GEOGRAFIA KLASA III LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO

2016-09-01 GEOGRAFIA KLASA III LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO ZAKRES ROZSZERZONY SZKOŁY BENEDYKTA

1. Cele kształcenia i wychowania Cele kształcenia ogólnego podstawy programowej z geografii zakładają: I. przyswojenie przez uczniów niezbędnych wiadomości i umiejętności, które pozwolą dostrzegać prawidłowości dotyczące środowiska przyrodniczego, życia i gospodarki człowieka, wzajemnych powiązań i zależności w systemie człowiek przyroda gospodarka; II. wykształcenie umiejętności analizy i wyjaśniania problemów demograficznych społeczeństw; III. proponowanie przez uczniów rozwiązań problemów występujących w środowisku geograficznym, zgodnych z koncepcją zrównoważonego rozwoju i z zasadami współpracy, w tym międzynarodowej; IV. pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej. 2. Treści edukacyjne Zakres treści edukacyjnych zapisano w podstawie programowej jako treści nauczania wyrażone w postaci wymagań szczegółowych. W poniższej tabeli zestawiono treści nauczania z proponowanym materiałem nauczania, który wynika z wymagań szczegółowych. Treści nauczania Klasyfikacja państw świata Ludność Materiał nauczania Ekonomiczne i społeczne kryteria podziału państw Struktura PKB państw wysoko-, średnio- i słabo rozwiniętych gospodarczo Aktualny podział polityczny Bariery i atrakcje osadnicze obszarów na Ziemi Obszary koncentracji ludności i słabego zaludnienia na kontynentach Ruch naturalny ludności Fazy rozwoju demograficznego Konsekwencje eksplozji demograficznej w wybranych państwach Konsekwencje regresu demograficznego w wybranych państwach Współczesne migracje ludności Zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych i poziomu życia ludności w miastach Struktura etniczna ludności świata Struktura narodowościowa ludności świata Struktura zawodowa a poziom rozwoju państw Upowszechnianie się wybranych języków 1

Działalność gospodarcza na świecie Geografia Polski działalność gospodarcza Zróżnicowanie religijne. Religia a gospodarka i postawy społeczne Przyrodnicze i społeczno-gospodarcze czynniki rozwoju rolnictwa Produkcja rolna a warunki naturalne i rozmieszczenie ludności Typy gospodarki rolnej Roślinność zmodyfikowana genetycznie Wyżywienie ludności świata Lasy. Racjonalna gospodarka lasem Zasoby oceanów i mórz Nieodnawialne i odnawialne surowce energetyczne Współczesne zmiany struktury surowcowej energetyki elektrycznej Światowa produkcja i zużycie energii elektrycznej Czynniki lokalizacji przemysłu a współczesne rozmieszczenie okręgów przemysłowych Zróżnicowanie rozwoju przemysłu a poziom rozwoju państw Rozwój przemysłu wysokich technologii Ogólna charakterystyka usług Struktura usług a poziom rozwoju państw Projekt edukacyjny: Badanie usług w miejscu zamieszkania Struktura towarowa i geograficzna światowego handlu zagranicznego Skutki globalizacji i integracji państw Konflikty na świecie Warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Warunki społeczno-ekonomiczne rozwoju rolnictwa Uprawa roślin Chów zwierząt Zmiany strukturalne w polskim rolnictwie po 1989 roku Gospodarka leśna Surowce energetyczne Surowce metaliczne, chemiczne i skalne Produkcja energii elektrycznej Charakterystyka wybranych gałęzi przemysłu Zmiany w gospodarce spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 roku Inwestycje zagraniczne Fundusze UE a rozwój gospodarki Zróżnicowanie sektora usług Przekształcenia własnościowe a rozwój usług Struktura geograficzna polskiego handlu zagranicznego Struktura towarowa polskiego handlu zagranicznego 3. Opis założonych osiągnięć ucznia 2

Treść nauczania/szczegółowe wymagania Geografia Polski środowisko przyrodnicze 10.1 opisuje cechy ukształtowania powierzchni Polski i określa jej związek z budową geologiczną, wykazuje wpływ orogenez i zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni kraju; 10.2 ocenia walory i określa cechy środowiska decydujące o krajobrazie wybranych krain geograficznych Polski; 10.3 charakteryzuje klimat Polski na podstawie danych liczbowych i map klimatycznych oraz ocenia gospodarcze konsekwencje zróżnicowania długości okresu wegetacyjnego ; 10.4 omawia cechy reżimu polskich rzek; 10.5 charakteryzuje składowe bilansu wodnego Polski w roku hydrologicznym; 10.6 wskazuje znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior i sztucznych zbiorników wodnych; 10.7 wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach i wskazuje skutki gospodarcze; 10.8 charakteryzuje typy naturalnych zbiorowisk roślinnych i wskazuje charakterystyczne gatunki; 10.9 wyjaśnia występowanie gleb strefowych i niestrefowych ; 10.10 przedstawia dominanty środowiska krain geograficznych Polski na podstawie map tematycznych, danych statystycznych i obserwacji bezpośrednich; 10.11 uzasadnia konieczność działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska (w tym także działań podejmowanych we współpracy z innymi państwami). Osiągnięcia ucznia/szczegółowe cele edukacyjne opisuje cechy ukształtowania powierzchni Polski, korzystając z mapy hipsometrycznej; wykazuje związki między zróżnicowaniem ukształtowania powierzchni Polski a budową geologiczną; wykazuje zależność pomiędzy działalnością lądolodu a cechami krajobrazu młodo- i staroglacjalnego; rozpoznaje na mapach topograficznych i rysunkach formy powstałe w wyniku akumulacyjnej i erozyjnej działalności lądolodu; wykazuje związek między czasem i przebiegiem ruchów górotwórczych a współczesnym krajobrazem gór Polski; wskazuje dominanty środowiska przyrodniczego pasów krajobrazowych i wybranych krain geograficznych Polski; ocenia walory środowiska przyrodniczego wybranych krain geograficznych Polski, w tym własnego regionu; wykazuje związek między masami powietrza a typami pogody ; uzasadnia na podstawie analizy map klimatycznych oraz danych klimatycznych przejściowość klimatu Polski; wyjaśnia zróżnicowanie długości okresu wegetacyjnego na obszarze Polski; ocenia gospodarcze skutki zróżnicowania okresu wegetacyjnego; uzasadnia złożoność ustroju rzek Polski; wykazuje związek pomiędzy stanami wód rzek a rodzajem zasilania; charakteryzuje bilans wodny Polski; klasyfikuje jeziora Polski według kryterium genetycznego; określa znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior i sztucznych zbiorników wodnych; ocenia skutki wybudowania sztucznych zbiorników wodnych dla środowiska przyrodniczego; 3

