1
XV Olimpiada Szachowa Złote Piaski koło Warny 1962 Krzysztof Puszczewicz Wydanie pierwsze 2015 (#PL 15.1-2015 PDF) Copyright Krzysztof Puszczewicz, Wrocław 2012-2015. Wszelkie prawa zastrzeżone do niniejszej publikacji oraz do serii Wielka Księga Olimpiad Szachowych. Projekt okładki: Sebastian Paszkiewicz. Zdjęcie nauka.bg Wszelkie prawa do wersji elektronicznej: Comrel 2012-2015, Internet: www.comrel.pl, e-mail: comrel@comrel.pl ISBN 978-83-63647-28-5 2
Wielka Księga Olimpiad Szachowych, poczynając od 1927 roku, opisuje kolejne rozgrywane zawody olimpijskie, firmowane przez FIDE - zarówno męskie jak i kobiece. Dodatkowe informacje znajdziesz na oficjalnej stronie internetowej serii Wielka Księga Olimpiad Szachowych http://szachy.comrel.pl 3
Wielka Księga Olimpiad Szachowych Dotychczas, w serii Wielka Księga Olimpiad Szachowych, ukazały się poniższe ebooki: I Olimpiada II Olimpiada III Olimpiada IV Olimpiada V Olimpiada Londyn 1927 Haga 1928 Hamburg 1930 Praga 1931 Folkestone 1933 VI Olimpiada VII Olimpiada VIII Olimpiada IX Olimpiada X Olimpiada Warszawa 1935 Sztokholm 1937 Buenos Aires 1939 Dubrownik 1950 Helsinki 1952 XI Olimpiada XII Olimpiada XIII Olimpiada XIV Olimpiada XV Olimpiada Amsterdam 1954 Moskwa 1956 Monachium 1958 Lipsk 1960 Złote Piaski 1962 XVI Olimpiada XVII Olimpiada XVIII Olimpiada XLI Olimpiada I K. Olimpiada W przygotowaniu W przygotowaniu W przygotowaniu Tromsø 2014 Emmen 1957 4
XV Olimpiada Złote Piaski, 15 września 10 października 1962 r. XXXI Kongres FIDE, obradujący w Lipsku w 1960 roku, postanowił, że Bułgaria będzie traktowana priorytetowo wśród innych chętnych, do zorganizowania kolejnej, XV Olimpiady Szachowej. Jesienią 1961 roku w Sofii odbył się XXXII Kongres FIDE, na którym bułgarscy działacze szachowi wyrazili gotowość przygotowania tej największej na świecie imprezy szachowej. W grę wchodziły Sofia i kurort Złote Piaski. Delegaci na zjazd FIDE wybrali Złote Piaski przypominając równocześnie, że zorganizowane w tym kurorcie Akademickie Mistrzostwa Świata w 1958 roku, zostały przeprowadzone wzorowo. Wiadomo było, bowiem, że po wojnie szachy w Bułgarii uzyskały wielką pomoc finansową ze strony rządu, władz sportowych i związkowych. Komitet Honorowy XV Olimpiady Szachowej Przewodniczący: Dymitr Ganew Przewodniczący Prezydium Zgromadzenia Narodowego Bułgarii Członkowie: Nacio Papazow prezes Akademii Nauk Kirył Lazarow minister finansów Stojan Giurow przewodniczący Centralnej Rady Związków Zawodowych Władimir Stojczew przewodniczący Komitetu Olimpijskiego Bułgarii Georgij Pietkow Minister Obrony Narodowej Żeliazko Kolew minister Sportu Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego został Żeliazko Kolew, a jego zastępcami byli Iwan Nikołow, Jekaterina Abramowa, Georgij Georgiew i Georgij Michajłow. Funkcję sekretarza pełnił Zachary Stanczew zastępca przewodniczącego Bułgarskiej Federacji Szachowej. 5
