The research leading to these results has received funding from the European Union Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) Choroby grzybowe under grant agreement No. 286836. pieczarek i ich zwalczanie Factsheet 04/15 Nancy Pyck, INAGRO, Belgia, ihelen Grogan, Teagasc, Irlandia Istnieje wiele patogenów grzybowych ale tylko kilka z nich jest w stanie spowodować poważne straty w plonach. Główne choroby to sucha zgnilizna (Verticillium, nowa nazwa: Lecanicillium), biała zgnilizna (Mycogone) i daktylium (Dactylium, nowa nazwa: Cladobotryum). Niniejsze opracowanie dostarcza Informacji na temat chorób i ich rozpoznawania, a także zapobiegania im i ich zwalczania. Laboratoryjnych badań wymaga rozróżnienie suchej i białej zgnilizny oraz identyfikacja innych patogenów takich jak bakterie wywołujące rdzawą plamistość (Pseudomonas tolaasii). The research leading to these results has received funding from the European Union Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) under grant agreement No. 286836. Główne zalecenia Okrywa i wszelkie związane z nią zabiegi powinny być chronione przed zakażeniem zarodnikami obecnymi w wodzie, kurzu oraz zabrudzeniach. Urządzenia stosowane przy nakładaniu okrywy oraz powierzchnie betonowe powinny zostać zdezynfekowane zanim rozpoczną się zabiegi przy okrywie. Hale uprawowe powinny być utrzymane w dobrym stanie. Ich jakość ma szczególne znaczenie w miejscach styku ścian i sufitu. Powłoki na ścianach należy sprawdzać i poddawać naprawom, jeśli zaistnieje taka potrzeba, nie rzadziej niż co trzy lata. Powinniśmy upewnić się, że uszczelki w drzwiach i otwory wentylacyjne są w dobrym stanie gładkie, szczelne powierzchnie i pomieszczenia łatwiej jest umyć i zdezynfekować. Otoczenie pieczarkarni powinno być dobrze utrzymane, bez gromadzenia w jego pobliżu substancji organicznych (kompostu, ziemi okrywowej, ściętych trzonów) które mogą pełnić rolę rezerwuaru i schronienia dla resztek zawierających zarodniki i muchówek. Półki, na których rosną grzyby powinny być regularnie sprawdzane pod kątem występowania infekcji, szczególnie przed podlewaniem. Idealnym rozwiązaniem jest powołanie zespołu przeszkolonego w zakresie rozpoznawania choroby. 1. Choroby grzybowe pieczarek
Choroba powinna być zwalczana szybko i w odpowiedni sposób, zanim nastąpi podlanie uprawy, aby w ten sposób uniknąć rozwoju infekcji wtórnych. Podlewanie półek przez rozpoczęciem walki z infekcją stanowi główną przyczynę jej rozprzestrzeniania się. Jeśli mamy do czynienia z daktylium, podczas zwalczania infekcji oraz podlewania należy wyłączyć wentylację, aby zminimalizować możliwość przenoszenia zarodników wraz z powietrzem po całym pomieszczeniu. W przypadku wystąpienia suchej zgnilizny powinniśmy uważnie monitorować populację muchówek i podejmować stosowne kroki w celu ich zwalczania. Niezwykle istotne są dobre praktyki higieniczne, np. stosowanie mat dezynfekujących do obuwia i żelu myjącego do rąk na bazie alkoholu oraz dezynfekcji sprzętu do zbiorów, używanie jednorazowych rękawiczek i kombinezonów itp. Pod koniec dnia, dezynfekcji powinny zostać poddane także betonowe powierzchnie położone na zewnątrz hal uprawowych, aby wyeliminować zarodniki, które mogą się znajdować w zakażonym kurzu i resztkach podłoża pochodzących z zainfekowanych hal. Przed usunięciem podłoża z hali powinno ono zostać poddane sterylizacji parowej w temperaturze 65-70 C przez minimum 8 godzin), po opróżnieniu hal powinny zostać także zdezynfekowane posadzki. Jeśli poziom zakażenia jest bardzo wysoki należy (a) wcześniej zakończyć