Klasyfikacja państw świata 7.1 wyróżnia kryteria podziału państw według PKB na jednego mieszkańca oraz Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI); 7.2 porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego; 7.3 odczytuje na mapach aktualny podział polityczny. Ludność wskazuje obszary niedoboru wód ; określa przyrodnicze przyczyny niedoboru wód ; wykazuje związek między działalnością człowieka a niedoborem wód w wybranych regionach Polski; ocenia skutki niedoboru wód na danym obszarze; rozpoznaje po opisie typy naturalnych zbiorowisk roślinnych ; przyporządkowuje typowe gatunki roślin do naturalnych zbiorowisk roślinnych; uzasadnia rozmieszczenie gleb strefowych na obszarze Polski; wykazuje związek między podłożem skalnym a rozmieszczeniem gleb astrefowych ; rozpoznaje na profilach wybrane typy gleb Polski; wskazuje na mapie obszary występowania głównych typów gleb Polski; rozumie pojęcie restytucji; uzasadnia podejmowanie działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska ; podaje przykłady działań na rzecz restytucji podejmowanych we współpracy z innymi państwami. określa mierniki rozwoju państw na świecie; rozróżnia PKB od DNB; określa składowe elementy wskaźnika syntetyzującego HDI; porównuje i uzasadnia strukturę PKB na jednego mieszkańca państw na różnych poziomach rozwoju gospodarczego; klasyfikuje państwa na podstawie mierników rozwoju gospodarczego; lokalizuje państwa na politycznej mapie Europy; odczytuje na mapach aktualny podział polityczny; aktualizuje na bieżąco zmiany na politycznej mapie świata. wykazuje związki między warunkami 4

8.1 analizuje, wyjaśnia i ocenia warunki przyrodnicze dla osiedlania się ludzi (na przykładach różnych regionów świata); 8.2 określa cechy rozmieszczenia ludności na Ziemi, wskazując obszary jej koncentracji i słabego zaludnienia; 8.3 analizuje przestrzenne różnice w wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego; 8.4 opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych państw świata; 8.5 ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach; 8.6 charakteryzuje przyczyny i konsekwencje migracji ludności w różnych państwach; 8.7 przedstawia procesy urbanizacyjne na świecie i zróżnicowanie poziomu życia ludzi w miastach różnych typów i wielkości; 8.8 wyjaśnia zróżnicowanie struktury zatrudnienia w wybranych państwach i jej związek z poziomem rozwoju państwa; 8.9 charakteryzuje strukturę etniczną i narodowościową ludności świata; 8.10 określa strukturę funkcjonalnoprzestrzenną różnych miast i ocenia jej zmiany wraz z rozwojem państw; 8.11 charakteryzuje zróżnicowanie religijne ludności świata i ocenia wpływ religii na postawy społeczne i gospodarkę; 8.12 wskazuje przyczyny i konsekwencje upowszechniania się wybranych języków na świecie. środowiska przyrodniczego a rozmieszczeniem ludności na Ziemi; ocenia warunki przyrodnicze dla osiedlania się ludności w różnych regionach świata; uzasadnia koncentrację i słabe zaludnienie wybranych obszarów świata; wykazuje na podstawie analizy danych statystycznych zróżnicowanie wskaźników urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego dla wybranych państw świata; uzasadnia zróżnicowanie wskaźnika urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego na Ziemi; oblicza przyrost naturalny, saldo migracji, przyrostrzeczywisty oraz ich wskaźniki; rozumiefazy rozwoju demograficznego społeczeństw; wskazuje na podstawie analizy wielkości wskaźnikaurodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego przykłady państw na różnych etapach rozwoju demograficznego; charakteryzuje skutki eksplozji demograficznej i regresu demograficznego; ocenia skutki eksplozji i regresu demograficznego dla państw nimi dotkniętymi; określa przyczyny migracji; ocenia skutki migracji w miejscu zamieszkania i regionie; ocenia konsekwencje migracji dla państw emigracyjnych i imigracyjnych; rozróżnia państwa emigracyjne i imigracyjne na podstawie wartości salda migracji; omawia etapy procesu urbanizacji; rozumie powiązania funkcjonalnoprzestrzenne zespołów miejskich; wykazuje związek między procesami urbanizacyjnymi na świecie a poziomem rozwoju państwa; charakteryzuje poziom życia ludności w miastach różnych typów i wielkości; ocenia zmiany struktury funkcjonalnoprzestrzennej miastwraz z rozwojem państw; wykazuje związek między poziomem rozwojugospodarczego państw 5

Działalność gospodarcza na świecie 9.1 wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych na rozwój rolnictwa; 9.2 wykazuje zależności między rodzajami produkcji rolnej a warunkami naturalnymi i rozmieszczeniem ludności oraz charakteryzuje różne typy rolnictwa na świecie; 9.3 wskazuje problemy związane z upowszechnianiem się roślin uprawnych zmodyfikowanych genetycznie i wskazuje rejony ich upraw; 9.4 porównuje i uzasadnia strukturę spożycia żywności w państwach wysoko i słabo rozwiniętych; 9.5 uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi na świecie; 9.6 wskazuje możliwości rozwoju wykorzystania zasobów oceanów i mórz; 9.7 charakteryzuje zmiany w strukturze a zróżnicowaniem struktury zatrudnienia; charakteryzuje strukturę narodowościowo-etniczną ludności świata; charakteryzuje główne religie monoteistyczne i politeistyczne świata; przedstawia przestrzenne zróżnicowanie ludności według głównych religii; przyporządkowuje główne religie do wybranej grupy państw; ocenia wpływ religii na postawy ludności i gospodarkę; wykazuje związki pomiędzy okresem odkryć geograficznych i kolonializmu a upowszechnianiem się języków (angielskiego, hiszpańskiego, portugalskiego, francuskiego); wykazuje związki między obecnym upowszechnianiem się np. języka angielskiego a procesami globalizacji; dowodzi na przykładach upowszechniania się języka angielskiego; ocenia konsekwencje upowszechniania się wybranych języków. uzasadnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju rolnictwa w różnych regionach świata; analizuje przyczyny zróżnicowania struktury użytkowania ziemi na świecie; wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego a rozmieszczeniem produkcji roślinnej i zwierzęcej na świecie; wykazuje związki pomiędzy rozmieszczeniem ludności a rozwojem rolnictwa; charakteryzuje różne typy rolnictwa; rozróżnia cechy rolnictwa intensywnego i ekstensywnego; wskazuje na podstawie analizy danych regiony o intensywnym i ekstensywnym typie rolnictwa; oblicza wielkość plonów; wskazuje na mapach obszary upraw 6

