Projekt z dnia... SPRAWOZDANIE PREZYDENTA MIASTA OPOLA z dnia... 2016 r. z wykonania w 2015 roku Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015 Na podstawie uchwały Nr LXXV/808/10 Rady Miasta Opola z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie uchwalenia Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2015 Prezydent Miasta Opola przedkłada przedmiotowe sprawozdanie. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 1
Załącznik do sprawozdania Sprawozdanie z wykonania w 2015 roku Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015. Zadania własne gminy w zakresie przeciwdziałania narkomanii zostały określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z 29 lipca 2005 roku, a ujęto je w Miejskim Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015, który został przyjęty do realizacji uchwałą Nr LXXV/808/10 Rady Miasta Opola z dnia 9 listopada 2010 roku. Na realizację zadań w budżecie 2015 r. zaplanowano środki finansowe w wysokości 244.000 zł, w tym 190.000 zł uzyskano z opłat za wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych i 54.000 zł z budżetu miasta. Główny cel Programu: prowadzenie działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i zapobiegawczej Ograniczenie używania narkotyków oraz związanych z tym problemów poprzez: leczenie, rehabilitacja i reintegracja osób ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych W Miejskim Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2015 sformułowano pięć grup zadań, które w większości były kontynuacją z lat ubiegłych. Realizatorzy programu zostali wyłonieni w drodze otwartych konkursów ofert zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Niniejsze sprawozdanie zostało opracowane na podstawie informacji uzyskanych od podmiotów realizujących poszczególne zadania programu. Terapia, rehabilitacja, pomoc psychospołeczna i prawna, readaptacja zawodowa. Uzależnienie od środków odurzających lub psychotropowych to zespół zjawisk psychicznych lub somatycznych wynikających z działania tych środków na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi. W myśl art. 25 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii podjęcie leczenia, rehabilitacji lub reintegracji osób uzależnionych od środków psychoaktywnych jest dobrowolne. Bez odpowiedniej motywacji osoby uzależnionej zadanie to jest bardzo utrudnione. Ponadto przeciwdziałanie narkomanii obejmuje również ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych wynikających z używania środków psychoaktywnych. Redukcja szkód to dążenie do minimalizacji istniejących zagrożeń oraz zmniejszanie ich negatywnych konsekwencji. Dlatego przeciwdziałanie narkomanii polega m.in. na dążeniu do ograniczania podaży, popytu i redukcji szkód. Przyczyn narkomanii upatruje się w dezintegracji osobowości, emocjonalnej niedojrzałości oraz w nieprzystosowaniu społecznym. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 2
Wobec powyższych założeń realizowane były następujące zadania: 1) Programy terapeutyczne dla osób dorosłych, dzieci i młodzieży Stowarzyszenie MONAR (Opole, ul. A. Krajowej 9 of.) realizowało zadanie pn. Kończę z marihuaną - Candis. Celem realizowanego programu było stworzenie możliwości uzyskania profesjonalnej pomocy psychologicznej i terapeutycznej dla mieszkańców Miasta Opola, którzy problemowo używają przetworów konopi indyjskich. Dodatkowym celem osiągniętym poprzez realizację działań w programie było podniesienie poziomu wiedzy na temat szkodliwości używania marihuany, wokół której wytworzyło się wiele mitów. Poza pacjentami, którzy osiągnęli abstynencję od marihuany, motywowano pozostałych uczestników programu do podjęcia dalszych działań w kierunku własnej terapii. Osoby biorące udział w programie uzyskały kompetencje umożliwiające utrzymanie abstynencji od przetworów konopii indyjskich, a w tym umiejętności społeczne i praktyczne ułatwiające radzenie sobie z trudnościami dnia codziennego. Ponadto uczestnicy programu zdobyli wiedzę na temat miejsc, w których mogą uzyskać pomoc także w innych obszarach uzależnień. Duże znaczenie miało również promowanie programu powstały ulotki informacyjne o realizacji programu, promowano go na zajęciach profilaktycznych i konferencjach, w których brali udział pracownicy Stowarzyszenia MONAR. Łącznie przeprowadzono 178 godzin terapii indywidualnych, z której skorzystało 15 osób. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 15.000 zł. Fundacja Poradnia Od Do (Opole, ul. Sandomierska 4/1) realizowała zadanie pn. Zajęcia terapeutyczne dla osób potrzebujących pomocy z powodu zażywania i uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Program był kontynuacją działań podjętych w 2014 roku, dzięki czemu podtrzymano szeroko rozumianą ofertę profesjonalnej pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych korzystających z programu substytucyjnego, a także spoza niego. Podjęte działania przyczyniły się do poszerzenia wiedzy beneficjentów na temat mechanizmów uzależnienia od substancji psychoaktywnych, rozwiązania ich indywidualnych trudności związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, zwiększenia umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych oraz zwiększenia motywacji do podejmowania i kontynuowania systematycznej abstynencji narkotykowej. W ramach programu odbyło się 70 dyżurów terapeuty uzależnień udzielającego wsparcia w ramach sesji terapii indywidualnej lub porad terapeutycznych. Podczas 225 godzin przepracowanych przez terapeutów ze wsparcia skorzystało łącznie 43 osoby, z tego 19 to osoby leczony substytucyjnie. