LOGISTYKA W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH POTENCJAŁ WYKORZYSTYWANY DO ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Andrzej Marjański 2 R e f l e k s y j n i e Wiedza osób funkcyjnych, ich teoretyczne i praktyczne przygotowanie oraz posiadane siły i środki są podstawą sprawnego, a także skutecznego funkcjonowania systemu bezpieczeństwa. Andrzej Szymonik 1
Agenda Istota potencjału logistycznego Gmina jako realizator zadań logistycznych Zasady przygotowywania potencjału logistycznego Rola i zadania zasobów ludzkich 3 Istota potencjału logistycznego Potencjał logistyczny w sytuacjach kryzysowych - określony zasób możliwości (zdolności) zaopatrzeniowych i usługowych (wytwórczych), który można użyć (wykorzystać, wyzyskać) do zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej. Potencjał ten stanowią zasoby ludzkie, zasoby zaopatrzeniowe oraz zasoby usługowe (w zakresie usług logistycznych i usług medycznych). Wielkość potencjału logistycznego na wypadek sytuacji kryzysowych określana jest na podstawie jego bilansu z prognozowanymi potrzebami logistycznymi ludności poszkodowanej. 4 2
Hierarchiczność systemu logistycznego Hierarchiczna struktura systemu logistycznego powoduje, że odpowiedzialność za zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej rozkłada się na cztery szczeble administracji publicznej: gminę powiat, województwo szczebel centralny rządowy 5 Gmina jako bezpośredni realizator Potencjał logistyczny przygotowywany jest odpowiednio (stosownie do prognozowanych potrzeb logistycznych) na wszystkich szczeblach administracji Bezpośrednim realizatorem zadań logistycznych jest zwykle szczebel najniższy gmina. Powoduje to, że wszystkie kolejne, wyższe szczeble, w zależności od potrzeb i sytuacji, służą swoim potencjałem logistycznym niższemu szczeblowi administracji publicznej, na zasadzie wsparcia bądź wzmocnienia. 6 3
Zasada przygotowania potencjału Nie przygotowuje się potencjału logistycznego zaspokajającego wszystkie (maksymalne) potrzeby logistyczne występujące na danym szczeblu administracji publicznej. Głównie nie robi się tego z powodu bardzo wysokich kosztów. Natomiast zwykle przygotowywany jest potencjał logistyczny odpowiadający około 75% prognozowanych potrzeb logistycznych, Brakujące zasoby pozyskuje się ze szczebla nadrzędnego w ramach wsparcia bądź wzmocnienia. 7 Zasoby ludzkie i ich predyspozycje do realizacji zadań logistycznych Zasoby (potencjał) ludzkie uczestniczące w organizacji i realizacji zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych to przede wszystkim organy logistyczne: grupy robocze ZZK grupa zabezpieczenia logistycznego grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej) stany osobowe podmiotów (jednostek, przedsiębiorstw) dowożących zaopatrzenie oraz świadczących usługi logistycznych i usługi medyczne. 8 4
Zapewnienie ciągłości działania W skład grup logistycznych ZZK (grupy zabezpieczenia logistycznego oraz grupy opieki zdrowotnej i pomocy socjalnobytowej) wchodzą specjaliści eksperci. W grupie zabezpieczenia logistycznego są to: specjaliści ds.: zaopatrzenia, usług gospodarczo-bytowych i transportu; w grupie opieki zdrowotnej i pomocy socjalnobytowej specjaliści ds.: ewakuacji medycznej, sanitarnohigienicznych, przeciwepidemicznych, zaopatrzenia w sprzęt i materiały medyczne, pomocy socjalno-bytowej. Skład liczebny grup logistycznych powinien zapewnić ich dwuzmianową (całodobową) pracę w ZZK. 9 Rodzaje podmiotów tworzących ZL W zależności od sytuacji, skali i rodzaju realizowanych zadań logistycznych mogą to być: Jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki służby zdrowia, jednostki (zespoły) pogotowia komunalnego, jednostki Policji, jednostki straży miejskich i gminnych, j jednostki wojskowe, jednostki Straży Granicznej, Organizacje pozarządowe, ludność miejscowa formacje obrony cywilnej, inne jednostki. 10 5