zużycia energii postępujące wraz z rozwojem gospodarczym państw świata i ocenia skutki wynikające z rosnącego zużycia energii oraz konieczność pozyskiwania nowych źródeł energii; 9.8 wskazuje wpływ czynników lokalizacji przemysłu na rozmieszczenie i rozwój innych branż; 9.9 uzasadnia różnice ilościowe i jakościowe produkcji przemysłowej państw na różnym poziomie rozwoju gospodarczego i ocenia wpływ przemysłu zawansowanych technologii na rozwój gospodarczy i jakość życia; 9.10 charakteryzuje znaczenie usług materialnych i niematerialnych; 9.11 planuje i prowadzi badania zróżnicowania usług w miejscu zamieszkania; 9.12 przedstawia, na podstawie danych statystycznych, poziom zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego; 9.13 analizuje kierunki geograficzne istrukturę towarową eksportu i importu w wybranych państwach; 9.14 wskazuje oraz uzasadnia pozytywne i negatywne skutki globalizacji i integracji politycznej; 9.15 wyjaśnia przyczyny i przebieg konfliktów zbrojnych w wybranych regionach współczesnego świata. roślin GMO; wyraża własną opinię na temat upowszechniania się upraw roślin GMO; wskazuje obszary o nadwyżkach i niedoborach żywności; porównuje strukturę spożycia żywności w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego; określa przyczyny głodu i niedożywienia na świecie; uzasadnia zróżnicowanie spożycia żywności w różnych regionach świata; proponuje rozwiązania ograniczenia obszarów głodu i niedożywienia; uzasadnia zróżnicowanie lesistości na świecie; wskazuje obszary intensywnej deforestacji; omawia gospodarcze wykorzystanie lasów na świecie; ocenia skutki rabunkowej gospodarki leśnej na świecie; uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi świata; wskazuje rozmieszczenie głównych łowisk na morzach i oceanach; charakteryzuje wielkość połowów i ich strukturę na świecie; ocenia możliwości wykorzystania zasobów żywych i surowcowych mórz i oceanów w gospodarce; charakteryzuje zmiany zachodzące w energetycznym bilansie świata; wskazuje obszary występowania surowców energetycznych; wyjaśnia zróżnicowanie struktury produkcji energii elektrycznej na świecie; określa przyczyny wzrostu produkcji energii elektrycznej; ocenia skutki wzrostu produkcji energii na świecie; uzasadnia potrzebę pozyskiwania innych źródeł energii; określa czynniki rozwoju przemysłu; uzasadnia lokalizację wielkich okręgów przemysłowych na świecie; porównuje produkcję przemysłową 7

8 państw na różnym poziomie rozwoju gospodarczego na podstawie analizy danych statystycznych i wykresów; wykazuje związek między lokalizacją przemysłu high-tech a rozwojem państwa; ocenia wpływ high-tech na jakość życia ludzi; określa znaczenie usług; charakteryzuje etapy rozwoju usług; rozróżnia usługi materialne i niematerialne; ocenia wpływ globalizacji na rozwój usług; charakteryzuje rozwój usług w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego; uzasadnia zróżnicowanie struktury usług w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego; planuje i prowadzi badania zróżnicowania usług w miejscu zamieszkania; ocenia stopień zaspokojenia usług w miejscu zamieszkania; porównuje walory turystyczne wybranych miejsc na świecie; ocenia atrakcyjność turystyczną własnego regionu; charakteryzuje rozwój komunikacji w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego; określa zalety i wady różnych środków transportu; rozumie pojęcie bilansu handlowego; oblicza na podstawie danych bilans handlowy; wskazuje światowe potęgi handlowe na podstawie analizy danych statystycznych; analizuje strukturę towarową eksportu i importu światowego; uzasadnia zróżnicowanie struktury towarowej w państwach o różnym poziomie rozwoju; ocenia skutki globalizacji i integracji na świecie; wskazuje przejawy globalizacji w miejscu zamieszkania;

Geografia Polski zagadnienia ludnościowe 11.1 charakteryzuje rozwój demograficzny Polski w wybranych okresach na podstawie danych statystycznych i wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności Polski wraz z rozwojem gospodarczym oraz porównuje ją z innymi państwami; 11.2 wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia ludności Polski; 11.3 wskazuje regionalne zróżnicowanie rynku pracy ; 11.4 analizuje okresowe zmiany salda migracji zewnętrznych i wewnętrznych oraz wyjaśnia ich przyczyny; 11.5 wyjaśnia zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego, wiążąc je z przemianami gospodarczymi i społecznymi. określa przyczyny konfliktów na świecie; lokalizuje na mapie obszary aktualnych konfliktów; proponuje działania służące rozwiązaniu konfliktów. analizuje zmiany wskaźników demograficznych po 1945 r. na podstawie danych statystycznych; wnioskuje o przebiegu zjawisk demograficznych na podstawie danych statystycznych, wykresów oraz piramidy płci i wieku; uzasadnia zmiany kształtu piramidy płci i wieku; porównuje piramidę płci i wieku Polski z innymi państwami; określa na podstawie diagramów i danych statystycznych zmiany struktury zatrudnienia ludności Polski; wykazuje związek między zmianami struktury zatrudnienia a rozwojem gospodarczym Polski; wskazuje regionalne zróżnicowanie rynku pracy na podstawie analizy danych statystycznych; określa przyczyny regionalnego zróżnicowania na rynku pracy ; ocenia skutki bezrobocia; proponuje rozwiązania służące ograniczeniu zjawiska bezrobocia w wybranych regionach Polski, w tym w regionie zamieszkania; charakteryzuje przebieg zewnętrznych i wewnętrznych ruchów migracyjnych Polaków po II wojnie światowej do chwili obecnej; uzasadnia współczesne kierunki migracji wewnętrznych; uzasadnia współczesne kierunki migracji zewnętrznych Polaków; ocenia skutki społeczno-gospodarcze ruchów migracyjnych dla Polski; charakteryzuje procesy urbanizacyjne i osadnictwo wiejskie ; wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych w powiązaniu ze zmianami społeczno- 9

