Medytacja nad listem Jana Pawła II do kobiet a ciascuna di voi z 29 czerwca 1995. Opracował: Zbigniew Dykiel msf Jan Paweł II LIST DO KOBIET A CIASCUNA DI VOI OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II NA IV ŚWIATOWĄ KONFERENCJĘ O KOBIECIE W PEKINIE Do was, kobiety całego świata, kieruję moje serdeczne pozdrowienie! W Watykanie, dnia 29 czerwca 1995 roku, w uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła. 1. Ojciec św. Jan Paweł II w pierwszym punkcie tego listu pragnął wyrazić szczere uznanie dla Organizacji Narodów Zjednoczonych za zorganizowanie IV Światowej Konferencji poświęconej Kobiecie. Papież podkreślił, że Kościół również zamierza włączyć się w tę dyskusję i wnieść swój wkład w sprawę obrony godności, roli i praw kobiet a także wspólnie zastanowić się na problemami i perspektywami życia kobiet w naszych czasach. Równocześnie Papież wyjaśnił, że problem godności i praw kobiet będzie rozpatrywał w świetle Słowa Bożego. Tę analizę będzie przeprowadzał w kolejnych punktach tego listu. Na zakończenie pierwszego punktu tego listu Ojciec św. w imieniu całego Kościoła złożył dzięki Najświętszej Trójcy za tajemnicę kobiety i za każdą kobietę. W ten sposób pragnął podziękować za to, co stanowi odwieczną miarę godności kobiecej, czyli za wielkie dzieła Boże jakie w niej i przez nią dokonały się w historii ludzkości. Właśnie w kobiecie i przez kobietę Bóg stał się Człowiekiem. Wędrując drogą słów listu Ojca św. Jana Pawła II do kobiet będę ubogacał się Jego spojrzeniem na kobietę. W ten sposób będę mógł coraz bardziej poznawać Boży zamiar stworzenia człowieka mężczyzną i kobietą. 2. W drugim punkcie Listu Jan Paweł II podziękował Bogu za Jego zamysł określający powołanie i posłannictwo kobiety w świecie a przez to podziękował każdej kobiecie za to co przedstawia ona sobą w życiu ludzkości. I tak Ojciec św. podziękował: kobiecie matce za noszenie w swoim łonie dziecka, za jego urodzenie i wychowanie kobiecie małżonce, że łączy nierozerwalnie swój los z losem męża kobiecie córce i kobiecie siostrze, że wnosi do domu rodzinnego bogactwo swojej wrażliwej intuicji, ofiarności i stałości kobiecie pracującej zawodowo za zaangażowanie we wszystkich dziedzinach życia społecznego oraz za umiejętność łączenia rozumu i uczucia i budowanie bardziej ludzkich struktur ekonomicznych i politycznych kobiecie konsekrowanej, że na wzór Maryi otwiera się na miłość Bożą i pomaga Kościołowi i ludzkości żyć w komunii z Bogiem kobiecie za to jest kobietą bo wzbogaca zrozumienie świata i daje wkład w pełną prawdę o związkach między ludźmi. 1
A jak ja spoglądam na kobietę i kogo widzę w kobiecie, którą spotykam w moim codziennym życiu? Jan Paweł II ukazał mi bardzo głębokie spojrzenie na kobietę. Obym umiał patrząc na kobietę widzieć w niej te wartości, które podkreślił Ojciec św. Takie spojrzenie na kobietę pomoże mi we własnym rozwoju oraz we wspólnym budowaniu świata opartego na wartościach które niesie ze sobą człowiek, który mężczyzną i kobietą został stworzony. 