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 10.000 zł. Stowarzyszenie na Rzecz Ludzi Uzależnionych To człowiek (Opole, ul. Ozimska 71D) realizowało zadanie pn. Ambulatoryjny program terapeutyczny z zakresu przeciwdziałania narkomanii RAZEM. W ramach zadania przeprowadzono zajęcia w grupie pogłębionej terapii oraz grupie dla rodziców. Udział w grupie wzięło 9 osób, utrzymujących abstynencję z umotywowaniem dla dalszej pracy terapeutycznej. Uczestnicy otrzymali wiedzę z zakresu mechanizmów uzależnienia oraz sposobu ich rozpoznawania i radzenia sobie w sytuacjach nawrotowych. W grupie dla rodziców uczestniczyły 44 osoby, które otrzymały wsparcie o charakterze edukacyjno-profilaktycznym. Uczestnicy nabyli wiedzę z zakresu biologicznych mechanizmów uzależnienia, radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych oraz stosowania środków zaradczych. Mieli również okazję przyjrzeć się postawom świadczącym o występowaniu współuzależnienia, a więc form przystosowania się do patologicznych zachowań osób uzależnionych. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 10.000 zł. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 3
2) Programy postrehabilitacyjne Stowarzyszenie MONAR (Opole, ul. A. Krajowej 9 of.) realizowało zadanie pn. Dziś jutro - pojutrze, które ma charakter postrehabilitacyjny i zawiera sprawdzony cykl zajęć grupy wsparcia z elementami psychoedukacyjnymi z zakresu rozwoju osobistego: warsztat asertywności (32 godz.), warsztaty komunikacji interpersonalnej (32 godz.) oraz warsztaty aktywnego poszukiwania pracy (32 godz.). Podstawowym celem zadania było przeciwdziałanie narkomanii w ujęciu profilaktyki wskazującej poprzez rozwijanie umiejętności prawidłowego funkcjonowania w rolach społecznych, wyznaczanie celów życiowych i nabycie nawyków zdrowego stylu życia i utrwalenie efektów terapii. W programie uczestniczyło 12 osób. Realizacja programu doprowadziła do widocznych efektów postrzeganych jako ogólna poprawa funkcjonowania społecznego uczestników lepsze radzenie sobie w trudnych sytuacjach społecznych i emocjonalnych. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 15.000 zł. 3) Prowadzenie specjalistycznego poradnictwa prawnego, terapeutycznego i psychologicznego dla rodzin, w których występują problemy narkomanii Stowarzyszenie MONAR (Opole, ul. A. Krajowej 9 of.) realizowało zadanie pn. Specjalistyczne poradnictwo dla rodzin oraz osób z problemami narkotykowymi, którego podstawowym celem było zwiększenie dostępności oferty pomocowej dla rodzin oraz osób z problemami narkotykowymi przez zaoferowanie pomocy prawnej, psychologicznej i terapeutycznej. Z programu skorzystały 104 osoby. Wynik ten można uznać za bardzo dobry, gdyż stereotypy związane z problemem narkomanii bardzo często przeszkadzają samym uzależnionym, jak i ich rodzinom w szukaniu pomocy. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 10.000 zł. 4) Programy wczesnej interwencji Stowarzyszenie Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Pl. Oleandrów 8) realizowało zadanie pn. Fred goes net, którego celem było zmotywowanie młodych ludzi do zmiany postaw i zachowania w związku z używaniem substancji psychoaktywnych. Program miał więc na celu powstrzymanie używania substancji odurzających lub zahamowanie rozwoju zjawiska, zanim przybierze ono jawny, problemowy charakter. W toku realizacji zadania ważne było wczesne wyjście z krótką, trafną i możliwie dobrowolnie przyjmowaną ofertą skierowaną do młodych osób w wieku 14 18 lat, którzy z powodu używania narkotyków (a w sporadycznych przypadkach alkoholu) popadli po raz pierwszy w konflikt z prawem. W programie uczestniczyło 60 osób. W ramach programu zrealizowano zajęcia dla 6 grup odbiorców, przeprowadzono 60 godzin rozmów wstępnych. Zrealizowano 6 cykli zajęć po 8 godzin zegarowych. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 15.000 zł. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży Serce dla Serca (Opole, ul. Ozimska 55) przeprowadziło program profilaktyki selektywnej dla młodzieży w wieku 14-20 lat pn. Myślę więc jestem. Głównym założeniem programu było wyposażenie 20 wychowanków placówki wsparcia dziennego Serce dla Serca w zasoby i wiedzę, które pomogą im pewnie bezpiecznie wystartować w dorosłe życie. Wszelkie podejmowane w programie działania wynikały z inicjatywy i pomysłów zaangażowanej młodzieży, którą wspierały i rozwijały osoby prowadzące. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 3.100 zł. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 4