Geografia Polski działalność gospodarcza 12.1 ocenia poziom wykorzystania warunków naturalnych na podstawie wielkości i rodzajów produkcji rolniczej w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej; 12.2 wskazuje zmiany strukturalne zachodzące w polskim rolnictwie; 12.3 wskazuje obszary występowania podstawowych zasobów naturalnych i analizuje zmiany wielkości ich eksploatacji; 12.4 porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej i innych państwach świata; 12.5 wskazuje dziedziny produkcji przemysłowej dynamicznie się rozwijające; 12.6 przedstawia zmiany w gospodarce Polski spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r.; 12.7 wskazuje przykłady i znaczenie inwestycji zagranicznych dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju; 12.8 przedstawia zróżnicowanie sektora usług i innych państwach UE; 12.9 podaje przykłady przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mające wpływ na zmiany struktury produkcji i stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i usług; 12.10 wskazuje głównych partnerów handlowych oraz kierunki geograficzne i strukturę towarową wymiany międzynarodowej Polski. gospodarczymi kraju. charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie warunków przyrodniczych rozwoju rolnictwa na podstawie analizy map tematycznych; charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie warunków społecznoekonomicznych rozwoju rolnictwa na podstawie analizy danych statystycznych; ocenia wykorzystanie warunków naturalnych na podstawie wielkości produkcji roślinnej i zwierzęcej ; uzasadnia zróżnicowanie w rozmieszczeniu wybranych upraw i hodowli zwierząt; porównuje poziom rozwoju rolnictwa Polski z krajami UE; opisuje zmiany strukturalne zachodzące w polskim rolnictwie; lokalizuje na mapie występowanie surowców mineralnych Polski; charakteryzuje na podstawie danych statystycznych i wykresów zmiany wielkości wydobycia surowców; określa przyczyny zmian wielkości wydobycia głównych surowców; uzasadnia przestrzenne zróżnicowanie występowania lasów ; charakteryzuje strukturę i wielkość produkcji energii elektrycznej ; ocenia strukturę produkcji energii i jej wpływ na środowisko; porównuje na podstawie danych statystycznych produkcję energii i innych państwach świata; uzasadnia potrzebę zmian w strukturze produkcji energii elektrycznej ; omawia zmiany zachodzące w gospodarce Polski po 1989 r.; wykazuje wpływ procesu restrukturyzacji i modernizacji na zmiany struktury gałęziowej wybranych okręgów przemysłowych Polski; ocenia wpływ przekształceń 10

własnościowych w gospodarce na zmianę struktury produkcji; analizuje zmiany zachodzące w gospodarce regionu, w którym mieszka; wskazuje inwestycje w regionie zamieszkania powstałe przy wsparciu funduszy UE; ocenia rolę funduszy UE w rozwoju gospodarki Polski; wskazuje przykłady inwestycji zagranicznych ; ocenia znaczenie inwestycji zagranicznych dla rozwoju społecznogospodarczego Polski; analizuje zróżnicowanie sektora usług ; porównuje sektor usług Polski z innymi państwami UE; ocenia wpływ zmiany struktury własności w gospodarce Polski na stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i usług; rozumie pojęcie bilansu handlowego; porównuje kierunki wymiany towarowej przed i po 1990 r.; wyjaśnia zmiany w strukturze towarowej handlu zagranicznego Polski po 1990 r.; uzasadnia zmianę kierunków wymiany handlowej Polski po 1990 r.; charakteryzuje na podstawie danych statystycznych i wykresów strukturę eksportu i importu Polski; wskazuje obecnych głównych partnerów handlowych Polski. Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu geografia w zakresie rozszerzonym Temat (rozumiany jako lekcja w podręczniku) Dział: Geografia społeczno-ekonomiczna PODSTAWOWE odnoszące się do oceny Wymagania edukacyjne PONADPODSTAWOWE dotyczące oceny dobrej 11

- Ekonomiczne i społeczne kryteria podziału państw - Struktura PKB państw wysoko-, średnio- i słabo rozwiniętych gospodarczo - Aktualny podział polityczny - Bariery i atrakcje osadnicze obszarów na Ziemi Obszary koncentracji ludności i słabego zaludnienia na kontynentach Ruch naturalny ludności Fazy rozwoju demograficznego Konsekwencje eksplozji demograficznej w wybranych państwach Konsekwencje regresu demograficznego w wybranych państwach dopuszczającej oraz oceny dostatecznej, Wskaże na mapie świata (lub kontynentu) i poda nazwę najmłodszego państwa świata, Wskaże na mapie oraz poda nazwy państw sąsiadujących z Polską, Wymienia nazwy mierników ekonomicznych oraz nazwy mierników społecznego rozwoju państw, Wymieni główne cechy państw o gospodarce wysoko-, średnio- i słaborozwiniętej, Scharakteryzuje strukturę gospodarki wybranych krajów wysokorozwiniętych, Wyjaśni pojęcie globalizacji, Wskaże pozytywne oraz negatywne skutki globalizacji. Wymieni czynniki wpływające na zmiany gęstości zaludnienia, Na przykładach ze świata wykaże działanie barier osadniczych, Poda ogólną liczbę ludności Ziemi oraz na poszczególnych kontynentach, Przedstawi zmiany zaludnienia na poszczególnych kontynentach, Przedstawi zróżnicowanie wskaźnika przyrostu naturalnego w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Przedstawi zróżnicowanie wskaźnika dzietności na świecie, Rozpozna (na wykresie lub w tabeli) fazy rozwoju demograficznego i scharakteryzuje je, używając przykładów ze świata, Wyjaśni pojęcie eksplozji demograficznej, Omówi skutki eksplozji demograficznej, posługując się przykładami z wybranych krajów, i ocen wyższych Wskaże na mapie oraz poda nazwy państw powstałych po rozpadzie ZSRR i Jugosławii, Omówi zróżnicowanie krajów świata według PKB per capita oraz według wskaźnika HDI, Scharakteryzuje strukturę gospodarki wybranych krajów średnio- i słaborozwiniętych, Omówi wybrane przykłady procesów integracji oraz procesów dezintegracji państw świata. Stosując przykłady ze świata, przedstawi działanie naturalnych oraz ekonomiczno-społecznych atrakcji osadniczych, Przedstawi zróżnicowanie rozmieszczenia ludności według długości oraz szerokości geograficznej, Omówi proces starzenia się społeczeństw w wybranych krajach, Przedstawi typy społeczeństw wyróżnione na podstawie struktury wg wieku i płci, Omówi różnice wykształcenia ludności w wybranych krajach, Wykaże wpływ wykształcenia ludności na przyrost naturalny oraz strukturę społeczną ludności, Wyjaśni pojęcie oraz przyczyny regresu demograficznego, Przedstawi skutki regresu demograficznego, posługując się przykładami z wybranych krajów, Wykaże zróżnicowanie bezrobocia w krajach o różnym stopniu 12

