Protokół kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Środowiskowym Domu Samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi Przyszłość w Koszalinie Jednostka kontrolowana: Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie ul. Zwycięstwa 119 75-601 Koszalin Podmiot prowadzący: Fundacja na Rzecz Osób z Zaburzeniami Psychicznymi Nowe Życie w Koszalinie Podmiot zlecający: Prezydent Miasta Koszalina Kierownik jednostki: Bohdan Statkiewicz Kierownik Środowiskowego Domu Samopomocy Przyszłość w Koszalinie Kontrolujący: Ewa Golińczak Kierownik Oddziału ds. Nadzoru i Kontroli w Pomocy Społecznej w Wydziale Spraw Społecznych Dobrosława Woś inspektor wojewódzki w Wydziale Spraw Społecznych Małgorzata Lewińska starszy inspektor wojewódzki w Wydziale Spraw Społecznych, Iwona Lorenc starszy inspektor wojewódzki w Wydziale Spraw Społecznych, na podstawie upoważnienia Nr 34/2013 z dnia 15 października 2013 r. (akta kontroli str. 1) Data rozpoczęcia i zakończenia kontroli: kontrolę przeprowadzono w dniach 21-22 października 2013 r. Przedmiot i okres kontroli : Organizacja i funkcjonowanie środowiskowego domu samopomocy. Kontrolą objęto okres od 1 stycznia 2012 r. do dnia kontroli. Ustalenia zawarte w protokole oparto o informacje udzielone przez kierownika jednostki, skontrolowaną dokumentację oraz oględziny placówki. Prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi należy do zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminie (art. 18 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.). Zgodnie z art. 22 pkt. 1 przywołanej ustawy ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego jest zadaniem wojewody. Sposób funkcjonowania środowiskowych domów samopomocy, kwalifikacje osób świadczących usługi oraz standardy usług świadczonych przez domy określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz.U. Nr 238 poz.1586), które weszło w życie 1 stycznia 2011 r. 0
USTALENIA OGÓLNE DOTYCZĄCE ZASAD FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie rozpoczął działalność w grudniu 2004 r. Do 1 marca 2012 r. funkcjonował jako dział Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Koszalinie. Od 1 marca 2012 r. zadanie realizowane jest przez Fundację na Rzecz Osób z Zaburzeniami Psychicznymi Nowe życie w Koszalinie jako zadanie zlecone przez Prezydenta Miasta Koszalina w drodze otwartego konkursu ofert, na podstawie ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2010 r. Nr 234 poz. 1536 z późn. zm.). Fundacja ustanowiona została w dniu 21 lutego 2008 r. Statutowym celem Fundacji są działania zmierzające do poprawy warunków opieki medycznej i socjalnej nad osobami z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz profilaktyki w zakresie zdrowia psychicznego i uzależnień, oraz działalność edukacyjno-szkoleniowa. (akta kontroli str.9-14) W kontrolowanym okresie zadane zlecono na podstawie następujących umów: Umowa o powierzenie realizacji zadania publicznego pod nazwą Prowadzenie Środowiskowego Domu Samopomocy w Koszalinie typu A i C z dnia 24 lutego 2012r. (termin realizacji zadania publicznego do 31 grudnia 2012 r.), Umowa o powierzenie realizacji zadania publicznego pod nazwą Prowadzenie Środowiskowych Domów Samopomocy w Koszalinie typu A i C z dnia 28 grudnia 2012 r. (termin realizacji zadania publicznego do 31 grudnia 2015 r.). (akta kontroli str.15-30) Na podstawie ww. umów Fundacja Nowe życie prowadzi w Koszalinie ponadto Środowiskowy Dom Samopomocy Odrodzenie, mieszczący się przy ul. Odrodzenia 34 na 25 miejsc. Zgodnie z 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy sposób funkcjonowania domu winny określać następujące dokumenty: statut domu, regulamin organizacyjny domu, program działalności i plan pracy na dany rok. Kontrolowana jednostka posiada opracowany statut, regulamin organizacyjny, programy