5) Prowadzenie Punktu Konsultacyjnego dla osób eksperymentujących z narkotykami W celu zwiększenia dostępności oferty pomocowej dla osób eksperymentujących z narkotykami, używających okazjonalnie lub szkodliwie Stowarzyszenie Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Plac Oleandrów 8) realizowało zadanie pn. Internetowy Punk Konsultacyjny. Poprzez stronę internetową www.ipk.opole.pl udzielano informacji i porad on-line (zrealizowano 825 godzin dyżurów on-line) w sposób ogólnodostępny, bezpłatny i anonimowy. Zrealizowano 24 godzinny warsztat Informacyjny partyworking, przygotowując do pracy w tym charakterze 11 osób oraz 24 godzinny warsztat Dialog motywujący, w którym udział wzięło 11 osób. Podstawowym rezultatem realizacji programu było zwiększenie dostępności oferty pomocowej i specjalistycznego wsparcia dla osób eksperymentujących z narkotykami, używających okazjonalnie i szkodliwie oraz ich bliskich. Poprzez funkcjonowanie poradni on-line udało się przede wszystkim dotrzeć do osób, które dotychczas nie zdecydowały się na kontakt personalny w jakiejkolwiek poradni czy punkcie konsultacyjnym. Osoby te najczęściej miały trudności w rozmowie o swoich problemach związanych z używaniem i nadużywaniem środków psychoaktywnych. Tego typu pierwszy kontakt poprzez anonimową poradnię internetową pomógł młodym ludziom w autodiagnozie własnych zachowań związanych z uzależnieniami i ostatecznie wzmocnił motywację do zmian zachowań ryzykownych. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 35.000 zł. Zadania terapeutyczne i postrehabilitacyjne wykonane zostały w celu zapewnienia mieszkańcom miasta Opola, którzy podjęli leczenie w ośrodkach stacjonarnych lub w ambulatoryjnych na terenie całego kraju, przerwali je i wrócili do Opola wsparcia terapeutycznego zmierzającego do utrzymania abstynencji od środków psychoaktywnych (narkotyków, alkoholu, leków). Podejmowane działania nie były leczeniem, lecz wsparciem poszczególnych osób w rozwiązywaniu ich aktualnych problemów i podjętych zobowiązań. Poprzez realizację ww. programów, osoby w nich uczestniczące utrzymują abstynencję i powracają do normalnego życia społecznego, pełnionych ról społecznych, znajdują pracę i zapewniają sobie i rodzinie bezpieczeństwo socjalne. Widoczna jest ogólna poprawa funkcjonowania społecznego uczestników poszczególnych programów rozumiana jako lepsze radzenie sobie w trudnych sytuacjach społecznych, zdecydowana jest ich poprawa samopoczucia i kondycji psychicznej. Motywacja do doskonalenia, rozwoju i samorealizacji dają wyraźnie pozytywne rezultaty. Profilaktyka Odpowiednia profilaktyka uzależnień to działanie, które ma na celu zapobieganie pojawieniu się oraz rozwojowi danego szkodliwego zjawiska. Powinna wyprzedzać pojawienie się problemu poprzez propagowanie zdrowego stylu życia, dbałość o rozwój fizyczny i duchowy, usprawnianie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Profilaktyka polega na stworzeniu różnych sprzyjających rozwojowi psychospołecznemu możliwości podejmowania nowej, nie praktykowanej do tej pory aktywności, lub też wzmacniać już istniejące uczestnictwo w działaniach alternatywnych. W podejmowanej działalności przeciwdziałającej narkomanii bardzo ważnym jest również odpowiednie przygotowanie trenerów, nauczycieli i pracowników instytucji mających bezpośredni kontakt z osobami uzależnionymi, do pracy wychowawczej i profilaktycznej a także ich współpraca z rodzicami i opiekunami osób zagrożonych uzależnieniem. W ramach zadania realizowano następujące programy: Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 5
1) Programy promocji zdrowia i edukacji na temat narkotyków, HIV/AIDS w środowisku dzieci, młodzieży oraz dorosłych Polski Czerwony Krzyż (Opole, ul. Krakowska 51) w ramach zadania pn. Prawda o AIDS przekaż ją dalej wiedza kluczem do zdrowia, przeprowadził turniej wiedzy dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu miasta Opola. Głównym celem było uświadomienie młodzieży na temat HIV i AIDS drogach zakażenia i formach zabezpieczenia. Rzetelnie przekazana wiedza zmierzała do wyparcia funkcjonujących mitów, które doprowadzają niejednokrotnie do nietolerancji i niezrozumienia osób dotkniętych zakażeniem lub chorobą. Program składał się z kilku etapów. W programie ogółem wzięło udział 11 szkół, w akcji informacyjno edukacyjnej brało udział około 1.000 uczniów, a w szkolnym turnieju 654 uczniów z 11 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. W etapie miejskim turnieju udział wzięło 24 uczniów. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 5.000 zł. Fundacja Pomocy Dzieciom i Rodzinie HORYZONT (Opole, ul. Mazurska 3) przeprowadziła Program psychoedukacyjny dla dzieci i młodzieży ze świetlicy OAZA (Opole, ul. Sienkiewicza 20of.). W ramach zadania odbyło się 160 godzin psychoedukacyjnych zajęć grupowych oraz 60 godzin indywidualnych konsultacji z psychologiem. Wzięło w nich udział łącznie 16 dzieci uczęszczających do świetlic Oaza, w tym 9 dzieci w grupie młodszej (9-11 lat) oraz 7 dzieci w grupie starszej (12-15 lat). Program znacząco zintegrował dzieci ze środowiska mieszkań socjalnych przy ul. Luboszyckiej z pozostałymi dziećmi ze Śródmieścia. Dzieci zdobyły wiadomości i umiejętności z zakresu profilaktyki uzależnień, które okazały się dla nich nowe i pomocne w trudnych sytuacjach. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 10.080 zł. 2) Programy profilaktyczne w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży stanowiące alternatywę wobec używania substancji psychoaktywnych, w tym prowadzenie zajęć sportoworekreacyjnych Klub Sportowy GWARDIA (Opole, ul. Kowalska 2) zrealizował projekt Mini Handball Liga 2015. Celem realizatorów było przeciwdziałanie sięganiu po używki poprzez zagospodarowanie czasu wolnego dzieciom i młodzieży z terenu Miasta Opola, propagowanie sportu, podnoszenie poziomu sportowego oraz wsparcie dzieci z rodzin nierzadko dysfunkcyjnych w kierunku zdrowego i szczęśliwego życia. Przeprowadzone zostały działania organizacyjne takie jak zakup sprzętu, strojów sportowych, nagród, zabezpieczenie obsługi sędziowskiej i medycznej, promocja akcji w lokalnych mediach: NTO, TVP OPOLE, Gazeta Opole, Sportowe Fakty, PR Opole, TV Polsat. Efektem działań były 4 turnieje piłki ręcznej, podczas których propagowano zalety zdrowego stylu życia. Na realizację projektu wydatkowano kwotę w wysokości 9.700 zł. Fundacja Ludzki Gest (Opole, ul. Oleska 102) wprowadziła w życie projekt Letni Kuba Cup 2015 z udziałem piłkarza Jakuba Błaszczykowskiego. Celem organizatorów turnieju piłki nożnej było obniżenie zainteresowania zażywaniem substancji psychoaktywnych poprzez pokazanie młodym ludziom alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu. Aktywność sportowa stała się pretekstem do propagowania pożądanych wartości i zasad fair-play. W Kuba Cup wzięło udział 192 zawodników, 64 opiekunów, 15 osób wspomagających organizację turnieju oraz 500 osób kibicujących dzieciom w wieku od 7 do 13 lat. Na realizację projektu wydatkowano kwotę w wysokości 20.000 zł. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 6
3) Programy profilaktyczne adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka oraz ich rodzin Stowarzyszenie Immaculata (Opole, ul. St. Grota Roweckiego 3) realizowało zadanie pn. Fundamenty 15, który skierowany był do grupy 50 dzieci i młodzieży z osiedla Armii Krajowej, przejawiających zachowania destrukcyjne i eksperymentujące ze środkami psychoaktywnymi. Najistotniejszym elementem programu był rozwój umiejętności życiowych jako fundamentalnych w procesach związanych z podejmowaniem konstruktywnych wyborów, decyzji i będących istotnym czynnikiem chroniącym osobę przez używaniem narkotyków. Zajęcia psychoedukacyjne miały na celu umacnianie norm przeciwnych stosowaniu narkotyków, korygowanie błędnych przekonań, informowanie o specyficznych zagrożeniach. Program zakładał również działania mające na celu nawiązanie bądź wzmacnianie więzi rodzinnych. Program realizowany był przez okres 9 miesięcy, odbyło się 165 godz. różnorodnych zajęć. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 5.000 zł. Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego (Opole, ul. Kwiatkowskiego 1A/1) realizowało zadanie publiczne pn. Decyduj świadomie. Głównym celem projektu było poszerzenie wiedzy młodych ludzi na temat uzależnienia od substancji psychoaktywnych, uświadomienie im jak wiele zagrożeń niesie za sobą zażywanie narkotyków oraz budowanie prawidłowej postawy społecznej i odpowiednich umiejętności dzięki którym będą w stanie świadomie decydować o swoim życiu. Zorganizowano 60 godzin zajęć terapeutycznych w świetlicy Tęcza na osiedlu Chabry, w których uczestniczyły dzieci w wieku 8-12 lat. Zajęcia prowadzone były w formie warsztatów, z wykorzystaniem zróżnicowanych metod takich jak: burza mózgów, mapa pojęć, dyskusja, psychodrama, studium przypadku, symulacja itd. W ramach zajęć zrealizowano tematy z obszaru samoświadomości, asertywności, komunikacji interpersonalnej, współpracy w grupie, rozumienia i wyrażania własnych emocji oraz radzenia sobie ze stresem i sytuacjami konfliktowymi. Na realizację zadania wydatkowano kwotę w wysokości 5.000 zł. Fundacja Inspirujących Pomysłów TANDEM (Opole, ul. Chabrów 69/9) zrealizowała projekt Chcę rozwijać siebie, by wiedzieć w którą podążać stronę. Celem zadania było ugruntowanie poczucia własnej wartości i pozycji w grupie rówieśniczej uczniów biorących udział w projekcie. Uczestnicy zostali wyposażeni w podstawowe umiejętności niezbędne do radzenia sobie z negatywnymi emocjami i podejmowania decyzji korzystnych dla własnego zdrowia. W młodych ludziach zbudowane zostało przekonanie dotyczące wpływu, sprawczości i konsekwencji określonych działań. Wiara we własne możliwości i zredukowanie lęku przed odrzuceniem sprzyjają asertywności w sytuacji ryzyka zażycia substancji psychoaktywnych. Ponadto organizatorzy starali się zaszczepić w uczniach nawyki związane ze zdrowym stylem życia, techniki konstruktywnego planowania i spędzania czasu, które w znaczący sposób przyczyniają się do zmniejszenia zainteresowania zażywaniem substancji psychoaktywnych. W ramach zadania przeprowadzony został cykl 80 warsztatów po 1,5 godziny dla 211 uczniów z 4 szkół. Na realizację projektu wydatkowano kwotę w wysokości 5.000 zł. 4)Kampanie edukacyjne obejmujące problematykę narkomanii adresowane do określonych grup docelowych W 2015 roku na terenie miasta Opola bardzo intensywnie prowadzona była kampania edukacyjna dotycząca nowych środków psychoaktywnych tzw. dopalaczy. Podjęto różnorodne działania, których realizatorami były organizacje pozarządowe, szkoły i placówki oświatowe, placówki wsparcia Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 7