Jednostki ochrony przeciwpożarowej W sytuacjach kryzysowych realizują swoje specjalistyczne zadania w ramach Krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego W skład systemu, oprócz jednostek ochrony przeciwpożarowej wchodzą: inne służby, inspekcje, straże i instytucje specjaliści w sprawach ratownictwa inne podmioty (na zasadach dobrowolności po uprzednim uzgodnieniu współdziałania na danym obszarze ze starostą, wojewodą lub Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej 11 Pododdziały ochrony przeciwpożarowej Rota dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej zastęp pododdział w sile od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego; sekcja pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od 9 do 12 ratowników, w tym dowódca; pluton pododdział w sile od 3 do 4 zastępów lub dwóch sekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca; 12 6
Pododdziały ochrony przeciwpożarowej kompania pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca; batalion oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca; brygada związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wieloobszarowe działanie ratownicze; specjalistyczna grupa ratownicza pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonywania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności. 13 Grupy specjalistyczne 14 Najczęściej organizowanymi grupami specjalistycznymi są: -podczas ratownictwa technicznego: grupy poszukiwawczoratownicze, grupy wysokościowe, grupy wodno-nurkowe oraz grupy techniczne; -podczas ratownictwa chemicznego: grupy ratownictwa chemicznego i ekologicznego i grupy wodno-nurkowe; -podczas ratownictwa medycznego: zespoły ratownictwa medycznego (w składzie co najmniej 2 strażaków ratowników). 7
Inne podmioty KSR-G Inne podmioty KSR-Gniebędące jednostkami ochrony przeciwpożarowej mogą w działaniu ratowniczym zachować własną strukturę sił. Wszystkie podmioty KSR-Gz uwagi na swoje przygotowanie i wyposażenie specjalistyczne, oprócz zadań specjalistycznych, mogą dodatkowo realizować takie zadania logistyczne jak: ewakuacja ludzi, zwierząt i mienia, dostarczanie środków zaopatrzenia bezpośrednio do osób poszkodowanych, strażacy ratownicy mogą udzielać kwalifikowaną pierwszą pomoc rannym i chorym, którzy znaleźli się w sytuacji nagłego zagrożenia życia i zdrowia. 15 Jednostki służby zdrowia Należy postrzegać jako personel medyczny pracujący w: pogotowiu ratunkowym; przychodniach i zakładach opieki zdrowotnej (ZOZ); jednostkach ratownictwa medycznego; Jednostkach transportu medycznego, jednostkach świadczących usługi pielęgniarskie * 16 8
Pogotowia ratunkowe Pracujące w składzie zespołów reanimacyjnych i zespołów wypadkowych udzielają pomocy medycznej w stanach zagrożenia życia i nagłych pogorszeniach stanu zdrowia zagrażających życiu. Udzielają ponadto porad ambulatoryjnych głównie są to porady ogólne i porady chirurgiczne. Oprócz jednostek pogotowia bazujących na transporcie samochodowym (samochodach sanitarnych), funkcjonuje również Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Występują również pogotowia specjalistyczne, np. pogotowie stomatologiczne. 17 Przychodnie i ZOZ Przychodnie i ZOZ obejmują wiele rodzajów zakładów medycznych. Są to m.in.: ambulatoria chirurgiczne; zakłady opieki zdrowotnej; Przychodnie rehabilitacyjno-lecznicze; niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej; szpitale i kliniki (klinikiakademii i uniwersytetów medycznych; szpitale i kliniki wojskowe; szpitale miejskie, powiatowe, wojewódzkie, specjalistyczne; kliniki specjalistyczne itp.); zakłady rehabilitacji medycznej; przychodnie specjalistyczne; izby porodowe; gabinety lekarskie itd. 18 9
Jednostki ratownictwa medycznego różne grupy ratownictwa ogólnomedycznego i specjalistycznego 19 Jednostki transportu medycznego dysponują środkami transportu sanitarnego i transportu medyczno-sanitarnego. Są to m.in. Kolumny transportu sanitarnego 20 10
Jednostki świadczące usługi pielęgniarskie występują m.in. jako pielęgniarskie ośrodki medycyny środowiskowej niepubliczne zakłady pielęgniarsko-opiekuńcze. Świadczą usługi z zakresu opieki pielęgniarskiej, położnictwa itp. 21 Jednostki (zespoły) pogotowia komunalnego (miejskiego, gminnego) Różnego rodzaju pogotowia (głównie służb technicznych) świadczące usługi: w sytuacjach awarii sieci energetycznej (elektrycznej); sieci wodociągowej i kanalizacyjnej; sieci gazowej, podczas innych zdarzeń. Zaliczane jest do nich przede wszystkim: pogotowie energetyczne (elektryczne); pogotowie hydrauliczne; pogotowie kanalizacyjne; pogotowie kominiarskie; inne pogotowia techniczne, a także: pogotowie ślusarskie; pogotowie chłodnicze; pogotowie szklarskie; pogotowie komputerowe itd. 22 11
