Sieć Danych Rachunkowych Gospodarstw Rolnych

FADN i Polski FADN Sieć Danych Rachunkowych Gospodarstw Rolnych (ang. Farm Accountancy Data Network) Opracowanie: Dr inż. Zofia Kmiecik-Kiszka

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Rachunkowość w pierwotnej swojej postaci wyrosła z potrzeby wspomożenia pamięci ludzkiej w kontroli zasobów i przebiegu procesów w działalności jednostki gospodarczej. W trakcie długotrwałej ewolucji stała się systemem odzwierciedlania zasobów i działalności jednostki gospodarczej, określonym przez normy prawne, naukę oraz tradycję danego kraju i branży.

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Bardzo często rachunkowość bywa utożsamiana z prowadzeniem zapisów /księgowością/. Jest to jednak daleko idące uproszczenie. Przez pojęcie rachunkowości należy rozumieć całościowy i zwarty system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia i przetwarzania danych oraz prezentowania informacji ekonomiczno-finansowych. Na system rachunkowości składają się : księgowość, rachunek kosztów sprawozdawczość finansowa.

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Księgowość ma za zadanie tworzenie bazy danych dla systemu rachunkowości poprzez prawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Rachunek kosztów obejmuje działania służące odzwierciedleniu procesu zaopatrzenia, produkcji i zbytu w ustalonym przedziale czasu. Sprawozdawczość finansowa obejmuje sporządzenie zestawów informacji wytwarzanych przez system rachunkowości.

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Biorąc pod uwagę zakres i cel rachunkowości wyróżnia się: rachunkowość finansową i zarządczą. Rachunkowość finansowa informuje o stanie finansowomajątkowym gospodarstwa rolnego i osiągniętych wynikach ekonomicznych m.in. wyniku finansowym. Ten rodzaj rachunkowości jest regulowany prawnie przez Ustawę o rachunkowości, prawo podatkowe itp.) Odmianą rachunkowości finansowej, której punktem wyjścia są regulacje prawa podatkowego, a celem jest wyznaczanie zobowiązań podatkowych jest rachunkowość podatkowa.

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania danych Rachunkowość zarządcza dostarcza rolnikowi informacji o efektywności i skuteczności realizacji wyznaczonych planów działalności, co znakomicie ułatwia mu kierowanie gospodarstwem. W odróżnieniu od rachunkowości finansowej, mogą być stosowane odmienne zasady wyceny np. wg bieżących kosztów wytworzenia - co ma szczególne znaczenie w okresie inflacji.

Rachunkowość w rolnictwie W obecnym stanie prawnym rolnicy mają obowiązek lub mogą rozliczać swoje zobowiązania fiskalne m.in. z tytułu podatku dochodowego od prowadzenia działów specjalnych produkcji rolniczej na podstawie ryczałtu lub ewidencji w książce przychodów i rozchodów. z tytułu podatku od towarów i usług (VAT) w sposób ryczałtowy lub przejść na zasady ogólne rozliczania podatku VAT z obowiązkiem prowadzenia ewidencji sprzedaży i zakupów na potrzeby VAT.

Rachunkowość w rolnictwie Branżowa specyfika działalności rolniczej spowodowała wyodrębnienie rachunkowości rolnej z ogólnego systemu rachunkowości. Jedyną bazą danych, w której dane zbierane są według jednolitych zasad, a gospodarstwa tworzą statystycznie reprezentatywną próbę towarowych gospodarstw rolnych jest FADN. Jest on obecnie najważniejszym systemem informacyjnym w gospodarstwie rolnym.

FADN i Polski FADN System był tworzony etapowo; 1. 1965 r. - sześć państw założycielskich utworzyło sieć FADN Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy 2. 1973 r. sieć objęła Wielką Brytanię, Irlandię i Danię 3. 1981 r. dołączyła Grecja 4. 1986 weszła Hiszpania i Portugalia, 5. 1995 r. - Szwecja, Austria, Finlandia 6. 2004 r. do sieci przyłączyły się kolejne kraje: Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia, Czechy, Węgry i Malta. 7. 2007 r. - Rumunia i Bułgaria, 8. 2013 r. - również Chorwacja. Obecnie Sieć Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych (FADN) funkcjonuje na obszarze 28 państw członkowskich Unii Europejskiej.

Cele i okoliczności tworzenia FADN opisano w treści Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Wspólnotę Gospodarczą oraz preambule do rozporządzenia ustanawiającego FADN.

