Wielka Brytania
Wielka Brytania w pigułce Powierzchnia: 244 100 km2 Długość linii brzegowej: 12 429 km Najwyższe wzniesienie: Ben Nevis (1344 m) Najdłuższa rzeka: Tamiza (The Thames) (320 km) Największe jezioro: Loch Lomond (71,1 km2) Regiony: Anglia Południowa, Anglia Wschodnia, Andlia Środkowa, Anglia Północna, Szkocja, Walia, Irlandia Północna Środowisko naturalne: Grupa wysp Zjednoczonego Królestwa, oddzielona od lądu europejskiego Morzem Północnym i kanałem La Manche obejmuje oprócz głównej wyspy z Anglią, Walią i Szkocją także północną Irlandię oraz wyspy przybrzeżne. Ludność: 59,5 mln Stolica: Londyn Ustrój: monarchia Języki: angielski (urzędowy), walijski, irlandzki, gaelicki (szkocki) Waluta: 1 funt szterling oznaczany symbolem Ł = 100 pensów Wielka Brytania (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Guernsey, Jersey i Wyspa Man, posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej i nie wchodzą w skład Zjednoczonego Królestwa. Terytoriami zależnymi Wielkiej Brytanii są: Akrotiri, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Dhekelia, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Gibraltar, Montserrat, Pitcairn, Św. Helena, Turks i Caicos. Wielka Brytania jest członkiem-założycielem Wspólnoty Narodów zrzeszającej byłe kolonie, dominia i inne posiadłości brytyjskie, wchodzi także w skład G8. Jest stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ(Organizacja Narodów Zjednoczonych)posiadającym prawo weta. Wielka Brytania to jedno z głównych mocarstw obecnych czasów. Jej siły zbrojne stacjonują w 80 krajach świata (największe stałe garnizony są w Niemczech, na Cyprze, na Falklandach, w Gibraltarze i w Kanadzie). Wielka Brytania posiada również ok. 200 głowic atomowych. Kraj ten jest również zaliczany do najbardziej wpływowych w Unii Europejskiej.
Ustrój polityczny Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w rękach premiera. Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Wielkiej Brytanii poza Anglią, otrzymał własne organy rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi. Sąd Królewski Westminster i Big Ben System prawny System prawny Wielkiej Brytanii dzieli się na prawo ustawowe (statutowe) oraz prawo precedensowe (case lub common law). Pierwsze z nich składa się z aktów prawa stanowionego (ustaw, aktów wykonawczych). Z kolei prawo precedensowe stanowią wyroki sądowe wydane w dotychczasowych sprawach sądowych. Ponadto, w Wielkiej Brytanii nie ma konstytucji w sensie formalnym, tzn. brak aktu prawnego, uchwalanego przy zachowaniu nadzwyczajnej procedury legislacyjnej, jak i wymagającego do swej zmiany kwalifikowanej większości głosów. Bank Street
Podział administracyjny Wielka Brytania składa się z czterech części składowych. Jednostka Anglia Rodzaj królestwo Stolica Język urzędowy Język używany Londyn de facto angielski angielski, kornijski Szkocja królestwo Edynburg angielski, gaelicki szkocki angielski, gaelicki szkocki i scots Walia księstwo Cardiff angielski, walijski angielski, walijski Irlandia Północna prowincja Belfast angielski, irlandzki angielski, irlandzki Jednostki te z kolei dzielą się na własne jednostki administracyjne: Anglia 9 regionów, 83 jednostki administracyjne poziomu hrabstwa (hrabstwa metropolitalne, hrabstwa niemetropolitalne i unitary authorities) Szkocja 32 jednostki administracyjne (council areas) o statusie unitary authority Walia 22 jednostki administracyjne (hrabstwa, miasta i county boroughs) o statusie unitary authority Irlandia Północna 26 dystryktów o statusie unitary authority Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie są częściami Wielkiej Brytanii, lecz stanowią dependencje Korony brytyjskiej, których polityką zagraniczną kieruje Londyn. Wielka Brytania posiada także szereg terytoriów zależnych w wielu rejonach globu. Katedra w Canterbury Katedra w Yorku