działalności (odrębnie dla typu A i typu C) oraz plany pracy na 2013 rok. Dokumenty zostały uzgodnione z Wojewodą Zachodniopomorskim (pismo z dnia 12 marca 2013 r.). Brak informacji o przekazaniu ww. dokumentów do akceptacji do Prezydenta Miasta Koszalina. Nie opracowany został plan pracy na 2012 r. Bezpośredni nadzór nad funkcjonowaniem środowiskowego domu samopomocy sprawuje kierownik ŚDS Przyszłość, którym jest Pan Bohdan Statkiewicz, pełniący tę funkcję od 2004 r. TYP DOMU, LICZBA MIEJSC I FREKWENCJA Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie jest placówką typu AC, a więc przeznaczony jest dla osób: przewlekle psychicznie chorych, wykazujących inne przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej są zaliczane do zaburzeń psychicznych, z wyłączeniem osób czynnie uzależnionych od środków psychoaktywnych. 1
Ośrodek dysponuje 30 miejscami, przeznaczonymi dla mieszkańców Miasta Koszalina. Na dzień 30 września 2013 r. wydanych było 31 decyzji kierujących. Wg stanu na dzień kontroli uczestnikami środowiskowego domu samopomocy było 18 mężczyzn i 13 kobiet. Dwie osoby są ubezwłasnowolnione, trzy osoby ponoszą odpłatność za pobyt zgodnie z art. 51b ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Pięć osób nie jest w pełni sprawnych ruchowo. (akta kontroli str.31-34) Zajęcia odbywają się wspólnie lub w grupach kilku-osobowych. Dobór grupy i rodzaj zajęć ustalany jest na zebraniu społeczności w zależności od preferencji uczestników. Na podstawie list obecności stwierdzono, że frekwencja na zajęciach wynosiła: w lutym 2013 r. 79%. w czerwcu 2013 r. 80%, we wrześniu 2013 r. 74%, Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie działa od poniedziałku do piątku w godzinach od 7 00 do 15 00. Na podstawie przedstawionego dziennego planu zajęć stwierdza się, że kontrolowana placówka spełnia wymogi określone w 6 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy, zgodnie z którymi dom powinien zapewniać co najmniej 6 godzin zajęć z uczestnikami. (akta kontroli str.35) W okresie od 5 sierpnia 2013 r. do 23 sierpnia 2013 r. nastąpiła przerwa w funkcjonowaniu domu, uzgodniona z uczestnikami domu, o której poinformowano Wydział Spraw Społecznych ZUW pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. POMIESZCZENIA I WYPOSAŻENIE Środowiskowy dom samopomocy zlokalizowany jest przy ul. Zwycięstwa 119, w centrum Koszalina. Do 1 marca 2013 r. działalność prowadzona była na ul. Łużyckiej 12A. W związku z rozpoczęciem realizacji zadania przez Fundację Nowe życie środowiskowy dom samopomocy przeniesiony został do budynku wykorzystywanego przez Fundację. Placówka mieści się w piętrowym budynku, w którym funkcjonuje także Centrum Zdrowia Psychicznego podmiot prowadzący działalność leczniczą oraz apteka. Budynek stanowi własność spółki CD-Med (Regon 331463710). Pomieszczenia zostały przekazane Fundacji Nowe życie w Koszalinie na podstawie umowy najmu z dnia 29 lutego 2012 r. Budynek pozbawiony jest barier architektonicznych: przy wejściach do budynku są podjazdy dla wózków inwalidzkich, zamontowana jest także winda. Środowiskowy Dom Samopomocy zajmuje pomieszczenia na parterze i piętrze budynku. Łączna powierzchnia pomieszczeń śds wynosi 384,88 m 2. (akta kontroli str.36-38) W Środowiskowym Domu Samopomocy w Koszalinie znajdują się następujące pomieszczenia: 1. parter: pomieszczenie kuchenne, pomieszczenie gospodarcze (spiżarnia), jadalnia, sala ćwiczeń, pracownia majsterkowicza, 3 pomieszczenia magazynowe, pracownia plastyczna, pracownia rękodzieła, toaleta; 2
