Motto wykładów: money 4 fun Innowacyjność i integracja rynku płatności Wykład 5 Problem europejskiego rynku płatności Fragmentacja rynków krajowych, Niewystandaryzowane instrumenty płatnicze. Efekt: Brak jednolitego rynku płatności detalicznych. 1
Jednolity Obszar Płatności w Euro (SEPA, Single Euro Payments Area) Celem SEPA jest budowa zintegrowanego rynku płatności, na którym bezgotówkowe płatności w euro między krajami będą traktowane na równi z krajowymi w kategoriach bezpieczeństwa, szybkości i kosztów. W efekcie płatnik dokonujący transakcji w euro będzie mógł korzystać z jednego rachunku bankowego, jednej karty płatniczej i takich samych procedur przy realizacji polecenia przelewu i polecenia zapłaty w ramach całego obszaru objętego projektem SEPA. SEPA obejmuje płatności w euro wszystkich krajów UE oraz Islandii, Lichtensteinu, Monako, Norwegii i Szwajcarii. W płatnościach znikną granice państwowe. Nie będzie różnic w szybkości, bezpieczeństwie i kosztach usług płatniczych z punktu widzenia podmiotów strony popytowej rynku płatności, natomiast wspólne instrumenty płatnicze, infrastruktura, standardy techniczne i ramy prawne umożliwią paneuropejską działalność dostawcom usług płatniczych. Komponenty SEPA wspólna waluta, jednolity zestaw instrumentów płatniczych polecenie przelewu, polecenie zapłaty, płatności kartowe, sprawna infrastruktura płatności w euro, wspólne normy techniczne, wspólne praktyki biznesowe, jednolite podstawy prawne, ciągły rozwój nowych usług nastawionych na klienta. 2
Jednolity Obszar Płatności w Euro Pełne, bezpośrednie, automatyczne przetwarzanie płatności między stronami Usługi wartości dodanej + System w pełni elektroniczny + Wspólne instrumenty płatnicze, infrastruktura, standardy, ramy prawne Źródło: EBC, Jednolity Obszar Płatności w Euro, Zintegrowany Rynek Płatności Detalicznych, 2006 (broszura informacyjna), s. 19. W projekcie SEPA harmonizacji podlegają trzy instrumenty płatnicze: polecenie przelewu SEPA (SEPA credit transfer), polecenie zapłaty SEPA (SEPA direct debit), karty płatnicze SEPA (SEPA cards). Usługi wartości dodanej: pieniądz elektroniczny, elektroniczne fakturowanie, płatności mobilne. Jednolity Obszar Gotówki Euro (SECA, Single Euro Cash Area) Celem SECA jest optymalizacja procesów przetwarzania gotówki euro poprzez wprowadzenie wspólnych standardów, usunięcie barier prawnych i usprawnienie współpracy między bankami centralnymi, bankami komercyjnymi i profesjonalnymi firmami obsługi gotówki w całej strefie euro. 3
Cechy instrumentów płatniczych SEPA Polecenie przelewu SEPA Polecenie zapłaty SEPA Karty płatnicze SEPA Pełne pokrycie rynku (wszyscy klienci banków) IBAN i BIC jako numery identyfikacyjne (od lutego 2016 r. tylko IBAN) Transfer pełnej kwoty transakcji, prowizje naliczane oddzielnie, brak limitów kwoty transakcji Czas realizacji płatności D+1 Techniczny standard komunikatu ISO 20022 XML Migracja do polecenia przelewu SEPA: sierpień 2014 r. 99,4% wszystkich poleceń przelewu w euro Źródło: opracowanie własne na podstawie danych EBC. Pełne pokrycie rynku (wszyscy klienci banków) IBAN i BIC jako numery identyfikacyjne (od lutego 2016 r. tylko IBAN) Jednolite zasady dla powtarzalnych i jednokrotnych poleceń zapłaty Konsument ma do 8 tygodni (a nawet 13 miesięcy) na odwołanie zrealizowanego polecenia zapłaty Techniczny standard komunikatu ISO 20022 XML Migracja do polecenia zapłaty SEPA: na sierpień 2014 r. 99,9% wszystkich poleceń zapłaty w euro Pełne pokrycie rynku (wszyscy klienci banków) Posiadacze karty będą mogli płacić jedną kartą w całej strefie euro (chyba że akceptant nie przyjmuje danej marki) Akceptanci będą mogli przyjmować karty SEPA na jednym terminalu Firmy procesujące transakcje kartami będą mogły konkurować na obszarze całej strefy euro Karty, terminale, bankomaty muszą być przystosowane do standardu EMV Migracja do standardu EMV: na grudzień 2014 r. 78,6% transakcji w POS kartami w standardzie EMV (Chip + PIN) PSMEG, Payment Systems Market Expert Group 4
Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Lichtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja W. Brytania Węgry Włochy Intra-EOG 2016-01-14 Zielona Księga integracja rynku wielostronne opłaty interchange, transgraniczny acquiring, łączenie marek (co-badging), dostęp do systemów płatności, dostęp do r-ków bankowych, przejrzystość (akceptant i konsument), standardy, SEPA. Single Market Wielostronne opłaty interchange (MIFs, Multilateral Interchange Fees) 1,80% 1,60% 2012 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% MasterCard debetowa MasterCard kredytowa Visa debetowa Visa kredytowa Źródło: Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji). 5
