Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autorzy oraz Wydawca dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autorzy oraz Wydawca nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody bądź uszczerbek na zdrowiu wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Redakcja: Przemysław Gancarczyk Ilustracje i projekt okładki: Agata Pabian ISBN 978-83-935557-0-3 2012 Magdalena Fiszer Magdalena Fiszer ul. Chudoby 3/11 44-100 Gliwice www.ratownictwopraktyczne.pl e-mail: biuro@ratownictwopraktyczne.pl Printed in Poland
Spis tre ci Wprowadzenie... 5 Podstawy prawne... 5 Najwa niejsze zasady pierwszej pomocy... 8 Resuscytacja kr eniowo-oddechowa... 9 Defibrylacja zautomatyzowana (AED)...15 Resuscytacja dzieci...17 Zad awienie...20 Pozycja bezpieczna (boczna ustalona)...23 Omdlenie...24 Zawa mi nia sercowego...26 Udar mózgu...27 Cukrzyca...29 Drgawki...31 Rany i amputacje...33 Z amania, zwichni cia, skr cenia...38 Oparzenia...40 Pora enie pr dem elektrycznym...42 Skróty stosowane w ratownictwie...44
10 Zanim przyjedzie pogotowie. Podr cznik do kursu pierwszej pomocy Gdy reakcja poszkodowanego polega na wydaniu pojedynczych dźwięków, wykonaniu gestów, grymasów lub nie pojawia się w ogóle, wezwij kogoś do pomocy, krzycząc głośno: Ratunku, Pali się! (okrzyk ratunku nie zawsze kojarzony jest z udzieleniem pierwszej pomocy; niektórzy ludzie odczuwają lęk przed angażowaniem się w nieznaną sytuację, a pali się wzbudza ciekawość). W czasie udzielania pomocy będzie potrzebny ktoś, kto wezwie pogotowie, przyniesie apteczkę lub inne niezbędne wyposażenie, pomoże zabezpieczyć miejsce zdarzenia lub będzie wykonywał podstawowe zabiegi ratujące ludzkie życie. Jeśli Twoim działaniom przyglądają się inni, poproś o pomoc, zwracając się konkretnie do jednej, wybranej przez Ciebie osoby. Algorytm 1. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u osób dorosłych na podstawie wytycznych Europejskiej i Polskiej Rady Resuscytacji 2010 Sprawd, czy mo esz nawi za kontakt z poszkodowanym Potrząśnij delikatnie poszkodowanym za barki, jednocześnie zadając pytanie: Halo, proszę Pana, czy Pan mnie słyszy? Czy coś się stało? Chciałbym/chciałabym Panu pomóc!. Reakcją może być nawiązanie rzeczowej rozmowy wówczas zapytaj o to, czy potrzebna jest Twoja pomoc, czy napotkana osoba na coś choruje, czy bierze jakieś leki. Popro skutecznie o pomoc ewentualnych wiadków zdarzenia Warunkiem koniecznym do tego, by człowiek mógł żyć, jest zachowanie prawidłowych parametrów oddechowo-krążeniowych. Dorosła osoba oddycha w spoczynku od 12 do 18 razy na minutę, ale by proces ten mógł przebiegać bez zakłóceń, nieprzytomny człowiek musi mieć udrożnione drogi oddechowe, by powietrze bez zbędnych przeszkód,
Resuscytacja kr eniowo-oddechowa 11 w postaci zapadającego się języka lub miękkich części podniebienia, mogło swobodnie przepływać w obie strony. Udro nij drogi oddechowe W celu udrożnienia dróg oddechowych połóż jedną rękę na czole, a drugą unieś żuchwę (brodę) ku górze tak, by głowa wyraźnie odgięła się ku tyłowi. Następnie przystąp do sprawdzenia obecności oddechu poprzez zbliżenie twarzy do jamy ustnej poszkodowanego w taki sposób, byś mógł jednocześnie obserwować jego klatkę piersiową. Istnieje pewna trudność z oceną prawidłowego oddechu, gdyż około 40% osób z zatrzymaniem krążenia w pierwszych sekundach po ustaniu pracy serca wykonuje pojedyncze westchnienia a nawet gesty możesz więc mieć wątpliwości, czy poszkodowany oddycha. Wezwij pogotowie ratunkowe i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej Jeśli oddech nie występuje lub gdy widzisz, że jest nieregularny, uznaj to za objaw zatrzymania krążenia i przejdź do następnego kroku, którym jest wezwanie pogotowia ratunkowego i natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej od uciskania klatki piersiowej. Sprawd, czy poszkodowany oddycha Stuprocentowym dowodem na to, że człowiek oddycha, jest obecność wydechu, który podczas trwającej przez około 10 sekund kontroli powinien pojawić się 2 do 3 razy. Towarzyszy mu ruch klatki piersiowej, szmer wypływającego z ust lub nosa powietrza i połączone z nim uczucie ciepła na policzku. Jeżeli poszkodowany oddycha, a jego stan nie wynika z doznania ciężkiego urazu i obrażeń ciała, ułóż go w pozycji bezpiecznej w sposób przedstawiony dalej.