3. W trzecim punkcie listu do kobiet Jan Paweł II przeanalizował sytuację kobiety w historii ludzkości. I doszedł do wniosku, że w przeszłości były uwarunkowania które utrudniały życiową drogę kobiety. Polegało to na tym, że zapominano o godności kobiety i ją nie doceniano. Często żyła ona na marginesie społeczeństwa i zdarzało się, że była sprowadzana do roli niewolniczej. Ten sposób traktowania kobiety prowadził do pozbawienia ludzkości jej bogactw duchowych. My jako ludzkość jesteśmy spadkobiercami tych dziejów, które tak traktowały kobietę. Trudno jest zrozumieć dlaczego tak traktowano kobietę. Bardzo często był to głęboki wpływ wzorców kulturowych, które w ciągu wielu wieków historii kształtowały mentalność ludzi i instytucji. W dalszym ciągu tego punktu Jan Paweł II zauważył, że zdarzało się także takie traktowanie kobiet również przez Kościół. Jan Paweł II ubolewa na takim traktowaniem kobiet. Wychodząc z tego doświadczenia zachęcił do odnowy wierności wobec ducha Ewangelii. W tym miejscu Jan Paweł II ukazał model postawy Jezusa wobec kobiet. Jezus przezwyciężając wzorce obowiązujące w kulturze swojej epoki przyjmował wobec kobiet postawę otwartości, szacunku, zrozumienia i serdeczności. W ten sposób ukazywał w kobiecie godność, którą ma ona od początku, bo została ona zawarta w stwórczym planie Boga. Na zakończenie tego punktu Jan Paweł II wskazał, że kobiety wniosły nie mniejszy wkład niż mężczyźni w postęp ludzkości, a nadto, w warunkach o wiele trudniejszych. Jan Paweł II wskazał na kulturę, sztukę, oświatę a także na wiele dzieł dokonanych przez kobiety na przestrzeni historii ludzkości. Podkreślił błogosławiony wpływ kobiet na życie kolejnych pokoleń. Tak więc, mimo różnych historycznych uwarunkowań, wpływ tradycji kobiecej ma ogromny wpływ na rozwój kultury i cywilizacji. Dlatego ludzkość ma ogromny dług wdzięczności wobec tej tradycji kobiecej. W tym punkcie Jan Paweł II ukazał mi jak w historii ludzkości widziano kobietę i jak ją traktowano. Przypomniał mi też Boży zamiar wobec kobiety i postawę Jezusa wobec kobiet. Zachęcił mnie do wierności duchowi Ewangelii ukazującego kobietę, która wnosi swoje bogactwo w rozwój człowieka i świata. Ten tekst zachęca i mnie do zastanowienia się jak ja spoglądam na kobietę i jak widzę jej rolę w rozwoju społeczeństwa. Jan Paweł II mówi mi abym umiał dostrzegać w kobiecie jej zdolności i bogactwo możliwości, którymi zastała obdarowana przez Boga. Abym umiał widzieć w kobiecie możliwości dzięki którym człowiek mężczyzną i kobietą stworzony może rozwijać siebie i otaczający go świat w którym żyje. 4. Jan Paweł II w tym punkcie zwrócił uwagę na nierówność społeczną istniejącą w świecie. Albowiem istnieją przeszkody, które w wielu częściach świata nie pozwalają kobietom włączyć się w pełni w życie społeczne, polityczne i gospodarcze. Następnie 2
podkreślił, że świat zbyt mało docenia kobietę i jej dar macierzyństwa. A przecież dzięki macierzyństwu ludzkość zawdzięcza swoje przetrwanie. Dalej zwrócił uwagę, że pozostaje wiele do zrobienia aby kobieta i matka nie była dyskryminowana. W dalszej części ukazał, że rzeczywista równość osób to: - równa płaca za tę samą pracę - opieka nad pracującą matką - możliwość awansu zawodowego - równość małżonków z punku widzenia prawa rodzinnego - uznanie wszystkiego co wiąże się z prawami i obowiązkami obywateli w ustroju demokratycznym W drugiej części tego punktu Jan Paweł II zwrócił uwagę, że polityka przyszłości będzie wymagała, aby kobieta coraz bardziej uczestniczyła w rozwiązywaniu głównych problemów świata. I dalej, Jan Paweł II podkreślił, że we wszystkich problemach świata obecność kobiety będzie bardzo cenna, albowiem będzie pomagała w zrozumieniu, że społeczeństwo to nie tylko wydajność i produktywność. Albowiem kobieta ze swoim podejściem do życia będzie ukazywała, że systemy kierujące gospodarką należy poddać procesowi humanizacji, która charakteryzuje cywilizację miłości. Abym umiał w moim życiu doceniać kobietę i jej dar macierzyństwa. Abym w miejscu mojego życia i mojej pracy równo doceniał wszystkie osoby, bez patrzenia na płeć. Abym doceniał te wartości i to spojrzenie, które wnosi kobieta w rozwój świata. W ten sposób moje życie będzie coraz bardziej budowaniem przyszłego świata na który składa się to co wnosi człowiek mężczyzną i kobietą stworzony. 