uprawę, (b) nie podlewać półek między rzutami (c) zredukować plony do dwóch rzutów (d) dokonać przeglądu wszystkich procedur higienicznych i upewnić się, że są one przeprowadzane w prawidłowy sposób. Sucha zgnilizna Objawy W zależności od stadium rozwoju grzybów pojawiające się symptomy zakażenia są zróżnicowane. Zakażenie zawiązków na bardzo wczesnym etapie rozwoju powoduje wystąpienie niewielkich grudek. Jeśli infekcja pojawi się na wczesnym etapie rozwoju owocników może dojść do rozwarstwienia trzonu grzyba i częściowej deformacji kapelusza. Na kapeluszach starszych owocników może dochodzić do powstawania brodawkowatych narośli, natomiast po rozwinięciu pełnego kapelusza, zakażone zarodnikami krople wody lub muchówki mogą powodować powstanie szaro-brązowych plam na powierzchni owocników. 3. Brodawkowate narośla wywołane Verticillium Rozprzestrzenianie się choroby 2. Objawy suchej zgnilizny podczas plonowania Zarodniki Verticillium są lepkie, co umożliwia im przyczepianie się do kurzu, muchówek, resztek okrywy, do rąk, odzieży i obuwia pracowników pieczarkarni, a także do wielu różnych typów powierzchni (regałów, narzędzi do zbiorów, posadzek, klamek i przestrzeni socjalnych). Zarodniki te mogą przeżyć przez stosunkowo długi czas. Pierwsza infekcja w uprawie pieczarki pojawia się zwykle, kiedy okrywa lub sprzęt do jej nakładania jest zainfekowany albo poprzez naniesione przez wiatr cząsteczki kurzu, muchówki lub przeniesione przez ludzi
zarodniki. Kiedy pierwsze pojedyncze egzemplarze porażone suchą zgnilizną nie zostaną wykryte, zaczynają produkować w masowy sposób zarodniki. Ich lepkość powoduje, że z łatwością zostają przeniesione dalej podczas podlewania uprawy. Rozpryskująca się woda przenosi zakażenie na sąsiednie owocniki, a także na regały, posadzkę i inne powierzchnie. Większa ilość suchej zgnilizny pojawi się w kolejnym rzucie obok objawów takich jak częściowa deformacja, brodawkowate narośla i plamy, zależnie od stadium rozwoju owocników na półce. samica muchówki, która wlatuje do hali, gdzie świeżo nałożono okrywę, jest w stanie złożyć około 10-15 oddzielnych grup jajeczek, które doprowadzą do dalszego rozprzestrzenienia się infekcji, jak również do zwiększenia całej populacji muchówek. Kiedy choroba rozprzestrzeni się w zakładzie, w powietrzu występuje stała obecność lepkich sporów, które spowodują nieprzerwany cykl symptomów chorobowych, jeśli w porę nie podejmiemy właściwych kroków. Walka z chorobą 4. Szaro-brązowe plamy spowodowane rozpryskującą się wodą Porażone owocniki przyciągają muchówki, które krążąc swobodnie po terenie zakładu i pomiędzy halami uprawowymi będą dalej przenosić chorobę, zakażając każdą powierzchnię, na której przysiądą np. okrywę, urządzenia do jej nakładania, a także świeżo okrytą uprawę. Dodatkowo, każda zapłodniona Wszystkie obszary, których dotyczy choroba powinny zostać wyraźnie oznaczone. Zaleca się, aby nie usuwać poszczególnych ognisk zgnilizny, nawet przy pomocy jednorazowych rękawiczek, ponieważ istnieje ryzyko, że przeniesiemy infekcję dalej. Zainfekowane miejsce należy przykryć mocnym ręcznikiem papierowym (podwójnej grubości) zostawiając przynajmniej 5 cm zapasu. Aby papier łatwiej było chwycić i ułożyć, należy zwilżyć go wodą. W przeszłości, na ogniska infekcji nakładano plastikowe butelki lub posypywano je solą. Jeśli pod nałożonym przez nas papierem rosną grzyby, należy przerwać ich łączność z okrywą, aby nie dopuścić do dalszego wzrostu. Obszary te powinny być regularnie sprawdzane, aby upewnić się, że w ich pobliżu nie dochodzi do wznowienia wzrostu. Tam, gdzie