20 Zanim przyjedzie pogotowie. Podr cznik do kursu pierwszej pomocy Następnie, oraz w sytuacji, gdy od początku nie jest możliwy wydolny kaszel: stań za ratowanym, poleć mu, by pochylił się do przodu stojąc lekko z boku, możesz przytrzymać go, wkładając jedną rękę pod jego pachę i umieszczając ją na klatce piersiowej; wykonaj 5 energicznych uderzeń dłonią w okolicę międzyłopatkową, zwiększając stopniowo siłę uderzeń; jeżeli nie przyniesie to oczekiwanego efektu, stań za poszkodowanym i obejmij go ramionami w taki sposób, by Twoja pięść znajdowała się w okolicy jego nadbrzusza (między pępkiem a dolną częścią mostka), pochyl ratowanego do przodu i wykonaj 5 uciśnięć poprzez silne pociągnięcie swej pięści do siebie i ku górze; Algorytm 4. Postępowanie w zadławieniu u osób dorosłych
Zad awienie 21 powtarzaj cykle uderzeń w okolicę międzyłopatkową i uciśnięcia nadbrzusza naprzemiennie do momentu usunięcia ciała obcego lub utraty świadomości przez osobę zadławioną; gdy poszkodowany straci przytomność, ułóż go bezpiecznie na ziemi, natychmiast wezwij pogotowie i przystąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zaczynając od wykonania 30 uciśnięć klatki piersiowej. Po każdej serii przed wykonaniem wdechów sprawdź, czy w jamie ustnej nie pojawił się przedmiot, który doprowadził do zatrzymania oddechu. Gdy istnieje duża dysproporcja we wzroście między ratownikiem a ratowanym na niekorzyść ratownika, poszkodowanego można posadzić na krześle lub polecić mu, by złapał się stołu lub innego przedmiotu, umożliwiając tym samym zastosowanie odpowiedniej techniki. Małe dzieci przy wykonywaniu powyższych czynności można przełożyć przez kolano (siedząc na krześle lub klęcząc) ważne jest, by ratownik był w stanie wydolnie trzymać tułów ratowanego, chroniąc jego ciało przed ewentualnym upadkiem. Postępowanie w przypadku zadławienia u niemowląt (dzieci do pierwszego roku życia) wymaga pewnych modyfikacji: malca z ciałem obcym w drogach oddechowych ułóż na ręce lub kolanach w taki sposób, by głowa skierowana była w dół; wykonaj (podobnie jak w przypadku osoby dorosłej) serię 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową; następnie, gdy brak jest pożądanego efektu, obróć dziecko i połóż je na plecach także z głową umieszczoną poniżej poziomu tułowia ułatwia to przemieszczanie się ciała obcego do ust;
40 Zanim przyjedzie pogotowie. Podr cznik do kursu pierwszej pomocy Dokonaj unieruchomienia dwóch stawów s siaduj cych z miejscem z amania Gdy podejrzewasz złamanie, dokonaj unieruchomienia kończyny w taki sposób, by obejmowało ono dwa sąsiadujące z miejscem złamania stawy (np. w przypadku kości łokciowej, leżącej w przedramieniu, będzie to staw łokciowy i nadgarstek), w pozycji zbliżonej do fizjologicznej (normalnej). Zwichni ty staw stabilizuj za pomoc unieruchomienia dwóch ko ci s siaduj cych ze stawem Gdy uraz obejmuje staw (zwichnięcie), staraj się stabilizować dwie sąsiadujące z tym stawem kości (np. gdy uraz dotyczy stawu łokciowego, unieruchomienie powinno obejmować kość ramienną i łokciową, czyli ramię i przedramię) pozycja zależy od doznań bólowych i zakresu możliwego do wykonania ruchu: będzie albo zbliżona do fizjologicznej, albo zastana, dając poczucie maksymalnego komfortu ratowanemu. Pozycją zbliżoną do fizjologicznej w zakresie kończyny górnej jest ręka ułożona pod kątem prostym w stawie łokciowym, jednocześnie przywiedziona do klatki piersiowej jest to optymalne ułożenie w przypadku podejrzenia urazu obojczyka, ramienia, przedramienia, nadgarstka, kości śródręcza i paliczków stanowiących elementy kostne Algorytm 11. Postępowanie w przypadku złamania lub zwichnięcia kończyn
Oparzenia 41 palców. Odpowiednio w zaopatrywaniu kończyny dolnej jest to noga wyprostowana z lekkim zgięciem w stawie kolanowym. Unieruchomienie takie najłatwiej uzyskać przez przywiedzenie kończyny zdrowej do chorej i związanie ich obu razem za pomocą dwóch trzech chust trójkątnych lub innych materiałów opatrunkowych. zmniejszającego ból. Szczególnie istotne wydaje się to w sytuacji, gdy sam będziesz transportował potrzebującą pomocy osobę do szpitala lub poradni ortopedycznej, bowiem większość urazów i obrażeń kończyn górnych, a czasami także dolnych, nie stanowi powodu do zadysponowania zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia. Oparzenia Gdybyś wykorzystywał do unieruchomienia kończyn jakąś szynę, pamiętaj, by profilować ją na zdrowej kończynie poszkodowanej osoby, jeżeli oczywiście nie doszło do uszkodzenia ich obu. Taka technika nie przysparza bólu i zapobiega potencjalnym powikłaniom. Uwzględniając zakres pierwszej pomocy i możliwość stosowania leków sprzedawanych bez recepty, rozważ podanie środka Oparzenie może nastąpić na skutek zadziałania wysokiej temperatury (promieniowanie, dotknięcie gorącego przedmiotu, płomień, wrzątek, para wodna, prąd elektryczny) lub w konsekwencji zetknięcia się z substancją chemiczną. Ciężkość oparzenia zależy do dwóch parametrów: rozległości i głębokości. By ułatwić określanie powierzchni oparzenia, umownie dokonano podziału ludzkiego ciała na 11 płaszczyzn dziewięcioprocentowych: Głowa 9% Klatka piersiowa 9% Brzuch 9% Plecy 2 9% Kończyny górne (każda po 9%) Kończyny dolne (każda 9% przód i 9% tył). Można również założyć, że płaszczyzna dłoni dorosłej osoby poszkodowanej w odniesieniu do powierzchni całości skóry wynosi 1% (algorytm 12).