Współczesne migracje ludności Zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych i poziomu życia ludności w miastach Struktura etniczna ludności świata Struktura narodowościowa ludności świata Struktura zawodowa a poziom rozwoju państw Upowszechnianie się wybranych języków Zróżnicowanie religijne. Religia a gospodarka i postawy społeczne Przyrodnicze i społecznogospodarcze czynniki rozwoju rolnictwa Produkcja rolna a warunki naturalne i Wymieni mierniki aktywności zawodowej oraz zdefiniuje strukturę zatrudnienia ludności, Przedstawi zróżnicowanie struktury zatrudnienia ludności na poszczególnych kontynentach, Wymieni rodzaje migracji, Przedstawi przestrzenne zróżnicowanie migracji na Ziemi. Przedstawi przyczyny urbanizacji w krajach słaboi wysokorozwiniętych, Omawia etapy urbanizacji, Przedstawia rozmieszczenie największych miast świata, Charakteryzuje typy miast w przeszłości i obecnie, Charakteryzuje główne odmiany człowieka, Wyjaśnia terminologię dotyczącą zróżnicowania grup etnicznych, Wyjaśnia terminologię dotyczącą klasyfikacji języków świata, Charakteryzuje rozmieszczenie na Ziemi głównych rodzin językowych, Wymienia oraz charakteryzuje religie o największej liczbie wyznawców, Wykazuje wpływchrześcijaństwa na gospodarkę, Wykazuje wpływ hinduizmu oraz islamu na życie społeczne i gospodarcze, Wskazuje miejsca i regiony, w których często wybuchają konflikty zbrojne, Omówi współczesne zagrożenie świata terroryzmem. Wymieni funkcje rolnictwa oraz sposoby uprawy ziemi, Wykaże wpływ ukształtowania powierzchni oraz stosunków wodnych na rozwój rolnictwa, Wymieni czynniki społeczno rozwojugospodarczego, Omówi sposoby skutecznej walki z bezrobociem w różnych krajach, Wykaże pozytywne oraz negatywne skutki migracji, stosując przykłady z różnych krajów. Omówi zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie, Charakteryzuje skutki urbanizacji, Przedstawia i uzasadnia rozmieszczenie megaregionów miejskich, Wykazuje zróżnicowanie poziomu życia ludności miejskiej w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Przedstawia rozmieszczenie głównych oraz mieszanych odmian człowieka, Uzasadnia zróżnicowanie narodowościowe społeczeństw wybranych krajów świata, Wskazuje języki dominujące na poszczególnych kontynentach, Uzasadnia rozpowszechnienie na Ziemi pewnych języków, Przedstawia terytorialne zróżnicowanie religijne ludności, Omawia zmiany ilościowe wyznawców wybranych religii, Wykaże wpływ judaizmu na życie społeczne, Wykaże wpływ konfucjanizmu na życie społecznei gospodarkę, Wyjaśni rolę organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu i likwidacji konfliktów zbrojnych, Scharakteryzuje wybrane, współcześnie trwające konflikty zbrojne. Wykaże wpływ klimatu oraz gleb na rozwój rolnictwa, Scharakteryzuje obszaryo dużym potencjale rozwoju rolnictwa, Wykaże wpływ chemizacji i mechanizacji na rozwój 13

rozmieszczenie ludności Typy gospodarki rolnej Roślinność zmodyfikowana genetycznie Wyżywienie ludności świata Lasy. Racjonalna gospodarka lasem Zasoby oceanów i mórz Nieodnawialne i odnawialne surowce energetyczne Współczesne zmiany struktury surowcowej energetyki elektrycznej Światowa produkcja i zużycie energii elektrycznej Czynniki lokalizacji przemysłu a współczesne rozmieszczenie okręgów przemysłowych Zróżnicowanie rozwoju przemysłu a poziom rozwoju państw Rozwój przemysłu wysokich technologii Ogólna charakterystyka usług Struktura usług a poziom rozwoju gospodarcze warunkujące rozwój rolnictwa, Wykaże wpływ struktury wielkościowej i własnościowej gospodarstw oraz struktury użytkowania ziemi na rozwój rolnictwa, Klasyfikuje rośliny uprawiane przez człowieka, Scharakteryzuje uprawę zbóż na świecie, Klasyfikuje zwierzęta hodowane przez człowieka, Scharakteryzuje chów bydła na świecie, Podaje różne klasyfikacje gospodarki rolnej, Wykazuje na przykładach ze świata podobieństwa i różnice między gospodarką rolną towarową i naturalną, Wyjaśnia pojęcie GMO, Charakteryzuje zieloną oraz tęczową rewolucję rolną, Wymienia różne systemyżywieniowe na świecie, Wyjaśnia przyczyny braku żywności na świecie, Wymieni funkcje lasów w gospodarce i w przyrodzie, Omówi lesistość poszczególnych kontynentów, Wymieni organizmy wydobywane przez człowiekaz wody, Wyjaśni pojęcia: rybactwo, rybołówstwo, akwakultura, marikultura, Wskaże państwa o największych połowach, Przedstawi i uzasadni zmiany wielkości światowych połowów. Przedstawia klasyfikację surowców mineralnych i wymienia surowce mineralne energetyczne, Charakteryzuje rozmieszczenie występowania i wydobycia rolnictwa, Na przykładzie UE wykaże wpływ polityki na rolnictwo, Scharakteryzuje uprawę roślin przemysłowych na świecie, Scharakteryzuje uprawę używek, owoców i warzyw na świecie, Scharakteryzuje chów trzody chlewnej na świecie, Scharakteryzuje chów owiec i drobiu na świecie, Wykazuje na przykładach ze świata podobieństwa i różnice między gospodarką rolną intensywną i ekstensywną, Na przykładach ze świata wykazuje cechy oraz znaczenie gospodarki rolnej ekologicznej, Omówi rozmieszczenie upraw GMO na świecie, Przedstawi korzyścii zagrożenia niesione przez GMO, Charakteryzuje zmiany liczby osób głodujących i niedożywionych na świecie, Scharakteryzuje gospodarkę drewnem na świecie, Przedstawi sposoby przeciwdziałania nadmiernej deforestacji, Wskaże i uzasadni rozmieszczenie żyznych akwenów Wszechoceanu, Scharakteryzuje konsumpcję ryb na świecie, omówi zagrożenia wynikającez akwakultury, Przedstawi wykorzystaniei stan światowych zasobów Wszechoceanu. Charakteryzuje rozmieszczenie występowania i wydobycia węgli (kamiennegoi brunatnego) na świecie, Omawia rozmieszczenie wydobycia wybranych rud metali, Omawia światowe zużycie energii elektrycznej per capita, Charakteryzuje produkcję energii 14

państw Projekt edukacyjny: Badanie usług w miejscu zamieszkania Struktura towarowa i geograficzna światowego handlu zagranicznego Skutki globalizacji i integracji państw Konflikty na świecie bituminów (ropy naftoweji gazu ziemnego) na świecie, Przedstawia strukturę surowcową światowej produkcji energii elektrycznej, Omawia zmiany światowej produkcji energii elektrycznej, wymienia największych producentów energii elektrycznej, Wskazuje odnawialne źródła energii elektrycznej, Charakteryzuje światową hydroenergetykę, Wymienia czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych, Charakteryzuje współczesny rozwój tradycyjnych gałęzi i branż przemysłu, Przedstawia funkcje przemysłu, Wymienia rodzaje okręgów przemysłowych i wskazuje ich przykłady ze świata, Wyjaśnia pojęcie: przemysłzaawansowanych technologii (przemysł high-tech), Wymienia branże przemysłu hightech, Wskazuje nowe formy organizacji przestrzennej przemysłu high-tech, Przedstawia korzyści wynikające z tworzenia sięi działania klastrów. Przedstawia klasyfikację usług, Wykazuje rolę usług w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Przedstawia klasyfikację transportu lądowego, Charakteryzuje transport drogowy w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Wyjaśnia podstawowe nazewnictwo związane z transportem wodnym, Charakteryzuje transport wodny śródlądowy w krajacho różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Wymienia ładunki przewożone elektrycznej w różnych krajach wg rodzajów elektrowni, Omawia rolę elektrowni wiatrowych, słonecznych i geotermalnych w światowej produkcji energii elektrycznej, Uzasadnia konieczność coraz szerszego stosowania odnawialnych źródeł energii elektrycznej, Charakteryzuje etapy rozwoju przemysłu, Charakteryzuje rozwój wybranych, nowoczesnych branż przemysłowych, Omawia rozmieszczenie współczesnych obszarów koncentracji przemysłu, Charakteryzuje wybrane okręgi przemysłowe świata, Omawia czynniki lokalizacji zakładów przemysłu high-tech, Omawia rozmieszczenie przemysłu high-tech na świecie, Wykazuje wpływ rozwoju przemysłu high-tech na poziom życia ludności oraz stopień rozwoju gospodarczego kraju. Omawia stan usług edukacyjnych oraz zdrowotnych w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Uzasadni podział usług na IIIi IV sektor, Charakteryzuje transport kolejowy w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Wyjaśnia rolę transportu lądowego w gospodarce narodowej wybranych krajów, Charakteryzuje transport morski w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Wyjaśnia rolę transportu wodnego w gospodarce narodowej wybranych krajów, Charakteryzuje transport przesyłowy w krajach o różnym stopniu rozwoju 15