objawy zgnilizny pojawią się na dużej powierzchni, a porażonych nią owocników jest dużo i tworzą one gęste skupiska plamistych i zdeformowanych grzybów, może to oznaczać, że mieliśmy do czynienia z niewykrytą infekcją suchej zgnilizny, która została w procesie uprawy podlana pod koniec poprzedniego rzutu, a zakażona woda rozprysnęła się i przeniosła zakażenie na dużą powierzchnię uprawy. Infekcję taką trudno jest zwalczać. Należy w tym celu okryć ją tak doradzaliśmy przed chwilą i rozważyć zakończenie uprawy wraz z końcem pierwszego rzutu. Jeśli planujemy drugi rzut, należy zaprzestać podlewania. Weryfikacji należy też poddać procedury higieniczne, aby zapewnić wysoki poziom higieny. Mokra / biała zgnilizna Objawy Biała zgnilizna spowodowana jest grzybem Mycogone, a jej objawy mogą przypominać te wywołane przez Verticillium. Głównym symptomem choroby jest rozwój ogromnej i nieregularnej ilości tkanki. Inne symptomy to poważnie zdeformowane owocniki z mocno nabrzmiałymi trzonkami i zdeformowanymi kapeluszami, brodawkowatymi naroślami i plamami na kapeluszach. Na powierzchni pęcherzyków mogą pojawiać się krople bursztynowego płynu, a skórka owocnika staje się w tych miejscach miękka i zdeintegrowana. W poważnych przypadkach biała grzybnia może przerastać na otaczającą ją okrywę, która w miarę dojrzewania zarodników zmieni kolor na brązowy. 5. Zdeformowane owocniki przez Mycogone
Biologia i epidemiologia Mycogone produkuje dwa rodzaje zarodników, małe, delikatne i żyjące krótko, oraz większe, silniejsze i przetrwalnikowe chlamydospory. Grzyb Mycogone pojawia się w naturze na dziko rosnących grzybach, a jego odporne zarodniki mogą występować w glebie. Grubościenne zarodniki Mycogone mogą przeżyć w resztkach organicznych występujących w pieczarkarniach, takich jak resztki podłoża i okrywy z zainfekowanych upraw. Ataki choroby są zatem głównie kojarzone z zakażeniem okrywy lub wody poprzez glebę lub drobiny kurzu lub resztek podłoża i objawiają się formowaniem charakterystycznej, dużej ilości zdeformowanej tkanki. Jeśli przeoczymy infekcję lub nie podejmiemy stosownych działań, biała zgnilizna wyprodukuje początkowo masę efemerycznych zarodników, które następnie zastąpią większe i bardziej odporne chlamydospory. Oba rodzaje zostaną przeniesione przez rozpryskującą się wodę na sąsiednie półki oraz na przyległe powierzchnie i posadzki. Zarodniki te wymieszają się następnie z okrywą i drobinami podłoża na posadzce i zostaną rozniesione po całym zakładzie na obuwiu pracowników lub rozwiane jako cząsteczki kurzu. Zakażony kurz i resztki podłoża mogą być przyczyną nowej infekcji, jeśli okrywa lub sprzęt do jej nakładania jest skażony lub też jeśli systemy regałów i hale nie zostały odpowiednio zdezynfekowane pomiędzy rzutami. Zarodniki Mycogone nie są lepkie, w związku z tym nie przenoszą ich muchówki. Walka z chorobą Wszystkie obszary dotknięte infekcją należy dokładnie oznaczyć. Pojedyncze ogniska Mycogone mogą zostać usunięte przy pomocy jednorazowej rękawiczki lub plastikowego woreczka. Kiedy fragment podłoża z białą zgnilizną jest w woreczku lub rękawiczce, należy ostrożnie wywrócić ją na drugą stronę, bezpiecznie zamknąć i wyrzucić. Zainfekowane miejsce należy przykryć mocnym ręcznikiem papierowym (podwójnej grubości) zostawiając przynajmniej 5 cm zapasu. Aby papier łatwiej było chwycić i ułożyć, należy go zwilżyć wodą. W przeszłości, na ogniska infekcji nakładano plastikowe butelki lub posypywano je solą. Jeśli pod nałożonym przez nas papierem rosną grzyby, należy przerwać ich łączność z okrywą, aby nie