Jednostki Policji Formacje umundurowane i uzbrojone. W sytuacjach kryzysowych realizują głównie zadania o charakterze prewencyjnym i kryminalnym. Wspomagają je m.in. własne służby logistyczne (służby wspomagające). Mogą występować jako oddziały i pododdziały zwarte, których podstawowym modułem organizacyjnym jest kompania składająca się z plutonów, a te z kolei z drużyn, oraz jako różnego rodzaju patrole. 23 Służba patrolowa Służbę patrolową policjanci mogą pełnić samodzielnie lub wspólnie ze strażnikami straży gminnej lub miejskiej, z żołnierzami Żandarmerii Wojskowej, funkcjonariuszami Straży Granicznej, funkcjonariuszami Straży Ochrony Kolei, a także przedstawicielami instytucji i organizacji społecznych. W strefach nadgranicznych służba patrolowa może być pełniona przez patrole w składzie międzynarodowym. 24 12
25 Z uwagi na przygotowanie i wyposażenie techniczne oddziały i pododdziały oraz inne zespoły składające się z policjantów, w sytuacjach kryzysowych mogą realizować przede wszystkim dodatkowe (pomocnicze, wspierające) zadania logistyczne, takie jak: ewakuacja ludzi; dostarczanie zaopatrzenia, w tym bezpośrednio do osób poszkodowanych; ochrona zasobów logistycznych. Nie wyklucza się możliwości użyczenia niektórych rodzajów sprzętu logistycznego. Jednostki straży miejskiej/gminnej Umundurowane i uzbrojone formacje samorządowe powoływane przez rady gmin (miast) do ochrony porządku publicznego na terenie gmin (miast). Swoje zadania realizują zwykle w składzie patroli i patroli interwencyjnych. Wyszkolenie, wyposażenie techniczne oraz możliwości organizacyjne i logistyczne powodują, że w sytuacjach kryzysowych mogą wspomagać różne organy (służby, inspekcje, jednostki) realizujące dostawy podstawowych środków zaopatrzenia oraz usługi logistyczne i usługi medyczne dla ludności poszkodowanej. Ocenia się, że mogą to być głównie zadania dodatkowe (pomocnicze, wspierające) polegające na bezpośrednim docieraniu z pomocą do osób poszkodowanych. 26 13
Jednostki wojskowe w sytuacjach kryzysowych realizują zadania ratownicze i prewencyjne. Mogą występować w składzie: drużyn (do 10 żołnierzy) plutonów (3 4 drużyny), kompanii (3 4 plutony), Batalionów (3 4 kompanie), brygad (3 4 bataliony oraz kilka kompanii rodzajów wojsk i służb). 27 28 Wymienione pododdziały i oddziały wojskowe mogą być wydzielane z różnych rodzajów sił zbrojnych np.: Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki Wojennej, Sił Specjalnych), różnych rodzajów wojsk (np. Wojsk Inżynieryjnych, Wojsk Chemicznych, Wojsk Łączności, a także Wojsk Rakietowych i Artylerii, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i innych) oraz różnych rodzajów służb (np. Żandarmerii Wojskowej, Wojskowej Służby Zdrowia, służb logistycznych i innych). 14
29 Z uwagi na przygotowanie i wyposażenie specjalistyczne, oprócz zadań ratowniczych i prewencyjnych, dodatkowo mogą realizować także zadania logistyczne jak: ewakuacja ludzi, zwierząt i mienia; Dowóz zaopatrzenia (głównie pododdziały transportowe transportu samochodowego, transportu powietrznego i transportu morskiego); przygotowanie, w tym wyposażenie w sprzęt kwaterunkowy, tymczasowych miejsc zakwaterowania; pomoc medyczna rannym i chorym (mogą ją realizować pododdziały medyczne wszystkich rodzajów wojsk); Wszelkie usługi logistyczne specjalistyczne oraz gospodarczo-bytowe (mogą ją realizować pododdziały logistyczne wszystkich rodzajów wojsk); Użyczenie zapasów żywności, użyczenie środków transportu samochodowego (wraz z kierowcami); użyczenie logistycznego sprzętu specjalistycznego (chłodnie, pralnie, łaźnie, piekarnie polowe, kuchnie polowe, zbiorniki na wodę, cysterny do paliw płynnych, namioty itp.). Jednostki Straży Granicznej należą do najnowocześniejszych polskich uzbrojonych formacji mundurowych. Formacjami terenowymi są: Oddziały oraz placówki i dywizjony SG. Z uwagi na swoje nowoczesne i specjalistyczne wyposażenie techniczne (samochody terenowe typu Land Rover i Mercedes, czterokołowe motocykle TRX, zwykłe motocykle, m.in. austriackie KTM, a także konie służbowe, narty i skutery śnieżne; środki transportu powietrznego: samoloty Wilga i Mewa, śmigłowce Kania, Sokół i Mi-2 ; środki transportu wodnego morskiego: okręty patrolowe; łodzie pontonowe typu Strażak ) mogą w sytuacjach kryzysowych współuczestniczyć w realizacji dostaw zaopatrzenia oraz świadczeniu wielu usług logistycznych i usług medycznych. Szczególnie predysponowane są do realizacji tych zadań bezpośrednio w terenie (w rejonach zagrożenia). 30 15