Przedstawiciel FIDE Harry Golombek otwiera Olimpiadę Zdjęcie: Biuletyn Olimpiady Rozgrywki przeprowadzono w czarnomorskiej Riwierze, czyli w Złotych Piaskach znajdujących się 17 kilometrów od Warny. Na okres rozgrywek całe miasteczko tonęło w kolorowych afiszach i plakatach, na których można było przeczytać: Odwiedzajcie Złote Piaski, forum najsilniejszych szachistów świata!. Zawodnicy zostali zakwaterowani w Astorii, hotelu o bardzo wysokim standardzie, zaś grano w przestronnej sali restauracji Casino, tak dużej, że bez problemów pomieściła 220 zawodników (31 arcymistrzów i 37 mistrzów międzynarodowych) oraz liczną rzeszę osób towarzyszących, no i, przede wszystkim, kibiców. Według naocznego świadka, M. Judowicza, do pięknych nadmorskich terenów przybyło wraz z trenerami i opiekunami ekip około 90. arcymistrzów i mistrzów międzynarodowych. Sala gry była pełna światła i świeżego powietrza stwierdził przy ocenie warunków gry mistrz świata Botwinnik. W jej centrum projektanci sali umieścili wiekową potężną lipę. Nad drzewem znajdował się wielki szyberdach i gdy była piękna i ciepła pogoda, zawodnicy widzieli nad sobą piękne południowe niebo. Niestety często padało i wiał silny wiatr, ale kibicom szachowym to nie przeszkadzało. Całymi godzinami śledzili walkę na 64. polach i łowili autografy. Kiedy runda kończyła się, także wówczas nikt nie spieszył się z opuszczeniem sali. Przyglądano się arcymistrzom i analizom świeżo zakończonych pojedynków. Bardzo chwalono prawdziwie rodzinną atmosferę. Codziennością były wspólne międzynarodowe analizy zakończonych partii, pełen szacunku stosunek uznanych mistrzów do zawodników stawiających pierwsze kroki w tak wielkiej imprezie. Podobnie jak w Lipsku, wydano serię znaczków okolicznościowych i nakręcono film poświęcony Olimpiadzie, a około 100 dziennikarzy obsługiwanych przez sprawne centrum prasowe, codziennie donosiło w prasie, radiu i telewizji o ciekawych wydarzeniach, jakich nigdy na tego typu imprezie nie brakowało! W centrum sali gry rozlokowali swoją aparaturę operatorzy bułgarskiej wytwórni filmów dokumentalnych. Zapis kro- 6
niki Olimpiady zamówili przedstawiciele ponad 40. krajów. Ogromne rzesze turystów z ZSRR, Polski, NRD, Jugosławii, Francji i wielu innych krajów ciągle napływały do pięknych czarnomorskich okolic, gdzie toczyła się Olimpiada. Do rozgrywek zgłosiły się 42 drużyny, jednakże w ostatniej chwili zrezygnowały z udziału Chile, Kolumbia i Liban (wszystkie trzy jako przyczynę podały kłopoty finansowe). Natomiast Ekwador i Indonezja po prostu nie przyjechały. Te dwie ostatnie zostały nawet wpisane do grupy 2, eliminacyjnej, a kiedy było pewne, że na pewno się nie zjawią w Złotych Piaskach, skreślone, co spowodowało, że ta grupa była najmniej liczną. Tradycją stało się także wydawanie biuletynu turniejowego, który ukazywał się punktualnie i zawierał wszystkie partie grane w opisywanej rundzie. Najważniejsze z nich pokazywano na dziesięciu wielkich tablicach demonstracyjnych, przy czym w czasie pamiętnego meczu X rundy finału A, ZSRR USA, sędzia główny Olimpiady, Salo Flohr, aż dwie z nich przeznaczył na potrzeby tego spotkania. Grono sędziowskie Od lewej: Georgij Todorow, Aleksandr Kiprow, Salomon Flohr sędzia główny, Liliana Bonewa i Nikola Juczormański Zdjęcie: Biuletyn Olimpiady Rundy grano codziennie o godzinie 16,00, na drugi dzień rano zarządzano dogrywki. Tempo gry ciągle wynosiło 2,5 godziny na 40 posunięć i po jednej godzinie na każde następne 16. Łącznie rozegrano 1444 partie. Miało ich być 1452, ale 8 oddano walkowerem. 7
Hotel Astoria nocą lata sześćdziesiąte nauka.bg 8
