Projekt z dnia... UCHWAŁA NR... RADY MIASTA OPOLA z dnia... 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446, poz. 1579) w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581, poz. 1240, poz. 1269, poz. 1365, poz. 1569, poz. 1692, poz. 1735, poz. 1830, poz. 1844, poz. 1893, poz. 1991, poz. 1994, z 2016 r. poz. 65, poz. 652, poz. 960, poz. 1355, poz. 1579) Rada Miasta Opola uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Opola. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 1
I. STRONA TYTUŁOWA Załącznik do Uchwały Nr... Rady Miasta Opola z dnia... 2016 r. 1. Nazwa programu PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY 2. Okres realizacji programu Program będzie realizowany corocznie, począwszy od 2017 r. do czasu włączenia badań densytometrycznych jako badań przesiewowych w kierunku oceny ryzyka złamań osteoporotycznych w populacji ogólnej (kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia) do wykazu świadczeń gwarantowanych finansowanych przez budżet państwa. 3. Autorzy programu Urząd Miasta Opola Wydział Polityki Społecznej Referat Zdrowia 4. Kontynuacja/trwałość programu Program nie jest kontynuacją programu realizowanego w poprzednim okresie. Jest to program nowy, wdrażany po raz pierwszy od 2017 r. Obecnie w mieście Opolu realizowany jest Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy badania densytometryczne na lata 2012-2016, który skierowany jest do kobiet w wieku 55-80 i mężczyzn w wieku 60-80. Program ten uzyskał pozytywną opinię Prezesa ówczesnej Agencji Oceny Technologii Medycznych Nr 83/2012 z dnia 28 maja 2012 r. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 2
II. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO 1. Problem zdrowotny Osteoporoza jest metaboliczną chorobą kości charakteryzującą się zmniejszeniem masy kostnej, upośledzeniem mikrostruktury tkanki kostnej i w konsekwencji obniżeniem wytrzymałości mechanicznej na obciążenia i urazy, a więc zwiększeniem podatności na złamania. Osteoporoza należy do najczęstszych schorzeń współczesnego społeczeństwa, a z powodu dużej liczby chorych, zwykle bez widocznych objawów, nazywana jest tzw. cichą epidemią. Choroba ta w ciągu ostatnich lat stała się problemem społecznym, jest ona jednym z najczęstszych schorzeń w populacji dorosłych. Jest trzecią po chorobach układu krążenia i chorobach nowotworowych przyczyną śmierci osób w podeszłym wieku. Światowa Organizacja Zdrowia zalicza osteoporozę do głównych chorób cywilizacyjnych. Jej znaczenie, wobec starzenia się społeczeństw, nieustannie rośnie. Choroba rozwija się w sposób podstępny, niepostrzeżenie przez wiele lat nie dając żadnych objawów, aż do wystąpienia złamania kości. Substancja kostna osiąga maksymalną objętość w wieku pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Jest to determinowane głównie przez czynniki genetyczne, wysiłek fizyczny, masę ciała, odżywianie i czynnik etniczny. Spadek masy kości rozpoczyna się od wczesnej dorosłości i trwa aż do zgonu. U kobiet przebudowa tkanki kostnej, a zwłaszcza kości beleczkowatej ulega przyspieszeniu w okresie menopauzy, powodując utratę kości około 5-15% w ciągu pierwszych pięciu lat menopauzy. Po zakończeniu tej fazy początkowej masa tkanki kostnej nadal zmniejsza się w tempie 0,5-1% rocznie. Utrata masy kostnej jest wynikiem braku równowagi pomiędzy procesami mineralizacji i resorbcji kości. Te dwa procesy w okresie równowagi są podstawą ciągłej przebudowy kości. Zachwianie tej równowagi prowadzi do osteoporozy. Najbardziej niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej. Od 5% do 20% chorych umiera w ciągu pierwszego roku po złamaniu z powodu powikłań, a ponad 50% spośród tych, którzy przeżyli ma często trwałe kalectwo. W ponad 40% przypadków złamań szyjki kości udowej dochodzi do powikłań ze strony układu moczowego (45%), sercowo-naczyniowego (15%), układu oddechowego (6%), centralnego układu nerwowego (4%) i odleżyn (8%). 2. Epidemiologia Z raportu przygotowanego przez Światową Organizację Zdrowia wynika, że osteoporoza staje się coraz większym problemem zdrowotnym, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Najwyższą zachorowalność na osteoporozę obserwuje się w Hong Kongu, krajach skandynawskich, Anglii, Szwajcarii i przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Szacuje się, iż na osteoporozę na świecie cierpi około 75 milionów ludzi. Ciągłe wydłużanie się średniej długości życia szacunkowo spowoduje w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat trzykrotny wzrost liczby złamań kości. Szacuje się, że w 2050 r. na świecie może zdarzyć się 4,5 miliona złamań szyjki kości udowej, a bardziej pesymistyczne prognozy podają liczbę 6,25 milionów. Wyniki badań epidemiologicznych wskazują dodatkowo, że przyczyną wzrostu wskaźnika liczby złamań osteoporotycznych jest nie tylko wydłużenie się życia, ale też m.in. wadliwy sposób żywienia, siedzący tryb życia, nadużywanie alkoholu, tytoniu, kawy oraz stresy. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 3