Pierwszy akt prawny to: Rozporządzenia Rady EWG nr 79/65/EWG z dnia 15 czerwca 1965 r. w sprawie utworzenia sieci zbierania danych rachunkowych dotyczących dochodów i działalności gospodarstw rolnych w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej,

Funkcjonowanie FADN w 2014 roku regulują cztery podstawowe przepisy prawne Wspólnoty 1. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1217/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiające sieć zbierania danych rachunkowych o dochodach i działalności gospodarczej gospodarstw rolnych we Wspólnocie Europejskiej ze zm., 2 Rozporządzenie Komisji (WE) nr1242/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające wspólnotową typologię gospodarstw rolnych ze zm., 3 4 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1291/2009 z dnia 18 grudnia 2009 r. dotyczące wyboru gospodarstw przekazujących dane do celów określania dochodów gospodarstw rolnych ze zm., Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 385/2012 z dnia 30 kwietnia 2012 r. w sprawie formatu sprawozdania z gospodarstwa rolnego wykorzystywanego do określania dochodów gospodarstw rolnych oraz analizy ich działalności gospodarczej.

Podstawowe zasady obowiązujące w FADN Rolnik dobrowolnie uczestniczy w systemie FADN Dane z gospodarstw rolnych dostarczane do Komisji są traktowane jako ściśle tajne Danych nie można wykorzystywać dla celów podatkowych

Gospodarstwa uczestniczące w systemie FADN W polu obserwacji FADN wyznaczonym według standardowej produkcji (SO) znajdują się gospodarstwa towarowe, które wytwarzają w danym regionie lub państwie, co najmniej 90% wartości SO. W poszczególnych państwach członkowskich progi wielkości ekonomicznej określające minimalną wielkość gospodarstw rolnych włączanych do pola obserwacji FADN są różne, przede wszystkim z powodu istniejących różnic w strukturze agrarnej.

Minimalne progi wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego, określające pole obserwacji FADN w wybranych państwach członkowskich UE, wyrażone w euro i w hektarach pszenicy oraz w sztukach krów mlecznych (wg SO 2007 ) Kraj Wielkość Progu (euro) SO z ha (euro) pszenica Próg w ha pszenicy SO od szt. (euro) Krowy mleczne Próg w szt. krów Bułgaria 2 000 380 5.3 849 2.4 Cypr 4 000 486 8.2 3 027 1.3 Hiszpania 4 000 565 7.1 2 185 1.8 Litwa 4 000 516 7.8 1 200 3.3 Polska 4 000 692 5.8 1 282 3.1 Austria 8 000 615 13.0 2 300 3.5 Szwecja 15 000 755 19.9 2 877 5.2 Francja 25 000 916 27.3 2 254 11.1 Holandia 25 000 1 240 20.2 2 540 9.8 Niemcy 25 000 995 25.1 1 869 13 4 Słowacja 25 000 567 44.1 1 928 13.0 Wielka Brytania 25 000 1 187 21.1 2 533 9.9

Liczebność próby FADN w wybranych państwach członkowskich UE 2011r. Kraj Liczba gospodarstw Udział w FADN % Bułgaria 2 202 2.6 Cypr 500 0.6 Hiszpania 8 700 10.1 Litwa 1 000 1.2 Polska 12 100 14.1 Austria 2 000 2.3 Szwecja 1 025 1.2 Francja 7 470 8.7 Holandia 1 500 1.7 Niemcy 8 800 10.2 Słowacja 523 0.6 Wielka Brytania 2 500 2.9.... Razem FADN UE 85 876 100

Wspólnotowa Typologia Gospodarstw Rolnych Od 2010 roku wykorzystywany do tej pory parametr standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM), zastąpiono parametrem standardowej produkcji (SO). Dla zapewnienia lepszej obiektywizacji parametru SO, wydłużono o 2 lata jego okres referencyjny (z 3 do 5 lat). Dla potrzeb klasyfikacji gospodarstw pod względem wielkości ekonomicznej gospodarstwa, dotychczas używaną europejską jednostkę wielkości (ESU), stanowiącą równowartość 1200 euro standardowej nadwyżki bezpośredniej, zamieniono wartością standardowej produkcji wyrażonej w euro (EUR).

Standardowa produkcja (SO) Standardowa produkcja (SO) dotycząca danej uprawy lub zwierzęcia to średnia z 5 lat wartość produkcji określonej działalności rolniczej (roślinnej lub zwierzęcej) uzyskana z jednego hektara lub od jednego zwierzęcia, w ciągu 1 roku, w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych.

Sposób obliczania wartości produkcji z działalności roślinnej dla potrzeb współczynnika standardowej produkcji Standardowa produkcja = produkt główny (np. ziarno pszenicy) + produkt uboczny (np. słoma)

Sposób obliczania wartości produkcji z działalności zwierzęcej dla potrzeb współczynnika standardowej produkcji Standardowa produkcja = produkt główny (np. mleko) + produkt uboczny (np. mięso) - koszt wymiany stada (np. odpowiednia część wartości jałówki cielnej)

Wspólnotowa Typologia Gospodarstw Rolnych WTGR narzuca konieczność obliczania zestawów współczynników SO dla każdego regionu rolniczego i dla każdej prowadzonej w gospodarstwie działalności produkcji roślinnej i zwierzęcej. Listę działalności rolniczych, dla których konieczne jest obliczenie SO ustala Komisja UE Przy zastosowaniu współczynników Standardowej Produkcji gospodarstwa rolne klasyfikowane są według dwóch charakterystyk: A. Wielkości ekonomicznej, B. Typu rolniczego.

