Konkurs Polonistyczny dla szkoły podstawowej w roku szkolnym 2009/2010 etap rejonowy Witamy Cię na rejonowym etapie Konkursu Polonistycznego. Przed Tobą sprawdzian literacko-językowy oraz wypracowanie. Instrukcja 1. Przeczytaj bardzo dokładnie wszystkie teksty i polecenia. 2. W zadaniach z odpowiedziami: A, B, C, D zaznacz znakiem X jedną poprawną odpowiedź. 3. Jeśli się pomylisz, błędną odpowiedź otocz kółkiem i zaznacz inną znakiem X. 4. Odpowiedzi do pozostałych zadań wpisz w wykropkowane miejsca lub w wyznaczone pola. 5. Pisz czytelnie i nie używaj korektora. Na wykonanie zadań masz 90 minut. Powodzenia! TEKST I Czesław Miłosz Do leszczyny Nie poznajesz mnie, ale to ja, ten sam, Który wycinał na łuki twoje brunatne pręty, Takie proste i śmigłe w biegnięciu do słońca. Rozrosłaś się, ogromny twój cień, hodujesz pędy nowe. Szkoda, że tamtym chłopcem już nie jestem. Chyba kij sobie bym wyciął, bo widzisz, chodzę o lasce. Kochałem twoją korę, brązową z białym nalotem, Koloru najzupełniej leszczynowego. Radują mnie te, co przetrwały, dęby i jesiony, Ale ty ucieszyłaś mnie najbardziej, Jak zawsze czarodziejska, z perłami twoich orzechów, Z pokoleniami wiewiórek, które w tobie tańczyły. Jest coś z heraklitejskiej* zadumy, kiedy tutaj stoję, Pamiętający siebie minionego I życie, jakie było, a też jakie być mogło. Nic nie trwa, ale trwa wszystko: ogromna stałość. I próbuję w niej umieścić moje przeznaczenie, Którego, tak naprawdę, przyjąć nie chciałem. Byłem szczęśliwy z moim łukiem, skradając się brzegiem baśni. Co stało się ze mną później, zasługuje na wzruszenie ramion I jest tylko biografią, to znaczy zmyśleniem. Czesław Miłosz, To, Wydawnictwo Znak, Kraków 2000, s. 9. *Heraklit z Efezu (VI V w. p.n.e.) filozof grecki, który twierdził, że główną cechą rzeczywistości jest zmienność; wszystko jest w wiecznym ruchu, a jedyną rzeczą stałą jest prawo ciągłej zmiany. 1
1. Osoba mówiąca w wierszu jest A. autorem biografii. B. szczęśliwym chłopcem. C. starszym mężczyzną. D. greckim filozofem. 2. Wiersz ma formę A. opisu leszczyny. B. monologu skierowanego do leszczyny. C. kartki z pamiętnika. D. dialogu z leszczyną. 3. Wiersz rozpoczyna się słowami: Nie poznajesz mnie ( ) w celu podkreślenia A. upływu czasu. B. zachwytu leszczyną. C. niezadowolenia chłopca. D. obojętności drzewa. 4. Nazwij emocje dominujące w poszczególnych częściach wiersza i podaj ich przyczyny. Nazwa emocji Przyczyna stanu emocjonalnego I II III 5. Sformułuj własny komentarz do wiersza, rozwijając podaną myśl. W wierszu Miłosza kryje się prawda o tym, że. 6. Na podstawie tekstu Do leszczyny podaj trzy cechy utworu poetyckiego. 1)... 2)... 3)... 7. Wyszukaj w wierszu zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne i zacytuj je. 2
TEKST II Nastała chwila milczenia, więc Mahdi sądząc, że chłopiec nie zrozumiał pytania, powtórzył je wyraźniej: - Czy chcesz przyjąć moją naukę? Na to Staś ręką, którą trzymał przy piersiach, zrobił nieznacznie znak krzyża świętego, jakby z tonącego okrętu miał skoczyć w odmęt wodny. - Proroku rzekł twojej nauki nie znam, więc gdybym ją przyjął, uczyniłbym to tylko ze strachu jak tchórz i człowiek podły. A czyż zależy ci na tym, by wiarę twoją wyznawali tchórze i ludzie podli? I tak mówiąc, patrzył wciąż wprost w oczy Mahdiego. Uczyniła się taka cisza, że słychać było brzęczenie much. Lecz stała się zarazem rzecz nadzwyczajna. Oto Mahdi zmieszał się i na razie nie umiał znaleźć odpowiedzi. Uśmiech zniknął mu z twarzy, na której odbiło się zakłopotanie i niechęć. Wyciągnąwszy rękę, wziął tykwę napełnioną wodą z miodem i począł pić, ale widocznie dlatego tylko, by zyskać na czasie i pokryć zmieszanie. A dzielny chłopak, nieodrodny potomek obrońców chrześcijaństwa, prawa krew zwycięzców spod Chocimia i Wiednia, stał z podniesioną głową, czekając wyroku. Na wychudłych, opalonych przez pustynny wicher policzkach wykwitły mu jasne rumieńce, oczy rozbłysły, a ciałem wstrząsnął dreszcz zapału. Oto mówił sobie wszyscy inni przyjęli jego naukę, a jam nie zaparł się wiary ni duszy. I lęk przed tym, co mogło i miało nastąpić, przytaił mu się w tej chwili w sercu, a natomiast zalała je radość i duma. A tymczasem Mahdi postawił tykwę i zapytał: - Więc odrzucasz moją naukę? - Jestem chrześcijaninem jak mój ojciec Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy, PIW, Warszawa 1985, s.138. 