwójłom ność, W poziomie АН (rys. 6a, b) w strukturze m ikromorfologicznej można wyróżnić dwa typy: m ullikolu i hum iskelu. Silnie rozdrobniony m ateriał roślinny nieprzezroczysty, ciem nobrunatny, jest wym ieszany z ziarnam i kwarcu; widać pojedyncze części roślin z zachowaną budową tkankową. Ilość m ateriału roślinnego w ykazującego dwójłom ność jest niew ielka. P rofil 3G, podobnie jak opisany wyżej, rep rezen tu je próchnicę n adkładow ą ty p u mor. Poziom ferm en tacy jn y stanow iący około 3/4 m iąższości całego poziom u A F H jest barw y brunatno-czarniaw ej o słabo rozłożonym m ateriale roślinnym, w łóknisty. W poziomie А Н m ateriał roślinny jest silnie rozłożony, brunatnoczarniaw y, w łóknisto-m azisty. W badaniach m ikromorfologicznych obraz poziomu AF jest bardzo zbliżony do opisanego w profilu IG, z tym że obok hum iskelu w ystępuje sporadycznie s tru k tu ra typu hum iskolu, odznaczająca się rozdrobnionym m ateriałem roślinnym. V/ poziomie hum ifikacyjnym w ystępuje głównie stru k tu ra typu humikolu, częściowo m ullikolu, z pojedynczymi fragm entam i o strukturze hum iskelu. Resztki roślinne silnie rozdrobnione, częściowo zlepione w grubsze agregaty wykazujące niski stopień dwójłomności. Pojedynczo w ystępują resztki roślinne o zachowanej budowie tkankow ej, głównie resztki szpilek, czeirwonoforunatne, w ypełnione odchodam i O ribatei. Profil 4G próchnica nadkładow a typu mor, słabo rozłożona, włóknisto-m azista, brunatnoczarniaw a, mocno wymieszana z częściami silniej rozłożonymi, bez w yraźnego podziału poziomu butw inow ego na ferm en tacy jn y i hum ifikacyjny. W poziomie tym (rys. 7a, b) w ystępuje głównie stru k tu ra ty p u h u m iskolu z nielicznie, ale rów nom iernie rozłożonym i skupieniam i o s tru k tu rz e hum ikolu. Resztki roślinne zachow ały budow ę tk an k i w dużej ilości zniekształconą i zdrewniałą. M ają one barw ę żółtą lub czerwono- -brunatną, są puste w środku i w ykazują dwójłomność. Pojedynczo spotyka się tk anki ty p u parenchym y oplecione strzęp kam i grzybni. M ateriał ten jest posklejany i w ym ieszany z mocno rozdrobnionym i częściami roślin, o barw ie ciem nobrunatnej.

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 197 Rys. 5. Profil IG, poziom ferm entacyjny A p ; przykład struktury hum iskelu na tle hum ikolu a n ik o le r ó w n o lełe, b n ik o le sk rzy żo w a n e P rofile IG, ferm entation horizon A p ; exam ple of hum iskel structure on a background of hum icol a p a r a lle l n iço is, b cro ssed n ic o ls

198 J. N iem yska-ł ukaszuk Rys. 6. Profil IG, poziom hum ifikacyjny A H; o strukturze m ullikolu z ziarnam i kwarcu oraz pojedyncze fragm enty hum iskelu a n ik o le r ó w n o le łe, b n ik o le sk rzy żo w a n e Profile IG, hum ification horizon А н ; m ullicol structure w ith quartz grains, also single fragm ents of hum iskel a p a r a llel n iço is, b c ro ssed n ico ls

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 199 Rys. 7. Profil 4G, poziom butw inow y A FH; fragm enty hum iskelu w ym ieszane z hum ikolem a n ik o le r ó w n o le g łe, b n ik o le sk rzy żo w a n e P rofile 4G, raw hum us horizon A ph; fragm ents of haimiskel m ixed w ith humicol a p a r a lle l n iço is, b cro ssed n içois