dopuścić do dalszego wzrostu. Obszary te powinny być regularnie sprawdzane, aby upewnić się, że w ich pobliżu nie dochodzi do wznowienia wzrostu. Jeśli objawy białej zgnilizny pojawią się na dużej powierzchni tworząc liczne wilgotne pęcherze, a owocniki tworzą gęste skupiska zdeformowanych grzybów, może to oznaczać, że mieliśmy do czynienia z niewykrytą infekcją białej zgnilizny, która została w procesie uprawy podlana pod koniec poprzedniego rzutu, a zakażona woda rozprysnęła się i przeniosła zakażenie na dużą powierzchnię uprawy. Infekcję taką trudno jest zwalczyć. Należy w tym celu okryć ją tak doradzaliśmy powyżej i rozważyć zakończenie uprawy wraz z końcem pierwszego rzutu. Jeśli planujemy drugi rzut, należy zaprzestać podlewania. Weryfikacji należy też poddać procedury higieniczne, aby zapewnić wysoki poziom higieny. Daktylium Objawy Podstawowym objawem Daktylium są okrągłe skupiska pajęczynowatej, białawej grzybni w okrywie, która zaczyna oplatać rosnące w tym miejscu pieczarki. Grzybnia ta jest przyczyną zakażenia pieczarek, które w efekcie zaczynają brązowieć. Zarodniki daktylium, które lądują na rozwijających się w ich sąsiedztwie owocnikach pieczarki spowodują ich nieregularne brązowe przebarwienia jeszcze w momencie wzrostu na półce lub już po zbiorze. Dzieje się tak, ponieważ pleśń pajęczynowata może nadal rozwijać się na już zebranych owocnikach pieczarki. Kiedy kolonie daktylium dobrze osadzą się na pieczarkach i okrywie, zaczynają tworzyć pudrowatą i zbryloną powierzchnię ze względu na obfitą produkcję bardzo suchych zarodników. W miarę jak się starzeją, mogą one czasem przybierać różowo-czerwone zabarwienie. Biologia i epidemiologia Grzybnia daktylium wzrasta w tempie 1-2 cm dziennie, a jej wzrostowi sprzyja stosunkowo duża wilgotność. Niewielkie ognisko infekcji rozprzestrzeni się gwałtownie w czasie kilku dni, oplatając rosnące w tym miejscu pieczarki. W czasie tych kilku dni, produkowane są jednocześnie masy suchych, proszkowatych zarodników, które bardzo łatwo przenoszą się przy każdym najmniejszym ruchu. Jeśli połać zakażona daktylium pozostanie niezauważona lub też nie zaczniemy jej zwalczać, masy zarodników przedostaną się do powietrza, kiedy tylko rozpoczniemy podlewanie uprawy. Powietrzonośne zarodniki zostaną natychmiast rozsiane po hali uprawowej dzięki systemowi cyrkulacji powietrza powodując powstanie kolejnych ognisk infekcji i zagwarantują nam grzyby z plamami w kolejnym rzucie. Gdy tylko przenoszone wraz z powietrzem zarodniki opuszczą halę zakładową przez otwarte drzwi i wyloty powietrza, zmieszają się z kurzem i resztkami podłoża na terenie całego zakładu. W wyniku użycia zakażonych sprzętów i okrywania uprawy, a także poprzez ruch niefiltrowanego powietrza lub słabo uszczelnione otwory wlotowe i drzwi, będą one infekować nowe partie uprawy. 6. Daktylium porastające pieczarkę brązową
Walka z chorobą Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie choroby, ponieważ szybkie tempo wzrostu i masowa produkcja suchych zarodników oznacza, że może ona łatwo wymknąć się spod kontroli. Im szybciej rozpoczniemy zwalczanie daktylium, tym mniej zdąży ono wyprodukować zarodników. Zainfekowane miejsce należy przykryć mocnym ręcznikiem papierowym (podwójnej grubości) zostawiając przynajmniej 5 cm zapasu. Aby papier łatwiej było chwycić i ułożyć należy go zwilżyć wodą. Krawędzie papieru należy dobrze przylepić, aby uniemożliwić suchym zarodnikom przedostanie się do powietrza. W przeszłości, na ogniska infekcji nakładano odwrócone plastikowe pojemniki lub posypywano je solą. Jeśli pod nałożonym przez nas papierem rosną grzyby, należy przerwać ich łączność z okrywą, aby nie dopuścić do dalszego wzrostu. Obszary te powinny być regularnie sprawdzane, aby upewnić się, że w ich pobliżu nie dochodzi do wznowienia wzrostu. 