2. piętro: sala ogólna, pokój psychologa, pokój kierownika, pracownia komputerowa, szatnia, pokój socjalny, pokój wypoczynkowy, pomieszczenie gospodarcze, pracownia krawiecka, trzy toalety (osobno dla personelu). Placówka spełnia standard określony w 18 pkt 2 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy, odnośnie powierzchni użytkowej przypadającej na 1 uczestnika oraz odnośnie liczby i rodzaju pomieszczeń wymienionych w 18 pkt 5 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy. Placówka posiada sprzęt gospodarstwa domowego (lodówka, pralka, zmywarka, kuchenka), komputery, sprzęt do zajęć sportowych, materiały do zajęć plastycznych, sprzęt stolarski. ŚDS nie posiada zagospodarowanego terenu rekreacyjnego. STRUKTURA ZATRUDNIENIA W Środowiskowym Domu Samopomocy Przyszłość w Koszalinie na podstawie umowy o pracę zatrudnionych jest 5 osób (w wymiarze pełnego etatu): 4 instruktorów terapii zajęciowej oraz kierownik. Dodatkowo na umowę-zlecenie zatrudniono osobę do prowadzenia zajęć nauki języka angielskiego w wymiarze 2 godzin w tygodniu (0,05 etatu). (akta kontroli str.39-41) Zgodnie z 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy wskaźnik zatrudnienia zespołu wspierająco-aktywizującego powinien wynosić nie mniej niż 1 etat na 7 uczestników w domu typu A oraz nie mniej niż 1 etat na 5 uczestników w domu typu B lub C. Wyliczony w powyższy sposób wskaźnik zatrudnienia dla Środowiskowego Domu Samopomocy w Koszalinie wynosi 4,91 etatu Stan zatrudnienia zespołu wspierającoaktywizującego w Środowiskowym Domu Samopomocy w Koszalinie wynosi 5,05 etatu a zatem jest zgodny ze standardem zatrudnienia określonym w rozporządzeniu w sprawie środowiskowych domów samopomocy. Kierownik jednostki posiada kwalifikacje określone w 9 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy, natomiast nie posiada specjalizacji z zakresu pomocy społecznej, wymaganej na podstawie art. 122 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę posiadają odpowiednie do zajmowanego stanowiska kwalifikacje oraz staż pracy na stanowisku związanym z bezpośrednim kontaktem z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Robocze spotkania zespołu wspierająco-aktywizującego odbywają się na bieżąco, spotkania nie są protokołowane. W kontrolowanym okresie nie zorganizowano szkoleń wewnętrznych dla pracowników domu. ŚWIADCZONE USŁUGI Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie jest dziennym ośrodkiem wsparcia dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi, mających trudności w samodzielnej egzystencji i funkcjonowaniu społecznym. Na podstawie programu działalności ŚDS, rozkładu tygodniowego zajęć oraz dzienników pracy zespołu wspierająco-aktywizującego stwierdzono, że w kontrolowanej placówce realizowane są następujące działania wspierająco-aktywizujące: 1. Trening funkcjonowania w codziennym życiu, w tym: trening kulinarny (planowanie i przygotowywanie posiłków, obsługa urządzeń AGD, nauka bhp przy pracach domowych), trening nauki higieny i dbałości o wygląd zewnętrzny, 3
trening umiejętności praktycznych (prasowanie, szycie, sprzątanie, korzystanie z internetu, poligrafia, obsługa telefonu, korzystanie z edytorów tekstu i arkusza kalkulacyjnego, naprawa mebli, nauka języka angielskiego), trening gospodarowania własnymi środkami finansowymi (sporządzanie listy zakupów, robienie zakupów). 2. Trening umiejętności interpersonalnych i rozwiązywania problemów, w tym kształtowanie pozytywnego wizerunku oraz pozytywnych relacji z otoczeniem (zebrania społeczności, zajęcia psychoedukacyjne, rozwiązywanie konfliktów, grupa Asertywność ). 3. Trening umiejętności spędzania czasu wolnego (udział w spotkaniach i imprezach integracyjnych, biblioterapia, redagowanie gazetki, warsztaty teatralne). 4. Terapia zajęciowa (zajęcia plastyczne, rękodzieło, zajęcia komputerowe, stolarstwo). 5. Terapia ruchowa: zajęcia sportowe, siłownia, turystyka i rekreacja. 6. Pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, np. w uzyskaniu świadczeń z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Koszalinie. 7. Pomoc w dostępie do niezbędnych świadczeń zdrowotnych (pomoc w dotarciu do lekarza). 