5. Jan Paweł II ukazał upokorzenia kobiety jakich doświadczała w historii poprzez nadużycia w dziedzinie seksualnej. Dlatego stwierdził, że nadszedł czas aby potępić przez stworzenie odpowiednich środków obrony prawnej różne formy przemocy seksualnej, której ofiarą często padają kobiety. Należy także demaskować rozpowszechnianie kultury hedonistycznej i komercyjnej, która skłania do nadużyć w dziedzinie seksualnej wciągając w to również bardzo młode dziewczęta. W dalszej części tej refleksji Jan Paweł II podkreślił uznanie dla kobiet, które z heroiczną miłością wobec swoich dzieci akceptują ciążę, która jest następstwem niesprawiedliwości. Wśród tych niesprawiedliwości Jan Paweł II wymienił czas wojen oraz czas dobrobytu ze swoją kulturą permisywizmu i hedonizmu. Następnie Jan Paweł II podkreślił, że zanim odpowiedzialnością za decyzję o przerwaniu ciąży obarczy się kobietę, należy uznać że winę ponosi tutaj również mężczyzna i współdziałające z nim otoczenie. Jan Paweł II ukazał nadużycia popełniane wobec kobiet w dziedzinie seksualnej. Potępił formy tej przemocy a równocześnie wyraził uznanie dla kobiet, które akceptują ciążę będącą następstwem nadużyć. Abym szanował kobietę i jej dar macierzyństwa. A także abym wspierał kobiety, które stają przed trudnym dylematem akceptacji powstałego w nich życia bez ich zgody. I abym umiał mówić o odpowiedzialności wszystkich osób za przerwaną ciążę. W ten sposób Boży obraz człowieka będzie ukazywany i przeżywany w naszym codziennym życiu. 3
6. Podziękowanie jakie Jan Paweł II złożył w poprzednim punkcie kobietom, jest równocześnie apelem do państw i organizacji międzynarodowych aby zrobiły wszystko co jest konieczne aby przywrócić kobietom pełne poszanowanie ich godności i roli. Jan Paweł II podkreślił dokonania kobiet, które poświęcały się w obronie swojej godności walcząc o podstawowe prawy społeczne, ekonomiczne i polityczne. Następnie Jan Paweł II przypomniał, że droga wyzwolenia kobiety była procesem trudnym i złożonym. Dlatego zachęcił, aby dalej iść w tym kierunku. Zasugerował, że należy opracować konkretny program rozwoju obejmujący wszystkie dziedziny życia kobiet. U jego podstaw leży uświadomienie sobie na nowo godności kobiety. Pomocą w tym jest Słowo Boże, albowiem ono pomaga nam na nowo odkryć podstawowe uzasadnienia antropologiczne godności kobiety zawarte w zamyśle Bożym. Jan Paweł II podkreślił to wszystko co kobiety uczyniły w obronie swojej godności. Ukazał, że był to proces trudny i długi. Dlatego zachęcił Jan Paweł II, aby na nowo uświadomić sobie godność kobiety. Pomocą w tym jest Słowo Boże, które ukazuje nam jej godność zawartą w Bożym planie. Abym i ja uświadamiał sobie godność kobiety. Abym w moim codziennym życiu szanował kobietę jak to ukazał Bóg. Wtedy jako ludzie będący mężczyznami i kobietami będziemy mogli szanować siebie wzajemnie i ubogacać się tym kim jesteśmy i tym co sobą reprezentujemy. 