Podobnie jak w Monachium 1958 i w Lipsku 1960, reprezentowane były cztery kontynenty, jednakże rekord lipski nie padł i ostatecznie zagrało tylko 37 drużyn. Ale najsilniejsze zjawiły się w komplecie! Po raz pierwszy ujrzano na Olimpiadzie reprezentacje Turcji i Cypru. Jak zawsze, w skład ekipy ZSRR weszli wyłącznie arcymistrzowie. W ramach produkcji mistrzów świata Tal oddał Botwinnikowi tytuł, dzięki czemu ten pierwszy spadł na II szachownicę rezerwową (!), a ten drugi powrócił na pozycję lidera. Petrosjan awansował na drugą szachownicę, Keres spadł na czwartą, a Smysłowa i Korcznoja zastąpili Geller i debiutant, 25. letni Borys Spasski. Był to niezwykle ciekawy skład: mistrz świata, pretendent do tytułu (Petrosjan), mistrz ZSRR (Spasski) i trzej uczestnicy turnieju kandydatów z Curacao (maj czerwiec 1962). Za głównego konkurenta Rosjan ponownie uchodzili Amerykanie. Było to troszkę na wyrost, bowiem brak Reshevsky ego (znowu nie zgodził się grać na drugiej szachownicy), Lombardy ego i Bisguiera stanowił poważne osłabienie. Za to po przerwie znów pojawił się arcymistrz Evans, a ponadto znany ze składu ekipy węgierskiej arcymistrz Benkö, i na szachownicy lidera znowu Fischer (IV miejsce w turnieju kandydatów w Curacao). Skład ten uzupełniali bracia Robert i David Byrne oraz zwykły mistrz Mednis, który w eliminacjach zrobił 100%! Jugosławia dysponowała czterema arcymistrzami. Skład o wiele silniejszy niż dwa lata temu. Gligorić, Matanović i Ivkov wzmocnili skład świetnym arcymistrzem Trifunoviciem (Warszawa 1935, Sztokholm 1937, Dubrownik 1950, Helsinki 1952, Amsterdam 1954 i Monachium 1958), zaś w roli debiutanta wystąpił silny mistrz międzynarodowy 20. letni Bruno Parma, mistrz świata juniorów z 1961 roku! Po niefortunnym występie w Lipsku, zespół Argentyny, oczywiście z Najdorfem na pierwszej szachownicy, znowu pozyskał do składu arcymistrzów Panno i Rossetto, oraz świetnie spisującego się na Olimpiadach, Bolbochana. Z poprzedniego składu, obok Najdorfa, ocalał tylko Foguelman. Na pierwszej szachownicy Węgier można było zobaczyć, po raz pierwszy jako arcymistrza, coraz silniejszego Portischa. Szabo zagrał dopiero na drugiej szachownicy, a Barcza na czwartej (w eliminacjach zdobył 6 p. z 6 partii!). Trzecią szachownicę obsługiwał Istvan Bilek, już jako arcymistrz, dzięki czemu ekipa węgierska dysponowała czterema arcymistrzami! Filip, Pachman i młody Hort (już w szlifach mistrza międzynarodowego) kolejny raz bronili barw Czechosłowacji. Bułgaria grała w bardzo podobnym składzie do znanego nam z Lipska 1960, ale niestety bez Bobocowa. W zespole NRD walczył... WERSJA DEMO 9
24
Półfinały, 16 września 1962 r. Trifunović przegrywa z Balcerowskim!" Grupa: 1 Wyniki I rundy: Hiszpania 4,0 : 0,0 Turcja Norwegia 1,0 : 3,0 Szwecja ZSRR 3,0 : 1,0 NRD Belgia 3,5 : 0,5 Grecja NRF - Pauza Główni faworyci, ekipa ZSRR, zmierzyła się z młodą ekipą NRD, w której Pietzsch, Malich i Fuchs zadebiutowali w szlifach mistrzów międzynarodowych. Na pierwszej szachownicy, w partii Botwinnik Uhlmann, utrzymywała się równowaga do dwudziestego posunięcia. Wówczas arcymistrz niemiecki wykonał słaby ruch wieżą, który umożliwił mistrzowi świata ofiarę skoczka. Jednakże w dalszym etapie gry Botwinnik zagrał niedokładnie i Uhlmann uzyskał przewagę. Niemiecki arcymistrz zwrócił figurę w taki sposób, że otrzymał końcówkę z pionem więcej, ale nieoczekiwanie, stojąc nadal lepiej, zaproponował remis, który Botwinnik oczywiście zaakceptował. W partii Pietzsch