Leszek PAJ K Wies³aw BUJAKOWSKI Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków e-mail: pajak@meeri.pl, w.bujakowski@meeri.pl Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1/2015 CENA CA KOWITA ENERGII CIEPLNEJ Z GEOTERMII I SI A NABYWCZA ŒREDNIEGO WYNAGRODZENIA W PRZELICZENIU NA MO LIWOŒÆ ZAKUPU NOŒNIKÓW ENERGII DLA WYBRANYCH KRAJÓW UE STRESZCZENIE W artykule dokonano porównania kosztów pozyskiwania energii w celach grzewczych dla sektora komunalnego ujmuj¹c instalacje wykorzystuj¹ce energiê geotermaln¹ i konwencjonaln¹. Porównania dokonano na podstawie obowi¹zuj¹cych taryf rozliczeniowych. Koszty pokrycia potrzeb energetycznych zosta³y skorelowane ze œrednimi rocznymi dochodami dla wybranych krajów UE. Uzyskane wyniki pozwalaj¹ porównaæ si³ê nabywcz¹ œredniego wynagrodzenia rocznego w kontekœcie zaspokojenia potrzeb energetycznych w sektorze komunalnym. Wyniki potwierdzaj¹ zale noœæ si³y nabywczej wynagrodzenia od jego wysokoœci, ale iloœciowa proporcja pomiêdzy ró nicami w poziomie wynagrodzenia a si³¹ nabywcz¹ nie jest zachowana. Przyk³adowo we W³oszech przeciêtne roczne wynagrodzenie jest oko³o trzy razy wy sze ni w Polsce ale, ze wzglêdu na ró nice w cenach noœników energii, realna si³a nabywcza œredniego wynagrodzenia jest dwukrotnie wy sza. Dodatkowo w pierwszej czêœci artyku³u porównano koszty nabycia energii cieplnej pochodz¹cej z polskich instalacji geotermalnych oraz instalacji wykorzystuj¹cych konwencjonalne noœniki energii. Z danych tych wynika, e energia pochodz¹ca z instalacji geotermalnych jest w cenie porównywalnej do energii pochodz¹cej z wêgla kamiennego i gazu ziemnego. S OWA KLUCZOWE Cena energii, taryfy rozliczeniowe, œrednie wynagrodzenie, si³a nabywcza wynagrodzenia * * * 123
WPROWADZENIE W artykule oszacowano przewidywane ca³kowite koszty zakupu energii cieplnej przez u ytkownika koñcowego (wliczaj¹c koszty wytwarzania energii i jej dystrybucji). W celach porównawczych zestawiono ceny energii dla instalacji wykorzystuj¹cych energiê geotermaln¹ i konwencjonaln¹. Dla konwencjonalnych noœników energii analizowano nastêpuj¹ce noœniki: wêgiel kamienny, gaz ziemny i lekki olej opa³owy. W dalszej czêœci na podstawie danych statystycznych okreœlono œrednie roczne wynagrodzenie dla wybranych krajów UE, mianowicie: W³och, S³owacji, Wêgier i Polski. Na podstawie informacji dotycz¹cych kosztów zakupu noœników energii w analizowanych krajach okreœlono si³ê nabywcz¹ przeciêtnego wynagrodzenia, przeliczaj¹c wynagrodzenie na iloœæ noœników energii, jak¹ mo na za nie nabyæ. Artyku³ ten uaktualnia wczeœniejsze publikacje na ten sam temat (Paj¹k, Bujakowski 2007, 2011) i dokonuje modyfikacji stosowanej metodologii obliczeñ. Bardziej szczegó³owy opis metodologii obejmuje publikacja (Paj¹k, Bujakowski 2013). 1. ZESTAWIENIE TARYF ROZLICZENIOWYCH ZA ENERGIÊ CIEPLN OBOWI ZUJ CYCH DLA POLSKICH INSTALACJI GEOTERMALNYCH Obecnie w Polsce dzia³a 5 instalacji eksploatuj¹cych dla celów ciep³owniczych wody termalne o temperaturach powy ej 40 C. Ich charakterystyka wraz z danymi eksploatacyjnymi zestawiona jest w literaturze (Bujakowski 2010). Instalacje te zaspokajaj¹ potrzeby na energiê ciepln¹ odbiorców. Z piêciu instalacji w przypadku czterech (najwiêkszych) rozliczeñ dokonuje siê na podstawie zatwierdzancyh taryf rozliczeniowych analogicznie jak dzieje siê to w przypadku ciep³owni wykorzystuj¹cych paliwa konwencjonalne. Taryfy te zestawiono w tabeli 1. Na podstawie