transportem lotniczym oraz przesyłowym, Charakteryzuje transport lotniczy w krajach o różnym stopniu rozwoju gospodarczego, Przedstawia klasyfikację łączności, Wyjaśnia rolę telefonii w światowym transferze informacji, Wyjaśnia pojęcia: bilans handlowy, bilans płatniczy, saldo bilansu, Przedstawia strukturę towarową światowego handlu, Wymienia kraje najchętniej odwiedzane przez turystów, Charakteryzuje światowy ruch turystyczny, Wskaże walory turystyczne własnej okolicy, Przedstawi stan zagospodarowania turystycznego w otoczeniu. gospodarczego, Wyjaśnia rolę transportu lotniczego i przesyłowegow gospodarce narodowej wybranych krajów, Przedstawia rolętelekomunikacji komputerowej w światowym transferze informacji, Omawia współczesne tendencje zmian w światowej telekomunikacji, Omawia strukturę geograficzną światowego handlu, Wyjaśnia rolę usług w handlu międzynarodowym, Przedstawia wybrane regiony turystyczne świata, Wyjaśnia rolę turystyki w gospodarce narodowej, Wskaże źródła it dotyczące okolicy (obiekty oraz publikacje), Ocenia rozwój turystyki we własnej okolicy. Dział: Środowisko przyrodnicze Polski Temat (rozumiany jako lekcja w podręczniku) 1. Położenie Polski na świecie i w Europie PODSTAWOWE odnoszące się do oceny dopuszczającej oraz oceny dostatecznej, opisuje położenie Polski w Europie i na świecie napodstawie mapy podaje cechy położenia Polski opisuje obszar i granice Polski na danychstatystycznych Wymagania edukacyjne podstawie PONADPODSTAWOWE odnoszące się do oceny dopuszczającej oraz oceny dostatecznej, charakteryzuje położenie Polski w Europie i na świecieuwzględniając zmiany terytorialne wskazuje zalety i wady geopolitycznego położeniapolski w Europie analizuje i wyjaśnia konsekwencje przyrodnicze,geopolityczne i 16

2. Budowa tektoniczna Polski 3. Przeszłośd geologiczna Polski od prekambru do neogenu 4. Przeszłośd geologiczna Polski plejstocen i holocen nazywa główne jednostki tektoniczne Polski i wskazujeje na mapie określa czas powstania jednostek tektonicznych Polskina podstawi przekroju geologicznego wymienia najważniejsze wydarzenia geologiczne w poszczególnych erach określa fałdowania, które doprowadziły dowypiętrzenia gór przyporządkowuje pasma górskie Polski do orogenez wymienia surowce mineralne występujące na obszarze wyjaśnia pojęcia: plejstocen i holocen opisuje zmiany klimatu w czwartorzędzie na podstawie mapy i wykresu temperatury wymienia zlodowacenia na obszarze Polski wymienia elementy rzeźby polodowcowej opisuje krajobraz staroglacjalny i młodoglacjalny wskazuje przykłady obszarów o rzeźbiepolodowcowej gospodarcze położenia Polski charakteryzuje położenie Polski na tle strukturtektonicznych Europy potrafi przyporządkować kolejne jednostki tektonicznepolski do czasu ich powstania analizuje przekrój geologiczny Polski i wyjaśnia różnicemiędzy kolejnymi jednostkami tektonicznymi charakteryzuje główne etapy rozwoju geologicznegopolski zachowując chronologię wyjaśnia związek przyczynowo-skutkowy międzybudową geologiczną a surowcami mineralnymiwystępującymi w Polsce opisuje zmiany klimatu, świata roślinnego i zwierzęcego analizuje zasięg zlodowaceń i określa ich kolejność charakteryzuje kolejne zlodowacenia na obszarzepolski opisuje formy polodowcowe występujące na obszarzepolski (wyjaśnia ich powstanie i występowanie) wykazuje związek między zlodowaceniami a żyznościągleb Polski i występowaniem bogactw mineralnych porównuje krajobraz 17

5. Ukształtowanie powierzchni Polski a jej przeszłośd geologiczna 6. Naturalne uwarunkowania klimatu Polski 7. Elementy klimatu Polski podaje cechy ukształtowania powierzchni Polski napodstawie krzywej hipsograficznej wymienia główne procesy mające wpływ na ukształtowanie powierzchni Polski wyróżnia i omawia na podstawie mapy pasowy układrzeźby wymienia czynniki kształtujące Polski dzieląc je naczynniki strefowe i astrefowe wyróżnia czynniki antropogeniczne odczytuje masy powietrza napływające nad Polskikorzystając z map tematycznych opisuje elementy klimatu Polski na podstawie maptematycznych (m.in. odczytuje wartości temperaturypowietrza, sum opadów, dominujące kierunki wiatru) przedstawia przestrzenne zróżnicowanie elementówklimatu Polski wymienia wiatry lokalne w Polsce 8. Cechy klimatu Polski wymienia główne cechy klimatu Polski staroglacjalny i młodoglacjalny wskazuje na mapie obszary o rzeźbie staroglacjalnej imłodoglacjalnej charakteryzuje główne procesy mające wpływ naukształtowanie powierzchni Polski, zachowując podziałna procesy endogeniczne i egzogeniczne wyjaśnia związek między przeszłością geologiczną a cechami ukształtowania powierzchni Polski wyjaśnia wpływ poszczególnych grup czynników naklimat Polski charakteryzuje typy pogody w Polsce kształtowaneprzez napływające nad Polskę masy powietrza wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie elementówklimatu podając czynniki różnicujące przedstawia warunki termiczne i wielkości opadówtypowe dla wybranych regionów Polski charakteryzuje wiatry lokalne charakteryzuje poszczególne cechy klimatu korzystającm.in. 18