Regulacje samorządu terytorialnego Wielkiej Brytanii w aktach normatywnych Status prawny organów administracji lokalnej w Wielkiej Brytanii nie jest zagwarantowany w konstytucji. Jest tak dlatego, że kraj ten nie posiada konstytucji. Obowiązuje doktryna zwierzchnictwa Parlamentu. Powoduje to, że najwyższą rangę mają ustawy i to one określają rolę samorządu terytorialnego w społeczeństwie. W rzeczywistości wygląda to tak, że rząd brytyjski ma swobodę w kształtowaniu struktury i funkcjonowania organów administracji lokalnej. Obecna, nowoczesna struktura samorządu terytorialnego została zapoczątkowana przez szereg ustaw. Pierwszą była ustawa Poor Law Amendment Act z 1834 r. Zreorganizowała ona administrację opieki nad ubogimi, która obok policji była wówczas najważniejszą funkcją samorządową. Kolejna ustawa The Municipal Corporations Act z 1835 r. stanowiła, że władza w poszczególnych regionach miała należeć do pochodzącej z wyborów rady. W latach 1888-1894 wprowadzono jeszcze kilka bardzo ważnych ustaw, które miały na celu zdemokratyzowanie wyborów do rad. Dzięki temu można było do nich należeć z wyboru a nie poprzez kupno mandatu. W 1894 r. uchwalono ustawę The Local Government Act, która podzieliła hrabstwa na dystrykty miejskie i wiejskie. W późniejszym okresie zaczęły pojawiać się kolejne akty o nazwie Local Government Act, które usprawniały działanie organów administracji lokalnej. Katedra św. Pawła w Londynie Partie polityczne Brytyjska scena polityczna jest zdominowana przez dwa ugrupowania polityczne: Partię Konserwatywną i Partię Pracy. Baitul Futuh Meczet, największy meczet w Europie Zachodniej
Demografia Populacja Według spisu powszechnego z 2001 liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosiła 58 789 194 osoby, zaś w połowie 2008 61 383 200, z czego ok. 7,5 mln to mieszkańcy stolicy państwa. Umiejętność pisania i czytania posiada 99% ludności. Obowiązek edukacji dotyczy dzieci w wieku od 5 do 16 lat. Według danych OECD jednym z największych(organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) problemów społecznych są znacznie częstsze niż w innych krajach rozwiniętych tzw. ryzykowne zachowania nastolatków: nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, częste ciąże nieletnich. W latach 2005-2006 ok. 33% Brytyjczyków w wieku 13-15 lat upiło się przynajmniej dwa razy (w porównaniu do 12% Amerykanów i 14% Francuzów w tym wieku), natomiast w 2005 na 1000 brytyjskich nastolatek statystycznie 23,4 zostało matkami. Migracje Współcześni Brytyjczycy wywodzą się przede wszystkim z różnych ludów, które osiedliły się w Wielkiej Brytanii przed XII wiekiem Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Wielkiej Brytanii mieszkają także liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z Afryki, Azji i Europy Wschodniej. Od II wojny światowej Wielka Brytania przyjęła spore migracje ludności z Europy, Afryki oraz Azji Południowej. Szczególnie duży napływ imigrantów miał miejsce w latach 1960 1973 oraz w latach 80. W 2001 r. 13,1% populacji stanowiły osoby pochodzące spoza Wielkiej Brytanii, co wskazuje na najwyższy wskaźnik imigracji w Europie. W niektórych miastach Wielkiej Brytanii procent mniejszości narodowych jest niemalże zbliżony do połowy ludności danego miasta i tak m.in. w Leicester stanowi 41,7%, w Londynie 40,1%, w Birmingham 34,4%. W maju 2004 r., kiedy nastąpiło kolejne rozszerzenie Unii Europejskiej odnotowano rekordowy napływ imigrantów z krajów Europy Środkowo- Wschodniej (ok. pół miliona). Daily Telegraph oszacował, że w latach 2004 2007 do Wielkiej Brytanii przybyło około miliona nowych imigrantów zwiększając liczbę obcokrajowców z 5,2 do 6,3 miliona. 