8. Przepisz wyrażenie zawierające ocenę postawy Stasia.. 9. Jam nie zaparł się wiary ni duszy. Słowa Stasia zapisz współczesną polszczyzną.. 10. Uzupełnij poniższe zdania rzeczownikiem chrześcijanin w odpowiedniej formie gramatycznej. Mahdi przyjął młodego. Henryk Sienkiewicz napisał powieść o pierwszych.. 11. Uwzględniając podział tekstu na akapity, sporządź w formie planu notatkę na temat rozmowy Stasia i Mahdiego.... 3
TEKST III Jan Matejko, Sobieski pod Wiedniem 1883. Olej na płótnie. 458 x 894 cm, Muzeum Watykańskie w Rzymie http://www.pinakoteka.zascianek.pl/matejko/index.htm 12. Opisz przynajmniej w czterech zdaniach centralną postać obrazu Jana Matejki. 4
TEKST IV Dwór, podwórko i łączka pod drzewy około południa pełne były gości. Zbliżała się tedy chwila, gdy postrzyżyny dopełnić należało. Miejsce kapłana zwykle w rodzinie głowa domu zajmowała; ojciec składał ofiary i prowadził do miejsc świętych. Doszedłszy lat siedmiu, chłopcy z rąk matki i spod dozoru niewieściego przechodzili pod władzę ojca, zaczynając się sposobić do przyszłego zawodu wojaków, rolników i ziemian. Najczęściej oddawano ich naówczas, jak się to dzieje u wielu jeszcze plemion kaukaskich, w opiekę stryjów lub starszych braci, gdyż serce ojcowskie słabszym dla dziecka bywa, do powolności skłonniejszym, a surowość mogłaby osłabić ten węzeł miłości i poszanowania, jaki ojca z synem łączyć powinien. Tuż u drzew starych, pod którymi stoły z desek zbite i szytymi ręcznikami pookrywane ustawiono, znajdowało się źródło za święte poczytywane i odwieczny kamień, u którego składano ofiary. Gdy wszyscy już byli zebrani, biało ubranego chłopaka, z długimi rozpuszczonymi włosami, których od urodzenia nożyce nie tknęły, przywiodła ze łzami w oczach matka i w ręce mu go oddała. Ten stał już w gotowości przyjęcia go od niej, a gdy dzieciak mu się do nóg rzucił, ściskając je, podniósł go i wodą ze źródła pokropił. Po czym ująwszy nożyce przygotowane, nad czołem nieco włosów mu przystrzygł, oddając je gościom i starszyźnie, która po trosze dokoła je przycinała. Żeby się zaś te obrzynki włosów na ogień nie dostały, co za szkodliwe uważano, zebrane skrzętnie, u kamienia je zakopano. A gdy przyszło nadać imię chłopcu, który dotąd Piastunowego syna tylko nosił nazwisko, gospodarz młodszego z gości prosił, aby mu je naznaczył. Wstał tedy gość i odezwał się: - Jeżeli imię mu mam dać, dozwólcież, abym to czynił, jak u nas we zwyczaju, i dał mu je z błogosławieństwem Bóg, którego Morawianie i Czechy, jak wy słowa dzieci, wyznają, jest Bogiem wszystkich W Jego imieniu ojcowskim, Syna i Ducha świętego, chrzczę go imieniem Ziemowida. Niechaj mu danym będzie ziemię swą widzieć spokojną i szczęśliwą. To mówiąc, w wodę umoczył palce gość i na czole chłopcu znak nią położył. Usłyszawszy to piękne imię, wszyscy uradowali się wielce, a Piastun szedł im podziękować i chciał obdarzyć, czym mógł, lecz powiedzieli mu, że darów żadnych nie przyjmują, bo na ubóstwo przysięgali. Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984, s.181. 13. Określ temat przeczytanego tekstu. 14. Wymień rekwizyty znajdujące się w miejscu wydarzenia. 15. Znajdź w tekście zwroty odpowiadające podanym znaczeniom. bardzo się ucieszyli -.. był przygotowany - 5
16. Na podstawie TEKSTU IV objaśnij znaczenie imienia Ziemowid.. 17. Podaj dwa wyrazy pokrewne do wyrazu postrzyżyny.... 18. Moje postrzyżyny kartka z pamiętnika syna Piastuna. Opowiedz o wydarzeniu na podstawie przytoczonego fragmentu Starej baśni. (Twoja praca nie powinna być krótsza niż połowa wyznaczonego miejsca.) 6
7
Brudnopis 8