9. Klimat Polski a działalnośd gospodarcza 10. Rzeki Polski reżimy rzek 11. Pozostałe wody powierzchniowe wyjaśnia przejściowość klimatu Polski wyróżnia termiczne pory roku wymienia regiony klimatyczne Polski na podstawiemapy podaje cechy regionu klimatycznego miejscazamieszkania podaje przykłady zjawisk pogodowych i klimatycznych,które powodując szkody w gospodarce Polski odczytuje długość okresu wegetacji napodstawie mapy zna konsekwencje gospodarcze zróżnicowania długościokresu wegetacji odczytuje z danych statystycznych cechy zlewiski dorzeczy omawia sposób zasilania polskich rzek (ustrój rzeczny) opisuje występowanie wód podziemnych na podstawie mapy tematycznej wymienia obszary występowania wód mineralnych wpolsce wyróżnia dominujące typy genetyczne jezior z map tematycznych potrafi uzasadnić przejściowość klimatu Polski wyróżnia i opisuje regiony klimatyczne Polski wyjaśnia wpływ klimatu na rolnictwo Polski dokonuje oceny gospodarczych konsekwencji zróżnicowania długości okresu wegetacji wyjaśnia wpływ klimatu na przemysł i transport proponuje sposoby działania ograniczające negatywnywpływ klimatu na gospodarkę np. sposoby zmniejszeniastrat spowodowanych suszą lub powodzią wyjaśnia asymetrię dorzeczy największych rzek Polski wyjaśnia charakter reżimów rzecznych polskich rzek charakteryzuje typy powodzi wyjaśnia pochodzenie wód podziemnych charakteryzuje wody mineralne Polski wyjaśnia rozmieszczenie jezior 12. Bilans wodny Polski wymienia elementy bilansu analizuje dane składowych 19

13. Sied wodna Polski w działalności człowieka wodnego Polski opisuje elementy bilansu wodnego Polski posługującsię mapą i danymi statystycznymi wskazuje obszary Polski o dodatnim i ujemnymbilansie wodnym opisuje występowanie gleb wyróżnia gleby strefowe i niestrefowe wymienia czynniki decydujące o rozmieszczeniu gleb 14. Szata roślinna Polski omawia klasy bonitacyjne gleb Polski wyróżnia czynniki powodujące degradację gleb ocenia przydatność rolniczą gleb regionu zamieszkania 15. Krajobrazy Polski omawia podział Polski na 16. Podział Polski na regiony geograficzne 17. Na granicy lądu i morza niziny nadmorskie krainy geograficznekorzystając z map tematycznych nazywa typy krajobrazów spotykane wymienia regiony fizycznogeograficzne Polski wskazuje czynniki rzeźbotwórcze w pasie pobrzeża wyróżnia typy wybrzeży występujące orazpodaje przykłady ich występowania wskazuje zagospodarowanie bilansu wodnego napodstawie danych statystycznych wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie bilansu wodnego proponuje możliwości zwiększenia zasobów wodnychpolski wyjaśnia rozmieszczenie gleb strefowychi niestrefowych charakteryzuje i rozpoznaje profile gleb występujących ocenia przydatność rolniczą gleb Polski wyjaśnia pozostałe funkcje gleb Polski ocenia stopień degradacji polskich gleb proponuje sposoby rekultywacji gleb wyjaśnia zależności między typami krajobrazua czynnikami je kształtującymi wyjaśnia regionalizację Polski wyjaśnia zróżnicowanie wybrzeża Morza Bałtyckiego charakteryzuje niziny nadmorskie wyjaśnia zależność między środowiskiemprzyrodniczym a zagospodarowaniem pobrzeży 20

18. W krainie jezior Pojezierze Pomorskie i Mazurskie 19. Odmiennośd krajobrazowa Pojezierza Wielkopolskiego i Chełmiosko- Dobrzyoskiego. 20. Pas krajobrazowy nizin staro glacjalnych Nizina Mazowiecka i Nizina Wielkopolska 21. W krainie bagien i mokradeł Nizina Podlaska, Polesie Lubelskie pasa Pobrzeży wyróżnia główne cechy środowiska pojezierzy wyjaśnia określenie Kraina Tysiąca Jezior opisuje gospodarcze wykorzystanie środowiskapojezierzy wskazuje na odmienność krajobrazową pojezierzy:wielkopolskiego i Chełmińsko-Dobrzyńskiego wymienia cechy środowiska pojezierzy wymienia główne atrakcje turystyczne pojezierzy opisuje sieć rzeczną Niziny Mazowieckiej na podstawiemapy opisuje staroglacjalny charakter rzeźby nizin:mazowieckiej i Wielkopolskiej wyróżnia czynniki, które doprowadziły do powstaniabagien i mokradeł na obszarze Niziny Podlaskiej ipolesia Lubelskiego opisuje cechy środowiska Niziny Podlaskiej i PolesiaLubelskiego na podstawie map porównuje środowisko przyrodnicze pojezierzy:pomorskiego i Mazurskiego wyjaśnia wpływ lądolodu skandynawskiego na rzeźbępojezierzy ocenia atrakcyjność turystyczną pojezierzy wyjaśnia odmienny charakter środowiska PojezierzaWielkopolskiego i Chełmińsko-Dobrzyńskiego wyjaśnia polodowcowy charakter rzeźby pojezierzy napodstawie map i przekrojów geologicznych wyjaśnia występowanie wód artezyjskich na NizinieMazowieckiej wyjaśnia występowanie węgla brunatnego na NiziniWielkopolskiej wykazuje związek między środowiskiem przyrodniczym a zagospodarowaniem nizin wyjaśnia lokalizację parków narodowych w tymobszarze ocenia atrakcyjność turystyczną regionu ocenia warunki dla rozwoju rolnictwa na NiziniePodlaskiej i Polesiu Lubelskim 22. Krajobraz rolniczy wyjaśnia rolniczy charakter ocenia warunki dla rozwoju 21