dziennego oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze, miejskie jednostki organizacyjne, Komenda Miejska Policji w Opolu, biura i wydziały Urzędu Miasta Opola. Kampanię rozpoczęła konferencja pn. Dopalacze i inne substancje psychoaktywne, podczas której zaprezentowano m.in. raport z monitoringu problemów narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole, działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach nadzoru nad środkami zastępczymi, charakterystykę nowych substancji psychoaktywnych i form im przeciwdziałania, analizę forum internetowego dot. ww. problematyki. Konferencja odbyła się w opolskim ratuszu, udział w niej wzięło ok. 100 przedstawicieli organizacji pozarządowych statutowo działających w zakresie przeciwdziałania narkomanii, szkół i placówek oświatowych, placówek wsparcia dziennego, placówek opiekuńczowychowawczych, miejskich jednostek organizacyjnych, policji i straży miejskiej. Koszt organizacji konferencji wyniósł 3.000 zł. Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Pl. Oleandrów 8) zrealizowała zadanie Smak życia reakcje na dopalacze w oparciu o program profilaktyki uniwersalnej Smak życia czyli debata o dopalaczach autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszka przygotowany z inicjatywy Ministerstwa Zdrowia i Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Celem organizatorów była poprawa świadomości i wzmocnienie postawy negatywnej wobec dopalaczy wśród uczniów oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych realizatorów działań profilaktycznych na temat problemu dopalaczy. W ramach zadania przeprowadzono 20 godzin szkolenia dla 10 lokalnych profilaktyków oraz zrealizowano program profilaktyki uniwersalnej Smak życia, czyli debata o dopalaczach w 7 szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Opolu łącznie 120 godzin (40 klas x 3 godziny). Na realizację zadania wydatkowano kwotę w wysokości 10.000 zł. Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Pl. Oleandrów 8) przeprowadziła Kampanię Edukacyjną pn. O dopalaczach bez histerii. Program ukierunkowany był na trzy grupy odbiorców młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, wychowawców oraz studentów opolskich uczelni wyższych. Uczniowie zyskali wiedzę o kontekście używania dopalaczy oraz umiejętności społeczne pozwalające zachować ostrożność w kontakcie z substancjami psychoaktywnymi. Dla łącznie 20 klas szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych przeprowadzono program profilaktyki uniwersalnej Smak życia czyli debata o dopalaczach. W grupach wychowawców oraz studentów nauk społecznych nacisk położono na zwiększenie kompetencji w obszarze profilaktyki i reagowania na zjawiska związane z nowymi substancjami psychoaktywnymi. Przeprowadzono 18 godzin profesjonalnych warsztatów kompetencyjnych dla 3 grup przedstawicieli zespołów wychowawczych opolskich szkół oraz 80 godzin profesjonalnych warsztatów profilaktyczno-edukacyjnych dla grupy studentów nauk społecznych deklarujących pracę zawodową w Opolu. Wychowawcy oraz studenci ostatnich lat pedagogiki i psychologii przygotowujący się do pracy zawodowej z młodzieżą szkolną na terenie Opola zostali wyposażeni w wiedzę na temat zdrowotnych, psychologicznych i społecznych skutków używania nowych substancji psychoaktywnych. Zostali również zapoznani z mechanizmami uzależnień oraz formami profilaktyki, w tym profilaktyki selektywnej i wskazującej. Uczestnicy warsztatów nabyli umiejętności niezbędnych do inicjowania i tworzenia relacji z ludźmi eksperymentującymi z substancjami oraz pracy z rodziną takich osób. Na realizację zadania wydatkowano kwotę w wysokości 15.000 zł. Fundacja Pro Lege (Opole, ul. Korfantego 2) zrealizowała program profilaktyczny Wolny od Uzależnień STOP dopalaczom skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych i średnich. Celem organizatorów było kształtowanie pozytywnych wzorców zachowań zmierzających do unikania zachowań ryzykownych, a w szczególności do ograniczenia alkoholizmu, narkomanii oraz nikotynizmu Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 8
wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Szczególną uwagę poświęcono problemowi tzw. nowych narkotyków. Uświadomienie konsekwencji zdrowotnych z jakimi wiąże się nawet jednorazowe zażycie dopalaczy stało się głównym tematem debaty zorganizowanej w opolskim ratuszu, w której wzięli udział przedstawiciele niemal stu samorządów uczniowskich z opolskich szkół. Ponadto w ramach zadania Pro Lege zorganizowała konkurs plastyczny Świadomy na co dzień, w którym wzięło udział 25 uczniów gimnazjum, konkurs literacki Nie uzależnieniom, w którym wzięło udział 21 uczniów szkół średnich oraz turniej pływacki, w którym wzięło udział 15 uczniów szkół gimnazjalnych. Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 6.700 zł. Stowarzyszenie MONAR (Opole, ul. Armii Krajowej 9 of.) przeprowadziło Program edukacyjny studenci a dopalacze. Głównym celem 12 godzinnego szkolenia dla pięciu grup osób było zweryfikowanie poglądów i pogłębienie wiedzy na temat dopalaczy wśród studentów. Organizatorzy podczas zajęć starali się zwiększyć świadomość negatywnych konsekwencji, jakie niesie za sobą zażywanie dopalaczy oraz innych substancji psychoaktywnych. Studenci zostali wyposażeni w umiejętności społeczne przyczyniające się do większej ostrożności w sytuacji ryzyka zażycia środków psychoaktywnych. Efekty przeprowadzonego programu to wzmocnienie postawy negatywnej w odniesieniu do nowych narkotyków, wzmocnienie postaw prozdrowotnych oraz kompetencji społecznych. Na realizację zadania wydatkowano 5.000 zł. Stowarzyszenie STRATEGIA (Opole, ul. Chabrów 28/14) w ramach zadania Profilaktyka tzw. dopalaczy w szkołach przeprowadziło 20 godzin szkoleniowych (2 dni) dla 15 osób - psychologów i pedagogów pracujących w instytucjach oświatowych miasta Opola. Kadra została wyposażona w kompetencje związane z profilaktyką zażywania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży. Podczas warsztatów psychologowie i pedagodzy na podstawie własnych doświadczeń zawodowych opracowali materiały uzupełniające program Krzysztofa A. Wojcieszke Smak życia, na którym oparte było zadanie. W szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Opolu przeprowadzono program profilaktyki uniwersalnej Smak życia czyli debata o dopalaczach dla 15 klas (339 uczniów). W jego ramach zapoznano młodych ludzi z faktami dotyczącymi nowych substancji psychoaktywnych oraz skutkami eksperymentowania z narkotykami. Uczniowie zyskali kompetencje społeczne umożliwiające dokonywanie właściwych wyborów, zostali również zachęceni do podejmowania alternatywnych zachowań. Ponadto organizatorzy programu wskazali uczniom inne spojrzenie na problem np. brak wiedzy samych dystrybutorów na temat oferowanych substancji, zażywanie dopalaczy przez osoby z wyraźnymi deficytami osobistymi, społecznymi bądź tez duchowymi. Na realizację zadania wydatkowano kwotę w wysokości 5.100 zł. Wydział Polityki Społecznej Urzędu Miasta Opola we współpracy z Komendą Miejską Policji w Opolu podejmował szereg działań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania narkomanii, w szczególności w środowisku dzieci i młodzieży. W bieżącym roku współpraca koncentrowała się wokół zagrożenia dopalaczami. Zakupiono wyposażenie walizek profilaktycznych tj. substytuty środków odurzających i sprzęty i akcesoria wykorzystywane jako materiał poglądowy podczas zajęć edukacyjnych, warsztatów, akcji profilaktycznych dla rodziców i nauczycieli. Zlecono również druk ulotek i broszur w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Wydatkowano środki finansowe w wysokości 2.000 zł. 5) Organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów i seminariów podnoszących kwalifikacje zawodowe osób realizujących zadania z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów narkotykowych; udział w konferencjach Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 9
Dla kadry Publicznego Gimnazjum nr 4 w Opolu zorganizowano szkolenie pn. Program Nauki Zachowania, przygotowujące do pracy nad zmianą zachowań problemowych uczniów i wdrożenia w szkole procedur z obszaru profilaktyki selektywnej W celu organizacji 2-dniowego szkolenia wydatkowano 4.000 zł. Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Pl. Oleandrów 8) przeprowadziła szkolenie z zakresu tworzenia Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, w którym udział wzięli przedstawiciele różnych instytucji i organizacji zajmujących się profesjonalnie przeciwdziałaniem narkomanii. Podczas szkolenia uczestnicy wspólnie, korzystając ze swojego doświadczenia, wypracowali założenia do nowego Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2016-2020. Na realizację zadania wydatkowano 10.000 zł. Głównym założeniem podejmowanych działań profilaktycznych było kształtowanie pozytywnych postaw społecznych dzieci, młodzieży i studentów oraz budowanie aktywnego modelu życia, w którym nie ma miejsca na środki psychoaktywne. Działania profilaktyczne prowadziły zatem do: nabywania umiejętności odmawiania (nauka asertywności), uporządkowania systemu wartości oraz nabywania umiejętności społecznych. Kierunkiem działań profilaktycznych było przedstawienie przez realizatorów alternatywnych, różnorodnych i atrakcyjnych dla młodzieży sposobów spędzania wolnego czasu. Uprawianie sportu, hobby, rozwijanie zainteresowań, pasji czy uczestnictwo w różnorodnych formach aktywności społecznej w sposób konstruktywny zaspakajają potrzebę ekscytujących doznań, stymulacji czy akceptacji grupy rówieśniczej. Podsumowując, można stwierdzić, iż stwarzanie młodym ludziom możliwości uczestniczenia w alternatywnych formach aktywności w czasie wolnym może okazać się jedną z wartościowych, uzupełniających strategii w konstruowaniu działań profilaktycznych, adresowanych do ogółu młodzieży. Monitoring problemów narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole W 2015 roku po raz kolejny opracowany został RAPORT GMINY przedstawiający aktualną problematykę narkotyków i narkomanii występującą na terenie miasta Opola. W raporcie zostały poddane analizie wszystkie aktualnie dostępne dane na temat problemu narkotyków i narkomanii na poziomie lokalnym za rok 2015. Omówiono w nim aktualną sytuację epidemiologiczną i związane z nią problemy, reakcje instytucji i organizacji pozarządowych w tym obszarze, a także kontekst społeczno-kulturowy w jakim się ona rozwija. W wyniku