Kolejnym ciekawym obiektem na naszym wakacyjnym szlaku jest Fara Poznańska. Jest to barokowy kościół farny i zarazem kolegiacki pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa Męczennika w Poznaniu, należący do parafii MB Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny. Warto podkreślić fakt, że 29 czerwca 2010 Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, na mocy szczególnych pełnomocnictw udzielonych przez papieża Benedykta XVI, podniosła kościół do tytułu i godności bazyliki mniejszej. Elewacja frontowa - główne wejście. Dzieje Fary Poznańskiej... Dzisiejsza Kolegiata Farna to już nie ta sama świątynia co kilka wieków temu. Szereg dramatycznych wydarzeń sprawił, że dziś jej dawny budynek możemy oglądać tylko na rycinach i obrazach. W kościele Farnym znajduje się makieta jednej z wersji Kolegiaty pw. św. Marii Magdaleny, a w podziemiach Kościoła OO. Franciszkanów na Wzgórzu Przemysła można przyjrzeć się jej przedstawionej wraz z całym kompleksem zabudowań dawnego miasta Poznania. Daje to wyobrażenie dlaczego właśnie stara Fara była symbolem miasta. Zawsze kościół farny był chlubą mieszkańców Poznania, zachwycał swoją wielkością, pięknem i bogactwem. Dokładna data fundacji kościoła pw. św. Marii Magdaleny nie jest znana, przyjmuje się jednak, że sięga 1253 roku. Wtedy to książę Przemysł przeniósł swoją siedzibę na lewy brzeg Warty, zakładając nowe miasto Poznań. Przypuszczalnie już w tym czasie przystąpiono do budowy 1 / 6
kościoła miejskiego. Istnieje prawdopodobieństwo, że parafia, być może w prowizorycznej kaplicy, istniała już od około 1252 roku. W kronikach jednakże pojawiają się różne daty: Annales Posnanienses 1253, natomiast Kronika wielkopolska 1262. Wiadomo, że w roku 1263 biskup poznański Boguchwał III dokonał konsekracji pierwszego kościoła miasta Poznania. Patronat nad kościołem św. Marii Magdaleny sprawowali kolejno: kapituła katedralna (XIII wiek), król Przemysł II (do roku 1296), Siostry Dominikanki (do roku 1447), królowie polscy (do roku 1555), w końcu magistrat miasta Poznania Nieznany jest wygląd pierwotnego kościoła. Wiadomo, że w 1388 roku zastąpiono go nowym, w stylu gotyckim, zapewne murowanym. Budowany był etapami na bazie przyjętego planu bazyliki trójnawowej. Sukcesywnie powstawały przy nim kaplice i dopiero podczas renowacji w XV wieku ujednolicono jego bryłę poprzez nakrycie wspólnym z nawami bocznymi dachem. Po pożarze miasta w 1447 roku wzniesiono nową świątynię - zwieńczeniem tego dzieła było podniesienie kościoła parafialnego do rangi kolegiaty (niedziela 29 kwietnia 1470). Wygląd zewnętrzny kościoła i wyposażenie jego wnętrza zmieniało się z upływem lat. W 1473 roku ukończono fundowaną przez Tomasza Sobockiego, prałata katedralnego, bardzo wysoką wieżę (ok. 90 m). Stanowiła ona wraz z wieżą przebudowanego w tym czasie ratusza główne akcenty w panoramie późnośredniowiecznego miasta. Ogromny gmach kościoła św. Marii Magdaleny wypełniał niemal całą długość obecnego placu Kolegiackiego. Była to murowana trójnawowa bazylika w stylu późnogotyckim o długości ok. 70 m, szerokości ok. 42 m, wysokości nawy głównej ok. 30 m. Kolegiata pw. św. Marii Magdaleny posiadała niezwykle bogate wyposażenie wnętrza: ołtarze fundowane przez mieszczan, liczne obrazy, rzeźby, skarbiec, krypty wiecznego spoczynku całych pokoleń rodzin mieszczańskich. Nowy wizerunek kościół zyskał po potopie szwedzkim podpalony przez wojska szwedzkie, został odbudowany i w 1661 roku konsekrowany. Rok później ukończony został monumentalny, trzypiętrowy ołtarz główny. Wiek XVII przyniósł kolejne katastrofy, które spowodowały, że ogromny gmach Kolegiaty zniknął z powierzchni ziemi. W 1773 roku uderzył w kościół piorun i w części go spalił, a kilka lat później z powodu przebicia filaru podtrzymującego strop zawaliła się główna konstrukcja. Reszty dopełnił pożar w roku 1780. Odbudowie kolegiaty sprzeciwił się rząd pruski. W roku 1799 mury zniszczonej kolegiaty rozebrano, fundamenty zrównano z ziemią, a powstały plac przeznaczono na targowisko miejskie. Patronat kościoła należał już wtenczas do magistratu poznańskiego. Stosunki finansowe ówczesnego magistratu nie były korzystne. Czas zaborów sprawił, że wspaniałe ongiś zabudowane miasto leżało niemal w gruzach. Odbudowa wspaniałej bazyliki była dla magistrackiego patronatu zadaniem bardzo 2 / 6