8. Niezbędna opieka dostosowana do indywidualnych potrzeb. 9. Działania przystosowujące do podjęcia zatrudnienia: realizacja projektu pn. Klub Samopomocy Aktywność i praca, polegającego na nauce aktywnego poszukiwania pracy, pisania CV, udziału w rozmowie kwalifikacyjnej. Środowiskowy Dom Samopomocy w Koszalinie nie zatrudnia psychologa. Usługi psychologiczne świadczone są przez osoby zatrudnione w Centrum Zdrowia Psychicznego, znajdującego się na parterze budynku, współpracującego z śds, w ramach świadczeń NFZ. Jedną z form działania podejmowanych przez uczestników śds jest redagowanie i wydawanie Gazetki Słonecznej miesięcznika poświęconego problematyce zaburzeń psychicznych. W 2013 r. środowiskowy dom samopomocy realizuje projekt w ramach Programu Ministra Pracy i Polityki Społecznej Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi, pn. Warsztaty dziennikarskie. Projekt polega na udziale uczestników śds w profesjonalnych warsztatach dziennikarskich. Uczestnicy środowiskowego domu samopomocy mogą rozwijać swoje zainteresowania w sekcjach: telewizyjno-filmowej, turystyczno-krajoznawczej, sportowej, muzycznej i sekcji literatury. Codziennie podczas zebrań społeczności odbywa się prezentacja przygotowywana przez poszczególne sekcje. ŚDS nawiązał współpracę z Bałtyckim Teatrem Dramatycznym w Koszalinie, dzięki której uczestnicy śds otrzymują bezpłatne bilety na spektakle teatralne, w 2013 były to: Intryga oraz Na Arce o ósmej. Ciekawą inicjatywą ŚDS jest cykl Gość w Dom organizowanie spotkań ze znanymi osobami z lokalnej społeczności, pisarzami, podróżnikami. Uczestnicy ŚDS biorą także udział w imprezach kulturalnych, które odbywają sia na terenie Koszalina, takich jak: Przegląd Młodych Muzyków, Akademia Filmowców, szkoła tańca, X Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja, teatr Muzyczny Muzykorama. Sprawozdanie z działalności Środowiskowego Domu Samopomocy Przyszłość za 2012 rok zostało sporządzone i przekazane do Wojewody Zachodniopomorskiego. 4
ŚDS umożliwia uczestnikom spożywanie posiłku przygotowywanego w ramach treningu kulinarnego, który jest nieodpłatny (zupy, zapiekanki, kanapki, ciasto). Placówka nie zapewnia usług transportowych, uczestnicy docierają na zajęcia samodzielnie, transportem publicznym lub prywatnym. Trzy osoby są przywożone przez członków rodzin. Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie współpracuje ze Środowiskowym Domem Samopomocy Odrodzenie w Koszalinie, Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Koszalinie, Stowarzyszeniem Osób Niepełnosprawnych Ich Rodzin i Przyjaciół Przystań w Koszalinie, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Koszalinie, Biblioteką Publiczną w Koszalinie, Muzeum Regionalnym w Koszalinie, Politechniką Koszalińską, Powiatowym Urzędem Pracy w Koszalinie, poradniami zdrowia psychicznego i szpitalami. W 2013 roku uczestnicy brali udział także w licznych wernisażach, plenerach malarskich, spływie kajakowym, wycieczce do Jamna, na Górę Chełmską, do Lubiatowa. Udział uczestników w imprezach integracyjnych, sportowych i turystycznych dokumentowany jest w Kronice Domu. DOKUMENTACJA ZBIORCZA I INDYWIDUALNA W celu dokumentowania świadczonych usług prowadzona jest dokumentacja zbiorcza oraz indywidualna uczestników. Dokumentację zbiorczą stanowią: 1. lista obecności, zawierająca następujące informacje: imię i nazwisko, dni miesiąca, zaznaczenie obecności podpis uczestnika (wszystkie osoby podpisują się samodzielnie). 