Wielkość ekonomiczna gospodarstwa Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego określana jest jako suma wartości Standardowych Produkcji (SO) wszystkich działalności rolniczych występujących w gospodarstwie. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa Wyrażana jest wartością SO w euro.

Procedura określania wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych Etap I Ustalenie działalności produkcyjnych realizowanych w gospodarstwie rolnym. Etap II Ustalenie fizycznego rozmiaru poszczególnych działalności produkcyjnych realizowanych w gospodarstwie rolnym (liczba hektarów lub liczba zwierząt). Etap III Przemnożenie rozmiaru każdej z działalności produkcyjnej gospodarstwa przez odpowiedni współczynnik SO dla obliczenia wartości standardowej produkcji z każdej działalności realizowanej w gospodarstwie. Etap IV Zsumowanie wartości standardowej produkcji z wszystkich działalności realizowanych w gospodarstwie. Uzyskany wynik odzwierciedla wartość standardowej produkcji całego gospodarstwa rolnego, informuje o wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego wyrażonej w europejskiej jednostce monetarnej (euro).

Grupowanie gospodarstw rolnych według wielkości ekonomicznej (euro), klasyfikacja ES6 nes6 nes9 nes Zakres w tys. euro 1 Bardzo małe 1 Bardzo małe 1 < 2 000 2 2 000 < 4 000 3 4 000 < 8 000 2 Małe 2 Małe 4 8 000 < 15 000 3 Małe 5 15 000 < 25 000 3 Średnio-małe 4 Średnio-małe 6 25 000 < 50 000 4 Średnio-duże 5 Średnio-duże 7 50 000 < 100 000 5 Duże 6 Duże 8 100 000 250 000 7 Duże 9 250 000 < 500 000 6 Bardzo duże 8 Bardzo duże 10 500 000 <750 000 11 750 000 < 1 000 000 9 Bardzo duże 12 1 000 000 < 1 500 000 13 1 500 000 < 3 000 000 14 3 000 000

Grupowanie gospodarstw rolnych według typów rolniczych Typ rolniczy gospodarstwa rolnego określany jest na podstawie udziału poszczególnych działalności rolniczych w tworzeniu całkowitej wartości SO gospodarstwa. Zgodnie z nowymi zasadami WTGR systematyka typów rolniczych gospodarstw rolnych jest 3-szczeblowa i odzwierciedla system produkcji gospodarstwa.

Grupowanie gospodarstw rolnych według typów rolniczych W formule ustalania typów rolniczych mają zastosowanie dwie wartości progowe wynoszące: 1/3 i 2/3 całkowitej wartości SO. Zgodnie z tą formułą, gospodarstwa w których żadna z działalności nie przekracza 1/3 SO są określane jako,,mieszane, te w których udział dwóch działalności zawiera się w przedziale od 1/3 do 2/3 SO noszą miano,,dwubiegunowych, natomiast te w których udział jednej grupy działalności przekracza 2/3 SO, nazywane są specjalistycznymi.

Grupowanie gospodarstw rolnych według typów rolniczych W zależności od pożądanego stopnia dokładności, typy rolnicze gospodarstw są dzielone na: 8 typów ogólnych i grupę gospodarstw niesklasyfikowanych (oznaczanych z użyciem jednego znaku), 21 typów podstawowych i grupę gospodarstw niesklasyfikowanych (oznaczanych z użyciem dwóch znaków), 61 typów szczegółowych i grupę gospodarstw niesklasyfikowanych (oznaczanych z użyciem trzech znaków).

Główne typy rolnicze (GTF) gospodarstw rolnych we WTGR Nr typu Nazwa typu 1 Specjalizujące się w uprawach polowych 2 Specjalizujące się w uprawach ogrodniczych (warzyw, truskawek, kwiatów i roślin ozdobnych), grzybów i w szkółkarstwie 3 4 5 Specjalizujące się w uprawie drzew i krzewów owocowych (uprawy trwałe) Specjalizujące się w chowie zwierząt żywionych paszami objętościowymi Specjalizujące się w chowie zwierząt żywionych paszami treściwymi 6 Mieszane - różne uprawy 7 Mieszane - różne zwierzęta 8 Mieszane - różne uprawy i zwierzęta 9 Gospodarstwa niesklasyfikowane

