POLITIKOS MOKSLŲ ALMANACHAS 19 ISSN 2029-0225 (spausdintas), ISSN 2335-7185 (internetinis) PRZEMÓWIENIE NA UROCZYSTYM POSIEDZENIU SENATU UNIWERSYTETU WITOLDA WIELKIEGO, Z OKAZJI ODEBRANIA TYTUŁU DOKTORA HONORIS CAUSA, W DN. 30 CZERWCA 2015 R. BRONISŁAW KOMOROWSKI Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2010 2015 Magnificencjo Panie Rektorze, Drogi Senacie, Szanowny Panie Prezydencie, Panie Premierze, Szanowni Panowie Ministrowie, wszyscy Drodzy Państwo, wszyscy, co do których jestem pewien, leży na sercu dobro relacji polsko-litewskich! 1 Jestem dzisiaj szczerze, i tak naprawdę, głęboko wzruszony i zaszczycony. Jestem zaszczycony i wzruszony odbierając to szczególne wyróżnienie, jakim jest doktorat Honoris Causa uniwersytetu w Kownie. Moje wzruszenie dodatkowo potęguje fakt, że na Litwę nie potrafię patrzeć tylko i wyłącznie oczami prezydenta sąsiedniego kraju, że na Litwę zawsze patrzyłem i zawsze myślałem o Litwie także jako człowiek, który czuje się, iż tu są także jego korzenie. I zawsze jako prezydent, mówiłem o tym, że licząca się część mojego polskiego serca pozostała tu, na Litwie. Bo stąd pochodzi moja rodzina, tu przetrwała, przeżyła i pracowała dla dobra kraju przez przeszło 300 lat. Zaszczyt, którego doświadczyłem jest tym większy, że więzy krwi łączą mnie, ale nie tylko więzy krwi. Także, jak sądzę, pewien sposób 7
BRONISŁAW KOMOROWSKI myślenia o relacjach polsko-litewskich, i z Michałem Römerem, i z całą rodziną Römerów. Niezwykłą rodziną, która w swojej historii odzwierciedla całą historię tego regionu, także odzwierciedla niełatwe, ale przecież często niezwykle piękne relacje polsko-litewskie. Michał Römer był nie tylko wybitnym profesorem prawa, był także wieloletnim rektorem kowieńskiej Alma Mater. Michał Römer, brat mojej prababki, wuj Michał, jak i cała rodzina Römerów pracowała też setki lat dla dobra tego kraju. Profesor Michał Römer po powstaniu Państwa Litewskiego i po powstaniu Państwa Polskiego niepodległych państw, suwerennych, realizujących aspiracje narodowe od roku 1918, musiał dokonywać wyborów, tak jak wszyscy Polacy tutaj na Litwie, tak jak wszyscy Litwini, tak jak oba nasze narody Litwini i Polacy. Michał Römer wybrał świadomie tożsamość litewską i Litwie służył bardzo wiernie. Jako wybitny prawnik zasiadał w Sądzie Najwyższym Litwy i miał swój istotny udział w wygraniu przez Litwę procesu przed Stałym Trybunałem Sprawiedliwości Międzynarodowej w kwestii praw Litwy do Okręgu Kłajpedy. Warto przy tym pamiętać, że jego kuzyn Tadeusz Römer był w tym samym czasie ambasadorem Polski, a potem polskim ministrem spraw zagranicznych. Ja również noszę imię Bronisława po Bronisławie Römerze, który zginął za Polskę w 1918 roku z rąk bolszewików jako żołnierz polski, jako rotmistrz generała Dowbór-Muśnickiego. Jest więc w dziejach tych imion Römerów zaklęta cała historia naszych wzajemnych relacji. Aby zrozumieć fenomen Michała Römera, trzeba przypominać i chyba warto zacytować to również dzisiaj, cytat z wybitnego czeskiego pisarza Michała Kundery, który określił kiedyś Europę Środkową jako skondensowaną wersję Europy i jej zróżnicowanego bogactwa. Miniaturowy model Europy Narodów, tej Europy, w której dzisiaj żyjemy, tej Europy, którą dzisiaj chwalimy, tej Europy, którą dzisiaj wspólnie budujemy integrującej się Europy. Dlatego pisał Kundera wtedy: (...) Nasze narody nigdy nie zaakceptują zasady minimum różnorodności na maximum przestrzeni. Tezę tę szczególnie można odnieść do Litwy i do Polski, do Polaków i do Litwinów, do tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która przecież przez 8