2. dzienniki dokumentujące pracę zespołu wspierająco-aktywizującego, odrębnie dla każdego terapeuty, zawierające następujące informacje: imię i nazwisko osoby prowadzącej, plan pracy na dany rok ogólny dla całego środowiskowego domu samopomocy, wykaz osób uczęszczających na zajęcia, tematyka zajęć i forma ich realizacji w układzie dziennym (rodzaj realizowanego treningu), podpis osoby przeprowadzającej zajęcia. W ŚDS prowadzone są 4 dzienniki zajęć, szczegółowo poddano analizie dwa, na podstawie których stwierdzono, że w 2013 roku realizowane były m.in. następujące zajęcia: 1. Pracownia majsterkowicza i pracownia komputerowo-poligraficzna: nauka korzystania z programu OpenOffice, Google, Corell, kopiowanie zdjęć, poligrafia, obsługa telefonu, nauka korzystania z arkuszy kalkulacyjnych, obsługa strony internetowej, ćwiczenia w pisaniu, stolarstwo, wykonywanie ozdob z drewna, naprawa mebli, ustawianie nagłośnienia. 2. Pracownia plastyczna i rękodzieła: prace z bibuły, figury ze styropianu, wykonywanie witrażu, robienie masek karnawałowych, haft na kanwie, słuchanie płyt, ziołoterapia, gra w Scrabble, dyskusja na temat filmów, zajęcia sekcji literackiej Środowiskowy Dom Samopomocy Przyszłość w Koszalinie nie prowadzi ewidencji uczestników wymaganej na podstawie 24 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy. 5
Zgodnie z 24 ust. 2 rozporządzenia w sprawie środowiskowych domów samopomocy dokumentację indywidualną stanowią w szczególności: kopia decyzji kierującej do domu, kopia orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, indywidualny plan postępowania wspierająco-aktywizującego, opinie specjalistów, notatki pracowników zespołu wspierająco-aktywizującego dotyczące aktywności uczestnika, jego zachowań, motywacji do udziału w zajęciach oraz inne dokumenty mające zastosowanie przy opracowaniu indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego. Zgodnie z 13 ust. 1 indywidualny plan postępowania wspierająco-aktywizującego jest realizowany w porozumieniu z uczestnikiem lub opiekunem. Skontrolowano losowo wybrane teczki z dokumentacją uczestników przyjętych do środowiskowego domu samopomocy na podstawie następujących decyzji: 6/1733/2013 z dnia 28.01.2013 r. 45/1365/2013 z dnia 23.01.2013 r. 5/10435/2013 z dnia 26.07.2013 r. 170/5275/2013 z dnia 25.03.2013 r. 55/1617/2013 z dnia 25.01.2013 r. 21/19361/2012 z dnia 28.12.2012 r. 9/18/13 z dnia 2.01.2013 r. 157/2228/2013 z dnia 31.01.2013 r. 41/2289/2013 z dna 31.01.2013 r. 8/9067/2013 z dnia 27.06.2013 r. Skontrolowana dokumentacja indywidualna nie zawierała informacji o zapoznaniu się uczestnika z regulaminem, informacji o uzgodnieniu terminu przyjęcia do domu, indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego, oceny realizacji indywidualnego planu, notatek pracowników zespołu wspierająco-aktywizującego i opinii specjalistów. Nie są tworzone indywidualne plany wspierająco-aktywizujące oraz ich ocena. Pierwsza decyzja kierująca do środowiskowego domu samopomocy wydawana jest na okres do 3 miesięcy. Decyzje kontynuujące wydawane są na czas określony, na okres jednego roku. Zgodnie z 26 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz.U. Nr 238 poz. 1586) termin dostosowania domów do wymaganych standardów upływa z dniem 31 grudnia 2014 r. Przeprowadzenie kontroli zostało odnotowane w księdze ewidencji kontroli Środowiskowego Domu Samopomocy Przyszłość w Koszalinie pod numerem 1. Przed podpisaniem protokołu kontroli, kontrolowany może zgłosić zastrzeżenia na piśmie co do jego treści, w ciągu 7 dni od daty otrzymania do podpisu. Odmowa podpisania protokołu powinna być poprzedzona złożeniem pisemnych wyjaśnień przyczyn odmowy, co nie stanowi przeszkód do wszczęcia postępowania pokontrolnego. 6
Protokół sporządzono w dniu 4 listopada 2013 r. w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których egzemplarz oznaczony nr 1 pozostaje w jednostce kontrolowanej. Miejscowość i data podpisania protokołu... Kierownik jednostki kontrolowanej. Kontrolujący Oświadczam, że w dniu. zostałem/łam zapoznany z treścią protokołu oraz otrzymałem/łam jeden jego egzemplarz... Kierownik jednostki kontrolowanej 7