Spasski, mistrz niemiecki wpadł szybko w przegraną pozycję, stracił figurę i jeszcze przed końcem rundy skapitulował. Trenerzy sowieccy nazwali tę partię strategicznym pogromem. W najlepszej partii meczu, Keres Malich, mistrz niemiecki za wszelką cenę dążył do wymian, nawet kosztem pozycji. Dwukrotnie mógł grając skoczkiem na pole c6 wyrównać grę. Nie zrobił tego, stracił gońca i szybko przegrał. Doskonałą partię rozegrał Fuchs walczący z Talem. Stojący już gorzej Tal wykonał przegrywający ruch wieżą (33 Wd2) i grając 34.Hc8 Fuchs mógł szybko wygrać. Wymienił jednak hetmany i w momencie gongu obwieszczającego koniec rundy, zgodził się na remis. Jak widzimy, Rosjanom w tym meczu dopisało ogromne szczęście. W zespole Hiszpanii, z wielkiej czwórki: F. Perez, Pomar, Toran i Farre, zagrał tylko Arturo Pomar. Jak pamiętamy, Francisco Perez uciekł na Kubę, gdzie otrzymał azyl polityczny. Mimo takiego osłabienia, właśnie ten zespół osiągnął najwyższy wynik meczu! Turcy stawiali Hiszpanom twardy opór i wszystkie partie odłożyli. W partii Pomar Süer, w momencie przerwania gry, wytworzyła się równa końcówka skoczkowa. Pozostałe odłożone pozycje były wygrane dla Hiszpanów. Przed całkowitym pogromem uratował 25
Grecję Kokkoris remisując z arcymistrzem O Kellym. Hristos Kokkoris zadebiutował na Olimpiadzie od razu na szachownicy lidera. Stało się tak, gdyż w 1962 roku zajął pierwsze miejsce w mistrzostwach kraju. Stan po I rundzie: 1 Hiszpania* 4,0 2 Belgia* 3,5 3 4 Szwecja* i ZSRR* 3,0 5 6 Norwegia* i NRD* 1,0 7 Grecja* 0,5 8 9 NRF i Turcja* 0,0 1.Obrona królewsko indyjska [E79] GM Pomar (Hiszpania) Süer (Turcja) 1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 Gg7 4.e4 d6 5.Ge2 0 0 6.f4 c5 7.Sf3 cd4 8.Sd4 Sc6 9.Ge3 e5 10.Sc6 bc6 11.0 0 ef4 12.Gf4 We8 13.Hc2 Gg4 14.Kh1 Ge2 15.He2 We6 16.Hf3 He8 17.Wae1 Sd7 18.Hg3 Wb8 19.c5 Sc5 20.Gd6 Ge5 21.Ge5 We5 22.Wf5 Sd3 23.Wd1 Wf5 24.ef5 Sb2 25.Se4 Wd8 26.We1 He7 27.f6 Hb4 28.Sd6 h5 29.Sf7 He1 30.He1 Wd1 31.Hd1 Sd1 32.Se5 c5 33.Kg1 c4 34.Kf1 c3 35.Ke2 c2 36.Kd2 Se3 37.Sg6 Kf7 38.Sf4 h4 39.Sh5 a6 40.g3 h3 41.Sf4 Sf1 42.Kc2 Sg3 43.Sh3 Sf1 44.Sg5 Kf6 45.Sf3 Kf5 46.h3 Kf4 47.Sg1 Kg3 48.Kd3 Sh2 49.Ke4 49 a5? (Wreszcie białe doczekały się dużego błędu przeciwnika. Szansę na obronę dawało 49 Sf1 50.Kd4 Kf2 51.Kc5 Kg1 52.Kb6 Kh2 53.h4 Sg3 54.Ka6 Kh3 55.a4 Kh4 56.Kb7 Kg4 57.Kc7 Sc2! 58.a5 Sd4 59.Kb6 Sf5! 60.a6 Sd6 z remisem) 50.a4 Sf1 51.Kd3 Kf2 52.Se2 Kf3 53.Sd4 Kf4 54.Sb3 Se3 55.Sa5 Sd1? (55 Sf5, ale pozycja czarnych jest i tak przegrana) 56.Sc4 Sf2 57.Kd4 Sh3 58.a5 Sg5 59.Kd5 Kf5 60.Sd6 i czarne poddały się. 26
2.Obrona sycylijska [B59] Boysan (Turcja) Diez del Corral (Hiszpania) 1.e4 c5 2.Sf3 Sc6 3.d4 cd4 4.Sd4 Sf6 5.Sc3 d6 6.Ge2 e5 7.Sb3 Ge7 8.0 0 0 0 9.Ge3 Ge6 10.f3 a5 11.Hd2 a4 12.Sc1 Ha5 13.Sd3 Wfc8 14.Wfd1 Sd4 15.Gf1 a3 16.b4 Hc7 17.Gd4 ed4 18.Se2 Hb6 19.Kh1 d5 20.e5 Sd7 21.Wab1 Gf5 22.f4 Ge4 23.Se1 Wa4 24.Hd4 Wb4 25.Hb6 Sb6 26.Wb3 Sc4 27.Wb4 Gb4 28.Sd3 Sb2 29.Wc1 Gd2 30.Wb1 Wc2 31.Sf2 Wc4 32.Se4 We4 33.g3 d4 34.Kg2 d3 35.Sg1 We1 36.Gd3 Sd3 37.Wb7 Gb4 38.Wb8 Gf8 39.Sh3 We2 40.Kf3 Wa2 41.Sg5 Wb2 42.Wa8 h6 43.e6 fe6 44.Se6 Kf7 45.Sf8 a2 46.Sd7 Sb4 47.Se5 Ke6 48.Ke4 We2 49.Kf3 Wh2 50.Ke4 We2 51.Kf3 We1 52.Sd3 Sd3 53.Wa2 Kf6 54.Wa5 Sb4 55.g4 Sc6 56.Wd5 g5 57.Wf5 Kg6 58.Wd5 Wf1 i białe poddały się. 3.Obrona Caro Kann [B15] Puig (Hiszpania) Akakinci (Turcja) 1.e4 c6 2.d4 d5 3.Sc3 de4 4.Gc4 Sf6 5.f3 ef3 6.Sf3 e6 7.He2 Ge7 8.Gd2 Sbd7 9.0 0 0 Sb6 10.Gd3 Gd7 11.Se5 Sbd5 12.Whf1 Hc7 13.g4 Sc3 14.Gc3 Wf8 15.g5 Sd5 16.Gd2 Gd6 17.Wf3 Ge5 18.de5 0 0 0 19.Wdf1 Ge8 20.Gh7 Wh8 21.Gd3 Kb8 22.c4 Se7 23.Ge1 g6 24.h4 c5 25.Ge4 Sc6 26.Gc6 Hc6 27.Wd3 Hc7 28.Wd6 Kc8 29.Gg3 Gc6 30.Wfd1 b6 31.He3 Whf8 32.a3 Wg8 33.Hf4 Wgf8 34.Kb1 a5 35.Ka2 a4 36.W1d3 Wg8 37.Gf2 Wdf8 38.Wh3 Wh8 39.Wh2 We8 40.Gg3 Wd8 41.Wf2 Wdf8 42.He3 Kb7 43.Wf6 Wd8 44.Hf4 Wdf8 45.Wd2 Kb8 46.Wf2 Ge8 47.Hd2 Gc6 48.Hd6 Ge8 49.We6 fe6 50.Wf8 Hd6 51.ed6 Wf8 52.d7 Kb7 53.d8H Wf3 54.Hb8 Kc6 55.Hc8 i mat. Zdjęcie: Ekipa Hiszpanii w Złotych Piaskach Od lewej: Puig, Pomar, Diez del Corral i Ridameya. Siedzą Serra i Franco 27
4.Partia hiszpańska [C84] Günsav (Turcja) Ridameya (Hiszpania) 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0 0 Ge7 6.d4 ed4 7.e5 Se4 8.Sd4 Sd4 9.Hd4 Sc5 10.Sc3 0 0 11.Ge3 d6 12.Wad1 Sa4 13.Ha4 Gd7 14.He4 Gc6 15.Hd4 de5 16.He5 Gd6 17.Hh5 Hf6 18.Wd2 Wfe8 19.Gd4 Hf4 20.Wd3 g6 21.Hh3 Gd7 22.Hg3 Hg3 23.hg3 Gc6 24.Wfd1 We6 25.Ge3 h5 26.Sd5 Gd5 27.Wd5 Gg3 28.c4 Ge5 29.b3 Wae8 30.Wd7 W6e7 31.W7d3 We6 32.Wd7 W6e7 33.W7d3 Gd6 34.c5 Ge5 35.b4 Gf6 36.a4 We4 37.Wb3 Kf8 38.Wd7 W8e7 39.c6 Wd7 40.cd7 Ke7 41.Wd3 Kd8 42.Gc5 Ge7 43.Wf3 f5 44.Wd3 Gc5 45.bc5 Wa4 46.f3 Wc4 i białe poddały się. 5.Obrona królewsko indyjska [E76] IM Johannessen (Norwegia) Johansson (Szwecja) 1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 Gg7 4.e4 d6 5.f4 c5 6.dc5 Ha5 7.Gd3 Hc5 8.Sf3 Sc6 9.He2 Gg4 10.Ge3 Ha5 11.0 0 Sd7 12.Hd2 Gf3 13.Wf3 Sc5 14.Wc1 0 0 15.Gb1 Hb4 16.b3 a5 17.Sb5 a4 18.Hb4 Sb4 19.Gd2 ab3 20.ab3 Sc6 21.b4 Se6 22.Kf1 Wfc8 23.Wd3 Wa1 24.g3 Gb2 25.We1 Scd4 26.Gc3 Gc3 27.Sc3 Wc4 28.Sd5 Kf8 29.f5 Sg5 30.Wdd1 e6 31.fe6 fe6 32.Sf4 Wb4 33.h4 Sgf3 i białe poddały się. 6.Obrona sycylijska [B88] Nilsson (Szwecja) Lindblom (Norwegia) 1.e4 c5 2.Sf3 Sc6 3.d4 cd4 4.Sd4 Sf6 5.Sc3 d6 6.Gc4 e6 7.Gb3 Ge7 8.Ge3 0 0 9.f4 Sd4 10.Gd4 b5 11.e5 de5 12.fe5 Sd7 13.Hf3 Wb8 14.Se4 Gb7 15.Wd1 Hc7 16.c3 Se5 17.Hg3 Hc6 18.0 0 Sg6 19.Gc2 Wbd8 20.Wd2 a5 21.We2 b4 22.Wd1 e5 23.Ge5 Wd1 24.Gd1 Hc4 25.b3 Hb5 26.Sd6 Gd6 27.Gd6 Wd8 28.c4 Hd7 29.Gc2 Hd6 30.We8 Sf8 31.Gh7? (Wszyscy byli wstrząśnięci tą kombinacją) 31 Kh7? (Po 31 Kh8! kombinacja białych byłaby obalona) 32.Hh4 Kg8 33.Wd8 Hc5 34.Hf2 Hg5 35.We8 i w tym trudnym położeniu czarne przekroczyły czas. Uwagi: M. Judowicz, Szachy (Ryga), numer 21/1962 r. 28
7.Gambit szkocki [C55] Hoen (Norwegia) Buskenström (Szwecja) 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.d4 ed4 4.Gc4 Sf6 5.e5 Se4 6.0 0 d5 7.Gb5 Gd7 8.Gc6 bc6 9.Sd4 Gc5 10.c3 0 0 11.f3 Sg5 12.f4 Se4 13.Sd2 Sd2 14.Gd2 f6 15.Hh5 He8 16.He8 Wae8 17.ef6 Wf6 18.Wae1 Wfe6 19.We6 We6 20.We1 We1 21.Ge1 Gb6 22.Gf2 Kf7 23.Sb3 Ke7 24.Sc5 Gc8 25.Gd4 g6 26.Kf2 Kd6 27.b4 a6 28.Sb3 Gf5 29.Ke3 Gc2 30.Gc5 Kd7 31.Sd4 Gb1 32.a3 Ge4 33.g4 Gb1 34.Sf3 Gc5 35.bc5 Kc8 36.Kd4 Ge4 37.Sg5 h6 38.Se4 de4 39.Ke4 Kd7 40.Ke5 Ke7 41.f5 Kf7 42.h4 a5 43.h5 gh5 44.gh5 a4 45.f6 i czarne poddały się. 8.Obrona francuska [C17] Olsson A. (Szwecja) Vinje (Norwegia) 1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sc3 Gb4 4.e5 c5 5.Hg4 Se7 6.a3 Ha5 7.Sge2 Gc3 8.Sc3 cd4 9.Hd4 Sbc6 10.Hd2 Se5 11.Sb5 Hd2 12.Gd2 0 0 13.Ge3 S5c6 14.c4 dc4 15.Gc4 Gd7 16.Wd1 Se5 17.Ge2 a6 18.Gc5 Gb5 19.Gb5 ab5 20.Ge7 Wfe8 21.Gb4 Sc6 