2/3 spośród nowych imigrantów stanowili Polacy, stając się tym samym trzecią największą po Hindusach i Irlandczykach mniejszością narodową w Wielkiej Brytanii. Obecnie dorasta trzecie pokolenie przybyłych po II wojnie światowej imigrantów. Nieznana jest natomiast rzeczywista liczba mniejszości etnicznych żyjących w Wielkiej Brytanii. 6,3 miliona obcokrajowców w 2007 r. to osoby urodzone poza granicami kraju. Liczba ta jest większa, jeśli wziąć pod uwagę urodzone na terenie Wielkiej Brytanii dzieci i wnuki imigrantów, którzy napłynęli kilkadziesiąt lat temu. W 2008 r. 35,6% wszystkich urodzonych w Wielkiej Brytanii dzieci było dziećmi mniejszości etnicznych, które formalnie są wliczane do narodu brytyjskiego. Szacuje się, że w 2008 roku 82,4% mieszkańców Wielkiej Brytanii było pochodzenia europejskiego (Anglikami, Szkotami, Walijczykami, Irlandczykami i napływową ludnością europejską z kontynentu), 6,2% pochodziło z Azji Południowej (głównie z Indii, Pakistanu i Bangladeszu), 3,5% było rasy czarnej (głównie z Afryki i Karaibów), 1,1% z Azji Wschodniej, a 1,6% to pozostali. Wielka Brytania posiada również wysoki wskaźnik emigracji. W 2006 r. zanotowano, że co najmniej 5,5 mln osób urodzonych w Wielkiej Brytanii mieszka za granicą, a kolejne pół miliona, mieszka i pracuje tam tymczasowo.
Religie Według spisu powszechnego z 2001 r., 71,6% mieszkańców Wielkiej Brytanii określiło swą przynależność religijną do chrześcijaństwa, przy czym nie uwzględniono rozróżnienia na odłamy i Kościoły. Około 6% utożsamiało się z inną niż chrześcijaństwo religią: 2,7% z islamem, 1,0% z hinduizmem, 0,7% z Jedi, 0,6% z sikhizmem, 0,5% z judaizmem, 0,3% z buddyzmem i 0,3% z pozostałymi religiami, sektami i denominacjami. Około 7% nie chciało lub nie potrafiło podać swej przynależności religijnej, a 15,5% określiło się jako ateiści, agnostycy lub bezwyznaniowcy. Dane te jednak nie oddają rzeczywistej sytuacji wyznaniowej w Wielkiej Brytanii. Przynależność do określonego Kościoła czy związku wyznaniowego w Wielkiej Brytanii jest uwarunkowana w większym stopniu tradycją i rozwiązaniami prawno-administracyjnymi (zwłaszcza w przypadku uprzywilejowanych wspólnot protestanckich), w mniejszym stopniu oznacza natomiast podzielanie doktryn i teologii tych wspólnot. Przykładowo większość badań społecznych pokazuje, że Brytyjczycy na ogół są narodem silnie zsekularyzowanym. Dane o rzeczywistej przynależności religijnej wśród Brytyjczyków różnią się między sobą w zależności od ośrodków badawczych, doboru próby, sposobu definiowania religii, pytań badawczych i sposobu realizowania badań. Przykładowo, według British Social Attitudes, w 2006 r. jedynie 31% badanych Brytyjczyków zdeklarowało czynną przynależność religijną (spadek z 74% w 1964 roku). Natomiast aż 38% zdeklarowało brak przynależności do religii (wzrost z 3% w 1964 roku). Wiarę w Boga osobowego, według różnych badań na przestrzeni 2003 2008 r., deklarowało od 35 do 60% dorosłych Brytyjczyków. Wśród nastolatków wiara w Boga była najniższa i w niektórych regionach (np. w Kornwalii) spadła do 22%. Według sondażu społecznego Eurobarometr na zlecenie Komisji Europejskiej, jedynie 38% Brytyjczyków potwierdziło wiarę w Boga osobowego, dalsze 40% przyznało, że dopuszcza możliwość istnienia nieokreślonej siły wyższej, a 20% zdeklarowało ateizm lub brak wiary. Pozostałe 2% nie chciało lub nie potrafiło się określić. Brytyjska Agencja Pomocy i Rozwoju Tearfund w 2007 r. opublikowała dane, że