Organizacje pozarządowe to przede wszystkim różnego rodzaju fundacje i stowarzyszenia Spośród bardzo dużej liczby organizacji pozarządowych działających (zarejestrowanych) w RP, największe predyspozycje do realizacji wybranych zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych mają stowarzyszenia, których przedmiotem działania jest bezpieczeństwo powszechne, w tym ratownictwo, ochrona ludzi, dóbr i środowiska np.: 31 32 Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Społeczna Krajowa Sieć Ratunkowa itp.); stałe utrzymywanie rezerw mobilizacyjnych oraz przygotowanie przedpoborowych do przyszłej służby wojskowej (np. Federacja Stowarzyszeń Rezerwistów i Weteranów Sił Zbrojnych RP, Związek Oficerów Rezerwy RP itd.) 16
33 zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego (np. Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej); bezpieczeństwo i porządek publiczny (np. zespoły robocze realizujące zadania: bezpieczny dom, osiedle, parking, bezpieczna szkoła itp.); bezpieczeństwa społecznego (stowarzyszenia, ruchy społeczne, organizacje kościołów i związków wyznaniowych zajmujące się bezpośrednio zaspokajaniem określonych potrzeb społecznych, np. Caritas, Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta, Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Stowarzyszenie MONAR-MARKOT itd.). 34 Ponadto do organizacji pozarządowych, które mogą świadczyć usługi logistyczne w sytuacjach kryzysowych, należy zaliczyć również: Ligę Obrony Kraju, Aeroklub Polski, kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich, Zrzeszenia transportowców, Komitety Rodzicielskie itp. 17
Ludność miejscowa Ludność miejscowa zadania logistyczne na rzecz osób poszkodowanych w sytuacjach kryzysowych może realizować na zasadzie wolontariatu bądź też w ramach świadczeń osobistych i rzeczowych. Zadania te zwykle polegają na: udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom; wykonywaniu określonych prac podczas świadczenia usług logistycznych i medycznych; Udostępnianiu pomieszczeń osobom ewakuowanym; przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych; Zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczeniu paszy i schronienia; zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion; udostępnieniu własnych źródeł wody pitnej osobom ewakuowanym lub poszkodowanym itp. 35 Formacje obrony cywilnej jako podstawowe jednostki organizacyjne Obrony Cywilnej tworzone są przez ministrów, wojewodów, starostów oraz wójtów (burmistrzów, prezydentów miast). Podczas powoływania tych formacji uwzględnia się w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie stan osobowy i organizację wewnętrzną. Mogą je tworzyć także pracodawcy. 36 18
Zadania Obrony Cywilnej Katalog zadań OC zawiera Pierwszy Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczący ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych przyjęty w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175). RP przyjęła ten protokół 19 września 1991 r. Zgodnie z tym protokółem OC realizuje (wszystkie lub niektóre) zadania mające na celu ochronę ludności cywilnej przed różnymi niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych, jak też tworzenie warunków niezbędnych do przetrwania. W obszarze szeroko rozumianych zadań logistycznych znajdują się: ewakuacja; pierwsza pomoc (medyczna); dostarczenie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia; doraźne grzebanie zmarłych; pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych do przetrwania oraz inne dodatkowe rodzaje działalności usługowej 37 Inne podmioty Inne jednostki (podmioty), które mogą być użyte do realizacji (zabezpieczenia, wspomagania) zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych to m.in.: jednostki różnych rodzajów ratownictwa (oprócz wymienionych wcześniej jednostek ratownictwa medycznego) państwowego (wojskowego, kolejowego, chemicznego, górniczego, weterynaryjnego) i społecznego (wodnego, górskiego, jaskiniowego, drogowego); straże (oprócz wymienionych wcześniej Straży Granicznej i straży gminnych) m.in.: Straż Ochrony Kolei, Straż Leśna, Państwowa Straż Łowiecka. Państwowa Straż Rybacka, Straż Ochrony Przyrody; inspekcje: weterynaryjna, farmaceutyczna, handlowa, sanitarna, ochrony środowiska, celna i inne. 38 19