W Polsce dotkniętych osteoporozą jest ponad 6 milionów osób. Osteoporozę stwierdza się u około 7% kobiet w wieku 45-54 lat, u około 25% w wieku 65-74 lat i u blisko 50% w wieku 75-84 lat. Przeprowadzone ostatnio w Polsce duże badanie populacyjne POLSENIOR pozwoliło na oszacowanie rzeczywistej częstości występowania upadków, jak i ich skutków zdrowotnych. Stwierdzono, że w ciągu roku przeciętnie 23% osób powyżej 65 roku życia doświadcza upadku. Doznane urazy w wyniku upadku częściej zgłaszały kobiety (43,9%), niż mężczyźni (36,9%). Złamania wystąpiły częściej wśród kobiet (76,8%), niż u mężczyzn (23,2%). Jeden z najpoważniejszych i najgroźniejszych skutków zdrowotnych upadku złamanie szyjki kości udowej zdarzyło się u 5,6% kobiet i 3,5% mężczyzn. Obecnie w mieście Opolu realizowany jest Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy badania densytometryczne na lata 2012-2016, który skierowany jest do kobiet w wieku 55-80 lat oraz mężczyzn w wieku 60-80 lat. Dane uzyskane na podstawie monitoringu i ewaluacji ww. programu na przestrzeni lat 2012-2015 obrazuje poniższa tabela: Rok Liczba osób objętych programem Liczba osób, u których rozpoznano osteoporozę Liczba osób, u których wykryto osteopenię Liczba osób z wynikiem prawidłowym Liczba osób skierowanych do dalszej diagnostyki i leczenia osteoporozy w poradni specjalistycznej Liczba osób do leczenia profilaktycznego 2012 3.203 77 991 2.135 149 934 2013 2.700 71 862 1.767 109 830 2014 2.535 37 810 1.688 39 808 2015 3.187 93 1.090 2.004 285 924 Razem 11.625 278 3.753 7.594 582 3.496 3. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się do włączenia do programu Liczba mieszkańców miasta Opola na dzień 20 września 2016 r. to 116.596 osób. Populacja kwalifikująca się do włączenia do programu to kobiety w wieku 65 lat i więcej oraz mężczyźni w wieku 70 lat i więcej. Na terenie miasta Opola w ww. przedziale wiekowym mieszka 18.015 osób (według danych z rejestru ewidencji ludności Urzędu Miasta Opola). 4. Obecne postępowanie Światowa Organizacja Zdrowia we wczesnej diagnostyce osteoporozy rekomenduje narzędzie FRAX oceniające 10-letnie bezwzględne, indywidualne ryzyko występowania złamań osteoporotycznych. Podstawą decyzji terapeutycznej jest obliczenie bezwzględnego ryzyka złamania, na podstawie dostępnych parametrów ryzyka dla: wieku, gęstości mineralnej kości (BMD), niskiego wskaźnika masy ciała (BMI), występowania złamania u rodziców, przebytego wcześniej złamania, palenia papierosów, nadmiernego spożycia alkoholu, chorób reumatoidalnych i leczenia sterydami. Obecnie badanie densytometryczne nie jest kontraktowane indywidualnie przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale w ramach porad oferowanych przez poradnie specjalistyczne: leczenia osteoporozy, reumatologii, chorób metabolicznych, endokrynologii, geriatrii, ortopedii Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 4
i traumatologii narządu ruchu (tylko w przypadku, jeśli te poradnie mają podpisane umowy na realizację tego typu świadczeń z Narodowym Funduszem Zdrowia). Bezpośrednie skierowanie na badanie densytometryczne nie może być wystawione przez lekarza POZ. Natomiast może on wystawić skierowanie do objęcia pacjenta opieką przez jedną z ww. poradni specjalistycznych. W takim przypadku lekarz specjalista, jeśli uzna to za konieczne, może zlecić wykonanie badania densytometrycznego. W świetle obowiązujących przepisów, a także ciągle wydłużającego się czasu oczekiwania na wizytę w poradni specjalistycznej, badanie densytometryczne jako badanie przesiewowe w kierunku oceny ryzyka złamań osteoporotycznych w populacji ogólnej (kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia) jest obecnie badaniem trudno dostępnym. Ponadto zalecana obecnie profilaktyka osteoporozy powinna opierać się na właściwej diecie, odpowiednim wysiłku fizycznym oraz unikaniu używek takich jak kofeina, alkohol i nikotyna. Szczególnie istotnym dla prawidłowej struktury kości jest odpowiednia podaż wapnia i witaminy D w diecie. Niestety w społeczeństwie występuje niedostateczna wiedza na temat ograniczania czynników ryzyka osteoporozy. Niedostateczne są również działania zmierzające do powstrzymania lub opóźnienia postępu istniejącej już choroby, poprzez jej wykrycie i właściwe leczenie. 5. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu Osteoporoza obecnie stanowi istotny problem zarówno zdrowotny, jak i ekonomiczny. Koszty społeczne leczenia osteoporozy to wydatki m.in. na leczenie chirurgiczne, rehabilitację, opiekę w warunkach domowych bądź w zakładach opieki (często dożywotnią), lekarstwa oraz koszty związane z nieobecnością pracownika w pracy z powodu choroby. Z roku na rok koszty te zdecydowanie rosną. Osteoporoza wymaga jak najwcześniejszego rozpoznania i oceny, czy wdrożyć profilaktykę lub leczenie mające na celu mineralizację kości i zapobieganie złamaniom, a wtórnie kalectwu lub przedwczesnej śmierci. Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy: menopauza (zwłaszcza wczesna), andropauza, zaawansowany wiek, uwarunkowania genetyczne, szczupła budowa ciała, nieprawidłowa dieta (ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa), długotrwałe unieruchomienie, spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadmierne spożywanie kawy, przyjmowanie leków: nasennych, hormonów tarczycy, leków antydepresyjnych, przeciwpadaczkowych i sterydów, przewlekłe schorzenia: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, przewlekłe schorzenia wątroby. Osteoporozie można jednak zapobiec, jeśli wykryje się ją w miarę wcześnie. Stopień zagrożenia osteoporozą i złamaniem osteoporotycznym można określić już na wiele miesięcy i lat przed momentem, kiedy choroba staje się groźna. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie specjalistycznych badań. Jednym z nich jest badanie densytometryczne wraz Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 5
z oszacowaniem 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX. Badanie jest bezbolesne, trwa od kilku do kilkunastu minut. Badanie densytometryczne powinno wykonywać się w okresie menopauzy, andropauzy, w potwierdzonym radiologicznie ubytku masy kostnej, występowaniu osteoporozy u członków rodziny, a także w przypadku obecności innych czynników ryzyka. Obecnie diagnostyka osteoporozy została zastąpiona diagnostyką oceny ryzyka złamań. W tym celu opracowano narzędzie do oceny indywidualnego, bezwzględnego ryzyka głównych złamań osteoporotycznych, nazwane FRAX. Funkcja FRAX to 10-letnie ryzyko złamania kości dla danej osoby z uwzględnieniem obecności kilku wybranych klinicznych czynników ryzyka złamania kości oraz wyniku badania densytometrycznego szyjki kości udowej (lub total hip). Wyliczone 10-letnie ryzyko złamania wraz z wynikiem DXA kości udowej jest uważane za bardziej miarodajne niż oparte na obecności jedynie klinicznych czynników ryzyka. Zgodnie z zaleceniami ekspertów, jako próg do kwalifikowania do dalszego leczenia farmakologicznego osteoporozy, należy przyjąć 20% i wyższe 10-letnie ryzyko złamania, wyliczone metodą FRAX. Jako próg do dalszej diagnostyki w kierunku osteoporozy, w tym do powtórzenia badań densytometrycznych i oceny metodą FRAX, należy przyjąć 10% i wyższe 10-letnie ryzyko złamania kości. W zapobieganiu osteoporozie ogromne znaczenie ma również profilaktyka. Eliminacja czynników ryzyka osteoporozy to podstawa zapobiegania chorobie. Tak naprawdę niewiele osób wie na czym polega ta choroba, jak jej należy zapobiegać, jak leczyć i jaka jest rola żywienia w profilaktyce i leczeniu tej choroby. Prowadzenie działań profilaktycznych umożliwia racjonalne obniżenie nakładów na opiekę zdrowotną i jest podstawą rozwoju właściwych relacji na poziomie kraju, regionu i społeczności lokalnych między organizatorem opieki zdrowotnej i jej odbiorcami, a także jest warunkiem skutecznej i efektywnej poprawy jakości życia. Nieodłącznym elementem profilaktyki jest edukacja zdrowotna, która powinna uświadamiać społeczeństwo jak należy się żywić i jaki prowadzić tryb życia, aby tej choroby uniknąć. III. CELE PROGRAMU 1. Cel główny wczesne wykrywanie i zmniejszenie zachorowalności z powodu osteoporozy 2. Cele szczegółowe wdrożenie racjonalnego leczenia u osób z wysokim 10-letnim ryzykiem złamania ocenionym metodą FRAX, zmniejszenie liczby złamań osteoporotycznych, zapewnienie łatwego dostępu pacjentom (kobietom od 65 roku życia i mężczyznom od 70 roku życia) do badań densytometrycznych, podniesienie świadomości zdrowotnej osób uczestniczących w programie na temat osteoporozy i jej skutków, kształtowanie właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 6