zaledwie 10% Brytyjczyków uczestniczy w nabożeństwach co najmniej raz w tygodniu, a 59% nigdy lub prawie nigdy nie odwiedza kościołów. Były to jednak dane zebrane z deklaracji, podczas gdy w rzeczywistości uczestnictwo w niedzielnych nabożeństwach okazało się niższe. O ile w 1979 r. 12% Brytyjczyków odwiedzało kościoły, to w 1999 r. już tylko 7,5%. Tearfund oszacował, że do 2007 r. systematyczne uczestnictwo w niedzielnych nabożeństwach spaść mogło do 6%. Z przyczyn finansowych liczne świątynie i kościoły są odsprzedawane państwu, instytucjom publicznym lub prywatnym przedsiębiorcom, a następnie przerabiane na sale konferencyjne, galerie, hotele, dyskoteki lub prywatne posesje. Bardzo istotny jest również systematyczny spadek chrztów, konfirmacji w wieku nastoletnim i małżeństw sakramentalnych. Wielka Brytania formalnie jest państwem wyznaniowym, w którym wywodzące się z anglikanizmu Kościoły Anglii oraz z prezbiterianizmu Kościół Szkocji są Kościołami państwowymi. Biskupi mają zagwarantowane miejsca w Izbie Lordów w parlamencie brytyjskim, a monarcha będący głową państwa, jest jednocześnie głową Kościoła anglikańskiego. Dane z 2000: Protestantyzm: 52,38% Anglikanizm: 43,3% Kalwinizm: 3% Metodyzm: 1,87% Baptyzm: 1,04% Zielonoświątkowcy: 0,93% Ateizm: 30% Katolicyzm: 9,69% Islam: 2% Hinduizm: 0,84% Sikhizm: 0,68% Prawosławie: 0,63% Judaizm: 0,52% Mormoni: 0,31% Świadkowie Jehowy: 0,22%
Język Głównym językiem jest angielski, choć w użyciu są także walijski, irlandzki i języki szkockie. Imigranci posługują się także swoimi językami, np. pendżabskim, bengalskim, czy urdu. Nazwa państwa w językach używanych w Wielkiej Brytanii: angielski: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland walijski: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon gaelic: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn mu Thuath irlandzki: Riocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann scots: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland kornijski: An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh. Ujście Severn Tay w Perth
Geografia Generalnie góry i wzgórza są w zachodniej części wyspy i opadają łagodnie na wschód, przy czym wysokość wzniesień na ogół rośnie w kierunku północnym. U wybrzeży Wielkiej Brytanii występują pływy morskie, do 15 m w estuarium Severn, co jest drugą najwyższą wielkością w świecie po zatoce Fundy. Istnienie pływów powoduje, że rzeki uchodzą estuariami. W Anglii najdłuższe i największe rzeki to Severn (354 km), Tamiza (346 km) i Trent (298 km). Największymi miastami są Londyn (7,56 mln osób), Birmingham (1,02 mln), Manchester, Sheffield, Liverpool, Leeds, Bristol oraz Newcastle upon Tyne. Podmorski tunel (Eurotunel) niedaleko Dover łączy Wielką Brytanię z Francją. Walia jest krajem górzystym, a jej najwyższy szczyt to Snowdon (1085 m n.p.m.). Na północ od głównego lądu leży wyspa Anglesey. Największym miastem i stolicą jest Cardiff, znajdujące się w południowej Walii. Szkocja pod względem geograficznym jest krajem bardzo zróżnicowanym, z wyżynami na południu, wąskim pasem nizin między Edynburgiem a Glasgow oraz górami na północy i zachodzie, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Wielkiej Brytanii Ben Nevis (1343 m n.p.m.). Płynie tu Tay największa rzeka Wielkiej Brytanii, biorąc pod uwagę przepływ przy ujściu. W Szkocji można spotkać wiele zatok, fiordów i jezior. U jej północnych wybrzeży rozsianych jest wiele wysp: Hebrydy, Orkady czy Szetlandy. Główne miasta to Edynburg, Glasgow i Aberdeen. Irlandia Północna, obejmująca północno-wschodnią część wyspy Irlandia, jest krajem pagórkowatym. Główne miasta to Belfast i Derry.
