WPLYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI CI^ZKICH PRZEZ ROSLINY

ZESZYTY PROBLEMOWE POST^POW NAUK ROLNICZYCH 2002 z. 482: 215-223 WPLYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI CI^ZKICH PRZEZ ROSLINY Czeslawa Jasiewicz, Jacek Antonkiewicz Katedra Chemii Rolnej, Akademia Rolnicza im. H. KoH^taja w Krakowie Wst?p Proces pobierania metali ci^zkich przez rosliny uzalezniony jest od szeregu czynnikow, m.in. od calkowitej ich zawartosci w glebie, pojemnosci sorpcyjnej, substancji organicznej, aktywnosci mikrobiologicznej, wilgotnosci. Jednym z najwazniejszych parametrow odpowiedzialnych za rozpuszczalnosc metali ci^zkich w glebie, a tym samym pobieranie ich przez rosliny uwaza siq odczyn [CuRYto 1996; MERCIK, SAS 1998; SPIAK 1998]. Wedhig cytowanych autorow wzrost kwasowosci gleby moze bye powodem nadmiemego pobierania metah ci^zkich przez rosliny. "Wplyw ten jest rozny dla poszczegolnych pierwiastkow i gatunkow roslin [GOR- LACH, CURYLO 1990; GORLACH, GAMBUS 1992]. Celem niniejszej pracy bylo okreslenie wplywu poziomu zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi oraz odczynu gleby na pobieranie Cd, Pb, Ni, Cu i Zn przez melisq {Melissa officinalis L.) i lawendq lekarsk^i {Lavandula officinalis CHAIX) przy zroznicowanym ich poziomie w glebie. IMaterialy i metodyka Badania prowadzono w hali wegtacyjnej w warunkach doswiadczenia wazonowego. Doswiadczenie prowadzono w wazonach mieszcz^cych 3 kg powietrznie suchej gleby, w 3 powtorzeniach. Do doswiadczenia uzyto gleb? o skladzie granulometrycznym pyhi zwyklego. Pojemnosc sorpcyjna gleby wynosila 811 mmol(+)-kg-i, phkci = ^,0 i zawartosc C org. 95 g-kg-^ Zawartosc metali ci^zkich oznaczona po mineralizacji 65% HNO3 i 70% HCIO4 wynosila (mg-kg-i s.m. gleby): 1,2 Cd; 54,3 Pb; 5,0 Ni; 13,8 Cu; 226,6 mg Zn. Schemat doswiadczenia obejmowai 2 obiekty (kazdy w 3 powtorzeniach): kontrola (bez dodatku metah ci^zkich) i I-szy poziom z metalami (Cd 40, Cu 160, Ni 120, Pb 240, Zn 400 mg-kg-i s.m. gleby). Metale ci^zkie zastosowano w formie wodnych roztworow soh: 3 CdS04-8 HP; CuS04-5 HP; NiS04-7 H2O; Pb(N03)2 i ZnS04-7 Hp. Okres wegetacji melisy i lawendy w 2000 r. wynosil 60 dni. W czasie wegetacji rosliny podlewano wodcj redestylowanq utrzymujcjc wilgotnosc gleby na poziomie 60% maksymalnej pojemnosci wodnej. Rosliny zebrano w fazie kwitnienia. Po zbiorze rosliny suszono w warunkach naturalnych, nast^pnie okreslono wysokosc plonu czqsci nadziemnych i korzeni. Zawartosc Cd, Pb, Ni, Cu i Zn w materiale roslinnym oznaczono za pomoc^ spektrofotometru absorpcji atomowej (ASA)

216 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz firmy philips model PU 9100 X. W probkach glebowych pobranych po zbiorze roslin oznaczono ph potencjometrycznie w roztworze KCl o stqzeniu 1 mol-dm-^ [OSTROWSKA i in. 1991]. Wyniki i dyskusja W glebie po zakonczeniu doswiadczenia zaobserwowano niewielk^ tendencj? do zakwaszenia (tab. 1). Jak wynika z uzyskanych danych plon czqsci nadziemnych melisy miescii si^ w przedziale 38,33-40,00 g/wazon, a korzeni 10,74-11,60 g/wazon, natomiast plon cz^sci nadziemnych lawendy wahai si? od 23,45 do 24,33 g/wazon, a korzeni od 7,04 do 7,88 g/wazon. Analiza wariancji plonow badanych roslin wykazala brak istotnego spadku plonow pod wplywem zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi. Tabela 1; Table 