PRZEMÓWIENIE NA UROCZYSTYM POSIEDZENIU SENATU UNIWERSYTETU WITOLDA WIELKIEGO, Z OKAZJI ODEBRANIA TYTUŁU DOKTORA HONORIS CAUSA, W DN. 30 CZERWCA 2015 R. wieki tworzyła dom dla ludzi wielu wyznań, wielu kultur, wielu języków. To również był dom mojej rodziny, rodziny Komorowskich. W gronie doktorów Honoris Causa uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie znajdują się wybitne postacie, w tym zasłużone dla trudnego i jakże ważnego dzieła budowy przyjaźni polsko-litewskiej. Przywołanie przynajmniej dwóch z nich Czesława Miłosza i Tomasa Venclovy, wydaje mi się w tym momencie szczególnie istotne, szczególnie uzasadnione. To właśnie oni rozpoczęli ponad 30 lat temu na łamach paryskiej Kultury polsko-litewski dialog przepełniony szacunkiem dla argumentów drugiej strony. Dialog, który poprzez szczerą dyskusję o przeszłości, ale z myślą o przyszłości oraz nieunikanie trudnych i drażliwych tematów, miał doprowadzić do wzajemnego zrozumienia, zburzenia zakorzenionych stereotypów tak, by wytyczyć narodom polskiemu i litewskiemu drogę do koniecznego porozumienia i koniecznego, z wyroku historii i z wyroku geografii, współdziałania. Słusznie więc pamiętamy o historii, slusznie pamiętamy o wspólnym zwycięstwie pod Žalgirisem, pod Grunwaldem, słusznie rozważamy skutki współtworzenia przez nasze narody wspólnej Rzeczypospolitej wielukulturowej, wielonarodowościowej, która pod wieloma względami, w tym i pod względem tolerancji, świeciła przykładem dla innych państw ówczesnej Europy. Słusznie z dumą mówimy światu, a także sami sobie, że owocem tej Rzeczypospolitej wielonarodowościowej była pierwsza w Europie ustawa zasadnicza, nowoczesna, pierwsza na kontynencie, druga po amerykańskiej Konstytucja 3 Maja 1791 roku. Wszyscy wiemy, my, Polacy, Litwini, wiemy najlepiej, że nie uratowała ona naszej niepodległości, ale że pamięć o tym wielkim dziele przez kolejne pokolenia pomagała nam podtrzymywać i polskie, i litewskie dążenia do niepodległości i nowoczesności, do stworzenia sprawiedliwego, lepszego bytu społeczeństwa i państwa. Jednak musimy dzisiaj, pamiętając o historii, przeżywać w jak największym stopniu pozytywne doświadczenia z czasów nieodległych, z czasów, które pamiętamy my sami, a nie tylko naród. Dlatego 9