danych z tabeli 1 okreœlona zosta³a prognozowana cena netto zakupu energii obowi¹zuj¹ca odbiorcê koñcowego. Cena ta obejmuje zarówno op³atê za energiê sam¹ w sobie, jak i op³aty zwi¹zane z przesy³em i dystrybucj¹ energii. Okreœlone w ten sposób ceny koñcowe zestawiono na rysunku 1. Cena jednostkowa netto zakupu energii cieplnej obowi¹zuj¹ca odbiorcê koñcowego wynosi³a w roku 2013: dla instalacji bazuj¹cych na noœnikach konwencjonalnych od 42 do 116 z³/gj (tabela 1 i rysunek 1 od 42 do 68 z³/gj dla wêgla, od 77 do 86 z³/gj dla sieciowego gazu ziemnego i od 88 do 116 z³/gj dla oleju opa³owego). Dla instalacji wykorzystuj¹cych energiê geotermaln¹ zawiera³a siê natomiast w przedziale od 46 do 83 z³/gj. Energia pochodz¹ca z instalacji geotermalnych nie odznacza siê zatem wy sz¹ cen¹ jednostkow¹ zakupu ni energia pochodz¹ca ze Ÿróde³ konwencjonalnych. Cena jej zakupu mo e byæ porównywalna z cen¹ energii pochodz¹cej z gazu ziemnego, a w niektórych przypadkach do cen energii pochodz¹cej z wêgla. Œrednie zapotrzebowanie na energiê zu ywan¹ w celach centralnego ogrzewania w warunkach polskich wynosi oko³o 0,35 GJ/(m 2 rok). Gospodarstwa domowe dodatkowo 124
Table 1 Taryfy rozliczeniowe dla wybranych instalacji wykorzystuj¹cych energiê geotermaln¹ i konwencjonaln¹, stan aktualny na czerwiec 2013, ceny s¹ cenami obowi¹zuj¹cymi odbiorcê koñcowego Table 1 Statement considered billing tariffs for selected heating companies, current status in June 2013, the net value of the applicable end user Rodzaj op³aty Nazwa (grupa taryfowa) Cena za moc zamówion¹ c mz [z³/mw/rok] Cena za energiê ciepln¹ c ec [z³/gj] Cena noœnika ciep³a [z³/m 3 ] Sta³a stawka op³aty przesy³owej c sop [z³/mw/rok] Zmienna stawka op³. przesy³owej c zop [z³/gj] Geotermia Pyrzyce (A pojedynczy odbiorca) 133 832,28 39,48 22,00 37 410,06 13,50 Geotermia Pyrzyce (B grupowy odbiorca) 133 832,28 39,48 22,00 28 002,60 10,17 Geotermia Pyrzyce (C uk³ad pomiarowy) 133 832,28 39,48 22,00 34 063,92 14,10 Geotermia Mazowiecka (M1 geotermia i gaz) 111 923,49 41,77 10,66 26 811,02 10,76 Geotermia Podhalañska (M1) 75 010,48 23,96 17,01 38 391,28 11,09 Geotermia Podhalañska (M2) 75 010,48 23,96 17,01 43 980,86 15,84 Geotermia Podhalañska (M3) 75 010,48 23,96 17,01 55 856,46 20,50 Geotermia Podhalañska (G) 53 161,31 16,38 2,93 0,00 0,00 PEC Stargard (B1 PEC Stargard Szczeciñski) Ÿród³a wêglowe i geotermia PEC Stargard (B2/1 PEC Stargard Szczeciñski) Ÿród³a wêglowe i geotermia PEC Stargard (B2/2 PEC Stargard Szczeciñski) Ÿród³a wêglowe i geotermia PEC Stargard (B3 PEC Stargard Szczeciñski) Ÿród³a wêglowe i geotermia Dalkia W-wa S.A. (A22/B1 olej opa³owy) MPEC Kraków (KO-w z oleju opa³owego) MPEC Kraków (KG-w z gazu ziemnego) Dalkia W-wa S.A. (A12/B1/C3 gaz ziemny) Geotermia Mazowiecka (S1 mia³ wêglowy i biomasa) Dalkia W-wa S.A. (A15/B1/C1 wêgiel) Dalkia W-wa S.A. (A3/B1/C211 sieæ ciep³ownicza) 62 554,80 28,40 48,23 14 838,88 8,86 62 554,80 28,40 48,23 29 469,97 14,40 62 554,80 28,40 48,23 23 887,03 12,57 62 554,80 28,40 48,23 31 208,90 15,26 130 739,40 72,67 0,00 0,00 0,00 127 358,52 93,07 0,00 0,00 0,00 118 003,56 63,23 0,00 0,00 0,00 100 095,36 58,64 11,95 18 255,60 5,80 117 457,49 32,36 8,87 32 762,18 9,59 67 462,32 31,41 4,29 7 855,56 3,80 51 722,64 19,75 5,71 35 416,44 11,79 125