1 Plon (s.m.) melisy i lawendy (g-wazon-') Yield (DM) of melissa and lavander (g-pot-') Obielct Object Dawici metali (mg-kg-' s.m.) Doses of metals (mg-kg-> DM) ph cz. nadz. tops Melisa Melissa korzenie roots ph cz. nadz. tops Lawenda Lavender korzenie roots I Kontrola; Control 5,91 40,00 11,60 5,94 24,33 7,88 Cd 40, Cu 160, Ni 120, Pb 240, Zn 400 5,84 38,33 10,74 5,83 23,45 7,04 0,04 r.n.; n.s. 0,04 r.n.; n.s. Zawartosc badanych metali w zaleznosci od obiektu i analizowanej cz^sci wskaznikowej melisy miescila si? w przedziale: 0,09-2,98 mg Cd; 0,48-8,17 mg Pb; 0,42-5,08 mg Ni; 3,63-15,42 mg Cu; 33,37-88,87 mg Zn-kg-i s.m., natomiast w przypadku lawendy: 0,15-3,55 mg Cd; 1,00-14,18 mg Pb; 0,38-5,93 mg Ni; 3,07-19,89 mg Cu; 22,70-95,00 mg Zn-kg-^ s.m. Z danych zamieszczonych w tabeh 2 wynika, ze zawartosc analizowanych pierwiastkow w czqsciach nadziemnych i korzeniach testowanych roslin istotnie wzrastala pod wplywem zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi. Wysoki poziom zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi powodowai systematyczny wzrost zawartosci kadmu w korzeniach i lodygach mehsy (tab. 2). Najwi^cej kadmu gromadzily korzenie (0,75-2,98 mg Cd-kg-i s.m.), a najmniej liscie (0,25-0,54 mg Cd-kg-i s.m.). Najwi^kszcj zawartoscic^ olowiu charakteryzowaly siq liscie (2,89-8,17 mg Pb-kg-i s.m.) natomiast najmniejszei lodygi (0,48-1,16 mg Pb-kg-^ s.m.). Wzrost zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi wplyn^i na wzrost zawartosci niklu zarowno w czqsciach nadziemnych jak i w korzeniach. Najwyzsze zawartosci niklu zarejestrowano w korzeniach (1,72-5,08 mg Ni-kg-' s.m.), a najmniejsze w lodygach (0,42-2,12 mg Ni-kg-^ s.m.). W analizowanych obiektach najwi^ksze zawartosci miedzi zarejestrowano w korzeniach (6,38-15,42 mg Cu-kg-i s.m.), a najmniejsze w lisciach (3,63-6,79 mg Cu-kg-i s.m.). W odroznieniu od innych badanych pierwiastkow, nie zarejestrowano wi^kszego zroznicowania w zawartosci cynku pomi^dzy poszczegolnymi cz^sciami wskaznikowymi melisy w obiekcie kontrolnym i przy zanieczyszczonym poziomie metalami ci^z-

WPLYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI QJ^ZKICH., 217 kimi- Erzy podwyzszonym poziomie zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi odnotowano rowniez wzrost zawartosci cynku w cz^sciach nadziemnych i korzeniach melisy. Generalnie najwiqksz^ zawartosci^ cynku charakteryzowaly si? liscie (51,20-88,87 mg Zn-kg-i s.m.), a najnizsz^ korzenie (33,37-66,83 mg Zn-kg-i s:m.). Oceniaj^c rozmieszczenie badanych metali ciqzkich w melisie nalezy stwierdzic, ze przy najwyzszym poziomie zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi, korzenie gromadzily wi^cej Cd, Ni, Cu a liscie Pb i Zn. Tabela 2; Table 2 Metal Metal Cd Pb Ni Cu Zn Zawarto^d metali ci^zkich w melisie i lawendzie (mg-kg-i s.m.) Content of heavy metals in melissa and lavender (mg-kg-^ DM) Obiekt Object lodygi stalks Melisa; Melissa liscie leaves korzenie roots lodygi stalks Lawenda; Lavender liscie leaves korzenie roots I') 0,09 0,25 0,75 0,15 0,30 0,52 1,17 0,54 2,98 0,47 0,84 3,55 NIR; LSD 0,08 0,07 1,64 0,08 0,27 0,34 V(%) 121,85 51,57 84,73 57,55 54,32 78,63 I 0,48 2,89 1,34 1,81 13,24 1,00 11 1,16 8,17 2,70 2,51 14,18 1,47 NIR; LSD 0,26 3,77 0,85 0,76 r.n.; n.s. r.n; n.s. V(%) 58,67 67,55 47,82 16,34 3,66 19,63 I 0,42 0,65 1,72 0,38 0,66 1,09 2,12 2,98 7,75 1,39 2,70 5,93 NIR; LSD 0,34 1,82 2,60 0,26 0,46 1,40 V(%) 94,60 91,01 90,07 70,35 71,85 86,41 I 5,03 3,63 6,38 3,07 3,55 5,38 9,43 6,79. 