3. Oczekiwane efekty zmniejszenie częstotliwości występowania złamań osteoporotycznych, nabycie przez osoby biorące udział w programie wiedzy dotyczącej właściwych postaw prozdrowotnych oraz prawidłowych nawyków żywieniowych, zmniejszenie wydatków na ochronę zdrowia związanych z leczeniem osteoporozy oraz powikłań z nią związanych, zmniejszenie zachorowalności na osteoporozę oraz powikłania z nią związane, wydłużenie przeciętnego trwania życia. 4. Mierniki efektywności odpowiadające celom programu: procentowa liczba osób biorących udział w programie w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do programu, liczba osób z prawidłowym wynikiem badania, liczba osób z wykrytymi zmianami chorobowymi, którym zalecono dalsze leczenie, procentowa liczba osób niezakwalifikowanych z różnych przyczyn do programu w stosunku do populacji kwalifikującej się do programu, IV. ADRESACI PROGRAMU 1. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe Liczba osób, które w latach 2017-2021 kwalifikować się będą do wzięcia udziału w programie - kobiety od 65 roku życia i mężczyźni od 70 roku życia w mieście Opolu (prognoza Głównego Urzędu Statystycznego) przedstawia się następująco: - w 2017 r. 14.301 kobiet i 6.203 mężczyzn, - w 2018 r. 14.733 kobiety i 6.387 mężczyzn, - w 2019 r. 15.204 kobiety i 6.558 mężczyzn, - w 2020 r. 15.631 kobiet i 6.729 mężczyzn, - w 2021 r. 16.018 kobiet i 6.936 mężczyzn. 2. Tryb zapraszania do programu Program będzie realizowany przez podmiot leczniczy z terenu miasta Opola wybrany zgodnie z obowiązującymi przepisami. Środki finansowe niezbędne do realizacji programu zostaną przekazane z budżetu miasta Opola po zawarciu umowy z realizatorem programu. Akcja informacyjno-promocyjna prowadzona będzie zarówno przez Urząd Miasta Opola, jak i realizatora programu. Zaproszenie do uczestnictwa w programie zamieszczone zostanie na stronie internetowej Urzędu Miasta Opola www.opole.pl oraz realizatora programu, w prasie lokalnej oraz na ulotkach i plakatach dostępnych w miejscach publicznych. Akcję informacyjną prowadzić będą również lekarze POZ zatrudnieni we wszystkich samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest miasto Opole. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 7
V. ORGANIZACJA PROGRAMU 1. Części składowe, etapy i działania organizacyjne I etap Zorganizowanie spotkań informacyjno-szkoleniowych dla personelu medycznego, który będzie uczestniczył w realizacji programu (ustalenie procedur postępowania, przygotowanie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla uczestników programu) II etap Wypełnienie przez pacjenta ankiety w celu rozpoznania czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy (Załącznik Nr 1) III etap Oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX IV etap Wykonanie badania densytometrycznego V etap Edukacja pacjenta na temat osteoporozy i jej skutków, a także profilaktyki i eliminacji czynników ryzyka zachorowania na tę chorobę VI etap Przekazanie wyniku badania oraz zalecenie dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia osobie, u której stwierdzono nieprawidłowy wynik badania. VII etap Wypełnienie przez pacjenta anonimowej ankiety satysfakcji ze świadczonych usług w ramach programu (Załącznik Nr 2). 2. Planowane interwencje wypełnienie przez pacjenta ankiety mającej na celu rozpoznanie czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy (Załącznik Nr 1), oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX, przeprowadzenie badania densytometrycznego, edukacja pacjenta, wypełnienie przez pacjenta anonimowej ankiety satysfakcji ze świadczonych usług w ramach programu (Załącznik Nr 2). 3. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników Kwalifikacja do programu będzie przebiegała na bieżąco według kolejności zgłaszania się zainteresowanych kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia mieszkańców miasta Opola. Kwalifikacja zostanie zakończona w momencie wyczerpania środków finansowych zabezpieczonych w danym roku na realizację programu. 4. Zasady udzielania świadczeń w ramach programu Podczas realizacji programu planowane jest oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX, a następnie w przypadku wysokiego ryzyka złamań wykonanie badania densytometrycznego. Rejestracja pacjentów odbywać się będzie w pracowni densytometrycznej osobiście lub telefonicznie. Pacjent zostanie poproszony o wypełnienie Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 8