BRONISŁAW KOMOROWSKI pamiętajmy, że podczas oblężenia budynku litewskiego parlamentu w styczniu 1991 roku była tam grupa polskich działaczy i polityków (wśród nich także Adam Michnik, kolejny laureat doktoratu Honoris Causa tej szacownej uczelni), przebywała w oblężonym gmachu w imię solidarności Polski z walczącą o niepodległość i demokrację Litwą. Pamiętajmy, że to niepodległe, budujące swój suwerenny byt po przełomie ustrojowym roku 1989, państwo polskie potępiło jednoznacznie użycie siły i poparło niepodległość Litwy po wydarzeniach pod litewską wieżą telewizyjną. To wtedy w Warszawie przez kilka dni przed ambasadą Związku Radzieckiego trwały manifestacje poparcia i autentycznej, głębokiej sympatii, przyjaźni z walczącym narodem litewskim, a rząd polski odwołał z Moskwy swojego ambasadora i doprowadził do udziału delegacji litewskiej w ramach delegacji polskiej na spotkaniu Komitetu Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Przełom lat 80-tych i 90-tych to również nawiązanie kontaktów bliskiej mi Solidarności czuję sie zawsze częścią tego wielkiego ruchu z litewskim Sąjudisem. To były pierwsze, niełatwe romowy o problemach we wzajemnych relacjach, ale też wzajemne wsparcie dla osiągnięcia wspólnych lub komplementarnych celów. Szanowni Państwo! Ostatnie ćwierćwiecze ćwierćwiecze naszej wolności polskiej wolności i litewskiej wolności było dla naszych państw i dla naszych narodów niezwykle udane.jestem pewien, że za ileś czasu, za parę pokoleń, pamięć o dokonaniach tego okresu będzie uznawana za złoty wiek w historii Polski i w historii Litwy. W marcu Litwa obchodziła 25-tą rocznicę Deklaracji Niepodległości. Jednocząc się wtedy przed 25-cioma laty w pragnieniu wolności Litwini i Polacy oraz inne narody Europy Środkowej zdecydowały, że naszą odpowiedzią na opresyjny ustrój, niewydolne państwo i niewydolną gospodarkę niedoboru, będzie pójście drogą ku Zachodowi, będzie nasz udział w integracji świata zachodniego, że odpowiedzią będzie więcej wolności, więcej odpowiedzialności za indywidualne decyzje i więcej współpracy między krajami oraz społeczeństwami 10
PRZEMÓWIENIE NA UROCZYSTYM POSIEDZENIU SENATU UNIWERSYTETU WITOLDA WIELKIEGO, Z OKAZJI ODEBRANIA TYTUŁU DOKTORA HONORIS CAUSA, W DN. 30 CZERWCA 2015 R. naszego regionu. I dzięki konsekwentnym wysiłkom Polska i Litwa są sojusznikami w NATO i są partnerami w Unii Europejskiej. Co więcej, Polska i Litwa wyjątkowo dobrze wykorzystały swoje unijne szanse. Od czasu wejścia do unii produkt krajowy brutto naszych państw zwiększył się o ponad połowę, ponad trzykrotnie wzrosły też obroty handlowe między naszymi krajami, a tempo wzrostu gospodarczego Litwy i Polski należy do najwyższych w Europie. Waha się, ale w skali całego dwudziestoparulecia to jest ewidentny sukces. Ze szczególnym uznaniem my, Polacy, patrzymy na sukces ambitnych reform, które pozwoliły Polsce uniknąć, a Litwie wyjść z recesji, spowodowanej światowym kryzysem kryzysem roku 2008. Reformy, które uwieńczone zostały niedawnym przystąpieniem Litwy do strefy euro. Patrzymy na to, może nie wszyscy, ale wielu z nas z prawdziwym podziwem i uznaniem. Proszę Państwa! Oba nasze narody odzyskały niepodległość. Oba nasze narody zbudowały demokrację i wolny rynek. Oba nasze narody odniosły wiele sukcesów przez te 25 lat wolności. Słusznie jesteśmy dumni z osiągnięcia strategicznego celu, jakim jest członkowstwo w NATO i Unii Europejskiej, jakim jest także nasz wkład w integrację świata zachodniego. Ale my w Polsce, my, ludzie pokolenia Solidarności, do długiej listy zrealizowanych marzeń i celów, zawsze dodajemy też naszą dumę z przekroczenia w imię przyszłości