7. Jan Paweł II rozpoczął ten punkt od rozważenia biblijnego opisu stworzenia człowieka. Opis ten przedstawiając stworzenie człowieka ukazał godność i posłannictwo kobiety w świecie. W Księdze Rodzaju czytamy, że Bóg stworzył człowieka na swój obraz i stworzył go mężczyzną i kobietą. Jan Paweł II analizując to wydarzenie zanalizował je następująco. Człowiek od samego początku został stworzony jako mężczyzna i kobieta. A więc mężczyzna i kobieta są dla siebie komplementarni. Uzupełniają się i dopełniają się wzajemnie i wspólnie ukazują kim jest człowiek przez Boga stworzony. Kobiecość i męskość są komplementarne z punktu widzenia fizycznego, psychicznego i ontycznego. A więc pod każdym względem kobieta i mężczyzna uzupełniają się i są jednością. Dzięki tej dwoistości elementu męskiego i kobiecego człowieczeństwo realizuje się w pełni. Jan Paweł II na podstawie analizy tekstu biblijnego mówiącego o stworzeniu człowieka ukazał że mężczyzna i kobieta uzupełniają się wzajemnie. Właśnie taka jedność ukazuje w pełni wartość i godność człowieka. Człowieka, który na obraz Boży został stworzony. Z tej godności i jedności płynie następujące posłannictwo człowieka w świecie. Mężczyzna i kobieta na swój sposób a równocześnie razem opiekują się ziemią na której żyją i razem budują wspólny świat. Abym w takiej jedności zawsze widział mężczyznę i kobietę. Abyśmy razem ubogacali się naszymi odmiennościami i uzupełniali się tym kim jesteśmy. W ten sposób będziemy razem ukazywali człowieka, mężczyzną i kobietą stworzonego na obraz Boga. 8. Jan Paweł II przypomniał, że Bóg stworzył człowieka mężczyzną i kobietą i dał im moc rodzenia i przekazał im ziemię, aby się nią opiekowali i przeobrażali ją 4
korzystając z jej bogactw. Tak więc zadaniem człowieka jest przeobrażanie ziemi. Człowiek jako mężczyzna i kobieta są tak samo odpowiedzialni i równi we wspólnocie małżeńskiej, w przekazywaniu życia, w panowaniu nad ziemią i w czynieniu jej sobie poddaną. Relacja między mężczyzną i kobietą to jedność dwóch osób. Jest to dar, który wzbogaca ich wzajemnie i równocześnie czyni ich odpowiedzialnymi. Tej jedności dwojga Bóg powierzył przekazywanie życia, tworzenie rodziny i zadanie budowania dziejów. Jan Paweł II przypomniał o Międzynarodowym Roku Rodziny obchodzonym w 1994 roku, w którym uwaga była skoncentrowana na kobiecie jako matce. Jan Paweł II pragnął przypomnieć wkład kobiety w życie narodów i społeczeństw. Ten wkład dotyczy natury duchowej, kulturowej, społeczno-politycznej i ekonomicznej. Jan Paweł II przypomniał, że jedność mężczyzny i kobiety pochodzi od Bożego aktu stwórczego. Człowiek jako mężczyzna i kobieta tworzą jedność i są dla siebie wzajemnie ubogacającym darem a równocześnie są współodpowiedzialni za życie i wspólnie opiekują się ziemią, która jest ich domem. Abym zawsze widział człowieka mężczyzną i kobietą stworzonego. W ten sposób będziemy się wzajemnie ubogacali i rozwijali ziemię nasz dom, w którym żyjemy. 