39 Rodzaje zasobów ludzkich wykorzystywanych w zadaniach logistycznych Potencjał zaopatrzeniowy W sytuacjach kryzysowych potencjał zaopatrzeniowy należy postrzegać jako tzw. gwarantowane źródła środków materiałowych, z których będzie można pozyskiwać produkty (środki zaopatrzenia), organizując ich dostawy dla ludności poszkodowanej. Ludności tej potrzebne są przede wszystkim podstawowe produkty niezbędne do przetrwania danej sytuacji kryzysowej. W związku z tym organizowane są: źródła (ujęcia) wody pitnej; magazyny (składy, hurtownie, sklepy) z żywnością, artykułami powszechnego użytku innymi rodzajami zaopatrzenia (sprzęt i nośniki energii, paliwa płynne, sprzęt przeciwpożarowy, środki i sprzęt przeciwpowodziowy, środki (worki) do gromadzenia i wywozu śmieci (odpadów), sprzęt i środki do dezynfekcji itp., a także sprzęt i materiały medyczne (środki opatrunkowe, leki). 40 20
Potencjał zaopatrzeniowy Z logistycznego punktu widzenia, powinny to być przede wszystkim źródła zaopatrzenia położone możliwie blisko rejonu, w którym mamy do czynienia z sytuacją kryzysową (potencjalnymi odbiorcami dostaw zaopatrzenia). Pierwszorzędne znaczenie dla zapewnienia wysokiej skuteczności dostaw zaopatrzenia dla ludności poszkodowanej ma rozpoznanie terenowych (miejscowych) zasobów materiałowych oraz zawarcie kontraktów na dostawy podstawowych rodzajów zaopatrzenia z najbliższymi dostawcami. 41 Potencjał zaopatrzeniowy Innym, specjalnie przygotowywanym m.in. na wypadek kryzysu (sytuacji kryzysowej), źródłem zaopatrzenia są rezerwy państwowe. Ponadto środki zaopatrzenia mogą być dostarczane przez nadrzędne organy administracji, a także przez organizacje humanitarne (krajowe i międzynarodowe). 42 21
Terenowe (miejscowe) zasoby materiałowe To przede wszystkim zapasy (źródła) wody pitnej, artykułów żywnościowych, artykułów powszechnego użytku oraz innych rodzajów zaopatrzenia, zgromadzone (utrzymywane) w różnych przedsiębiorstwach (państwowych i prywatnych) na obszarze i bezpośrednio w jego pobliżu, na którym wystąpiła (może wystąpić) sytuacja kryzysowa. Głównymi źródłami (miejscami) tego rodzaju zasobów materiałowych w terenie są: magazyny i hurtownie środków spożywczych oraz ich zapasy utrzymywane w zakładach przetwórczych (młyny, kaszarnie, fabryki makaronów, rzeźnie, masarnie, mleczarnie, piekarnie, przetwórnie owoców i warzyw), supermarkety, sklepy itd., stacje paliw płynnych, magazyny i hurtownie artykułów powszechnego użytku oraz innych środków zaopatrzenia, w tym lekarstw. 43 44 Ponadto specyficznymi źródłami środków materiałowych, w tym szczególnie wody pitnej, żywności, paszy dla zwierząt gospodarczych, jest zaopatrzenie pozyskiwane w ramach świadczeń rzeczowych. Korzystanie z wymienionych zasobów wymaga posiadania o nich informacji w postaci bazy danych, zawarcia odpowiednich kontraktów lub nałożenia świadczeń oraz wypracowania wiarygodnych zasad odpłatności. Sytuacje kryzysowe są również wyzwaniem dla działających w terenie organizacji charytatywnych, a także pojedynczych osób, które z pobudek dobroczynnych (filantropijnych) niosą pomoc ludziom biednym i poszkodowanym. 22
Rezerwy państwowe Rezerwy państwowe tworzone (gromadzone) są na podstawie Ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw, Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 197. Wyodrębniony majątek Skarbu Państwa. W ramach tych rezerw gromadzone (przechowywane) są: surowce, materiały, paliwa, maszyny, urządzenia, produkty rolne, produkty i półprodukty żywnościowe, produkty lecznicze i wyroby medyczne, a także inne wyroby niezbędne do wykonywania zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa Dzielą się na rezerwy mobilizacyjne i rezerwy gospodarcze. 45 Rezerwy państwowe mobilizacyjne Rezerwy mobilizacyjne służą realizacji zadań związanych z obronnością państwa, w tym uwzględniają potrzeby Sił Zbrojnych RP oraz bezpieczeństwa publicznego w sytuacjach zapewnienia bezpieczeństwa państwu oraz w czasie podwyższania gotowości obronnej państwa Rezerwy mobilizacyjne tworzą ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie, każdy w zakresie swojej działalności statutowej. Odpowiadają za nie pod względem rzeczowym i ilościowym. 46 23