7. Zerwana plastikowa osłona Chemiczne i biologiczne zwalczanie chorób Do stosowania w uprawie pieczarek dopuszczone jest niewiele środków ochrony roślin. Obecnie jedynym fungicydem dopuszczonym w większości krajów europejskich jest prochloraz. Poleganie na tylko jednym produkcie może doprowadzić do rozwoju odpornej populacji patogenów. W niektórych izolatach Verticillium już stwierdzono pewien stopień tolerancji na prochloraz. Podczas trwania projektu MushTV prochloraz pozwolił na bardzo efektywne zwalczanie Verticillium, Mycogone i daktylium. Fungicydy nie będą jednak skuteczne, jeśli dopuścimy do powstania wtórnych infekcji i ich niekontrolowanego rozwoju. Z tego względu jest nadal bardzo istotne, aby właściwie zidentyfikować i zwalczać opisane wyżej choroby pieczarek. Wiele nowych biologicznych i chemicznych środków ochrony roślin zostało poddanych ocenie w ramach projektu MushTV ale większość w porównaniu z prochlazem była mało skuteczna lub wręcz nieskuteczna w zwalczaniu trzech głównych chorób pieczarek. Obiecujący wydaje się być jeszcze jeden produkt, jednak dane dotyczące jego skuteczności i status rejestracji będzie dostępny dopiero po zakończeniu prac. Zwalczanie daktylium 40 Ilość ognisk daktylium 35 30 25 20 15 10 5 0 3rd flush 2nd flush 1st flush No treatment Product A Product B Product C Sporgon 3g/m 2 Sporgon 1g/m 2 8. Projekt MushTV pokazuje efekty stosowania trzech eksperymentalnych produktów oraz Sporgonu (prochloraz) w zwalczaniu rozwoju ognisk daktylium w trzech rzutach. Produkt C stosowany był jedynie w dwóch rzutach.
Zwalczanie muchówek Kontrola muchówek jest kluczowa, jeśli mamy do czynienia z suchą zgnilizną, ponieważ przyczyniają się one do pogorszenia problemu roznosząc lepkie zarodniki na terenie całego zakładu. Muchówki mogą przemieszczać się swobodnie pomiędzy halami uprawowymi przez otwarte i źle uszczelnione drzwi oraz wloty powietrza. Mogą one z łatwością zakażać świeżo załadowane i okryte podłoże, utrudniając przerwanie cyklu choroby. Aby kontrolować liczbę muchówek w trakcie uprawy powinno się używać lepów, a w celu zredukowania ich populacji stosować dopuszczone środki do ich zwalczania, a także zadbać o właściwe uszczelnienie hal uprawowych i drzwi. Ogólne zapobieganie chorobom i procedury kontrolne Aby zapobiec atakom chorób konieczne jest unikanie gromadzenia zakażonych resztek podłoża i kurzu na powierzchniach oraz urządzeniach w zakładzie. Każdy atak choroby musi zostać zidentyfikowany i odpowiednio zażegnany, aby nie uległ powtórzeniu. Wymaga to wielu zabiegów zapobiegających chorobie i stałej kontroli uprawy. Zapobieganie zakażeniu okrywy Wiele ataków chorób pojawia się w związku z okrywą, która ulega zakażeniu przed, w trakcie lub tuż po jej nałożeniu. Głównym źródłem zakażenia są maszyny, personel pieczarkarni, kurz oraz muchówki (które mogą przenosić lepkie zarodniki Verticillium). Aby uniknąć zakażenia, cały sprzęt do nakładania okrywy powinien być dokładnie umyty i zdezynfekowany bezpośrednio przed użyciem. Betonowe osłony sąsiadujące z miejscem wykonywania zabiegów przy okrywie także powinny zostać umyte i zdezynfekowane przed przystąpieniem do prac, a w trakcie ich wykonywania powinny być utrzymywane w stanie wilgotnym, aby zredukować przenoszenie przez wiatr kurzu. Osoby zatrudnione przy nakładaniu okrywy nie powinny mieć kontaktu