Np. Typ rolniczy gospodarstw specjalizujących się w chowie zwierząt żywionych paszami treściwymi Kod Rodzaj typu Nazwa typu 5 ogólny 51 podstawowy Specjalizujące się w chowie zwierząt żywionych paszami treściwymi Specjalizujące się w chowie trzody chlewnej 512 szczegółowy Specjalizujące się w tuczu trzody chlewnej

Klasyfikacja wg kryterium udziału działalności gospodarczej innej niż rolnicza bezpośrednio związanej z gospodarstwem (OGA), w całkowitych przychodach gospodarstwa rolnego (rolnictwo + OGA + dopłaty bezpośrednie). OGA to działalność, w ramach której wykorzystywane są albo zasoby gospodarstwa rolnego (ziemia, budynki, maszyny itp.) albo produkty tego gospodarstwa. W zależności od tego, jaki procent całkowitych przychodów gospodarstwa stanowi OGA, dane gospodarstwo zaliczane jest do jednej z trzech klas OGA. Zarówno wielkość ekonomiczna jak i typ rolniczy nie uwzględniają OGA

Klasy OGA gospodarstw rolnych w typologii Unii Europejskiej Klasy Tytuł Zakres w % I Typowo rolnicze 0 % 10 II Mieszane z przewagą produkcji rolniczej 10 < % 50 III Mieszane z przewagą OGA 50 < % < 100

Grupowanie gospodarstw rolnych według powierzchni użytków rolnych (UR) Lp. Wyszczególnienie Powierzchnia użytków rolnych w ha 1. Bardzo małe UR 5 2. Małe 5 > UR 10 3. Średnio małe 10 > UR 20 4. Średnio duże 20 > UR 30 5. Duże 30 > UR 50 6. Bardzo duże UR > 50

Podstawa prawna Polskiego FADN Podstawą prawną Polskiego FADN jest Ustawa o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych z 29 listopada 2000 r. z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 3 z 2001 r. poz. 20). Ustawa weszła w życie z dniem uzyskania przez Polskę statusu członka UE tj. z dniem 1 maja 2004 roku.

Systematyka regionów FADN w Polsce od roku 2013

Struktura organizacyjna Polskiego FADN (2013r) Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa (Sieć Danych Rachunkowości Rolnej (FADN) - BRUKSELA Komitet Krajowy FADN Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - WARSZAWA Agencja Łącznikowa FADN Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, - WARSZAWA Wojewódzkie Biuro Rachunkowe 16 ośrodków doradztwa rolniczego Lokalne Biuro Rachunkowe 1 770 doradców do spraw rachunkowości (pracownicy wojewódzkich biur rachunkowych) Gospodarstwo rolne 12 213

Cele Polskiego FADN Cel główny Polskiego FADN Dostarczanie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych do Sieci Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych - FADN

Cele pośrednie Polskiego FADN 1. Dostarczanie danych ośrodkom decyzyjnym RP 2. Dostarczanie danych dla organizacji przedstawicielskich rolników. 3. Dostarczanie danych dla środowiska naukowobadawczego

Cele pośrednie Polskiego FADN 4. Dostarczanie danych dla pracowników zajmujących się udzielaniem porad dla rolników 5. Dostarczanie danych dla rolników uczestniczących w Polskim FADN

Dokumenty Polskiego FADN Dla gospodarstw rolnych nie prowadzących rachunkowości zgodnie z Ustawą o rachunkowości 1 2 3 4 5 6 7 8 Instrukcja Prowadzenia Zapisów w Książkach Rachunkowych, Instrukcja Kodowania i Wykazy Kodów, Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego, Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego (SWAiZ), Książka Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego (KWiW), Książka Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym (KOiZ), FADN i Polski FADN Informacja dla rolników uczestniczących w prowadzeniu rachunkowości dla potrzeb Polskiego FADN.

Dokumenty Polskiego FADN Dla gospodarstw zobowiązanych do prowadzenia rachunkowości zgodnie z Ustawą o rach. Kwestionariusz ankiety : Badanie Dochodów Gospodarstw Rolnych w ramach Systemu Zbierania i Wykorzystywania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych wypełniany przez pracownika Biura Rachunkowego (ODR) na podstawie sprawozdań finansowych i wywiadu z kierownikiem gospodarstwa rolnego.

Literatura 1. FADN i Polski FADN (Sieć danych rachunkowych gospodarstw rolnych i system zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych) Opracowali: L. Goraj, E. Olewnik ; Warszawa, wrzesień 2013. 2. Wyniki Standardowe 2011 uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN Część I. Wyniki Standardowe Opracował zespół: M. Bocian, B. Malanowska; Warszawa 2013. 3. Informacja dla rolników uczestniczących w prowadzeniu rachunkowości dla potrzeb Polskiego FADN Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Kierownik Zakładu Rachunkowości Rolnej dr inż. Zbigniew Floriańczyk, Warszawa 2013.