Rezerwy państwowe gospodarcze Rezerwy gospodarcze są niezbędne: do zaspokajania podstawowych surowcowych, materiałowych i paliwowych potrzeb gospodarki narodowej (GN) Zapewnienia utrzymania ciągłości zaopatrywania ludności (w podstawowe produkty rolne, produkty i półprodukty żywnościowe, produkty lecznicze i wyroby medyczne) w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa państwa, a także eliminowaniu lub łagodzeniu przerw w funkcjonowaniu GN, wynikających z nieprzewidzianych zdarzeń i okoliczności oraz w czasie klęsk żywiołowych. 47 Rezerwy państwowe gospodarcze Rezerwy gospodarcze tworzy minister właściwy ds. gospodarczych. Odpowiada on za gromadzenie: surowców, materiałów i paliw; produktów leczniczych i wyrobów medycznych (w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. zdrowia); produktów rolnych, produktów i półproduktów żywnościowych (w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. rolnictwa). 48 24
Agencja Rezerw Materiałowych Rezerwami państwowymi gospodaruje Agencja Rezerw Materiałowych W ramach rezerw państwowych gromadzone są również zapasy obowiązkowe paliw ciekłych (płynnych), zapasy obowiązkowe węgla kamiennego oraz zapasy obowiązkowe gazu ziemnego. 49 Zapasy obowiązkowe paliw ciekłych Zapasy obowiązkowe paliw ciekłych zapewniające bezpieczne zaopatrzenie kraju w te paliwa przez 90 dni na wypadek wystąpienia zakłóceń lub kryzysu w ich dostawach na rynku krajowym. Obejmują rezerwy gospodarcze paliw ciekłych (zgromadzone w ramach rezerw mobilizacyjnych i rezerw gospodarczych) oraz zapasy obowiązkowe paliw ciekłych gromadzone przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania i przetwarzania paliw ciekłych (producenci paliw ciekłych) oraz przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą związaną z przywozem paliw ciekłych przez polski obszar celny (importerzy paliw ciekłych). 50 25
51 Zapasy paliw płynnych utrzymywane są zwykle w postaci: paliw ciekłych; półproduktów rafinacji ropy naftowej oraz ropy naftowej. Przechowywane (zgromadzone, utrzymywane) są one: w terminalach i magazynach hurtowych w zbiornikach rafinerii ropy naftowej; w zbiornikach instalacji rurociągowych; w zbiornikach i magazynach portowych; na barkach i statkach żeglugi przybrzeżnej; w zbiornikach znajdujących się w portach docelowych Zapasy obowiązkowe węgla kamiennego Zapasy obowiązkowe węgla kamiennego tworzone są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Każdorazowo w takim rozporządzeniu określa się: podmioty tworzące zapasy obowiązkowe węgla kamiennego; Sposób tworzenia tych zapasów; ich ilości i jakość oraz zasady sposób ich interwencyjnego wykorzystywania. Zapasy te stanowią majątek podmiotów, które je tworzą, utrzymują i finansują 52 26
Zapasy obowiązkowe gazu ziemnego Zapasy obowiązkowe gazu ziemnego tworzone są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. W rozporządzeniu tym określa się, adekwatnie jak w przypadku zapasów obowiązkowych węgla kamiennego, właściwe podmioty zobowiązane do tworzenia tych zapasów oraz pozostałe zasady, procedury i czynności. Zapasy obowiązkowe gazu ziemnego stanowią majątek podmiotów, które je tworzą, utrzymują i finansują. 53 Dyslokacja magazynów Z logistycznego punktu widzenia, w sytuacjach kryzysowych sprawą szczególnej wagi jest przede wszystkim dyslokacja magazynów rezerw państwowych oraz procedury ich wykorzystania (uwalniania) na rzecz ludności poszkodowanej. 54 27