22.Gc3 Wed8 23.Ke2 f6 24.f4 Kf7 25.g4 Ke7 26.h4 Wd1 27.Wd1 Wa4 28.Kf3 b4 29.ab4 Sb4 30.b3 Sa2 31.Gf6 gf6 32.ba4 Sc3 33.Wc1 i czarne poddały się. 9.Obrona francuska [C05] GM Botwinnik (ZSRR) GM Uhlmann (NRD) 1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sd2 Sf6 4.e5 Sfd7 5.f4 c5 6.c3 Sc6 7.Sdf3 Ge7 8.Gd3 Ha5 9.Kf1 cd4 10.cd4 b6 11.Gd2 Gb4 12.Ge3 Ga6 13.Se2 Ge7 14.a3 Gd3 15.Hd3 b5 16.Kf2 f5 17.h3 g6 18.g4 Hb6 19.gf5 gf5 20.Whg1 h6 21.Sg3 Wg8 22.Sf5! Wg1 23.Wg1 ef5 24.Hf5 [Po tym posunięciu czarne zdołają wzmocnić swoją pozycję. Silny atak uzyskiwały białe po 24.Wg8. Jeżeli 24 Gf8, to 25.e6 Sf6 26.Hf5! Hd8 (jeżeli 26 Se7, to 27.Hf6, a w przypadku 26 Ke7 białe wygrywały grając 27.Wg6 i nie wystarcza 27 Se4 28.Kg2 Sd8 z powodu prostego 29.Hd5) 27.Se5! Wc8 28.Sd7 itd. Teraz silne było 24 Sf8, ale czarne obawiały się, że po 25.Hf5 będzie im trudno zakończyć mobilizację sił] 24 0 0 0 25.Hf7 29
Hc7 26.Wc1 Sb6 27.He6 Kb7 28.f5 Sc4 29.f6 Gf8 30.Hf5 We8 31.Gf4 (Nie przechodzi 31.e6 ze względu na 31 Se3 32.Ke3 Hd7) 31 Hf7 32.Wg1 Sd8 33.Gc1 Se6 34.h4 Sd4 (Czarne w jednym ruchu zrywają węzeł gordyjski!) 35.Sd4 We5 36.Hg6 Hg6 37.Wg6 Gc5 38.Wg4 Wf5 39.Ke2 Wf6 i w tej pozycji czarne przedwcześnie, z pionem przewagi, zgodziły się na remis. Uwagi: A. Koblenc, Szachy Ryga, numer 21/1962 r. 10.Partia hiszpańska [C93] IM Pietzsch (NRD) GM Spasski (ZSRR) 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0 0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 0 0 8.c3 d6 9.h3 h6 10.d4 We8 11.d5 Sa5 12.Gc2 c6 13.dc6 Hc7 14.a4 Ge6 15.Sbd2 b4 16.c4 Hc6 17.b3 Sb7 18.Sf1 Sc5 19.He2 a5 20.Kh2 Hb7 21.g4 Gd7 22.Sg3 Gc6 (Czarne skupiły się na opanowaniu centrum, a białe wiązały swoje nadzieje z atakiem na skrzydle królewskim) 23.g5!? hg5 24.Gg5 Sh7 25.Gd2 g6 26.Wg1 Kh8 27.He3 Se6 28.Se2 Wg8 29.Wg3 Sc5 30.Hh6 (Desperacki atak białych, czarne odparują bez problemów) 30 Ge4 31.Sg5 Wg7 32.Wg4 Gc2 33.Wh4 Gg5 34.Gg5 Se4 35.Wg1 Seg5 i białe poddały się. Uwagi: A. Koblenc, Szachy Ryga, numer 21/1962 r. 11.Obrona Grünfelda [D94] GM Keres (ZSRR) IM Malich (NRD) 1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 d5 4.Sf3 Gg7 5.e3 0 0 6.cd5 Sd5 7.Gc4 Sc3 8.bc3 c5 9.0 0 Hc7 10.He2 b6 11.Wd1 Sc6 12.Gb2 (Przedwczesne byłoby 12.e4 cd4 13.cd4 Gg4 i centrum białych jest nie do utrzymania) 12 Gb7 13.e4 Sa5 14.Gd3 e6 15.Wac1 Wfd8 (Zamiast tego szablonowego ruchu należało grać 15 Hf4 i jeżeli 16.g3, to 16 Hg4) 16.He3 Wac8 17.h4 (Nie tylko furtka dla króla, ale i próba osłabienia pozycji czarnych na skrzydle królewskim) 17 cd4 18.cd4 Hd6 19.h5 Wc1 20.Wc1 Wc8 (Czarne cały czas marzą tylko o uproszczeniach. Tymczasem czarne uzyskiwały równą grę po 20 Sc6) 21.Wc8 Gc8 22.Sg5 He7 (Nie wolno 22 Gh6 z powodu 23.Sf7. Złe było też 22 f6? 23.e5 fe5 24.hg6) 23.hg6 30
hg6 24.Hg3 Gf6 25.Sf3 Hb4? (Ta wycieczka hetmana doprowadzi czarne do krytycznej sytuacji. Prawidłowym planem było skomasowanie sił swoich figur poprzez 25 Sc6. Teraz białe uzyskują decydującą przewagę) 26.Hc7! Hb2 (Jeżeli 26 Gb7, to 27.Gc3) 27.e5! (W tym cała rzecz. Zaatakowane są oba gońce, a także jest zagrożony czarny król) 27 Ge7 (Jeżeli 27 Gg7, to 28.Sg5) 28.He7 Hc1 29.Gf1! Gb7 (Na 29 Ga6 decydowało 30.Hd8 Kg7 31.Hf6 Kg8 32.Sg5! Hf1 33.Kh2) 30.Sg5 Hf4 31.g3 i czarne poddały się. Uwagi M. Judowicz, Szachmaty w ZSRR, numer 1/1963 r. 12.Partia pionem