9. Jan Paweł II podkreślił, że postęp zwykle ocenia się według kategorii naukowych i technicznych. I ukazał w tych dziedzinach widoczny wkład kobiet. Ale ważniejszym jest wymiar społeczno etyczny. I tutaj ukazał ogromną rolę kobiety. Ta rola szczególnie wyraża się w codziennych relacjach międzyosobowych a szczególnie w życiu rodziny. W dalszej części Jan Paweł II wyraził swoją wdzięczność kobietom w dziedzinie wychowania w różnych szkołach, domach opieki, parafiach i stowarzyszeniach. Wszędzie tam, gdzie jest potrzebna praca formacyjna, kobiety wykazują ogromną gotowość do poświęcenia się, a szczególnie wobec najsłabszych i bezbronnych. Poprzez taką swoją służbę kobiety urzeczywistniają formę macierzyństwa afektywnego, kulturowego i duchowego. Ma ona ogromny wpływ na rozwój osoby i na przyszłość społeczeństwa. W końcowej części tego punktu Jan Paweł II podkreślił ogromną rolę kobiety w służbie zdrowia. I tak kobiety pracując w dobrze zorganizowanych placówkach sanitarnych a także w trudnych warunkach w najuboższych krajach świata dają świadectwo ogromnego oddania się dla osób cierpiących. Jan Paweł II podkreślił ogromna rolę kobiety w wymiarze społeczno etycznym. Chodzi tutaj o relacje międzyosobowe. Dlatego Jan Paweł II wyraził szczególną wdzięczność kobietom za ich pracę w dziedzinie wychowania i opieki zdrowotnej. Kobiety z swoim macierzyńskim podejściem maja ogromny wpływ na pełny rozwój osoby a przez to na przyszłość społeczeństwa. Abym i ja widział taki wkład kobiety w życie ludzkie. Abym umiał doceniać rolę kobiety w jej podejściu do wykonywanej pracy. W ten sposób każdy człowiek będzie rozwijał w pełni swoją osobowość. Przez to świat coraz bardziej będzie światem wartości ludzkich wnoszonych przez kobietę i mężczyznę. 5
10. Jan Paweł II zwrócił uwagę na to, aby geniusz kobiety był rozważany w codziennym życiu. Powinien być on rozważany po to, aby rozpoznać w nim ślady Bożego zamysłu. Bóg stwarzając człowieka mężczyzną i kobietą sprawił, że są samodzielni ale równocześnie wzajemnie uzupełniają się, wspierają się i są dla siebie pomocą. Zdaniem Jana Pawła II Kościół najpełniej widzi geniusz kobiety w Maryi. Dlatego przyglądając się Maryi ciągle potrafi na nowo odkrywać go i rozumieć. Jan Paweł II ukazał na czym polega geniusz kobiety u Maryi. Maryja oddając się na służbę Bogu, oddała się na służbę ludzi. Jest to służba miłości. W pełni przeżywała i ukazywała swoim życiem, ze Jej Królowanie jest służeniem i byciem dla drugiego człowieka. Maryja w pełni rozumiała, że królowanie jako służenie jest wyrazem powołania człowieka stworzonego na obraz Boży. Tak jak Bóg, mimo, że obdarował człowieka wolną wolą to jednak zawsze troszczy się o człowieka. Takie królowanie jest właśnie troszczeniem się o człowieka. Tak powinna być rozumiana wszelka władza w rodzinie, społeczeństwie i Kościele. Macierzyńskie królowanie Maryi jest darem dla swojego Syna i jest darem dla synów i córek całego rodzaju ludzkiego. Maryja pragnie prowadzić każdego człowieka po trudnych drogach ziemskiego życia i ukazywać, że prawdziwe królowanie jest służbą i byciem dla drugiego człowieka. Jan Paweł II na przykładzie Maryi ukazał, że geniusz kobiety to bycie dla Boga i dla drugiego człowieka. Właśnie kobieta, która ze swojej natury pragnie być kimś dla., żyje postawą bycia dla drugiego człowieka. Taka postawa pomaga otwierać się na człowieka, rozumieć człowieka i wspierać człowieka w jego codziennym życiu. Abym i ja umiał otwierać się na drugą osobę. Przez to będę bardziej rozumiał drugą osobę i będę mógł ją wspierać moim codziennym życiem. W ten sposób moje życie będzie darem dla człowieka. I będzie obdarowywaniem tym czym sam zostałem obdarowywany przez Boga. 11. Jan Paweł II ukazał, że ze specyfiki bycia mężczyzną i kobietą wynikają pewne zróżnicowane zadania, które realizujemy w życiu Kościoła, wspólnoty i rodziny. W Kościele Chrystus zawierzył tylko mężczyznom zadanie, aby byli Jego