55 Środki zaopatrzenia dostarczane przez nadrzędne organy administracji to wszelkie zaopatrzenie, którego dostawy do rejonu zdarzenia, w ramach wsparcia materiałowego, organizują organy administracji szczebla nadrzędnego. Mogą to być zarówno dostawy wody pitnej, żywności, artykułów powszechnego użytku, jak też innych rodzajów zaopatrzenia, takich jak: produkty lecznicze i wyroby medyczne, artykuły sanitarne, paliwa, odzież itp. Najczęściej, środki zaopatrzenia dostarczane ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych, będą pochodziły z magazynów rezerw państwowych, a także zakupów centralnych dokonywanych za środki finansowe pochodzące z rezerw budżetowych przewidzianych na wypadek takich sytuacji. 56 Środki zaopatrzenia dostarczane (pozyskiwane) przez organizacje humanitarne (krajowe i międzynarodowe) to przede wszystkim wszelkie dobra, które są niezbędne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych do natychmiastowego zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych. Misją działania tych organizacji jest zapewnienie pomocy ludziom, którzy znaleźli się m.in. w trudnych sytuacjach życiowych ze względu na okoliczności zewnętrzne (np. powodzie, pożary, skażenia środowiska naturalnego) lub doświadczyli pogorszenia warunków życia z innych powodów. W Polsce pomocą humanitarną zajmują się podmioty rządowe, pozarządowe oraz obywatele. Do najbardziej znanych polskich organizacji humanitarnych należą: Caritas, Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta oraz Stowarzyszenie Monar-Markot. 28
57 Potencjał zaopatrzeniowy, który może być wykorzystany do realizacji zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych Potencjał usługowy W sytuacjach kryzysowych potencjał usługowy, który może być użyty do realizacji zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej to: infrastruktura terenowa, wszelkie nieruchomości rzeczy ruchome (zwykle wraz z ich etatową obsługą) służące do świadczenia usług logistycznych (specjalistycznych i gospodarczo-bytowych) i usług medycznych. 58 29
Infrastruktura terenowa To przede wszystkim obiekty wchodzące w skład infrastruktury krytycznej (urządzenia, instalacje i usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli, w tym instytucji i przedsiębiorców, obejmujące systemy: zaopatrzenia w energię i paliwa; telekomunikacyjne, gromadzenia i przechowywania informacji; bankowe i finansowe; zaopatrzenia w żywność, wodę i opieki zdrowotnej; ratownicze itp.), w tym szczególnie infrastruktury transportowej. 59 Infrastruktura terenowa Na infrastrukturę transportową składa się: sieć dróg samochodowych, sieć linii kolejowych, sieć dróg wodnych śródlądowych, przybrzeżne linie komunikacji morskich; sieć lotnisk i lądowisk; sieć rurociągów paliwowych. Wymienionym rodzajom sieci komunikacyjnej towarzyszą znajdujące się na niej punkty usługowe takie jak np.: przystanki, stacje, dworce itp. oraz obiekty inżynierskie np.: mosty, wiadukty, tunele, rampy ładunkowe. Ich liczba i stan techniczny w dużym stopniu wpływają na użyteczność (przydatność, wydajność) infrastruktury transportowej. Czynnikami charakteryzującymi wydajność sieci transportowej są m.in.: przepustowość dróg i przelotność linii kolejowych. 60 30
Infrastruktura terenowa Do nieruchomości wykorzystywanych w sytuacjach kryzysowych doświadczenia usług logistycznych należą przede wszystkim: baza magazynowa, w której utrzymywane są zapasy różnych rodzajów środków zaopatrzenia; baza kwaterunkowa (internaty, akademiki, domy wypoczynkowe, pensjonaty, hotele, szkoły itp.); baza remontowa (zakłady i warsztaty remontowe różnych rodzajów sprzętu technicznego) baza gastronomiczna (stołówki, jadłodajnie, bary gastronomiczne, restauracje itp.). Do świadczenia usług medycznych służą: szpitale, kliniki, przychodnie, zakłady rehabilitacji medycznej, gabinety lekarskie, sanatoria (szpitale sanatoryjne), apteki itd. 61 Infrastruktura terenowa Do rzeczy ruchomych wykorzystywanych podczas świadczenia usług logistycznych i usług medycznych należą: środki transportowe (w zasadzie wszystkich rodzajów transportu lądowego, wodnego i powietrznego), sprzęt przeładunkowy, sprzęt kwaterunkowy oraz różnego rodzaju sprzęt specjalistyczny, np. taki jak: żurawie samochodowe, ruchome warsztaty remontowe, samochody chłodnie, samochody łaźnie, sprzęt do wydobywania, oczyszczania, transportu i przechowywania wody, sprzęt do przewozu i przechowywania paliw płynnych, samochody kantyny itd. 62 31