trudnym. Ze zniszczeniem kolegiaty farnej pw. św. Marii Magdaleny zbiegła się kasata zakonu jezuitów w roku 1773. Kościół pojezuicki, zbudowany w latach 1651 1701 stracił swego właściciela. Komisja Edukacji Narodowej, której likwidację majątków pojezuickich polecono, przyznała kościół biskupowi poznańskiemu i w roku 1781 mu go przekazała. Biskup Antoni Onufry Okęcki w roku następnym oddał kościół św. Stanisława Biskupa na wieczne czasy Kolegiacie św. Marii Magdaleny. W ten sposób kapituła otrzymała monumentalną i majestatyczną barokową świątynię, a magistrat pozbył się ciężaru odbudowania starego kościoła. Własnością parafii został również budynek szkoły oraz część gmachu kolegium, w większości przejętego przez miasto. W roku 1798 biskup Ignacy Raczyński formalnie przeniósł parafię do nowej świątyni. Historia kościoła jezuickiego sięga XVI w. W roku 1570 biskup Adam Konarski, zachęcony przez biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza (późniejszego kardynała), sprowadził do Poznania Jezuitów i nakłonił miasto, by darowało im niewielki kościół św. Stanisława Biskupa, założony przez biskupa Jana Lubrańskiego dla księży emerytów, dwa szpitale i szkołę miejską; sam zaś uposażył dom zakonny czterema wioskami. Nadanie to potwierdził król Henryk Walezy w roku 1574, a rok później wpisał je do akt kapitulnych rektor kolegium Jakub Wujek tłumacz pierwszej drukowanej Biblii w Polsce. Z czasem kościół okazał się zbyt mały na potrzeby zakonu, wymagał też częstych napraw, stąd jezuici podjęli decyzję o budowie nowej, większej świątyni. W roku 1651 wmurowano kamień węgielny. Prace początkowo prowadził Thomas Poncino de Goricia z Lugano - zwolniono go gdy doprowadził do spękania wzniesionej dopiero części murów. Po 22-letniej przerwie, spowodowanej m. in. potopem szwedzkim, w 1678 roku prace podjął nowo mianowany rektor Kolegium Bartłomiej Nataniel Wąsowski, teoretyk architektury. Wykorzystał on istniejące już fundamenty, zastosował lekkie, drewniane sklepienie nad 27-metrową nawą główną. Od strony północnej zamknął kościół typową dla architektury jezuickiej pięcioosiową fasadą typu Il Gesu. W 1695 roku zlecono dalsze prace architektowi Janowi Catenazziemu, który zdecydował się na przykrycie południowej części nawy głównej masywnymi sklepieniami. Przygotował też silną podstawę dla kopuły, która ostatecznie została przedstawiona tylko środkami malarskimi. Otwarcie kościoła miało miejsce w uroczystość św. Stanisława Kostki w 1701 roku. Równocześnie prowadzono prace wykończeniowe: malarz Karol Dankwart dekorował główne partie sklepienia, a Włoch Alberto Bianco wykonywał prace sztukatorskie. 27 IX 1705 biskup Hieronim Wierzbowski konsekrował kościół. W latach 1727-32 wykonany został ołtarz główny według projektu Pompeo Ferrariego, później kolejno pozostałe ołtarze. Rektor kolegium Franciszek Koźmiński zaprojektował m.in. portale, elementy wystroju naw bocznych, 10 ołtarzy bocznych, oprawę architektoniczną chóru muzycznego. Prace wykończeniowe trwały do połowy XVIII wieku. W latach 1912-14 przeprowadzono gruntowny remont wnętrza kościoła. W czasie II wojny światowej kościół zamieniono na magazyn; częściowemu zniszczeniu uległo wyposażenie wnętrza, z dachu zdarto blachę miedzianą. W 1945 roku kościół został uszkodzony pociskami artyleryjskimi, a już w 1951 zakończono jego odbudowę. W latach 1975-78 oraz 1997-98 restaurowano elewacje. Równocześnie rozpoczęte zostały działania konserwatorskie we wnętrzu Fary oraz badania krypt.aby przywrócić świątyni 3 / 6
pełnię blasku potrzeba wiele lat pracy i wysiłku zwłaszcza finansowego. Działania konserwatorskie wykonywane etapami uzależnione są od kondycji finansowej kościoła oraz w dużej mierze od hojności fundatorów. Gruntowny remont zabytkowych organów Ladegasta przeprowadzony w 2000 2001 roku pochłonął kwotę 1,4 mln. złotych, z czego ponad połowa przypadła Parafii Farnej i Towarzystwu Przyjaciół Poznańskiej Fary. Drugą część pokryła Fundacja Współpracy Polsko Niemieckiej. Drobnymi kroczkami posuwały się także prace restauratorskie we wnętrzu kościoła przy wsparciu Konserwatora Wojewódzkiego i Władz Miasta Poznania wyremontowano więźbę dachów, odnowiono elewację oraz nieliczne fragmenty wnętrza kościoła (kaplice przy prezbiterium oraz sklepienia transeptu). Zapraszamy na krótką fotorelację... Figury świętych zdobiące elewację. 4 / 6
Wąskie uliczki starego miasta zasłaniają cały zespół budynków kościelnych. Wnętrze, nawa główna i widok ołtarza głównego. Bogato zdobione sklepienie. Robiące duże wrażenie kolumny podtrzymujące sklepienie świątyni. Nawa boczna. 5 / 6
Widok na nawę główną z kolumnadą. Piękne wsłuchiwać i pięknie się we brzmiące wspaniałe organy. dźwięki Podczas muzyki zwiedzania organowej. kościoła przez cały czas można Ołtarz główny. Informacje zaczerpnięte ze strony : www.fara.archpoznan.org.pl 6 / 6