Rys. 1. Graficzne porównanie cen ca³kowitych netto energii cieplnej dla instalacji wykorzystuj¹cych energiê geotermaln¹ i konwencjonaln¹ stan na czerwiec 2013 (na podstawie tabeli 1) Fig. 1. Graphical comparison of the projected unitary price of thermal energy by the recipient of the final net for the analyzed thermal energy suppliers current status in June 2013 (from Table 1) zu ywaj¹ energiê w celach przygotowania ciep³ej wody u ytkowej w iloœci oko³o 4 GJ/(osobê/rok). Zak³adaj¹c model rodziny sk³adaj¹cy siê z dwójki pracuj¹cych rodziców i dwójki dzieci oceniæ mo na œrednie wydatki ponoszone w celu zaspokojenia wy ej wymienionych potrzeb energetycznych. Œrednia powierzchnia u ytkowa na jednego mieszkañca wynosi³a w terenach miejskich w 2011 roku w Polsce 25 m 2 (G³ówny Urz¹d Statystyczny 2013). Przeciêtne wynagrodzenie brutto wynosi³o w roku 2010 (G³ówny Urz¹d Statystyczny 2013) 3542 z³/(osobê/miesi¹c) co netto daje kwotê rzêdu 2534 z³/(osobê/miesi¹c). Na podstawie rysunku 1 koszty brutto zaspokojenia potrzeb energetycznych zwi¹zanych z celami komunalnymi wynosiæ bêd¹: dla polskich instalacji geotermalnych od 2886 do 5207 z³/rok, dla konwencjonalnych Ÿróde³ energii od 2635 do 7276 z³/rok. Œrednie roczne wydatki ponoszone w celu zaspokojenia potrzeb energetycznych w odniesieniu do przychodów oceniæ mo na na przedzia³ od 1 do prawie 3 œrednich pensji miesiêcznych. 126
2. PORÓWNANIE POZIOMU WYNAGRODZENIA I CEN ZAKUPU ENERGII W CELU OKREŒLENIA SI Y NABYWCZEJ ŒREDNIEGO WYNAGRODZENIA DLA WYBRANYCH KRAJÓW Poziom œredniego rocznego wynagrodzenia dla wybranych czterech krajów UE przedstawiono na rysunku 2. Najwy szymi zarobkami charakteryzowa³y siê W³ochy, natomiast wynagrodzenia na Wêgrzech, S³owacji i w Polsce s¹ w miarê wyrównane. Na rysunku 3 przedstawiono œrednie ceny energii koñcowej (uwzglêdniaj¹ce rodzaj i efektywnoœci wykorzystywanych urz¹dzeñ). Z rysunku 2 wynika doœæ wysoka cena energii elektrycznej we W³oszech. Pozosta³e noœniki energii s¹ tam równie wy sze ni na Wêgrzech, S³owacji i w Polsce ró nice nie s¹ ju jednak tak znacz¹ce jak w przypadku energii elektrycznej. Wykorzystuj¹c te informacje okreœlono si³ê nabywcz¹ œredniego wynagrodzenia, przeliczaj¹c ja na iloœæ noœników energii, jak¹ mo na kupiæ za œrednie roczne wynagrodzenie w poszczególnych krajach. Wyniki tych obliczeñ przedstawiono na rysunku 4. 40000 35000 30000 25000 20000 15000 36200 10000 5000 15800 9180 11660 0 W³ochy Wêgry S³owacja Polska Rys. 2. Porównanie œredniego rocznego wynagrodzenia dla wybranych krajów UE, dane za lata 2011/2012 (wg http://www.averagesalarysurvey.com/article/average-salary-in-eu/26025059.aspx) Fig. 2. The average annual net salary [ /year] for selected countries in the years 2011/2012, (according to data of http://www.averagesalarysurvey.com/article/average-salary-in-eu/26025059.aspx) 127
80,0 70,0 60,0 76,0 wysokometanowy gaz ziemny (sprawnoœæ kot³a 92%) 50,0 47,5 45,1 43,1 energia elektryczna (99,5%) 40,0 30,0 20,0 21,7 36,1 24,3 17,1 33,3 22,5 15,1 30,9 20,8 14,8 27,7 18,7 LPG (sprawnoœæ kot³a 92%, wartoœæ opa³owa 25,5 MJ/litr) 10,0 0,0 W³ochy Wêgry S³owacja Polska Lekki olej opa³owy (sprawnoœæ kot³a 92%, wartoœæ opa³owa 37,8 MJ/litr) Rys. 3. Cena energii cieplnej [ /GJ] uzyskanej z wybranych noœników uwzglêdniaj¹ca charakter noœnika oraz efektywnoœæ pozyskania energii dla wybranego typu ogrzewania (kot³y, grzejniki) (Ÿród³o: http://www.energy.eu) Fig. 3. Price of final heat contained in a carrier including efficiency of equipment (boilers, heater) [ /GJ] (based on: http://www.energy.eu/) 140,0 133,0 120,0 gaz ziemny (wartoœæ opa³owa 