ankiety mającej na celu rozpoznanie czynników ryzyka wystąpienia u niego osteoporozy (Załącznik Nr 1). Dane zawarte w ankiecie oraz wskaźnik T-score BMD szyjki kości udowej posłużą do obliczenia ryzyka 10-letniego złamania kości. Po badaniu densytometrycznym pacjent otrzyma opis badania wraz z wnioskami, a także informację o parametrach uwapnienia badanych elementów kośćca oraz oszacowane 10-letnie ryzyko złamania kości metodą FRAX. W oparciu o stwierdzone zagrożenie złamania kości zalecona zostanie dalsza kwalifikacja do badań densytometrycznych w kolejnych latach. W przypadku nieprawidłowego wyniku badania zalecona będzie również konsultacja u lekarza POZ w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Ponadto, w ramach realizacji programu planowane jest przeprowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podniesienie świadomości zdrowotnej osób uczestniczących w programie na temat osteoporozy i jej skutków, jak również kształtowania u nich właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijania prawidłowych nawyków żywieniowych eliminujących ryzyko zachorowania na osteoporozę. Edukacja obejmie takie zagadnienia, jak: właściwa dieta (odpowiednia podaż wapnia i witaminy D), odpowiedni wysiłek fizyczny (trening siłowy o umiarkowanej intensywności), unikanie używek (kofeiny, alkoholu i nikotyny). Każda osoba biorąca udział w programie otrzyma również stosowne ulotki informacyjno-edukacyjne dotyczące osteoporozy, jej zapobiegania i właściwego leczenia. 5. Sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych W świetle obowiązujących przepisów badanie densytometryczne nie jest kontraktowane indywidualnie przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale w ramach porad oferowanych przez poradnie specjalistyczne: leczenia osteoporozy, reumatologii, chorób metabolicznych, endokrynologii, geriatrii, ortopedii i traumatologii narządu ruchu (tylko w przypadku, jeśli te poradnie mają podpisane umowy na realizację tego typu świadczeń z Narodowym Funduszem Zdrowia). Włączenie badań densytometrycznych jako badań przesiewowych w kierunku oceny ryzyka złamań osteoporotycznych w populacji ogólnej (kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia) do wykazu świadczeń gwarantowanych finansowanych przez budżet państwa wymagałoby zmian ustawowych. Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy będzie wypełniać lukę w systemie opieki zdrowotnej, która nie jest finansowana ze środków publicznych. Dzięki programowi osoby starsze, często z grup ryzyka zachorowania na osteoporozę będą mieć łatwiejszy dostęp do specjalistycznego badania. Wczesne wykrycie choroby umożliwi wczesne wdrożenie skutecznego leczenia. Ponadto program poprzez działania edukacyjne kładzie duży nacisk na podniesienie świadomości zdrowotnej osób w nim uczestniczących. 6. Spójność merytoryczna i organizacyjna Nie dotyczy (badanie densytometryczne w populacji ogólnej kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia nie jest ujęte w wykazie świadczeń gwarantowanych i nie jest realizowane w ramach programów zdrowotnych Narodowego Funduszu Zdrowia lub Ministerstwa Zdrowia). Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 9
7. Sposób zakończenia udziału w programie i możliwości kontynuacji otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników programu, jeżeli istnieją wskazania W opisie badania, który otrzyma każda biorąca udział w programie osoba, zalecony będzie sposób dalszego postępowania w ramach świadczeń gwarantowanych opłacanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (np. konsultacja u lekarza POZ, wyznaczony termin kolejnego badania kontrolnego po 12 lub 24 miesiącach, itp.). Każdy pacjent indywidualnie podejmie decyzję o dalszym leczeniu. 8. Bezpieczeństwo planowanych interwencji Badanie densytometryczne jest bezpieczne, nieinwazyjne, zarówno dla pacjenta, jak i dla osoby obsługującej urządzenie. Dawka promieniowania rtg pochłaniana w czasie badania jest równa około 0,005 msv (stanowi to około 1/10 dawki pochłanianej w czasie zdjęcia rtg klatki piersiowej). Badanie jest wykonywane w ciągu kilku minut i nie wymaga szczególnego przygotowania ze strony pacjenta. 9. Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji programu Świadczenia w ramach programu udzielane będą w budynku podmiotu leczniczego z terenu miasta Opola - realizatora programu, który posiada uprawnienia niezbędne do wykonania tego typu badań, dysponuje niezbędną wiedzą i doświadczeniem w prowadzeniu akcji o podobnym charakterze, potencjałem technicznym i ekonomicznym, a także zatrudnia fachową kadrę lekarzy i pielęgniarek POZ, a także techników radiologii. Badania wykonywane będą za pomocą densytometru LUNAR PRODIGY PRIMO, rok produkcji 2010. Aparat posiada oprogramowanie DXA, które pozwala na obliczenie funkcji FRAX, a więc wyposażony jest w kalkulator oceny 10-letniego ryzyka złamania kości. 10. Dowody skuteczności planowanych działań Odczuwalne lub widoczne objawy osteoporozy, takie jak: bóle pleców, zmniejszenie wzrostu, zniekształcenia sylwetki, czy też złamania, pojawiają się dopiero w zaawansowanej fazie choroby. Dopóki nie dojdzie do złamań, ubytek masy kostnej postępuje powoli, nieubłagalnie, ale bez bólów, które mogłyby być ostrzeżeniem przed nadchodzącą chorobą. Jest więc niezwykle ważne, by odpowiednio wcześnie wykryć zbliżające się zagrożenie. Badaniem pozwalającym na wczesne wykrywanie zmian zachodzących w tkance kostnej jest właśnie densytometria. Badanie to cechuje się bardzo dużą dokładnością i pozwala na określenie kilkuprocentowych zmian ilości masy kostnej. Dla porównania, na podstawie zdjęć rentgenowskich zmiany osteoporotyczne można rozpoznać dopiero, gdy ubytek masy kostnej wynosi 25-30%. Wynik pomiaru densytometrycznego pozwala na: rozpoznanie osteoporozy nawet przy braku złamań, oszacowanie indywidualnego ryzyka złamań metodą FRAX, otrzymanie informacji przydatnych do podjęcia decyzji o leczeniu pacjenta lub konieczności wykonania dalszych badań diagnostycznych. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 10
W rozpoznawaniu osteoporozy istotnym jest możliwość wczesnego wykrycia zagrożenia tym schorzeniem. Bezobjawowy początek, skryty i bezbólowy przebieg choroby powoduje, iż często pierwszym objawem osteoporozy jest dopiero złamanie. Aby się przed tym ustrzec warto wykonać badanie densytometryczne. Badanie to umożliwia nie tylko ocenę zagrożenia złamaniami, ale regularnie powtarzane co 1-2 lata, również ocenę progresji choroby i skuteczności dotychczas stosowanej terapii. W świetle zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia obecnie preferowaną metodą określania ryzyka występowania osteoporozy u poszczególnych osób jest właśnie wykorzystanie algorytmu FRAX w ocenie 10-letniego ryzyka złamania. VI. KOSZTY 1. Koszty jednostkowe Badanie szyjki kości udowej wraz z oszacowaniem 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX (w tym również koszt edukacji pacjentów, spotkań informacyjno-szkoleniowych dla personelu medycznego oraz koszty administracyjne) 80 zł. 2. Planowane koszty całkowite Planowany koszt całkowity realizacji programu w 2017 r. to kwota 250.000 zł. Środki finansowe przeznaczone na ten cel mogą ulec zwiększeniu bądź zmniejszeniu w latach kolejnych w zależności od możliwości budżetowych miasta Opola. 3. Źródła finansowania, partnerstwo Program finansowany będzie ze środków budżetu miasta Opola. 4. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne Złamania osteoporotyczne są kosztowne, zarówno w kategoriach indywidualnego cierpienia, jak i finansowych kosztów opieki nad pacjentem. Jeżeli chcemy zatrzymać lawinę kosztów związanych z osteoporozą, należy zwiększyć nakłady na badania w tej dziedzinie oraz położyć większy nacisk na edukację społeczeństwa w tym zakresie. Badania densytometryczne wraz z oszacowaniem 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX powinny być łatwo dostępne w populacji ogólnej kobiet od 65 roku życia i mężczyzn od 70 roku życia. Jest to jedyna droga, na której możemy zapobiegać osteoporozie w całej populacji osób starszych. W ostatnich latach w farmakoterapii osteoporozy nastąpił olbrzymi postęp, lecz skutki społeczne związane z leczeniem są dalej dotkliwe ze względu na koszty leczenia. Dlatego też profilaktyka w tym zakresie jest konieczna i bardziej opłacalna z punktu widzenia dobra społecznego. Ważne jest uświadomienie społeczeństwu, że zapobieganie tej chorobie, jak również wcześniejsze jej wykrycie i szybkie podjęcie leczenia daje dużą szansę zahamowania jej rozwoju. Przy zmniejszeniu liczby osób zagrożonych zachorowaniem na osteoporozę, koszty opieki zdrowotnej mogłyby również ulec znacznemu obniżeniu. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 11
