Janusz Sierosławski Instytut Psychiatrii i Neurologii UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ SZKOLNĄ MIASTA WROCŁAW EUROPEJSKI PROGRAM BADAŃ ANKIETOWYCH W SZKOŁACH NA TEMAT UŻYWANIA ALKOHOLU I NARKOTYKÓW ESPAD WROCŁAWSKIE FORUM DS. UZALEŻNIEŃ i PRZEMOCY Wrocław, 25.11.16 Badanie zostało sfinansowane przez Zarząd Miasta Wrocław
Wprowadzenie Badania ankietowe w szkołach dostarczają informacji o rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych Zmiany w tym zakresie jako wskaźnik efektów realizacji działań zapobiegawczych stąd potrzeba monitorowania ESPAD - ogólnopolskie badanie ankietowe realizowane w maju-czerwcu 1995 r., 1999 r., 3 r., 7 r., 11 r. oraz obecnie, w 15 r., wśród uczniów dwóch roczników - wiek: 15-16 lat i 17-18 lat w ramach międzynarodowego projektu badawczego Od 11 r. Wrocław dołącza do tych badań z osobną próbą reprezentatywną dla miasta
Cel badań Ocena rozmiarów zjawiska używania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkolnej Identyfikacja i pomiar czynników wpływających na rozmiary zjawiska, zarówno po stronie popytu jak podaży Śledzenie trendów w zakresie używania substancji przez młodzież oraz czynników warunkujących to zjawisko
Przedmiot badań Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Wzory picia alkoholu Rozmiary zjawiska nietrzeźwości Rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych Ocena dostępności substancji legalnych i nielegalnych Postawy wobec różnych substancji psychoaktywnych Wybrane wyniki jako przedmiot prezentacji
Metoda W 15 r. badanie zrealizowano na próbie losowej młodzieży trzecich klas gimnazjów i drugich klas szkół ponadgimnazjalnych W badaniu zastosowano wystandaryzowany kwestionariusz do samodzielnego wypełniania przez uczniów W ankiecie pytano o osobiste doświadczenia z każdą z substancji osobno wymieniając ich nazwy W badaniu zadbano o zapewnienie anonimowości zarówno na poziomie pojedynczych uczniów jak i całych szkół
Picie napojów alkoholowych w 15 r. (wiek 15-16 lat) O d s e t k i b a d a n y c h 8 6 4 82 W życiu 84 69 72 W ciągu 12 miesięcy W ciągu 3 dni 45 Wrocław 49 Polska Janusz Sierosławski, Instytut Psychiatrii i Neurologii
Picie napojów alkoholowych w czasie ostatnich 3 dni (wiek 15-16 lat) 7 O d s e t k i b a d a n y c h 65 6 55 5 45 4 66 61 61 63 6 61 58 56 57 58 Wrocław 5 49 Polska 47 Europa 45 1995 1999 3 7 11 15
Picie napojów alkoholowych w czasie ostatnich 3 dni wg płci (wiek 15-16 lat) 7 Chłopcy Dziewczęta 6 5 4 43 47 46 49 52 49 5 47 49 46 3 Wrocław Poznań Bydgoszcz Polska Europa
Nietrzeźwość oraz silne upijanie się, tzn. wypicie tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, w czasie ostatnich 3 dni przed badaniem (wiek 15-16 lat) 4 4 35 3 31 29 35 3 25 15 24 Silne upijanie się Polska Silne upijanie się Wrocław 22 14 21 17 13 11 25 15 5 Przekraczanie prog nietrzeźwości Polska 1995 1999 3 7 11 15 5
Silne upicie się w czasie ostatnich 12 miesięcy, tzn. wypicie tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać (wiek 15-16 lat) - 15 r. 4 35 3 25 Chłopcy 28 23 24 24 Dziewczęta 26 31 29 3 26 27 15 5 Wrocław Poznań Bydgoszcz Polska Europa
Postrzegana dostępność napojów alkoholowych - odsetek badanych, którzy wybrali odpowiedź: bardzo łatwe do zdobycia (wiek 15-16 lat) 6 O d s e t k i 4 46 49 33 4 31 33 b a d a n y c h Piwo Wino Wódka 15 11
Zakupy napojów alkoholowych w czasie ostatnich 3 dni przed badaniem (wiek 15-16 lat) 6 5 4 3 21 54 13 43 37 35 Wrocław Piwo Wrocław wino Wrocław wódka Polska Piwo Polska wino Polska wódka 28 25 17 17 16 15 15 8 8 6 7 3 7 11 15 6 5 4 3
Brak pozwolenia ze strony rodziców na picie napojów alkoholowych (odsetki uczniów w wieku 15-16 lat) - 15 r. 7 6 5 4 47 Ojciec 49 Matka 46 45 42 45 55 58 3 Wrocław Poznań Bydgoszcz Polska