tego, co nas dzieliło w relacji z sąsiadami w historii. Z dumą mówimy o pojednaniu z sąsiadem niemieckim, z dumą mówimy o współpracy i o przyjaźni budowanej z Ukraińcami, z dumą podkreślamy nasze osiągnięia w budowaniu dobrych relacji z sąsiadami, z którymi nie było nigdy trudnej historii. Mam na myśli Słowaków, mam na myśli Czechów. Trzeba więc i to minione 25-lecie wolności Polaków i Litwinów ocenić także z tego punktu widzenia. Czy udało się zrealizować nasze marzenia o odbudowie współpracy i przyjaźni polsko-litewskiej w pełni? Czy udało się zrealizować nie tylko marzenia, ale i cele istotne z punktu widzenia przyszłości ponad przeszłością? 11
BRONISŁAW KOMOROWSKI Wiemy, że stosunki polsko-litewskie były naznaczone i dobrymi, i złymi emocjami, bez których trudno jest żyć. Trudno jest żyć bez emocji. To tak jak z mydłem, mydło może być bardzo praktyczne, ale nigdy nie będzie ani piękne, ani nigdy nie będzie wywoływało emocji. Mydła w polityce i w relacjach między państwami jest pełno. Między nami są autentyczne, żywe emocje, one rownież stanowią wartość. I dlatego dzisiaj musimy dokonywać stale wspólnego wysiłku, aby te emocje, nie zawsze łatwe, ale zakorzenione w historii, nie zostały zastąpione tylko i wyłącznie poprawnością polityczną, tylko i wyłącznie obojętnością, zdominowaną przez czysty pragmatyzm polityczny i gospodarczy. To za mało. To za mało na trudne czasy. Pragmatyzm, praktyczność, obojętność wystarczą w relacjach w ramach czasów łatwych. A my wiemy, i Polacy, i Litwini, że w tym miejscu Europy nikt nie ma prawa czuć się na stałe bezpiecznie. W trudnych czasach potrzebne są dobre emocje. Dlatego chciałbym, abyśmy mogli na siebie nawzajem liczyć, także Państwo na mnie, jako doktora Honoris Causa uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie. Abyśmy mogli na siebie nawzajem liczyć współpracując w ramach zjednoczonej Europy tak, aby i relacje polsko-litewskie bezpośrednio zyskiwały na pozytywnych emocjach. Mniejszość polska na Litwie i litewska w Polsce mogą w moim przekonaniu odegrać niebagatelną rolę jako naturalny pomost pomiędzy naszymi narodami. Ja jestem tego przykładem. Römerowie wybierali różnie. Różnie wybierali także Komorowscy, w roku 1918. Ale to, że jestem prezydentem Polski, wolnej Polski, było poprzedzone także trudnymi wyborami. Ale chcę Państwu powiedzieć na koniec mojego wystąpienia, że głęboko w to wierzę, że dzisiaj powrót do korzeni, tych dobrych korzeni, jest czymś naturalnym na świecie. Jest czymś potrzebnym w stosunkach także polsko-litewskich, że tu jest tajemnica większego albo mniejszego zrozumienia współdziałania i potrzeby budowania przyjaźni w poczuciu, że te korzenie mamy z sobą splecione przez całe stulecia w wymiarze indywidualnym, w wymiarze rodzinnym, w wymiarze także ogólnonarodowym. 12