W wyniku realizacji Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy wydaje się w pełni możliwe obniżenie kosztów funkcjonowania systemu ochrony zdrowia na terenie miasta Opola. VII. MONITOROWANIE I EWALUACJA 1. Ocena zgłaszalności do programu Zgłaszalność do programu będzie oceniana na podstawie danych otrzymanych od realizatora programu dotyczących procentowej liczby osób przebadanych w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do programu. 2. Ocena jakości świadczeń w programie Ewaluacja programu będzie prowadzona na bieżąco. Ocena jakości świadczonych usług w programie będzie monitorowana na podstawie: obserwacji realizacji programu, sprawozdań miesięcznych i rocznych przedkładanych przez realizatora programu (jego koordynatora). 3. Ocena efektywności programu Końcowa ocena efektywności programu zostanie dokonana na podstawie następujących kryteriów: zgłaszalności osób do udziału w programie, liczby osób z prawidłowym wynikiem badania, liczby osób z wykrytymi zmianami chorobowymi, którym zostało zalecone dalsze leczenie, liczby osób niezakwalifikowanych do programu, u których stwierdzono już we wcześniejszym badaniu osteoporozę i skierowano do dalszego leczenia, liczby osób niezakwalifikowanych do programu z powodu wyczerpania środków finansowych przeznaczonych na realizację programu w danym roku. wyników ankiety ewaluacyjnej dotyczącej satysfakcji pacjentów z uczestnictwa w programie (Załącznik Nr 2) Opracowano na podstawie: 1. Aktywnie przeciwko osteoporozie (http://www.fit.pl/eksperci/fitness/dr_jolanta_kuhbauch/publikacje/aktywnie_przeciw...) 2. Zapobieganie upadkom priorytetem w programie kompleksowego leczenia osteoporozy (http://www.poradnikmedyczny.pl/mod/archiwum/7532_zapobieganie_upadkom_prio...) Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 12
3. Pomiar gęstości mineralnej kości (http://www.pnmedycznych.pl/spnm.php?ktory=321) 4. Osteoporoza Cicha epidemia (Żołyńska B., Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE w Krakowie) 5. Badania kliniczne, osteoporoza (http://www.synexus.pl/text_pl.php?alias=bad_dens) 6. Densytometryczne badanie gęstości kości (http://www.resmedica.pl/pl/archiwum/zdart12989.html) 7. Osteoporoza (http://www.doctormed.pl/wydzial/203/artukul/234/osteoporoza) 8. Osteoporoza (http://osteoporoza.medog.eu/strony/epidemiologia.html) 9. Osteoporoza poznaj swego wroga (http://mediweb.pl/diseases/wyswietl.php?id=515) 10. Diagnostyka osteoporozy (http://www.zdrowie.med.pl/osteo/osteo_6.html) 11. Osteoporoza pomenopauzalna (Głogowska-Szeląg J., Kos-Kudła B., Katedra Patofizjologii i Endokrynologii, Śląska Akademia Medyczna, Zabrze) Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 13
. Pieczęć świadczeniodawcy Załącznik Nr 1 ANKIETA DLA OSÓB OBJĘTYCH PROGRAMEM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY (ocena czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy) 1. Nazwisko:... 2. Imię:... 3. PESEL:... 4. Data urodzenia:... 5. Adres zamieszkania: Miejscowość:... kod pocztowy:. ulica... nr domu:... nr lokalu:. 6. Telefon kontaktowy: 7. Płeć: Kobieta Mężczyzna 8. Wzrost: cm 9. Waga:.. kg 10. Czy miał/a już Pan/Pani wykonywane badanie densytometryczne? Jeśli tak, to proszę podać rok, w którym badanie zostało wykonane 11. Czy miał/a Pan/Pani stwierdzoną wcześniej osteoporozę? 12. Czy w ciągu ostatnich 3-5 dni było przeprowadzane badanie rtg z użyciem środków kontrastujących? 13. Czy w obszarze badanym posiada Pan/Pani elementy metalowe (endoproteza lub inne)? 14. Czy jest Pani w ciąży? Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 14
15. Czy spożywa Pan/Pani codziennie 3 lub więcej jednostek alkoholu? (odpowiada to standardowej szklance piwa 285 ml, jednej porcji spirytusu 30 ml, kieliszkowi wina średniej wielkości 20 ml lub 1 porcji aperitifu 60 ml) 16. Czy pali Pan/Pani papierosy? 17. Czy u Pana/Pani ojca lub matki było stwierdzone złamanie stawu biodrowego? 18. Czy przyjmuje Pan/Pani doustnie lub przyjmował/a w swoim życiu dłużej niż przez 3 miesiące hormony tarczycy, leki nasenne, antydepresyjne, przeciwpadaczkowe lub sterydy? 19. Czy doznał Pan/Pani wcześniej samorzutnego złamania lub złamania wynikającego z urazu, który u zdrowej osoby nie spowodowałby złamania? 20. Czy cierpi Pan/Pani na chorobę silnie związaną z osteoporozą? (cukrzycę typu I, wrodzoną łamliwość kości u dorosłych, nie leczoną wieloletnią nadczynność tarczycy, niedoczynność gonad, przedwczesną menopauzę - przed 45 rokiem życia, przewlekłe niedożywienie lub nieprawidłowe wchłanianie pokarmu, przewlekłą niewydolność nerek, przewlekłe schorzenia wątroby) 21. Czy stwierdzono u Pana/Pani reumatoidalne zapalenie stawów?.. ( czytelny podpis pacjenta) Przeprowadzono edukację pacjenta: 1. Przekazano informacje dotyczące osteoporozy i jej skutków, a także profilaktyki i eliminacji czynników ryzyka zachorowania na tę chorobę. 2. Przekazano materiały zachęcające do zmiany stylu życia na bardziej sprzyjający zdrowiu. (data). (podpis i pieczątka osoby realizującej edukację) Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy finansowany jest z budżetu miasta Opola. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 15