200 J. N iem yska-ł ukaszuk D YSK USJA W próchnicy typu mor pochodzącej z gleb w ytworzonych z granitu (bielic) w poziomach ferm entacyjnych w ystępuje przewaga stru k tu r ty pu hum iskelu. W poziom ach hum ifikacyjnych są charakterystyczne fo r m y hum ikolu i sporadycznie m ullikolu. W próchnicy mor w ystępującej w glebach brunatnych fliszowych, jak rów nież w glebie b ru n atn ej w ytw orzonej z m oreny granitow ej przeważa form a hum iskelu, ale bez wyraźnego poziomu jej występowania, wym ieszana z mullikolem. Podobne cechy m ikrom orfologiczne próchnicy poziomów nadkładowych gieb Karkonoszy podają Kowaliński, Drozd i Licznar [9]. W próchnicy typu m or kalcim orficzny przew ażają w poziom ach fe r m entacyjnych form y stru k tu ry hum iskelu i humikolu; w niżej leżących hum ifikacyjnych zaznacza się większy udział m ullikolu. W typie m ull-m oder kalcimorficzny w ystępują zdecydowanie form y m ullikolu gruzełkow atego z nielicznym i przykładam i stru k tu ry ty p u h u miskelu. Rozdrobnienie m ateriału roślinnego zależy do fauny glebowej, której odchody stanow ią obiekt badań m ikrom orfologicznych stanow iący d o wód działalności różnych przedstawicieli m ikro-m ezo- i m akrofauny glebow ej. W próchnicy typu m or najczęściej, ale nielicznie spotyka się dochody żerujących w opadłych szpilkach Oribatei, jednak w typie m or k alcimorficzny sporadycznie więcej jest odchodów Enchytraeidae. Wazonkowce pochłaniając resztki roślinne i m ineralne uczestniczą w rozdrabnianiu i m ieszaniu części organicznych gleby z m ineralnym i. Odchody ich są grudkow ate i całkow icie pozbawione śladów celulozy. W typie próchnicy m ull-m oder kalcimorficzny przew ażają form y koprogeniczne. W NIOSKI Przeprow adzone badania m ikrom oriologiczne pozw alają na w yciągnięcie następujących wniosków. 1. W glebach w ytw orzonych pod w pływ em roślinności borów św ierkowych o próchnicy typu mor przew ażają m ikrostruktury hum iskelu i hum ikolu z m ałą dom ieszką m ullikolu. 2. W próchnicy typu m ull-m oder kalcimorficzny, wytworzonej pod roślinnością lasu bukowego, przew ażają m ik ro stru k tu ry ty p u m ullikolu. 3. W próchnicy mor badanych gleb w ystępują nieliczne odchody Oribatei oraz Enchytraeidae. 4. W próchnicy typu m ull-m oder kalcimorficzny w ystępują przede w szystkim form y typu koprogenicznego.

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 201 * Serdecznie dziękuję P an u Prof. Dr T. K om ornickiem u za tem at p ra cy, Panom Prof. Drowi hbl. S. K ow alińskiem u i Prof. Drowi hbl. W. M u sze za cenne uwagi oraz Drowi S. Zasońskiemu za pomoc w badaniach mikiromorfologicznych. LITERATURA [11 Babel U.: D ünnschnittuntersuchungen über dem Abbau lignifizierter G ew ebe im Boden. Soil M icromorphology, E lsevier Pbl. Co. 1964, s. 15 22. [2] Babel U.: Die A nsprache von P flanzenresten im m ikroskopischen Präparat von H um usbildungen. Zeitschr. für Pfl. Ern. Düng, und Bodenkunde, 109, 1965, 17 26. [3] Babel U.: Vergleich von M ikrogefügem erkm alen einiger H um usbildungen m it H ilfe einer Schätzm ethode. Geoderm a 1(3/4), 1967, 347 357. [4] Barratt B. C.: D ifferences in hum us form s and their m icrofabrios induced by long-term topdressings in hayfields. Geoderm a, 1(3/4), 1967, 209 227. [5] Buch M.: V ergleichende chem ische und m ikrom orphologische U ntersuchungen bei der Extrahierung von H um instoffen aus W aldböden. Zeitschr. für Pfl. Ern. Düng. Bodenkunde, 97 99, 1962, 63 73. [61 Drift J. van der: Soil fauna and soil profile in som e inland-dunc habitats. Soil M icrom orphology 1964, 69 82. [7] Duchaufour Ph.: O snowy poczw owiedienia. M oskwa 1970, Izdatielstw o Progress, s. 571. [81 Jabłoński В.: Zastosow anie m ikroskopow ych szlifów glebow ych w badaniach nad składem resztek roślinnych w glebie. Rocz. glebozn. 13, 1963, 1, 35 50. [9] Kowaliński S., Drozd J., Licznar N.: M ikrom orfologiczna i chem iczna charakterystyka zw iązków próchnicznych w niektórych glebach Karkonoszy. Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 145 157. [10] Kubiena W. L.: Die B edeutung des B egriffes H um usform für die B odenkunde und H um usforschung. Zeitschr. Pfl. Ern. Düng., Bodenkunde, 69 (114;, 1955, 3 7. [111 Kubiena W. L.: The role and m ission of m icrom orphology and microscopic biology in modern soil science. Soil M icromorphology, A m sterdam, 1964, Elsevier Pbl. Co., 1 13. '[12] Kucaba S.: C harakterystyka poziom ów próchnicznych oraz chem icznych w łaściw ości gleb w ytw orzonych na skałach w ęglanow ych i bezw ęglanow ycn pod drzew ostanem św ierkow ym. Rocz. glebozn. 10, 1961, 2, 525 546. [13] Laskowski S.: Skład frakcyjny połączeń próchnicznych niektórych k ategorii gleb górskich Sudetów. Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 57 100. [14] Meyer F. H.: V ergleichende M ikrobiologie und M ikrom orphologie der H u m usbildung eines B uchen- und Fichtenbestands auf Basaltbraunerde. Zeitschr. f. Pfl. Ern. Düng. Bodenkunde, 1962. [15] Niemyska-Łukaszuk J.: C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb tatrzańskich. Cz. I. W łaściw ości chem iczne badanych gleb oraz udział densynetrycznych frakcji glebow ych. Rocz. glebozn. w tym zeszycie str. 143 168. [16] N i e m y s к a-ł u kaszuk J.: C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb tatrzańskich. Cz. II. Skład frakcyjny połączeń próchnicznych. Rocz. glebozn. w tym zeszycie str. 169 188.