PRZEMÓWIENIE NA UROCZYSTYM POSIEDZENIU SENATU UNIWERSYTETU WITOLDA WIELKIEGO, Z OKAZJI ODEBRANIA TYTUŁU DOKTORA HONORIS CAUSA, W DN. 30 CZERWCA 2015 R. Chciałbym w związku z tym zostawić tutaj na pamiątkę ślad tradycji mojej rodziny, tej właśnie splątanej ze sobą w sposób w moim przekonaniu piękny, w korzeniach polsko-litewskich. Jako świętość w mojej rodzinie przechowywano puchar z XVIII wieku, gdzie są herby obok siebie, herby Litwy, i herby Polski. Chciałbym przekazać kopię tego pucharu uniwersytetowi, wskazując jednocześnie na coś, co wydaje się być interesujące dla Litwinów. W Polsce, gdy Litwin jest na Wawelu lub jest na Zamku Królewskim w Warszawie, wszędzie widzi herby zmieszane, Orły i Pogoń obok siebie, ale najczęściej pod Królewską Koroną. Tu, na tym pucharze osiemnastowiecznym jest inaczej. Jest Orzeł i Pogoń obok siebie, pod czapką Wielkiego Księstwa Litewskiego! Serdecznie dziękuję, proszę przyjąć ten dar! Notes 1 Z wideorelacji spisała i przygotowała do druku Wiktoria Kasiukewicz, studentka 4 roku na kierunku Politologii, na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie. 13
POLITIKOS MOKSLŲ ALMANACHAS 19 ISSN 2029-0225 (spausdintas), ISSN 2335-7185 (internetinis) KALBA, PASAKYTA 2015 M. BIRŽELIO 30 D. IŠKILMINGAME VYTAUTO DIDŽIOJO UNIVERSITETO SENATO POSĖDYJE, PRIIMANT GARBĖS DAKTARO REGALIJAS BRONISŁAW KOMOROWSKI Lenkijos Respublikos prezidentas 2010 2015 m. Jūsų Magnifencija Brangusis Rektoriau, Senate, Gerbiamas Prezidente, Premjere, Gerbiami Ministrai, visi susirinkusieji, visi, kuriems nuoširdžiai rūpi geri lenkų ir lietuvių santykiai! Šiandien esu nuoširdžiai, nepaprastai sujaudintas ir pagerbtas Vytauto Didžiojo universitete atsiimdamas šį ypatingą Garbės daktaro apdovanojimą. Mano jausmą stiprina tai, kad į Lietuvą negaliu žvelgti vien tik kaimyninės šalies prezidento akimis. Į Lietuvą visada žiūrėjau ir visada galvojau apie ją kaip žmogus, kuris jaučia, kad čia yra jo šaknys. Kaip prezidentas nors tai ne visiems visada patiko sakiau, kad didelė mano lenkiškos širdies dalis liko čia, Lietuvoje. Nes iš čia kilusi mano šeima, čia ji gyveno ir dirbo šalies labui daugiau nei 300 metų. Garbė, kurią patiriu, yra dar didesnė mane sieja ne tik kraujo ryšys, bet ir mąstysena, susijusi su Lenkijos ir Lietuvos santykiais, su Mykolu Romeriu ir su visa Romerių šeima. Neįprasta šeima, kuri savo istorijoje atspindi viso regiono įvykius. Taip pat nelengvus, bet visgi dažnai neįprastai gražius Lenkijos ir Lietuvos santykius. 15
BRONISŁAW KOMOROWSKI Mykolas Romeris buvo ne tik išskirtinis teisės profesorius, bet ir ilgametis alma mater rektorius Kaune. Mykolas Romeris buvo mano prosenelės brolis. Dėdė Mykolas dirbo šios šalies labui kaip ir kelis šimtus metų visa Romerių šeima. Profesorius Mykolas Romeris paskelbus Lietuvos ir Lenkijos nepriklausomybę ir suverenitetą, 1918 metais pradėjo įgyvendinti nacionalinius siekius. Romeris turėjo pasirinkti, kas jis yra: Lietuvos lenkas, lietuvis ar tuo pačiu metu ir lietuvis, ir lenkas. Mykolas Romeris sąmoningai pasirinko lietuvišką tapatybę ir ištikimai tarnavo Lietuvai. Kaip žymus teisės specialistas, jis tapo Lietuvos Respublikos Vyriausiojo tribunolo teisėju. Daug padėjo Lietuvai, kai Hagos Tarptautinis teisungumo tribunolas svarstė Klaipėdos krašto likimą. Tačiau reikėtų žinoti ir nepamiršti, kad tuo pačiu metu jo pusbrolis Tadeuszas Romeris buvo Lenkijos ambasadoriumi, o vėliau ėjo Lenkijos užsienio reikalų ministro pareigas. Mano vardas taip pat Bronisławas, toks pats, kaip Bronisławo Romerio, kuris 