63 Potencjał zaopatrzeniowy, który może być wykorzystany do realizacji zadań logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych 64 Specyfika organizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Sytuacje kryzysowe, w których będzie zachodzić potrzeba organizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej mogą być rezultatem (wynikiem) różnych rodzajów zagrożeń (politycznych, militarnych, ekonomicznych, społecznych, ekologicznych). Z logistycznego punktu widzenia, na organizację, w tym szczególnie realizację dostaw zaopatrzenia oraz świadczenia usług logistycznych i usług medycznych mają wpływ przede wszystkim te czynniki (zdarzenia), które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, a także ich mienia, dziedzictwa kulturowego lub infrastruktury krytycznej. 32
65 Specyfika organizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Sytuacja kryzysowa przez specjalistów służb logistycznych i pionu medycznego postrzegana jest przez pryzmat czterech powodujących ją zdarzeń, którymi są: katastrofa naturalna, awaria techniczna, Niepokoje społeczne zdarzenia (działania) terrorystyczne. 66 Mając na uwadze powyższe zdarzenia, w tym szczególnie ich skalę (zasięg) i stopień zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, a także infrastruktury krytycznej, przedsięwzięcia (zadania) logistyczne i medyczne muszą obejmować adekwatne procedury, uwzględniające kolejność (priorytety) realizacji dostaw zaopatrzenia oraz świadczenia usług logistycznych i usług medycznych. Ocenia się, że w zależności od rodzaju zdarzenia powodującego sytuację kryzysową, kolejność działań (zadań) logistycznych może być następująca: 33
Katastrofa naturalna pomoc medyczna (w ramach ratownictwa medycznego, przedsięwzięć leczniczo-ewakuacyjnych, w razie potrzeby również przedsięwzięć sanitarnohigienicznych i przeciwepidemicznych) rannym i chorym; dostawy podstawowych (zasadniczych, niezbędnych) artykułów żywnościowych; ewakuacja ludności z rejonów zagrożeń; rozwijanie tymczasowych miejsc zakwaterowania; usługi transportowe; ratowanie (ochrona) mienia, infrastruktury krytycznej i środowiska; usługi gospodarczo-bytowe; pomoc socjalna itp. 67 Awaria techniczna pomoc medyczna rannym, w tym szczególnie terminowa realizacja przedsięwzięć leczniczo-ewakuacyjnych; ewakuacja zagrożonych osób i mienia; dostawy zaopatrzenia i usługi gospodarczo-bytowe dla ludności poszkodowanej; Przedsięwzięcia na rzecz ochrony infrastruktury krytycznej i środowiska; 68 34
Niepokoje społeczne zapewnienie ciągłości dostaw środków zaopatrzenia; usługi transportowe; pomoc medyczna dla rannych i chorych; zapewnienie ciągłości dostaw mediów komunalnych; 69 Ataki terrorystyczne pomoc medyczna rannym, w tym szczególnie ratownictwo medyczne i ewakuacja medyczna; usługi transportowe; działania logistyczne na rzecz ochrony mienia, infrastruktury krytycznej, infrastruktury transportowej oraz środowiska. 70 35
71 Specyfika działań logistycznych i przedsięwzięć medycznych podejmowanych podczas powyższych zdarzeń wynika ze strategii logistycznej obowiązującej w sytuacjach kryzysowych, a więc dążenia do dotarcia z pomocą do wszystkich osób poszkodowanych w możliwie (jak to tylko możliwe) krótkim czasie w celu ratowania ich życia i zdrowia oraz zapewnienia wszystkim poszkodowanym warunków do przetrwania danej sytuacji. Dopuszczalność limitowania dostaw Wobec tego dopuszcza się limitowanie dostaw zaopatrzenia (zmniejszanie norm zaopatrzenia nawet do tzw. poziomu krytycznego ); prowadzi się ścisłą reglamentację środków zaopatrzenia; ustala się priorytety podczas świadczenia usług logistycznych, a nawet usług medycznych; organizuje się dwuzmianową (całodobową) pracę personelu logistycznego i medycznego; wprowadza się kompleksowe wykorzystanie dostępnych środków transportu; w szerokim zakresie korzysta się ze świadczeń osobistych i rzeczowych oraz zasobów logistycznych infrastruktury terenowej; na szeroką skalę organizuje się współdziałanie logistyczne z najbliższymi sąsiadami; dąży się do integracji zarządzania logistycznego (szczególnie pomiędzy grupą zabezpieczenia logistycznego a grupą opieki zdrowotnej i pomocy socjalnobytowej) itp. 72 36
73 Podsumowanie 74 Zagadnienia do dyskusji 37
Literatura do wykładu Wojciech NOWAK i Eugeniusz NOWAK, PODSTAWY LOGISTYKI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Z ELEMENTAMI ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO, SWSPiZ, Łódź-Warszawa 2009. 75 Pytania? 76 Kto nie był buntownikiem za młodu, ten będzie świnią na starość. Józef Piłsudski www.amarjanski.san.edu.pl 38