Autoryzacja transgraniczna (cross-border acquiring) Autoryzacja transgraniczna dotyczy sytuacji, kiedy akceptant korzysta z usług dostawcy usług płatniczych centrum autoryzacji, który ma siedzibę w innym państwie. Łączenie marek (co-badging) Łączenie marek polega na umieszczaniu różnych marek organizacji płatniczych na tej samej karcie lub urządzeniu. 6
Dostęp do rachunków bankowych i systemów rozrachunku (Access to payment accounts and payment systems) W wielu modelach biznesowych dla usług płatniczych kluczowym elementem jest uprzednia informacja o dostępności środków finansowych, niezbędna na potrzeby autoryzacji lub zagwarantowania płatności dla konkretnej transakcji płatniczej. W przeciwieństwie do banków, instytucje płatnicze określone w dyrektywie 2007/64/WE w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego oraz instytucje pieniądza elektronicznego nie mają bezpośredniego dostępu do systemów rozliczeń i rozrachunku. Relacje między konsumentem a akceptantem Konsumenci rzadko zdają sobie sprawę z całkowitego kosztu korzystania z konkretnych instrumentów płatniczych, tzn. kosztów, które nie tylko nakładane są bezpośrednio na nich, lecz również na odbiorców płatności (akceptantów). Jeżeli koszt korzystania z różnych instrumentów płatniczych (np. kart różnych marek, gotówki, czeków) jest dla konsumentów taki sam, skłonni są przyjąć, że dla akceptanta nie ma znaczenia wybrana przez nich metoda płatności. W efekcie, wybierając instrument płatniczy, konsumenci kierują się albo wygodą albo potencjalnymi korzyściami, które mogliby uzyskać, stosując daną metodę płatności. Relacje między konsumentem a akceptantem: rabaty, narzuty i inne działania kierunkujące (steering mechanisms). 7
Relacje między akceptantem a dostawcą usług płatniczych Przejrzystość cen instrumentów płatniczych oraz rzeczywistych kosztów transakcji płatniczych można również zwiększyć dzięki analizie relacji między akceptantami a dostawcami usług płatniczych. Niektóre zasady stosowane dotychczas przez systemy kart utrudniały akceptantom wpływanie na decyzje konsumentów co do wyboru instrumentu płatniczego i ograniczają ich własne możliwości w zakresie przyjmowania tylko wybranych kart. Ułatwiało to dostawcom usług płatniczych stosowanie wysokich opłat interchange, tym samym potencjalnie zwiększając koszt płatności kartowych i ograniczając konkurencję. Chodzi tu o następujące zasady: zasada zakazu dyskryminacji (No-Discrimination Rule), zasada honorowania wszystkich kart (Honour-All-Cards-Rule), praktyki ujednolicające opłatę akceptanta (blending). Interoperacyjność W branżach o charakterze sieciowym, takich jak branża płatności, współpraca stanowi podstawowy wymóg, ponieważ każda płatność wymaga umowy między dostawcą usług płatniczych zleceniodawcy płatności a dostawcą usług płatniczych odbiorcy płatności. Aby każda płatność mogła zawsze dotrzeć do dowolnego beneficjenta bez szkody dla uczestników i pośredników, pożądana jest większa koordynacja w postaci pełnej interoperacyjności. 8
Dominacja Visa i MasterCard (VMC) Brak konkurencji wobec VMC Zwiększenie przejrzystości kosztów płatności dla akceptantów i konsumentów i zwiększenie jasności ustalania WOI (MIF) oraz OA (MSC) Eliminacja zasad Honour-All-Cards, No-Discrimination i blendingu Możliwość komunikowania konsumentom przez akceptantów składowych kosztów OA (Opłaty Akceptanta/MSC) Możliwość stosowania rabatów (discounts) i opłat dodatkowych (surcharges) na płatności kartami i innymi instrumentami płatniczymi Ułatwienie transgranicznego acquiringu Eliminacja przeszkód przed rozpowszechnieniem co-badgingu Rozsądne zwiększenie poziomu standaryzacji technicznej Stworzenie równych warunków konkurowania dla niebankowych dostawców usług płatniczych głównie instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego (w tym bezpieczny dostęp do informacji o płynności klientów na rachunkach bankowych i samej płynności oraz bezpośredni dostęp do systemów rozliczenia i rozrachunku) Konkurencja wobec VMC szczebel globalny, szczebel paneuropejski, szczebel lokalny/krajowy. 9
10
Innowacje Płatności natychmiastowe, Płatności mobilne, Internet rzeczy, Chmura, NFC, HCE, Big data, Tokenizacja, Itp. Zarządzanie systemem płatności Płaszczyzny: właścicielska, biznesowa, technologiczna, prawna i nadzorcza, marketingowa. 11
Uczestnicy systemu płatności Wydawca instrumentu płatniczego Nadzorca i regulator (MF, KNF, NBP) Projektant systemu (organizacja płatnicza) Procesor płatności (autoryzacja + rozliczenie) Dodatkowe podmioty (np. integrator rozwiązań fiskalnych, operator GSM, itp.) Akceptanci i konsumenci Dziękuję za uwagę dr Jakub Górka Strona WZ UW: www.wz.uw.edu.pl Strona prywatna: www.jgorka.pl E-mail: jgorka@wz.uw.edu.pl ; jgorka@jgorka.pl 12