ikoną jako pasterza i oblubieńca Kościoła poprzez kapłaństwo służebne. Jednak ten fakt nie umniejsza roli kobiety ani innych członków Kościoła. We wspólnocie Kościoła wszyscy jesteśmy obdarowani godnością wynikającą z kapłaństwa powszechnego. Albowiem jedno jest kapłaństwo chociaż realizuje się ono poprzez kapłaństwo służebne (kapłani) i kapłaństwo powszechne (wszyscy ochrzczeni). Jan Paweł II ukazał ludziom Maryję jako wzór przeżywania swojej kobiecości w Kościele. Maryja i każda kobieta ukazują istotę Kościoła jako wspólnotę poświęcającą się bez reszty. Wyraża się to w byciu oblubienicą Chrystusa i matką wierzących. W świetle komplementarnej jedności ról mężczyzny i kobiety uwydatniają się dwa wymiary kościoła: zasada maryjna i apostolsko-piotrowa. Oba te wymiary mają wspólny cel: służenie wierzącym a nie panowanie nad wiernymi. Każdy z tych wymiarów służy wierzącym, ale na innym zakresie pola działania. W końcowej części tego punktu Jan Paweł II przypomniał, że Kościołowi na przestrzeni swojej historii pomagał geniusz kobiety. W historii Kościoła spotykamy postacie wielkich kobiet. Były wśród nich męczennice, święte kobiety i mistyczki. 6
Jan Paweł II ukazał, że ze specyfiki bycia mężczyzną i kobietą wynikają zróżnicowane zadania. Na przykładzie kapłaństwa ukazał Jan Paweł II jedność powołania człowieka ale różny sposób realizowania tego powołania. Wskazał na Chrystusa, który powierzył mężczyźnie kapłaństwo służebne a wszyscy wierni są powołani do kapłaństwa powszechnego. I wskazał Jan Paweł II na Maryję, która przeżywała swoją kobiecość jako posługę wobec swojego Syna i pierwotnego Kościoła. W ten sposób mężczyzna i kobieta uwidaczniają pełny wymiar Kościoła. Abym umiał tak całościowo widzieć zadania, które z jednej strony wynikają ze specyfiki płciowości ale z drugiej strony wzajemnie się uzupełniają. Człowiek jako mężczyzna i kobieta służą wzajemnie sobie i wspierają się w tym aby człowiek rozwijał się coraz bardziej i wzajemnie się uzupełniał jako mężczyzna i kobieta. 12. Zdaniem Jana Pawła II Kościół pragnął aby Konferencja w Pekinie ukazała całą prawdę o kobiecie. Ten geniusz kobiety mógł być ukazany na przykładzie wielkich i znanych kobiet, ale też na przykładzie wszystkich kobiet, które wykorzystują swoje kobiece talenty dla dobra innych ludzi w życiu codziennym. Jan Paweł II podkreślił, że kobieta bardziej widzi człowieka bo widzi go sercem. Widząc człowieka całościowo pragnie wyjść naprzeciw i przyjść mu z pomocą. W ten sposób ukazuje się piękno nie tylko fizyczne ale i duchowe, którym Bóg obdarował człowieka: kobietę i mężczyznę. Na zakończenie tego listu Jan Paweł II podziękował Bogu za wielki dar dobra jakim jest kobiecość, która w różnych formach stanowi podstawę dziedzictwa ludzkości i Kościoła. Jan Paweł II ukazał prawdę o kobiecie. Kobieta patrząc bardziej sercem wykorzystuje swoje możliwości i talenty dla dobra każdego człowieka. Kobieta szybciej wychodzi na spotkanie człowieka i przychodzi mu z pomocą. Abym tak umiał spoglądać i widzieć kobietę, która patrząc sercem przychodzi z pomocą każdemu człowiekowi. W ten sposób spojrzenie bardziej racjonalne i spojrzenie sercem obejmuje całego człowieka, który mężczyzną i kobietą został stworzonym. Zakończenie Maryjo, Królowo miłości, czuwaj nad kobietami i nad ich posłannictwem w służbie ludzkości i pokojowi oraz w dziele szerzenia królestwa Bożego! Z moim Błogosławieństwem Apostolskim. Jan Paweł II 7