1918 metais žuvo už Lenkiją nuo bolševikų rankų kaip lenkų karininkas, tarnaujantis generolo Dowbór-Muśnickio padalinyje. Šios šeimos pasakojime, šių Romerių vardų pasakojime, užburta visa mūsų tarpusavio santykių istorija. Taigi, norint suprasti Mykolo Romerio fenomeną, reikia prisiminti ir, manau, šiandien verta pacituoti žymų Čekijos rašytoją Milaną Kunderą, kuris kažkada Centrinę Europą apibrėžė kaip Europos tautų miniatiūrinį modelį, tos Europos, kurioje mes gyvename šiandien, tos Europos, kurią giriame šiandien, tos Europos, kurią šiandien kartu kuriame besiintegruojančios Europos. Kundera rašė: Mūsų tautos niekada nesutiks su taisykle mažiausia įvairovė didžiausioje erdvėje. Ši tezė gali būti taikoma Lietuvai ir Lenkijai, lenkams ir lietuviams, Lenkijos ir Lietuvos valstybės tradicijai, kuri per amžius kūrė namus daugelio tikėjimų, daugelio kultūrų, daugelio kalbų žmonėms. Tai buvo ir mano šeimos, Komorowskių šeimos namai. Tarp Vytauto Didžiojo universiteto garbės daktarų yra išskirtinių asmenybių, kurie sunkiu ir svarbiu darbu kūrė lenkų ir lietuvių draugystę. Minėtini bent du iš jų Česlovas Milošas ir Tomas Venclova. Tai jie daugiau nei prieš 30 metų Paryžiaus mėnraštyje Kultūra 16
KALBA, PASAKYTA 2015 M. BIRŽELIO 30 D. IŠKILMINGAME VYTAUTO DIDŽIOJO UNIVERSITETO SENATO POSĖDYJE, PRIIMANT GARBĖS DAKTARO REGALIJAS pradėjo Lietuvos ir Lenkijos dialogą, alsuojantį pagarba kitos pusės argumentams. Dialogą, kuris per sąžiningą diskusiją apie praeitį, bet su užuominomis į ateitį, nevengiant sudėtingų ir jautrių temų, turėjo atvesti prie tarpusavio supratimo ir išrauti įsišaknijusius stereotipus. Tokiu būdu grindžiant ateities kelią lenkų ir lietuvių tautoms, supratus ir atsižvelgus į bendrą istoriją ir geografinę padėtį. Kai kalbame apie praeitį, prisiminkime bendrą Žalgirio, Grunwaldo pergalę, apsvarstykime jos poveikį bendram mūsų tautų kūrimui; įtaką daugiakultūrei, daugiatautei Abiejų Tautų Respublikai, kuri daugeliu atžvilgiu, įskaitant ir toleranciją, buvo puikus pavyzdys kitoms šalims anuometinėje Europoje. Didžiuodamiesi sakome pasauliui, o ir patys sau, kad daugiatautės Respublikos modernus vaisius 1791 m. gegužės 3 d. Konstitucija tapo pirmuoju Pagrindiniu įstatymu Europoje ir antruoju po JAV. Mes visi žinome, mes, lenkai, lietuviai, žinome geriausiai, kad ji neišsaugojo mūsų nepriklausomybės, bet didelis darbas atmintyje išlikęs iš kartos į kartą padėjo mums išlaikyti ir lenkų, ir lietuvių siekius sukurti nepriklausomą, modernią, teisingo ir geresnio gyvenimo visuomenę bei valstybę. Taip pat būtina pabrėžti, kad šiandien prisimindami istoriją, mes turime išgyventi kaip galima pozityvesnę netolimo laiko patirtį, laiko, kurį prisimena ne tik tauta, bet ir mes patys. Nepamirškime, kad 1991 metų sausį užpuolus Lietuvos Respublikos Seimą, ten buvo ir Lenkijos aktyvistų bei politikų grupė (tarp jų kitas šio universiteto Garbės daktaras Adamas Michnikas), likusi puolamame pastate vardan Lenkijos solidarumo su kovojančia už nepriklausomybę ir demokratiją Lietuva. Prisiminkime, kad šią nepriklausomą, savo suverenų būvį po 1989 metų politinės sistemos kaitos kuriančią valstybę palaikė Lenkija, kuri po įvykių prie Lietuvos televizijos bokšto nedviprasmiškai pasmerkė jėgos naudojimą ir palaikė Lietuvos Nepriklausomybę. Būtent tada Varšuvoje keletą dienų po Sovietų Sąjungos agresijos vyko tikros, nuoširdžios užuojautos, draugystės su kovojančia lietuvių tauta palaikymo akcijos. Lenkijos vyriausybė atšaukė savo ambasadorių Maskvoje, o Europos Saugumo ir Bendradarbiavimo posėdyje Lietuvos delegacija dalyvavo Lenkijos delegacijos sudėtyje. 17