Niziny Śląskiej 23. Krajobraz przemysłowy Wyżyny Śląskiej 24. Wyżyny wapienne od Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej po Nieckę Nidziaoską 25. Zróżnicowanie przyrodniczogospodarcze Wyżyny Kielecko- Sandomierskiej 26. W lessowej krainie Wyżyna Lubelska z Roztoczem 27. Doliny rzeczne kotlin podgórskich krajobrazu Niziny Śląskiej wyróżnia główne cechy środowiska Niziny Śląskie wyjaśnia przemysłowy charakter krajobrazu WyżynyŚląskiej wyróżnia główne cechy środowiska Wyżyny Śląskiej przedstawiam krasowy charakter wyżyn wapiennychpolski wskazuje najważniejsze atrakcje turystyczne obszaruwyżyn charakteryzuje przyrodnicze zróżnicowanie WyżynyKielecko- Sandomierskiej omawia gospodarcze wykorzystanie Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej wyróżnia czynniki wpływające na powstanie rzeźbylessowej opisuje cechy środowiska przyrodniczego WyżynyLubelskiej i Roztocza opisuje cechy kotlin podkarpackich charakteryzuje Centralny rolnictwa na obszarzeniziny Śląskiej wyjaśnia rolę Odry w kształtowaniu charakteruśrodowiska Niziny Śląskiej wyjaśnia zasobność regionu w surowce mineralne ocenia zmiany zachodzące w regionie wykazuje zależności między przemianami ustrojowymi a stanem środowiska obszaru Wyżyny Śląskiej wyjaśnia wpływ warunków naturalnych naukształtowanie się krajobrazu wyżyn ocenia możliwości rozwoju regionu Niecki Nidziańskiej wyjaśnia dwudzielność Wyżyny Kielecko- Sandomierskiej wykazuje związek między budową geologiczną a rzeźbągór Świętokrzyskich proponuje możliwe kierunki rozwoju gospodarczegoregionu wyjaśnia gospodarcze wykorzystanie Wyżyny Lubelskieji Roztocza ocenia wpływ wschodnich państw lub narodów nacharakter regionu wyjaśnia zasobność kotlin w surowce mineralne wyjaśnia przyczyny powodzi 22

28. Góry zrębowe Sudety 29. Góry fałdowe Karpaty 30. Krajobraz alpejski Tatr Okręg Przemysłowy i jegowpływ na rozwój przemysłu w regionie opisuje główne cechy środowiska Sudetów charakteryzuje powstanie Sudetów wyróżnia podział Sudetów wyróżnia podział fizycznogeograficzny polskich Karpat wyjaśnia pojęcie: flisz karpacki wskazuje przyrodnicze i gospodarcze skutki budowygeologicznej Karpat wskazuje najważniejsze cechy środowiska Tatr charakteryzuje budowę geologiczną Tatrwykorzystując mapy i ryciny wskazuje przykłady reliktów i endemitów Tatr w regionie oraz proponujedziałania przeciwpowodziowe wyjaśnia różnorodność geologiczną Sudetów ocenia wpływ rzeźby Sudetów klimat, wody i szatęroślinną charakteryzuje gospodarcze wykorzystanie Sudetów opisuje zróżnicowanie geologiczne obszaru Karpat wyjaśnia różnorodność krajobrazową polskich Karpat ocenia konsekwencje przyrodnicze i gospodarczebudowy geologicznej Karpat opisuje powstanie Tatr wyjaśnia polodowcowy charakter rzeźby Tatr wykazuje związek między środowiskiem przyrodniczymtatr a ich gospodarczym wykorzystaniem Dział: Geografia Polski zagadnienia ludnościowe Temat (rozumiany jako lekcja w podręczniku) 1. System władzy i podział administracyjny kraju PODSTAWOWE odnoszące się do oceny dopuszczającej oraz oceny dostatecznej, nazywa i wskazuje cechy systemu władzy (ustroju politycznego) zna podział administracyjny kraju Wymagania edukacyjne PONADPODSTAWOWE dotyczące oceny dobrej i ocen wyższych analizuje i charakteryzuje zmiany zachodzące w podziale administracyjnym kraju po II wojnie światowej wyjaśnia wpływ ustroju 23

2. Zmiany liczby ludności Polski 3. Rozmieszczenie ludności 4. Ruch naturalny ludności 5. Struktura ludności według wieku i płci na podstawie mapy podaje cechy podziału administracyjnego Polski posługuje się pojęciami: przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty wymienia czynniki wpływające na zmiany liczby ludności Polski określa liczbę ludności Polski w porównaniu z innymi krajami europejskimi charakteryzuje czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności wskazuje cechy rozmieszczenia ludności wskazuje województwa o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia wyjaśnia pojęcie echo wyżu kompensacyjnego na podstawie danych określa okresy wyżów i niżów demograficznych po II wojnie światowej do czasów współczesnych wymienia czynniki wpływające na wielkość przyrostu naturalnego po 1990 r. podaje cechy struktury ludności na podstawie piramidy wieku i płci ludności Polski wymienia przyczyny zróżnicowania długości życia politycznego na rozwój gospodarczy kraju określa kompetencje poszczególnych elementów władzy rządowej i samorządowej ocenia wpływ II wojny światowej na zmiany liczby ludności Polski omawia przyczyny i konsekwencje zmian liczby ludności Polski na podstawie danych statystycznych dokonuje prognozy zmian liczby ludności Polski uzasadnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia czynnikami przyrodniczymi i społecznogospodarczymi wskazuje i ocenia skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności charakteryzuje wielkość przyrostu naturalnego Polski w porównaniu z wybranymi krajami świata określa zmiany współczynnika dzietności oraz ich przyczyny wskazuje przyczyny zgonów Polaków przedstawia skutki wynikające z malejącego przyrostu naturalnego na podstawie piramid wieku i płci wskazuje podobieństwa i różnice między Polską i wybranymi państwami europejskimi wyjaśnia zjawisko 24

6. Zmiany w strukturze zatrudnienia 7. Regionalne zróżnicowanie krajowego rynku pracy 8. Migracje wewnętrzne w Polsce 9. Migracje zewnętrzne w wymienia przyczyny starzenia się ludności podaje cechy struktury zatrudnienia po 1989 r. wymienia czynniki wpływające na aktywność zawodową ludności omawia aktywność zawodową ludności na podstawie danych statystycznych omawia regionalne zróżnicowanie struktury zatrudnienia na podstawie mapy wymienia przyczyny bezrobocia omawia przestrzenne rozmieszczenie bezrobocia podaje przyczyny migracji wewnętrznych Polaków charakteryzuje regionalne zróżnicowanie salda migracji wewnętrznych określa kierunki migracji wewnętrznych Polaków analizuje okresowe zmiany salda migracji wewnętrznych podaje przyczyny migracji zewnętrznych Polaków nadumieralności mężczyzn wyjaśnia regionalne zróżnicowanie wskaźnika feminizacji wskazuje skutki wynikające ze starzenia się polskiego społeczeństwa określa zmiany w strukturze zatrudnienia między okresem socjalistycznym a czasem transformacji gospodarczej (po 1989 r.) wskazuje różnice w aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn określa przyczyny regionalnego zróżnicowania struktury zatrudnienia wykorzystując dane statystyczne, analizuje problem bezrobocia ze względu na przyczyny proponuje przykłady działań w celu zmniejszenia bezrobocia w Polsce przedstawia konsekwencje bezrobocia wskazuje cechy struktury migracji wewnętrznych wskazuje konsekwencje migracji wewnętrznych wyjaśnia przyczyny zmian salda migracji wewnętrznych prognozuje zmiany w strukturze i kierunkach migracji wewnętrznych omawia rozmieszczenie i liczebność Polonii na świecie 25