Używanie substancji nielegalnych kiedykolwiek w życiu (wiek 15-16 lat) - 15 r. 5 15 25 3 Przetwory konopi 25 28 Amfetamina 4 5 Halucynogeny Crack 3 2 3 6 Wrocława Polska Kokaina 3 4 Heroina 2 3 Ecstasy 3 4
Używanie przetworów konopi chociaż raz, kiedykolwiek w życiu (wiek 15-16 lat) 35 3 25 15 5 33 28 24 25 19 16 17 18 17 15 11 Wrocław Polska Europa 1995 1999 3 7 11 15
Używanie przetworów konopi chociaż raz, kiedykolwiek w życiu (wiek 15-16 lat) - 15 r. 4 35 3 25 15 29 26 Chłopcy 22 16 Dziewczęta 3 32 3 21 19 14 5 Wrocław Poznań Bydgoszcz Polska Europa
Używanie przetworów konopi w czasie ostatnich 3 dni (wiek 15-16 lat) 18 16 14 12 8 6 4 2 Polska Europa Wrocław 8 7 6 7 6 6 4 3 16 12 7 7 1995 1999 3 7 11 15
Postrzegana dostępność marihuany - odsetek badanych, którzy wybrali odpowiedź: bardzo łatwe do zdobycia (wiek 15-16 lat) 3 25 15 5 7 18 24 24 16 16 12 12 6 21 17 16 Poznań 1995 1999 3 7 11 15 17 15 14 Bydgoszcz Wrocław Polska
Ocena ryzyka związanego z próbowaniem 1 raz lub 2 razy przetworów konopi odsetki odpowiedzi duże ryzyko (wiek 15-16 lat) 55 5 45 4 35 3 25 15 53 5 46 42 Wrocław Polska 48 4 34 35 34 3 29 28 22 21 Europa 1995 1999 3 7 11 15
Używanie dopalaczy kiedykolwiek w życiu (wiek 15-16 lat) 14 12 12 12 11 12 11 11 15 8 6 6 4 4 2 Wrocław Poznań Bydgoszcz Kędzierzyn- Koźle Polska Europa
Używanie dopalaczy w czasie ostatnich 3 dni (wiek 15-16 lat) 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 2 11 15 2 2 3 Wrocław Poznań Bydgoszcz Kędzierzyn- Koźle 2 4 2 3 4 Polska
Podsumowanie wyników alkohol Młodzież w większości zalicza się do konsumentów alkoholu, pije przede wszystkim piwo - rzadziej sięga po inne napoje, poważnym problemem jest upijanie się Trend spadkowy wskaźników picia napojów alkoholowych oraz upijania się Wyższe wskaźniki picia wśród dziewcząt niż wśród chłopców Trend spadkowy dostępności napojów alkoholowych wedle ocen badanych oraz zakupów, zwłaszcza piwa. Postawy liberalne rodziców względem picia przez ich dzieci
Podsumowanie narkotyki Rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych jest znaczne, chociaż o wiele niższe niż legalnych spośród substancji nielegalnych najbardziej rozpowszechnione są przetwory konopi Spadek rozpowszechnienia używania przetworów konopi, ale nadal w Wrocławiu wskaźniki wyższe od ogólnopolskich Spadek postrzeganej dostępności przetworów konopi Brak zmian w zakresie przekonań o dużym ryzyku związanym z używaniem przetworów konopi Nie odnotowano wzrostu rozpowszechniania używania dopalaczy w stosunku do 11 r.
Wnioski Wyniki badania sugerują pewne sukcesy w ograniczaniu dostępności alkoholu, zwłaszcza piwa, dla nieletnich Odwrócenie niekorzystnych tendencji w zakresie problemu przetworów konopi może oznaczać efekt nasycenia, ale też można je przypisać przynajmniej w części efektom działań profilaktycznych Brak wzrostu rozpowszechnieniu używania dopalaczy dostarcza argumentów za tezą, że fala zatruć w pierwszej połowie 15 roku miała charakter incydentalny związanych z delegalizacją szeregu tych substancji
Rekomendacje Szczególnym wyzwaniem jest znaczne rozpowszechnienie picie alkoholu przez dziewczęta. Oznacza to potrzebę opracowania programów profilaktycznych uwzględniających specyfikę dziewcząt jako adresatów Ograniczanie dostępu nieletnim do alkoholu jest długoterminowy procesem wartym nie tylko kontynuacji, ale także zintensyfikowania Rodzice w Wrocławiu są bardziej skłonni pozwalać swoim dzieciom na picie napojów alkoholowych niż rodzice z próby ogólnopolskiej. Wyniki badania wskazują zatem na potrzebę edukacji rodziców w tym zakresie, jeśli chce się utrzymać paradygmat abstynencyjny profilaktyki