analizy uzyskano obraz rozmiaru i charakteru problemu oraz jego dynamikę poprzez śledzenie trendów. W trakcie opracowania raportu posiłkowano się zgromadzonymi danymi statystycznymi ze źródeł lokalnych i centralnych oraz danymi ilościowymi i jakościowymi uzyskanymi w drodze realizacji zaplanowanych wcześniej: szkolnych badań ankietowych, wywiadów skategoryzowanych z młodzieżą akademicką, wywiadów z z okazjonalnymi użytkownikami narkotyków. Przebadano łącznie 1.112 uczniów (do analizy włączono 1.069 przypadków), przeprowadzono 100 wywiadów skategoryzowanych z młodzieżą akademicką oraz 20 z okazjonalnymi użytkownikami narkotyków. Powyższe zadanie pn. Monitorowanie zjawiska narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole realizowało Stowarzyszenie Pracownia Rozwoju Osobistego (Opole, Plac Oleandrów 8). Na realizację programu wydatkowano kwotę w wysokości 10.000 zł. Raport opublikowany został na stronie internetowej Miasta Opola www.opole.pl w zakładce polityka społeczna/profilaktyka uzależnień. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 10
Podsumowanie: Na przestrzeni ostatnich lat jesteśmy obserwatorami zmieniającego się podejścia do problemu profilaktyki uzależnień. Wraz z pojawieniem się na rynku nowych narkotyków, zmienia się spojrzenie na klasyczne metody zapobiegania zażywaniu narkotyków zwłaszcza przez dzieci i młodzież. Jak wynika z Raportu Gminnego dotyczącego problemu narkotyków i narkomanii na terenie miasta Opola pierwsze doświadczenia z narkotykami mają za sobą już osoby w wieku gimnazjalnym dlatego też praktycy problemu zauważają, że walka z narkotykami zaczyna się znacznie wcześniej niż mogłoby się wydawać. Ciekawość jest pierwszym powodem sięgania po narkotyki, dlatego należy działać tak, aby zobojętnić narkotyki w oczach dzieci i młodzieży. To głęboko ugruntowane w dzieciństwie wartości i przekonania najpewniej przyczynić mogą się do braku zainteresowania eksperymentowaniem z substancjami psychoaktywnymi w okresie dojrzewania. Niezwykle istotna jest świadomość, iż zażywanie narkotyków jest problemem całego społeczeństwa, wypieranie tego faktu prowadzić może do marginalizacji problemu, traktowania go jako występujący wyłącznie w grupach dysfunkcyjnych. Poczucie odpowiedzialności i zrozumienie, że problem może dotknąć osoby z najbliższego otoczenia to pierwszy krok do poświęcenia odpowiedniej ilości uwagi działaniom profilaktycznym, rozumianym obecnie głównie jako działania wychowawcze. Kolejnym krokiem jest konieczność wyposażenia osób mających bezpośredni wpływ na życie dzieci i młodzieży w odpowiednie narzędzia i wiedzę z zakresu profilaktyki zaczynając od zmian psychofizycznych w okresie dojrzewania, poprzez relacje partnerskie, kończąc na budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. Tabela 1 Wiek pierwszych doświadczeń z poszczególnymi narkotykami (szkolne badania ankietowe) odsetki osób badanych 1 rodzaj doświadczenia Spróbowanie środków wziewnych (kleju itp.) Spróbowanie marihuany lub haszyszu Spróbowanie amfetaminy Spróbowanie dopalaczy Spróbowanie leków uspokajających lub nasennych Spróbowanie alkoholu z tabletkami średni wiek 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 12,9 11,5 13,0 11,7 12,0 12,4 12,7 14,4 14,9 14,9 14,7 12,0 14,7 14,8 15,4 13,8 14,9 15,2 13,0 15,0 15,3 bd bd bd 14,6 13,0 14,1 14,5 14,4 13,5 13,9 13,5 14,0 13,8 13,9 15,4 15,2 14,6 14,9 14,0 15,0 15,1 1 M. Łabudziński, Pracownia Rozwoju Osobistego, Raport Gminny Monitorowanie problemu narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole, Opole, 2015, s. 48 Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 11
Tabela 2 Powody eksperymentowania z narkotykami (szkolne badania ankietowe) odsetki osób badanych 2 średnio wszystkie grupy wiekowe łącznie [% deklarujących doświadczenia z jakimikolwiek narkotykami] Byłem(am) ciekawy 50,3 Żeby się lepiej bawić 29,7 Chciałem(am) się czuć na haju 22,9 Chciałem(am) zapomnieć o swoich problemach 12,8 Nie miałem(am) nic do roboty 8,0 Nie chciałem(am) odstawać od grupy 5,5 Przeprowadzane w Polsce badania społeczne wskazują, że wzrost rozpowszechniania substancji psychoaktywnych, a szczególnie picie alkoholu i zażywanie narkotyków jest efektem głębokiej zmiany obyczajów. Realizacja w 2015 roku zadań ujętych w Miejskim programie przeciwdziałania narkomanii na lata 2011-2015 koncentrowała się na działalności profilaktycznej. Z przedstawionych sprawozdań przesłanych przez realizatorów poszczególnych zadań oraz w oparciu o opracowanie pn. Raport Gminny 2015 wynika, że: opolska młodzież jest narażona na kontakt z substancjami psychoaktywnymi, głównie z przetworami konopi. Nadal jest to najczęściej używana substancja niemal we wszystkich grupach badanej młodzieży. Marihuana uznawana jest przez młodych ludzi za bezpieczny środek sprzyjający zabawie, od którego trudno jest się uzależnić. Warto zatem wspierać programy profilaktyczne ukierunkowane na zmianę postaw dotyczących przetworów konopi, głównie na poziomie profilaktyki. Tabela 3. Używanie przetworów konopi kiedykolwiek w życiu młodzież szkolna (szkolne badania ankietowe) odsetki osób badanych 3 I klasy gimnazjum [%] 2010 2011 2012 2013 2014 2015 6,6 7,0 10,8 4,8 6,6 6,1 w tym 40 razy i więcej 1,6 0,4 1,6 0,4 1,3 0,8 III klasy gimnazjum [%] 2010 2011 2012 2013 2014 2015 15,5 19,2 16,2 19,2 28,0 18,5 w tym 40 razy i więcej 2,7 2,3 8,1 3,8 4,6 4,0 II klasy szkół ponadgimnazjalnych [%] 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2 M. Łabudziński, Pracownia Rozwoju Osobistego, Raport Gminny Monitorowanie problemu narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole, Opole, 2015, s. 51 3 M. Łabudziński, Pracownia Rozwoju Osobistego, Raport Gminny Monitorowanie problemu narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole, Opole, 2015, s. 16 Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 12