15,42 3,76 3,94 19,89 NIR; LSD 2,08 2,55 2,14 r.n.; n.s. r.n.; n.s. 9,91 V(%) 42,99 42,81 58,63 11,31 5,51 76,85 I 52,90 51,20 33,37 22,70 41,30 30,80 83,87 88,87 66,83 30,57 69,43 95,00 NIR; LSD 26,20 20,27 10,85 4,68 5,98 29,51 V(%) 32,02 38,03 47,23 17,31 32,23 54,72 ') - kontrola; control V (%) - wspolczynnik zmiennosci; variability coefficient Zawartosc metah ciqzkich w roslinach lawendy wzrosla istotnie wraz z poziomem zanieczyszczenia gleby (tab. 2). We wszystkich obiektach najwi^cej kadmu, niklu i miedzi gromadzily korzenie, a najmniej lodygi. Pod wplywem zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi nie zarejestrowano istotnego wzrostu zawartosci miedzi w lodygach i lisciach. Wzrost zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi nie wplyn^l istotnie na zawartosc i zroznicowanie olowiu w badanych cz^sciach wskaznikowych lawendy. Najmniejsze zroznicowanie w zawartosci tego metalu odnotowano w lisciach (13,24-14,18 mg Pb-kg-i s.m.). Glow w najwi^kszych ilosciach by! kumulowany w lisciach, a najmniejszych w korzeniach. Pod wplywem zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi wzrasta koncentracja cynku w poszczegolnych organach rosliny. Niemniej stwierdzono bardzo slabe zroznicowanie w zawartosci cynku w lodydze o czym swiadczy niski wspolczynnik zmien-

218 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz nosci (V = 17,31%), natomiast bardzo wyrazne zroznicowanie w zawartosci tego mikroelementu odnotowano w korzeniach badanej rosliny (V = 54,72%). Oceniaj^c rozmieszczenie badanych metali ci^zkich w lawendzie nalezy stwierdzic, ze przy najavyzszym poziomie zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi,. korzenie gromadzily wiqcej Cd, Ni, Cu a liscie Pb i Zn. 35n 30 5 15- T3 o o. 10 5- I 90 1 SO TO - g.60-1 40-30 D) 20-10 0-2200 1 2000-1800 1600 'c 1200 o I 1000 -,5 SOD S' 600-400 - 200-0 Htodygi; Stalks Li cie; Leaves Korzenie; Roots Rys. 1. Fig. 1. Pobranie Cd, Pb, Ni, Cu i Zn przez melis? Uptake of Cd, Pb, Ni, Cu and Zn by melissa

WPtYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI ai^zkich... 219 Ilosci pierwiastkow pobranych przez melis? z wazonu zalezalo od wielkosci plonu i zawartosci danego pierwiastka. Pobranie metali ci^zkich z wazonu w zaleznosci od obiektu i analizowanej cz^sci rosliny wahalo siq od 16,02 do 61,77 Atg Cd, od 96,97 do 247,88 /xg Pb, od 43,28 do 186,02 fig Ni, od 238,63 do 462,85 fig Cu, od 2450,61 do 4056,18 fig Zn-wazon-i (rys. 1). 27 1 24 21 - a. 18 - 'c o 15 - i 12 - o O 9 O) 6-3 0-200-1 180-160 - 140 CL V. 120-1 N 100 I 80 a. o) 60 40 20 0 140 120 - o 100 - a. 'c 80 s i 60 o at 40-20 I 0-1000 900 800 - o a. \ 700 600-500 400 300 200 100 0 I m ^ ^ H todygi; Stalks Liscie; Leaves Korzenie; Roots Rys. 2. Fig. 2. Pobranie Cd, Pb, Ni, Cu i Zn przez lawendy Uptake of Cd, Pb, Ni, Cu and Zn by lavender 1