BRONISŁAW KOMOROWSKI 1980-ųjų ir 1990-ųjų metų sandūra Solidarumo ir Sąjūdžio artimų ryšių laikotarpis. Tai buvo pirmos, nelengvos kalbos apie tarpusavio santykių problemas, vyravo savitarpio parama, siekiant bendrų ar vienas kitą papildančių tikslų. Gerbiamieji! Pastarasis mūsų laisvės amžiaus ketvirtis buvo mūsų šalims ir mūsų tautoms itin sėkmingas. Esu įsitikinęs, kad po kurio laiko, po kelių kartų, šio laiko pasiekimai atmintyje išliks kaip Lenkijos ir Lietuvos istorijos aukso amžius. Kovo mėnesį Lietuva atšventė Nepriklausomybės Atkūrimo Akto 25 metų jubiliejų. Besijungiant laisvės troškimams, tada, prieš 25 metus, lietuviai, lenkai ir kitos Vidurio Europos tautos nusprendė, kad mūsų atsakas į jėgos politinę sistemą, neefektyvią valstybę ir neefektyvią ekonomiką bus kelias į Vakarus. Mes dalyvausime Vakarų pasaulio integracijoje, turėsime daugiau laisvės, daugiau atsakomybės už individualius sprendimus ir glaudesnį bendradarbiavimą tarp mūsų regiono visuomenės ir valstybių. Dėl nuoseklių pastangų Lenkija ir Lietuva yra NATO sąjungininkės ir Europos Sąjungos partnerės. Be to, Lenkija ir Lietuva itin gerai pasinaudojo savo galimybėmis Europos Sąjungoje. Prisijungus prie europinės šeimynos mūsų šalių bendrasis vidaus produktas padidėjo daugiau nei per pusę, tarp mūsų šalių daugiau nei tris kartus padidėjo prekyba, o ekonomikos augimo tempas Lietuvoje ir Lenkijoje yra vienas greičiausių Europoje. Jis svyruoja, bet per tuos dvidešimt kelis metus tai akivaizdi sėkmė. Išdidžiai žvelgiame į ambicingas reformas, kurios Lenkijai padėjo išvengti, o Lietuvai išeiti iš recesijos sukeltos pasaulinės ekonominės krizės. Reformos, kurių vaisiumi tapo Lietuvos prisjungimas prie euro zonos. Gal ir ne visi, bet daugelis iš mūsų jaučiamės susižavėję ir dėkingi. Gerbiamieji! Abi mūsų šalys atgavo nepriklausomybę. Abi mūsų tautos sukūrė demokratiją ir laisvą rinką. Abi mūsų šalys daug pasiekė laisvės kelyje per tuos 25 laisvės metus. Mes pagrįstai didžiuojamės strateginiais tikslais, kuriuos pasiekėme dėl narystės NATO ir Europos Sąjungoje, taip pat mūsų indėliu į Vakarų pasaulio integraciją. 18
KALBA, PASAKYTA 2015 M. BIRŽELIO 30 D. IŠKILMINGAME VYTAUTO DIDŽIOJO UNIVERSITETO SENATO POSĖDYJE, PRIIMANT GARBĖS DAKTARO REGALIJAS Taip pat mes, Solidarumo kartos žmonės, Lenkijoje visada didžiuojamės buvusiais santykiais su kaimynais, kurių istorija svarbi ateities labui. Didžiuojamės susitaikę su kaimynine Vokietija, išdidžiai kalbame apie bendradarbiavimą ir draugystę su ukrainiečiais, didžiuodamiesi pabrėžiame mūsų pasiekimus kuriant gerus santykius su kaimynais, su kuriais niekada neturėjome keblios istorijos. Aš turiu galvoje slovakus, turiu galvoje čekus. Taigi, tuos praėjusius 25 