30,4 38,1 42,8 41,5 40,0 37,4 w tym 40 razy i więcej 7,7 7,0 7,3 8,6 10,2 5,8 popularność zażywania marihuany oraz destrukcyjnych zachowań temu towarzyszących określa dużą grupę młodzieży używającej szkodliwie tej substancji. Należy zatem rozwijać istniejące już programy interwencyjne i terapeutyczne dla tej grupy użytkowników narkotyków. należy zintensyfikować działania profilaktyczne, szczególnie o charakterze edukacyjnym skierowane do młodych ludzi ostatnie klasy szkół podstawowych i pierwsze szkół gimnazjalnych. W młodszych klasach szkół podstawowych działania profilaktyczne powinny opierać się na strategiach związanych ze wzmacnianiem umiejętności życiowych, głównie w obszarze radzenia sobie w trudnych emocjonalnie sytuacjach i budowania satysfakcjonujących relacji z innymi. z przeprowadzonych badań wynika, że na przestrzeni ostatnich lat używanie internetu przez młodych ludzi w celach rozrywkowych wzrasta. W związku z tym należy otwierać się na nowe media i tworzyć nowe kanały komunikacyjne w celu dotarcia do dzieci i młodzieży w środowisku, które w obecnych czasach jest im najbliższe. Tabela 4 Rodzaje aktywności młodzież szkolna (szkolne badania ankietowe) odsetki osób badanych 4 aktywność młodzieży szkolnej (wszystkie grupy wiekowe łącznie) prawie codziennie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Grasz w gry komputerowe 31,5 38,6 31,4 27,8 27,6 27,8 28,6 Używasz Internetu dla przyjemności bd bd 71,0 75,2 72,9 75,9 78,7 Aktywnie uprawiasz jakiś sport 28,9 34,5 36,4 36,2 38,2 45,3 41,0 Czytasz książki dla przyjemności 13,2 16,8 19,4 17,1 15,8 18,5 14,6 należy objąć oddziaływaniami profilaktycznymi osoby dorosłe szczególnie rodziców najmłodszych dzieci, które jeszcze nie przejawiają zachowań problemowych związanych z narkotykami. należy szczególny nacisk położyć na realizację programów wczesnej interwencji (profilaktyka selektywna i wskazująca) dla osób eksperymentujących z narkotykami. Wielu z nich nie uda się przekonać do zmiany tego stylu życia, wielu nie jest zainteresowanych podejmowaniem kroków terapeutycznych, konieczne wydaje się zatem zadbanie o minimalizację szkód, do jakich może to prowadzić. Analiza jakościowa oddziaływań profilaktycznych realizowanych w minionym roku wskazuje, iż coraz popularniejsze stają się nowe metody profilaktyki stosowane głównie poprzez aktywizowanie młodzieży szkolnej na tle zdrowego stylu życia oraz włączanie młodych ludzi w debatę na temat problemu. Ponadto realizatorzy coraz częściej odnoszą się do rodziców, wychowawców i przyszłych pedagogów angażując ich w warsztaty dotyczące profilaktyki uzależnień. 4 M. Łabudziński, Pracownia Rozwoju Osobistego, Raport Gminny Monitorowanie problemu narkotyków i narkomanii na terenie gminy Opole, Opole, 2015, s. 68 Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 13
W związku z tym należy: - wzmacniać działania profilaktyczne o charakterze selektywnym i wskazującym wśród młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej, - wzmacniać profilaktykę uniwersalną (głównie strategia wzmacniania umiejętności życiowych) w okresie wczesnoszkolnym, - zwiększać nacisk na działania profilaktyczne kierowane do rodziców (kompetencje wychowawcze) szczególnie młodszych dzieci, - stale i systematycznie edukować nauczycieli i pedagogów szkolnych oraz rodziców w zakresie zagrożeń związanych z substancjami psychoaktywnymi, - monitorować problemy uzależnień wykorzystując wcześniej opracowane narzędzia badawcze. - otwierać się na nowe kanały komunikacyjne szczególnie bliskie młodym ludziom Warto podkreślić, iż dostępność i różnorodność ofert pomocowych na terenie miasta Opola (poradnictwo i lecznictwo ambulatoryjne) i w jego pobliżu (lecznictwo stacjonarne) jest zadawalająca. W Opolu funkcjonuje poradnia oferująca leczenie substytucyjne. Funkcjonują również cykliczne programy postrehabilitacyjne dla mieszkańców miasta Opola kończących terapię w systemach stacjonarnych na terenie całego kraju i lokalnych programach ambulatoryjnych. Działania profilaktyczne realizowane przez wiele organizacji, instytucji, jednostek oświatowych charakteryzują się ogromną różnorodnością w zakresie form i treści. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015 oceniony został przez większość przedstawicieli organizacji pozarządowych dobrze i bardzo dobrze. Jego realizacja opierała się o aktualne dane i trendy na scenie narkotykowej. Większość wypływających z lokalnego monitoringu wniosków jest brana pod uwagę w kreowaniu aktualnej polityki antynarkotykowej. Id: A7C400A3-0846-450F-8245-80027EEC5D4F. Projekt Strona 14