z pozostałą częścią pieczarkarni, zanim rozpocznie się okrywanie, aby uniknąć przeniesienia infekcji. Jeśli to możliwe osoby te powinny dysponować własną przebieralnią, a także używać wyłącznie czystych kombinezonów i rękawiczek jednorazowych oraz pary białego obuwia przeznaczonego wyłącznie do pracy przy okrywie, ponieważ to najczęściej właśnie obuwie stanowi główne źródło zakażenia. W dużych zakładach, podczas nakładania okrywy nie powinno mieć miejsce mycie pomieszczeń pod dużym ciśnieniem, ponieważ rozpryskująca się przy tym woda może zakażać świeżo umyte powierzchnie. Jeśli okrywa musi być przechowywana i użyta w przyszłości, należy chronić ją przed zakażeniem przez kurz i nalotem muchówek. Zapobieganie zakażeniom w początkowym stadium uprawy Po załadunku i nałożeniu okrywy na posadzce w hali uprawowej znajduje się zwykle duża ilość resztek. Powinny one zostać starannie zdjęte skrobakiem i zmyte strumieniem wody pod niedużym ciśnieniem. Zamiatanie posadzek, jak i mycie ich pod dużym ciśnieniem może wzbijać w powietrze cząsteczki kurzu i powodować rozpryskiwanie się wody, a tym samym przenosić zakażenie na świeżo okryte półki. Choroba pojawia się często w pobliżu niewłaściwie uszczelnionych drzwi i otworów wlotowych powietrza, które pozwalają, aby niefiltrowany i zakażony patogenami kurz został wtłoczony do środka hali i zainfekował uprawę. Ryzyko takie istnieje szczególnie podczas wietrznej pogody. Drzwi i wloty powietrza powinny być szczelne, a drzwi do hal uprawowych powinny pozostawać zamknięte podczas okrywania i podlewania, aby zminimalizować napływ zanieczyszczonego powietrza i nalot muchówek. Monitorowanie przebiegu choroby Przed rozpoczęciem zbiorów, personel przeszkolony w zakresie rozpoznawania choroby musi monitorować, zapisywać i zwalczać jakiekolwiek jej przypadki pojawiające się przed pierwszym rzutem. Choroba, która pojawi się przed jego rozpoczęciem wskazuje na silny atak patogenów podczas okrywania uprawy i ogólnie wysoki poziom zakażenia w zakładzie. Wszelkie procedury higieniczne powinny zostać krytycznie ocenione pod kątem słabych punktów. Zbieraczki powinny być także przeszkolone do raportowania każdego przypadku infekcji i mieć świadomość, jak negatywny efekt wywiera niekontrolowany rozwój chorób uprawy na produkcję w pieczarkarni a tym samym na ich pracę. Zapobiegać jest zawsze lepiej niż leczyć. Przypadki choroby powinny być zlikwidowane przed podlewaniem Podlewanie uprawy, w której ma miejsce infekcja, jest główną przyczyną jej rozprzestrzeniania się, szczególnie pomiędzy poszczególnymi rzutami. Podlewanie powoduje rozpryskiwanie się wody zawierającej zarodniki patogenu na sąsiednie pieczarki, a także półkę, podsadzkę, regał, ściany i wózki do zbiorów, które z kolei przenoszą zakażenie na ręce zbieraczek, ich obuwie i odzież. Podlewanie powinno mieć miejsce jedynie, kiedy uprawa została sprawdzona pod względem występowania w niej chorób, a porażone chorobą miejsca zostały usunięte. Jeśli mamy do czynienia z silną infekcją, lepiej zrezygnować z podlewania uprawy pomiędzy rzutami. Jeśli w pieczarkarni występuje daktylium, podczas zwalczania infekcji oraz podczas podlewania powinniśmy wyłączyć wentylatory, aby w ten sposób zminimalizować możliwość rozprzestrzenienia się powietrzonośnych zarodników po całej hali uprawowej. Ograniczenie zakażenia i jego zasięgu Kiedy choroba pojawi się w pieczarkarni, należy podjąć działania zmierzające do ograniczenia jej zasięgu. Zbieracze powinni zaczynać dzień pracy w czystych kombinezonach, a pod ręką mieć zapas jednorazowych rękawiczek oraz