lenkų ir lietuvių laisvės metus turime vertinti šiuo požiūriu: ar pavyko įgyvendinti mūsų svajones visiškai bendradarbiauti, atkurti draugiškus Lietuvos ir Lenkijos santykius? Ar pavyko mums įgyvendinti ne tik svajones, bet ir reikšmingus tikslus ateities atžvilgiu pranašesnius už praeitį? Žinome, kad Lietuvos ir Lenkijos santykiams būdingos ir geros, ir blogos emocijos. Šiandien mes turime kartu pasistengti sukurti tokias emocijas, be kurių sunku gyventi. Jos tarsi muilas, kuris gali būti labai praktiškas, bet niekada nebus nei gražus, nei kels kokius nors jausmus. Muilo politikoje ir santykiuose tarp valstybių yra daug. Mus sieja autentiškos, ryškios emocijos, kurios taip pat sudaro vertę. Ir štai todėl šiandien turime nuolat kartu stengtis, kad tie jausmai, ne visada lengvi, bet įsišakniję istorijoje, nebūtų pakeisti tik politiniu korektiškumu, tik abejingumu, ar pagrįsti grynu politiniu ir ekonominiu pragmatizmu. To nepakanka, nepakanka sunkiais laikais. Pragmatizmas, praktiškumas, abejingumas gali vyrauti kuriant dvišalius santykius nesudėtingu laiku. O mes ir lenkai, ir lietuviai žinome, kad šioje Europos dalyje niekas neturi teisės jaustis visiškai saugus. Sunkiais laikais reikalingos geros emocijos. Norėčiau, kad tarpusavyje pasitikėtumėme vieni kitais, kad bendradarbiautumėme suvienytoje Europoje, o lenkų ir lietuvių santykiai būtų pagrįsti teigiamomis emocijomis. Taip pat norėčiau, kad pasitikėtumėme manimi kaip Vytauto Didžiojo universiteto garbės daktaru. Lenkų tautinės mažumos Lietuvoje ir lietuvių Lenkijoje atstovai, mano nuomone, gali atlikti svarbų vaidmenį kaip sąsaja tarp mūsų tautų. Aš esu to pavyzdys. Romeriai pasirinko įvairiai. Taip pat 19
BRONISŁAW KOMOROWSKI 1918-aisiais metais įvairiai pasirinko Komorowskiai. Faktas, kad aš esu Lenkijos prezidentas, taip pat buvo sudėtingas sprendimas. Prieš baigdamas kalbėti noriu pabrėžti nuoširdžiai tikiu, kad šiandien grįžti prie šaknų, gerų šaknų, yra natūralu, tai kažkas reikalinga Lenkijos ir Lietuvos santykiams. Tai didesnio arba mažesnio supratimo paslaptis, atskleidžianti būtinybę bendradarbiauti ir kurti draugiškus jausmus; nurodanti, kad šių santykių šaknys šimtmečiais pynėsi bendros valstybės erdvėje. Pabaigoje prisiminimui norėčiau čia palikti savo šeimos tradicijos pėdsaką, tos tradicijos, kurioje yra gražiai susiraizgiusios Lenkijos ir Lietuvos šaknys. Kaip šventenybė mano šeimoje buvo laikoma XVIII amžiaus taurė joje šalia vienas kito yra Lietuvos ir Lenkijos herbai. Norėčiau šios taurės kopiją perduoti universitetui, nurodydamas kažką, kas, atrodo, būtų įdomu lietuviams. Kai Lenkijoje lietuviai būna Vavelyje, arba kai lietuviai būna karališkoje pilyje Varšuvoje, visur mato mišrius herbus Erelį ir Vytį, vieną šalia kito dažniausiai po Karališkąja karūna. Šioje XVIII amžiaus taurėje yra kitaip: čia Erelis ir Vytis atsidūrė po Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kepure. Taigi, nuoširdžiai dėkoju Vytauto Dižiojo universitetui ir prašau priimti šią dovaną. NUORODOS 1 Iš vaizdo įrašo transkribavo ir iš lenkų kalbos į lietuvių kalbą išvertė Viktorija Kasiukevič, bakalauro programos Politikos mokslai 4 kurso studentė 20