hetmańskim [A46] IM Fuchs (NRD) GM Tal (ZSRR) 1.d4 Sf6 2.Sf3 c5 3.dc5 e6 4.e3 Gc5 5.c4 0 0 6.Sc3 d5 7.cd5 ed5 8.Ge2 Sc6 9.0 0 a6 10.a3 Ge6 11.b4 Ga7 12.Gb2 He7 13.Wc1 Wac8 14.b5 ab5 15.Sb5 Gb8 16.Ha4 Se4 17.Sbd4 Gd7 18.Hb3 Hd6 19.Sb5 Hg6 20.Hd5 Ge6 21.Hd3 Wcd8 22.Sbd4 Gd5 23.Wfd1 Wfe8 24.Gf1 Hh5 25.h3 Se7 26.He2 Sf6 27.Sb5 Sg6 28.Gf6 gf6 29.Sh2 Hg5 30.Sc7 Gc7 31.Wc7 Gc6 32.Wd8 Wd8 33.Hg4 Wd2 34.Hg5?? (Białe przeoczyły wygrywającą kontynuację: 34.Hc8 Kg7 35.Wc6! bc6 36.Sf3) 34 fg5 35.f3 h5 36.Wc8 Kg7 37.Wa8 Se5 38.Wa5 f6 39.Wc5 Wd1 40.Kf2 Wd2 i remis. 31
Mecz ZSRR NRD. Na pierwszym planie: Pietzsch (po prawej) Spasski Na drugim planie: Tal. W drugim meczu z NRD, w finale A, Spasski i Tal nie zagrali. Zdjęcie: Szachmaty w ZSRR numer 12/1962 Fuchs (po lewej) Tal Zdjęcie: Szachy numer 21/1962 32
13.Partia angielska [A25] GM O Kelly (Belgia) Kokkoris (Grecja) 1.c4 e5 2.Sc3 Sc6 3.g3 f5 4.Gg2 Sf6 5.d3 d6 6.a3 a5 7.Sf3 Ge7 8.Gd2 0 0 9.0 0 He8 10.Se1 Hh5 11.e3 Hd1 12.Wd1 a4 13.f4 Sa5 14.Sd5 Sd5 15.cd5 ef4 16.gf4 Gf6 17.Gc3 Sb3 18.Gf6 Wf6 19.Wf2 Wa5 20.Wc2 Wc5 21.Wc5 Sc5 22.Wc1 Wf7 23.Wc3 We7 24.Kf2 b6 25.Sc2 Ga6 26.Sb4 Gb5 27.Gf3 Kf7 28.Ge2 Kf6 29.h4 g6 30.Sc2 h6 31.Sd4 Ge8 32.Gf3 Gd7 i remis. 14.Debiut Retiego [A05] Anastasopoulos (Grecja) IM Dunkelblum (Belgia) 1.Sf3 Sf6 2.g3 g6 3.Gg2 Gg7 4.0 0 0 0 5.d3 c5 6.e4 Sc6 7.Sbd2 d5 8.We1 e5 9.ed5 Sd5 10.Sc4 f6 11.Se3 Ge6 12.Sd5 Gd5 13.Ge3 Sd4 14.c3 Sf3 15.Gf3 b6 16.a4 Gf3 17.Hf3 Hd3 18.Wed1 Hc4 19.Wd7 e4 20.Hf4 Wf7 21.Wad1 Waf8 22.Hc7 Ha4 23.W1d2 g5 24.Hb7 Wd7 25.Wd7 Wf7 26.Wd8 Gf8 27.Hd5 h6 28.h4 Kg7 29.h5 Ge7 30.Wd7 Kf8 31.Ha8 Kg7 32.He8 Hb3 33.c4 Hc2 34.Kg2 He2 35.Ha8 Hf3 36.Kg1 Hh5 37.He4 Gf8 38.Wd8 Hg6 39.Hd5 Ge7 40.Wb8 Gf8 41.f4 Hb1 42.Kg2 Hb2 43.Kh3 g4 44.Kg4 He2 i białe poddały się. 15.Partia hiszpańska [C90] Limbos (Belgia) Vizantiadis (Grecja) 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0 0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 0 0 8.d3 d6 9.c3 Sa5 10.Gc2 c5 11.Sbd2 Hc7 12.Sf1 We8 13.Se3 Gf8 14.Gd2 Gd7 15.Wc1 Wad8 16.b4 Sc6 17.Gb3 a5 18.a3 Ge6 19.Sd5 Gd5 20.ed5 Se7 21.Gg5 Sd7 22.Sd2 f6 23.Gh4 Sg6 24.Gg3 f5 25.Hh5 f4 26.Gh4 Sh4 27.Hh4 Sf6 28.Sf3 a4 29.Ga2 Wc8 30.We5 We5 31.Se5 cb4 32.ab4 He7 33.d4 He8 34.Hf4 de5 35.de5 Sd7 36.d6 Kh8 37.e6 Sf6 38.e7 Ge7 39.de7 He7 40.h3 He4 41.Hd2 h5 42.f3 He7 43.c4 Wd8 44.Hc3 bc4 45.Gc4 Wc8 46.Hd2 Ha7 47.Kh1 Hc7 48.Wc2 Wd8 49.Hc1 He5 50.b5 h4 51.f4 Hd4 52.He1 Hf4 53.Gf7 Se4 54.Gg6 Sg3 55.Kg1 He3 56.He3 Wd1 57.He1 We1 58.Kf2 Wf1 59.Ke3 Wf8 60.b6 Sf1 61.Ke4 Sg3 62.Ke5 i czarne poddały się. 16.Partia angielska [A38] Paidousis (Grecja) Boey (Belgia) 1.Sf3 Sf6 2.c4 c5 3.g3 Sc6 4.Sc3 g6 5.Gg2 Gg7 6.0 0 0 0 7.d3 d5 8.Sd2 e6 9.Wb1 b6 10.a3 Gb7 11.b3 Hd7 12.cd5 ed5 13.b4 cb4 14.ab4 Wac8 15.Sa4 Wfe8 16.e3 Se5 17.Sf3 Sf3 18.Gf3 Ga6 19.Hb3 Hf5 20.Ge2 d4 21.b5 Gb7 22.e4 Se4 23.g4 Sg5 24.Gg5 Hg5 25.f4 We2 26.Hf7 Kf7 27.fg5 Kg8 28.Wfc1 Wg2 i białe poddały się. Grupa: 2 Dzień wolny od gry. 33