umytych i zdezynfekowanych narzędzi do zbiorów (noży, wiader i wag). Dobrą praktyką jest przyzwyczajenie personelu do zbierania najpierw pierwszego, potem drugiego, a następnie trzeciego rzutu, ponieważ z reguły pierwsze dwa rzuty są najczystsze. Sprzęty do używane przy zbiorach (stoły, taborety, wózki i platformy) nie powinny być przemieszczane między pomieszczeniami, ale powinny pozostawać w jednej hali przez cały cykl uprawy. Przy wchodzeniu do hali i wychodzeniu z niej należy używać żelu do rąk na bazie alkoholu, aby zminimalizować ryzyko roznoszenia na nich infekcji (szczególnie wywołanych przez Verticillium) w całym zakładzie. Przy wejściu do każdej z hal powinna znajdować się płuczka lub
mata dezynfekcyjna. Zapobiega ona roznoszeniu infekcji na zakażonym obuwiu po całym zakładzie. Zaleca się też ostrożne mycie, a następnie dezynfekcję pomieszczeń uprawowych i stosowanie wody o niskim ciśnieniu pomiędzy rzutami, aby ograniczać nagromadzenie skażeń. Tam, gdzie mamy do czynienia z mocno zakażonym trzecim rzutem, należy wcześniej zakończyć uprawę lub zlecić zbiór trzeciego rzutu jednej wyznaczonej tylko do tego osobie. Pracownik taki powinien mieć na sobie jednorazową odzież roboczą (kombinezon, rękawiczki, czepek ochronny, osłony na obuwie), która po użyciu powinna zostać umieszczona w torbie jednorazowej i zostawiona w hali, która będzie poddana gotowaniu wraz z podłożem. Betonowe osłony i posadzki na zewnątrz hal uprawowych powinny być umyte i zdezynfekowane pod koniec każdego dnia pracy, aby wyeliminować wszystkie zarodniki patogenów oraz skażone resztki przeniesione z innych zainfekowanych obiektów na obuwiu i wózkach transportowych. Wszystkie klamki w drzwiach do hal uprawowych (wewnątrz i na zewnątrz) powinny być codziennie dezynfekowane. Dotyczy to również paneli kontrolnych i innych powierzchni narażonych na kontakt z kontaminatem, takich jak powierzchnie w stołówce, toaletach i biurach (krzesła, stoły, sztućce, klamki w drzwiach i oknach, zamki, klawiatury itp.). Zabiegi higieniczne po zakończeniu uprawy Najlepszym zabiegiem na koniec uprawy jest parowanie hal przed usunięciem z nich podłoża. Rozwój infekcji w pieczarkarniach, które nie stosują parowania jest zwykle dużo intensywniejszy i bardziej trwały. Idealnie byłoby gotować podłoże w temperaturze 65-70 C przez minimum 8 godzin, tak aby chłodniejsze części hali mogły osiągnąć odpowiednią temperaturę. Posadzki betonowe nie osiągną raczej podczas gotowania na tyle wysokiej temperatury, aby możliwe było wyeliminowanie chorobotwórczych patogenów, dlatego posadzki w halach uprawowych powinny być oczyszczone i dokładnie zdezynfekowane po opróżnieniu hal, tak aby pozbyć się wszystkich potencjalnych źródeł zakażenia. Po opróżnieniu, regały oraz maty w halach uprawowych powinny być dokładnie oczyszczone, aby usunąć z nich pozostałości podłoża i dobrze je zdezynfekować. Czyste maty należy ponownie ułożyć na regałach, a następnie pustą halę wraz z matami ponownie wygotować w temperaturze 65 C przez 2 do 8 godzin, aby zyskać pewność, że jakiekolwiek pozostałości zakażenia zostały zlikwidowane. Jest to szczególnie istotne, gdy trzeci rzut dotknęła poważna infekcja lub gdy mieliśmy w uprawie do czynienia z Trichoderma aggressivum lub wirusem X. Aby bardziej dokładnie ocenić czas potrzebny do eliminacji wszystkich patogenów przy pomocy gotowania hal po ich opróżnieniu, potrzebne są jeszcze dalsze badania naukowe. Tam, gdzie nie ma możliwości parowania hal, uprawę i posadzki powinno się spryskać odpowiednim środkiem dezynfekującym i pozostawić go na godzinę zanim