33 MJ/m3) [tys. m3/rok] 100,0 80,0 92,9 75,5 energia elektryczna [MWh/rok] 60,0 54,8 42,8 56,8 LPG [m3] 40,0 20,0 24,8 30,5 20,2 10,6 21,5 12,7 9,0 25,9 17,9 12,5 lekki olej opa³owy [m3] 0,0 W³ochy Wêgry S³owacja Polska Rys. 4. Si³a nabywcza œredniego rocznego wynagrodzenia okreœlenie, ile noœnika energii mo e zostaæ kupione za œrednie roczne wynagrodzenie (na podstawie rys. 2 i 3) Fig. 4. Purchasing force of a salary, how many energy carriers might be bought by a yearly salary (based data included on figures 2 and 3) 128
WNIOSKI Cena energii cieplnej dla odbiorców korzystaj¹cych z us³ug przedsiêbiorstw ciep³owniczych wykorzystuj¹cych energiê geotermaln¹ nie jest wy sza ni w przypadku odbiorców zaopatrywanych w energiê z noœników konwencjonalnych (rys. 1). Cena energii przy uwzglêdnieniu wszystkich sk³adników taryfy rozliczeniowej dla przedsiêbiorstw geotermalnych zawiera siê w przedziale cen typowych dla wêgla kamiennego i gazu ziemnego (rys. 1). W celu zaspokojenia potrzeb cieplnych œrednie gospodarstwo domowe wydaje w Polsce od dwóch do trzech miesiêcznych pensji. W przypadku korzystania z energii pochodz¹cej z geotermii wydatki te s¹ bli sze przedzia³owi jednego dwóch miesiêcznych wynagrodzeñ. Koszty na zaspokojenie zapotrzebowania na energiê ciepln¹, bior¹c pod uwagê si³ê nabywcz¹ œredniego wynagrodzenia, s¹ w Polsce podobne do kosztów na Wêgrzech i S³owacji. Kraje o wy szym poziomie œredniego wynagrodzenia rocznego mog¹ cechowaæ siê znacznie wy sz¹ si³¹ nabywcz¹ œredniego wynagrodzenia tak jest np. w przypadku W³och (rys. 4). LITERATURA BUJAKOWSKI W., 2010 Wykorzystanie wód termalnych w Polsce (stan na rok 2009). Przegl¹d Geologiczny vol. 58, nr 7, s. 580 588. G³ówny Urz¹d Statystyczny, 2013 Ma³y Rocznik Statystyczny Polski. Warszawa 2013. PAJ K L., BUJAKOWSKI W., 2007 Analiza cen energii cieplnej pochodz¹cej z dzia³aj¹cych w Polsce ciep³owni geotermalnych. Technika Poszukiwañ Geologicznych, Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1, s. 9 15. PAJ K L., BUJAKOWSKI W., 2011 Porównanie cen zakupu energii pochodz¹cej z polskich ciep³owni geotermalnych z energi¹ innych dostawców w œwietle obowi¹zuj¹cych taryf rozliczeniowych. Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2, s. 237 244. PAJ K L., BUJAKOWSKI W., 2013 Porównanie cen energii cieplnej pochodz¹cej z instalacji geotermalnych z cenami konwencjonalnych Ÿróde³ energii na podstawie taryf rozliczeniowych obowi¹zuj¹cych w 2013 roku. Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1, s. 35 45. 129
THE PRICE OF FINAL THERMAL ENERGY ORIGIN FROM GEOTHERMAL AND PURCHASING POWER OF A SALARY IN TERMS OF THE POSSIBILITIES TO PURCHASE ENERGY CARRIERS FOR SELECTED EU COUNTRIES ABSTRACT The work applies to compare the costs of obtaining energy for municipal purposes in relation to geothermal and conventional energy based on the commercial price of energy carriers. Cost of energy needs covering were compiled and correlated with the average income of households. The results obtained were compared with those compiled by the same methodology for selected European countries. Thus obtained results allow compare the purchasing power of money in the context of the energy needs in the municipal sector. The comparison of the cost of acquisition of geothermal and conventional energy under Polish conditions were estimated also. KEY WORDS Energy costs, energy purchase costs, the purchasing power of money, municipal sector