. Pieczęć świadczeniodawcy Załącznik Nr 2 ANKIETA DLA OSÓB OBJĘTYCH PROGRAMEM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY (ocena satysfakcji ze świadczonych usług w ramach programu) 1. Czy jest Pan/Pani zadowolony/a z uczestnictwa w Programie profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy? 2. Czy uważa Pan/Pani, że uczestnictwo w Programie profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy przyczyniło się w jakimś stopniu do ukształtowania Pana/Pani właściwych postaw prozdrowotnych oraz nawyków żywieniowych? 3. Czy uważa Pan/ Pani, że Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy powinien być kontynuowany w latach następnych? 4. Czy według Pana/Pani Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy wymaga modyfikacji? 5. Ewentualne sugestie dotyczące modyfikacji w latach kolejnych Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy...... Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy finansowany jest z budżetu miasta Opola. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 16
UZASADNIENIE do projektu uchwały w sprawie przyjęcia Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym również z zakresu ochrony zdrowia, należy do zadań własnych gminy. Natomiast art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) określa, iż do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy m.in. opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy. Zgodnie z art. 48a ust. 1 cyt. wyżej ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jednostka samorządu terytorialnego sporządza projekt programu polityki zdrowotnej na podstawie map potrzeb zdrowotnych, o których mowa w art. 95a ust. 1 i 6 ustawy. Ponadto projekt programu polityki zdrowotnej jest przekazywany do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie w celu jego zaopiniowania. Zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1138 z późn. zm.) do dnia ogłoszenia pierwszych map potrzeb zdrowotnych, o których mowa w art. 95a ust. 1 i 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do sporządzania projektów programów polityki zdrowotnej nie stosuje się obowiązku sporządzania ich na podstawie tychże map. Do dnia dzisiejszego zostały ogłoszone pierwsze mapy potrzeb zdrowotnych wyłącznie w odniesieniu do świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia szpitalnego. Natomiast Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy dotyczy świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Projekt przedmiotowego programu przekazany został do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie celem jego zaopiniowania i uzyskał opinię pozytywną. W przekazanej przez AOTMiT opinii stwierdzono, iż Program odnosi się do dobrze zdefiniowanego problemu zdrowotnego wczesnego wykrywania osteoporozy u osób starszych i przewiduje zastosowanie narzędzia rekomendowanego dla programów dotyczących osteoporozy metody FRAX. Program został również pozytywnie oceniony przez Konsultantów Wojewódzkich dla Województwa Opolskiego w dziedzinie geriatrii, w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu, a także w dziedzinie reumatologii. Przyjęcie Programu pozwoli na zmniejszenie zachorowalności na osteoporozę i ograniczy negatywne skutki przewlekłych schorzeń układu kostno stawowego. Dzięki Programowi osoby z grup ryzyka zachorowania na osteoporozę będą mieć łatwiejszy dostęp do specjalistycznego badania. Ponadto Program kładzie duży nacisk na podniesienie świadomości zdrowotnej osób w nim uczestniczących. W latach 2012-2016 w mieście Opolu realizowany był Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy badania densytometryczne (przyjęty uchwałą Nr XXXIV/529/12 Rady Miasta Opola z dnia 29 listopada 2012 r.) i cieszył się ogromną popularnością wśród mieszkańców miasta Opola. Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy finansowany będzie ze środków budżetu miasta Opola określonych w uchwale budżetowej na każdy rok. Realizatorem Programu będzie samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego podmiotem tworzącym jest miasto Opole. Id: AB2FB75E-7642-4B9D-AC19-193A0F3109B2. Projekt Strona 1