nastąpi opróżnienie hali, aby na danej powierzchni zlikwidować patogeny. Po likwidacji uprawy posadzki, regały uprawowe i ściany hali muszą być umyte i ponownie zdezynfekowane. Powierzchnie betonowe na zewnątrz hal także muszą zostać zdezynfekowane, ponieważ podczas opróżniania hal mogą one zostać zakażone, szczególnie jeśli w uprawie wystąpiła infekcja. Podłoże popieczarkowe musi być jak najszybciej usunięte z pieczarkarni. Dalsze informacje Broszury informacyjne MushTV 01/15; Zastosowanie chemicznych środków odkażających w produkcji pieczarek 02/15; Zapobieganie chorobie brązowienia kapelusza pieczarki wywołanej przez wirus X 03/15; Zielone pleśnie Trichoderma aggressivum w podłożu fazy III luzem HDC Ulotki i publikacje HDC Podsumowania i raporty dla producentów pieczarek Do znalezienia na stronie internetowej HDC (www.hdc.org. uk) kopie M 6a, 13, 14a, 14b, 14c, 22, 26a, 30, 31, 33, 33a, 58 and CP4. Other publications Mushrooms Pest and Disease Control (Choroby pieczarek i ich zwalczanie). Podręcznik ilustrowany. Fletcher and Gaze (2008). ISBN: 978-0-12-373984-1 (Academic Press). 09/08; Rozpoznanie i zwalczanie suchej zgnilizny w uprawie pieczarek 10/08; Rozpoznanie i zwalczanie daktylium w uprawie pieczarkach
Podziękowania W tym miejscu składamy podziękowania dla Brendana Burnsa, Sylvan, Ireland; Helen Fanning, Custom Compost, Ireland; Juda Wilson, Monaghan Mushrooms, Ireland; Robba Maasa, Cooperation Funghi U.A., Netherlands; Pieta Liempensa, Hooymans Compost BV, Netherlands; Caroline van der Horst, CN UA i CNC Grondstoffen, Netherlands; a także Johana Baarsa, PRI, Netherlands and Maireada Kilpatricka, AFBI, Northern Ireland za ich pomocne uwagi podaczas przygotowywania niniejszej broszury. Prawa autorskie do zdjęć Zdjęcia użyczone dzięki uprzejmości i chronione prawem autorskim AFBI i Teagasc. Izba Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa (Agriculture and Horticulture Development Board) działająca poprzez oddział HDC dokłada wszelkich starań, aby informacje zawarte w tym dokumencie były dokładne w momencie oddania ich do druku, nie udziela ona jednak w tej kwestii żadnej gwarancji i do maksymalnej granicy dopuszczalnej prawem nie przejmuje odpowiedzialności za straty, szkody czy też wypadki spowodowane (łącznie z powstałymi wskutek zaniedbania) których doznano bezpośrednio lub pośrednio w związku z informacjami i opiniami podanymi lub pominiętymi w niniejszym dokumencie. Izba Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa 2015. Żadna z części niniejszej publikacji nie może być powielana w jakiejkolwiek formie materialnej (w tym także kopiowana ani przechowywana w jakiejkolwiek postaci na nośniku elektronicznym) ani też kopiowana, adaptowana, publikowana ani rozpowszechniana (w formie fizycznej, elektronicznej ani żadnej innej) bez uzyskania uprzednio pisemnej zgody Izby Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa. Dopuszczalne jest jedynie reprodukowanie zawartych tutaj informacji w ich oryginalnej formie w celu solidnego posłużenia się nimi, z podaniem jako źródła informacji Izby Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa lub zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i patentowym 1988. Wszystkie prawa zastrzeżone. Contact us Project Co-ordinator Dr. Helen Grogan Teagasc, Ashtown Research Centre, Dublin 15, Ireland Tel: 00 353 1 8059780 Email: helen.grogan@teagasc.ie Communications Co-ordinator Ruth Ashfield HDC, Stoneleigh Park, Warwickshire, UK Tel: 00 44 (0) 247 647 8663 Email: ruth.ashfield@hdc.ahdb.org.uk For more information visit www.mushtv.eu