Grupa: 3 Wyniki I rundy: Francja 1,5 : 2,5 Islandia Jugosławia 2,5 : 1,5 Polska Czechosłowacja 3,5 : 0,5 Urugwaj Luksemburg 1,5 : 2,5 Holandia Finlandia 4,0 : 0,0 Cypr W końcu polski zespół trafił do grupy bez ZSRR! Jugosławia i Czechosłowacja wydawały się we wstępnych analizach poza zasięgiem, zaś Holendrzy na poprzedniej Olimpiadzie zostali pokonani! Rywalem mogła być także Islandia, gdyż wystąpił w niej znów arcymistrz Olafsson. Po południu, o godzinie 16,00, w sobotę 16 września, w atmosferze wielkiego podniecenia, Polska zmierzyła się z Jugosławią. Oba zespoły wystawiły podstawowe składy, co oznaczało walkę polskich zawodników z czwórką silnych arcymistrzów! Śliwa nie uzyskał wyrównania z Gligoriciem i po trzech godzinach zatrzymał zegar na znak kapitulacji. Wicemistrz Polski, Doda, grał doskonale, zdobył piona utrzymując lepszą pozycję, ale niedoczas uniemożliwił mu znalezienie drogi do wygranej i musiał pogodzić się z remisem. Jednakże jego przeciwnikiem był przecież sam Matanović! Tarnowski rozegrał dramatyczną partię z Ivkovem. Uzyskał przewagę przestrzeni, ale w pewnym momencie wybrał fałszywy plan i w końcu przegrał partię, w której kierownictwo ekipy liczyło, co najmniej na remis. Wspomniane były wcześniej dwa epizody związane z niefortunnym przepisem zakazującym zgodę na remis przed 30. posunięciem. Trzecia scenka miała miejsce właśnie w meczu Jugosławia Polska! Przeciwnikiem mistrza Polski, Balcerowskiego, był wielki rutyniarz, zawodnik mający na koncie wielkie sukcesy, arcymistrz Petar Trifunović. W obliczu tak groźnego zawodnika, kapitan drużyny, Stefan Witkowski, polecił Balcerowskiemu, aby dążył wszelkimi drogami do remisu! Balcerowski, gdy usiadł do partii, wyjął notesik i poprosił swojego oponenta o autograf! Był przy tym bardzo przejęty i zdenerwowany: pierwszy raz w życiu grał z arcymistrzem! Szachy w Jugosławii należą do czołowych dyscyplin sportu pod względem popularności, ale żeby zawodnik na tak prestiżowej imprezie poprosił go o autograf? Coś takiego Trifunović przeżył po raz pierwszy! Ale na tym nie koniec tej historii. Balcerowski dobrze rozegrał debiut, otrzymał równą pozycję i przeszedł do czterowieżowej końcówki, gdzie równy podział punktu wydawał się nieuchronny. I wówczas, mimo, że wykonano dopiero 25 posunięć zaproponował remis! Odrzucając remis, Jugosłowianin powołał się na znany nam już przepis, po czym grając już szybko i niedokładnie, aby dotrzeć do regulaminowej liczby posunięć, znacznie pogorszył swoją pozycję i wtedy zgodził się na złożoną mu ofertę, której jednak Polak nie przyjął! W końcu partia została odłożona w wygranej dla Polaka pozycji, co jednak nie przyniosło mu chwały i spowodowało pewien osad w stosunkach między drużynami Polski 34
i Jugosławii! Po porannych dogrywkach Polska uległa tylko minimalnie głównemu faworytowi grupy! Sensacją rundy był mecz Luksemburg Holandia. Holendrzy wystąpili bez swoich dwóch arcymistrzów i stało się : Bouwmeester przegrał z Conradym, a Prins uzyskał tylko remis ze Schneiderem. W pierwszej z tych partii Bouwmeester doprowadził do wygranej pozycji, a potem zagrał wieżą na nie to, co trzeba pole, wpadł od razu w kłopoty i w trudnej pozycji podstawił jakość! W drugiej partii Prins miał piona przewagi, ale Schneider zaskoczył go w dogrywce ofiarą skoczka za trzy piony, po której podpisano remis. Niespodzianką był także wynik partii Silva Fichtl. Zawodnik urugwajski grał dokładnie i szybko doprowadził do idealnie równej końcówki hetmańskiej i uzyskał upragniony remis. Stan po I rundzie: 1 Finlandia 4,0 2 Czechosłowacja 3,5 3 5 Islandia, Holandia i Jugosławia 2,5 6 8 Luksemburg, Francja i Polska 1,5 9 Urugwaj 0,5 10 Cypr 0,0 Fridrik Olafsson Karykatura: skakmyndir.com 35