202 J. N iem yska-ł ukaszuk [17] Pols kij M. N.: N iekotoryje now yje prijom y prigotow lenija szlifów iz poczw. Poczw ow ied. 1962, 10, 104 111. [18] Zachariae G.: W elche Bedeutung haben Enchytreen im W aldboden? Soil M i- crom olphology, A m sterdam 1964, E lsevier Publ. Co., 57 68. [19] Zachariae G.: Der Einsatz m ikrom orphologischer M etoden bei B oden- -Z ooligischen A rbeiten. Geoderm a 1/3/4, 1967, 175 195. И. Немы ска-лукаш ук ХАРАКТЕРИ С ТИ К А ГУМУСА НЕКОТОРЫ Х ТАТРИНСКИХ ЛЕСНЫХ ПОЧВ. Часть 3-я. М икроморфология сыроперегнойных горизонтов Институт почвоведения, агрохимии и микробиологии Сельскохозяйственная академия в Кракове Резюме М икроморфологические исследования гумуса перегнойны х горизонтов проводились на 7 выбраных разрезах татринских почв. Пользуясь терминологией предлож енной Ковалинским за Бабелем и Баррат дана опись микроструктур выступающ их в разны х типах гумуса мор и мулльмодер кальцсморфный. В почвах образованных под влиянием растительности еловых лесов, с гумусом типа мор, преобладают микроструктуры гумискель и гумисколь с небольшой примесью мулликоля. В гумусе типа мулль-модер кальциморфный, образовавшемся под растительностью буковых лесов, преобладают микроструктуры типа мулликоль. В гумусе типа мор испытанных почв отмечены немногочисленные экскременты Oribatei u Euchytraeidae. В гумусе типа мулль-модер кальциморфный выступают п реж де всего формы копрогенного типа. J. N IE M Y S K A -Ł U K A S Z U K CHARACTERISTICS OF THE HUM US OF SOME FOREST SOILS OF THE TATRA MTS. PA R T III. M ICROMORPHOLOGY OF THE RAW HUM US HORIZONS Institute of Soil Science, A gricultural Chem istry, and M icrobiology, A gricultural U niversity of Cracow Summary M icrom orphological investigations of humus in the raw hum us horizons w ere made on seven selected profiles of soils from the Tatra Mts. With the use of a term inology introduced by K ow aliński after Babel and Barrat, the author described the m icrostructures occurring in various types of mor and calcim orphic m ull-m oder humus. In soils form ed under the influence of the vegetation of spruce forests w ith a mor type humus, there prevail hum iskel and hum icol m icrostructures w ith a sm all proportion of m ullicol.

C harakterystyka próchnicy niektórych leśnych gleb Tatr. Cz. III 203 In the calcim orphic m ull-m oder hum us type form ed under vegetation of beech forests there prevail m ullicol m icrostructures. In the mor type hum us of investigated soils there occur a few excrem ents of Oribatei and Enchytraeidae. In the calcim orphic m ull-m oder type hum us there occur chiefly coprogenic form s. Dr Joanna Niemyska-Łukaszuk Instytut Gleboznawstwa, Chemii Rolnej i Mikrobiologii AR Kraków, ul. Mickiewicza 21