Gospodarka Wielka Brytania jest państwem o gospodarce rynkowej, trzecim co do PKB rynkiem w Europie (po Niemczech, Rosji i przed Francją), a siódmym na świecie (po Stanach Zjednoczonych, Chinach, Japonii, Indiach, Niemczech i Rosji). W ciągu ostatnich dwóch dekad rząd dokonał prywatyzacji wielu przedsiębiorstw państwowych, odchodząc w znacznym stopniu od zasad tzw. państwa opiekuńczego (welfare state). Intensywne, wysoko zmechanizowane i wydajne rolnictwo zaspokaja potrzeby żywnościowe kraju w 60%, przy czym w tym dziale gospodarki zatrudnione jest tylko 1,5% społeczeństwa. Wielka Brytania posiada bogate złoża węgla, gazu ziemnego i ropy naftowej. Usługi, głównie bankowe i ubezpieczeniowe, stanowią największy udział w brytyjskim PKB i w tym sektorze Wielka Brytania jest druga na świecie za USA, natomiast przemysł traci na znaczeniu. Podatki stanowią 37% PKB. W czasach premiera Tony ego Blaira kontynuowano w dużej mierze politykę Margaret Thatcher, chociaż zwiększono wydatki na edukację i służbę zdrowia z budżetu. Poziom zatrudnienia na poziomie 70% należy do najwyższych na świecie. PKB per capita wynosi nominalnie 39 213, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 35 051 dolarów, czyli mniej więcej tyle, ile w Holandii, Niemczech i Skandynawii. Sławne są luksusowe brytyjskie marki samochodów osobowych jak: Rolls-Royce, Bentley, Aston Martin, Jaguar. W 2011 w Wielkiej Brytanii wyprodukowano 1,46 milionów aut. Londyn-Heathrow największy port lotniczy Europy
Transport Wielka Brytania posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć połączeń kolejowych. W 2006 posiadała 16 567 km linii kolejowych (w tym: 5361 km zelektryfikowanych), co odpowiada gęstości sieci 6,77 km/100 km². Istnieje tu także gęsta sieć dróg i autostrad. W 2006 roku w kraju było 398 366 km dróg (w tym 3520 km autostrad), co daje wskaźnik gęstości wynoszący 162,7 km/100 km². Żegluga śródlądowa wykorzystuje drogi wodne o łącznej długości 3200 km (dane z 2003), lecz tylko 620 km spełnia warunki umożliwiające regularny transport towarów. Concorde naddźwiękowy samolot pasażerski
Siły zbrojne Wielka Brytania zalicza się do 9 mocarstw atomowych. Jej arsenał to około 200 głowic atomowych, które mogą być przenoszone na odległość 12 tysięcy kilometrów. Największe przedsiębiorstwa BP (branża naftowa) Royal Dutch Shell (brytyjsko holenderski koncern naftowy) HSBC (sektor bankowy) Royal Bank of Scotland (sektor bankowy) Barclays (sektor bankowy) Reuters (media) Unilever (brytyjsko holenderski koncern branży FMCG) Imperial Chemical Industries (przemysł chemiczny) BAE Systems (przemysł lotniczy i zbrojeniowy) BT Group (łączność) BG Group (energetyka) Virgin Group (konglomerat) British Airways (lotnictwo) Vodafone (telekomunikacja) Rio Tinto (górnictwo) BHP Billiton (brytyjsko-australijski koncern górniczy)
Opracował Krzysztof Borkowski
Bibliografia http://www.google.pl/search?hl=pl&cp=8&g s_id=6u&xhr=t&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.,cf.osb&biw=1760&bih=831&q=wielka%20 brytania&um=1&ie=utf- 8&gl=pl&resnum=10&tbm=isch&source=og &sa=n&tab=li http://pl.wikipedia.org/wiki/wielka_brytania