220 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz Wysoki poziom zanieczyszczenia gleby (Cd 40, Cu 160, Ni 120, Pb 240, Zn 400 mg-kg-i s.m.) oraz niewielki spadek odczynu gleby wplyn^l istotnie na pobranie metali ci^zkich przez cz^sci nadziemne i korzenie melisy. Lc^czny wzrost pobrania Cd, Pb, Ni, Cu, i Zn przez melisq w stosunku do obiektu kontrolnego wynosil odpowiednio: 285,58%, 155,62% 329,80%, 93,96%, 65,51%. Z przedstawionych danych wynika, ze nikiel byl w najwi^kszyra procencie odprowadzany z plonem badanej roshny a w najmniejszym cynk. Ze struktury pobrania metali ci^zkich przez czqsci wskaznikowe melisy wynika, ze Cd, Ni i Zn w najwi^kszym procencie odprowadzany jest przez korzenie, a Pb i Cu przez liscie. Calkowite pobranie metali ci^zkich z wazonu przez lawendy w zaleznosci od obiektu i analizowanej cz^sci rosliny wahalo si^ od 9,71 do 40,69 jxg Cd, od 201,67 do 218,19 ixg Pb, od 21,85 do 90,95 iig Ni, od 125,20 do 229,14 fig Cu, od 1031,39 do 1917,17 jag Zn-wazon-' (rys. 2). Przy wysokim poziomie zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkirai i nieco nizszym odczynie zarejestrowano znacznie wyzsze pobranie metali ciqzkich przez czqsci nadziemne i korzenie lawendy. Wzrost pobrania Cd, Pb, Ni, Cu i Zn w stosunku do obiektu kontrolnego wyniosl odpowiednio: 319%, 8%, 312%, 83%, 86%. Jak wynika z zaprezentowanych danych w najwi^kszym procencie odprowadzany jest kadm i nikiel, a najmniejszym oiow. Ze struktury pobrania metali ciqzkich przez poszczegolne organy wskaznikowe lawendy wynika, ze Cd, Ni i Cu w najwi^kszym procencie odprowadzany jest przez korzenie, a Pb i Zn przez liscie. Wielu autorow [CURYLO 1996; JACKOWSKA 1997; JASIEWICZ i in. 1999] zwraca ' uwagq na odczyn jako czynnik lagodz^cy lub pogl^biaj^cy toksycznosc metali ci^zkich dla roslin. W badaniach GORLACHA i CURYLY [1990], GORLACHA i GAMBU- SIA [1992] wykazano, ze odczyn gleby jest jednym z najwazniejszych czynnikow glebowych, ktory decyduje o rozpuszczalnosci i dost^pnosci dla roslin metali ciqzkich. W uprawie roslin rolniczych, w tym ziol, szczegolne niebezpieczeiistwo stanowiji gleby zawieraj^ce nadmiarowe stqzenie metali ci^zkich i b^dqce w uzytkowaniu rolniczym, gdyz wowczas istniejq mozliwosci przemieszczania siq ich do laiicucha pokarmowego, zwlaszcza w warunkach silnego zakwaszenia gleby [BARAN, TuRSKi 1996; GAMBUS 1993]. W niniejszej pracy wykazano, ze melisa i lawenda nie byly wrazliwe na stres metali ci^zkich, poniewaz nie odnotowano istotnego spadku plonu badanej rosliny. Ponadto w wyniku zanieczyszczenia gleby Cd, Ni, Cu i Zn w formie siarczanowej stwierdzono nieznaczne zalcwaszenie gleby w porownaniu do obiektu kontrolnego. Mozliwosc egzystencji mehsy i lawendy lekarskiej swiadcze^ o wysokiej odpomosci" na zanieczyszczenie podloza metalami ci^zkimi. Na podstawie wczesniejszych badan autorzy stwierdzili rowniez znaczn^ tolerancjq innych roslin uprawnych na obecnosc metali ciqzldch w glebie [JASIEWICZ 1989; JASIEWICZ, ANTONKIEWICZ 2000]. Inni autorzy [GORLACH, CuRYLO 1990] stwierdzili rowniez, ze reakcja roslin na kwasny odczyn gleby nie jest jednakowa. Zalezy ona od gatunku rosliny, odmiany a takze od innych wlasciwosci gleby. Zgodnie z danymi uzyskanymi w niniejszej pracy melisa i lawenda uprawiane na glebie zanieczyszczonej chemicznie wykazywaly duzq adaptacjq i tolerancjq na wysokie st^zenia metali ciqzkich w glebie. Wnioski 1. W wyniku zanieczyszczenia gleby Cd, Ni, Cu i Zn w formie siarczanowej nie stwierdzono znacze^cego zakwaszenia gleby w porownaniu do obiektu

WPLYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI CIQZKICH. 221.kontrolnego. 2. Plon testowanych roslin nie byl uwarunkowany poziomem zanieczyszczenia gleby metalami ciqzkimi. 3. Zawartosc badanych pierwiastkow w melisie i lawendzie zalezala od analizowanej czqsci wskaznikowej rosliny. 4. Pod wplywem zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi wzrastalo pobranie badanych pierwiastkow z wazonu przez rosliny. Literatura BARAN S., TURSKI R. 1996. Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. AR w Lublinie: 223 ss. CuRYLO T. 1996. Wplyw odczynu gleby na pobieranie cynku, miedzi i niklu pj-zez rosliny owsa. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 434: 49-54. GAMBUS F. 1993. Metale ciqzkie w wieizchniej warstwie gleb i w roslinach regionu krakowskiego. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Rozpr. hab. 176: 1-81. GORLACH E., CURYLO T. 1990. Comparison of the effect of soil ph on the uptake heavy metals by various plant species. Acta Agr. et Silv., Agr. 29: 83-92. GORLACH E., GAMBUS E 1992. A comparison of sensitivity to the toxic action of heavy metals in various plant species. Polish J. Soil Sci. 25/2: 207-213. JACKOWSKA 1.1997. Umchomienie jonow niklu i kadmu z frakcji pyiowej gleby pod wplywem zmian odczynu i temperatwy. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 448a: 161-166. JASIEWICZ Cz. 1989. Wyniki badan nad toksycznym dzialaniem miedzi na wybrane gatunki roslin. Acta Agr. et Silv., ser. Agr. 28: 73-84. JASIEWICZ Cz., ANTONKIEWICZ J. 2000. Wplyw zanieczyszczenia gleby metalami ci^zkimi na wlasciwosci fizykochemiczne gleby, plon i sklad chemiczny topinambum (Helianthus Tuberosus L.). Folia Univ. Agric. Stetin. 211, Agricultura (84): 141-146. JASIEWICZ CZ,, ANTONKIEWICZ J, ZEMANEK M. 1999. Wpfyw wybranych wlasciwosci gleby na zawartosc olowiu w j^czmieniu jaiym. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 349, Sesja Nauk. 64: 165-170. MERCIK ST., SAS L. 1998. Ujemny wplyw nadmiemego zakwaszenia gleby na rosliny. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 456: 29-39. OsTROWSKA A., GAWLINSKI S., SZCZUBIALKA Z. 1991. Metody analizy i oceny wlasciwosci gleb i roslin. Katalog. Wyd. los, Warszawa: 334 ss. SPIAK Z. 1998. Wplyw odczynu gleby na pobranie cynku pnez rosliny. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 456: 439-443. Slowa Iduczowe: melisa lekarska, lawenda lekarska, zawartosc, pobranie, metale ciqzkie

222 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz Streszczenie Odczyn gleby jest jednym z najwazniejszych czynnikow glebowych, ktory decyduje o rozpuszczalnosci i dost^pnosci dla roslin metali ci^zkich. Celem niniejszej pracy bylo olcreslenie wplywu poziomu zanieczyszczenia gleby metalami ciqzkimi oraz odczynu gleby na pobieranie Cd, Pb, Ni, Cu i Zn przez melisy lekarskq. i lawendy przy zroznicowanym ich poziomie w glebie. Badania prowadzono w warunkach doswiadczenia wazonowego. Do doswiadczenia uzyto glebq o skladzie granulometrycznym pylu zwyklego. Pojemnosc sorpcyjna gleby wynosila 811 mmol(+)-kg-i, ph^a = 6,0 i zawartosc C org 95 g-kg-^. Zawartosc metah ci^zkich oznaczona po mineralizacji 65% HNO3 i 70% HCIO4 wynosila (mg-kg-i s.m. gleby): 1,2 Cd; 54,3 Pb; 5,0 Ni; 13,8 Cu; 226,6 Zn. Schemat doswiadczenia obejmowai 2 obiekty (kazdy w 3 powtorzeniach): kontrola (bez dodatku metali ci^zkich) i I-szy poziom z metalami (Cd 40, Cu 160, Ni 120, Pb 240, Zn 400 mg-kg-^ s.m. gleby). Okres wegetacji melisy i lawendy w 2000 r. wynosil 60 dni. W czasie wegetacji rosliny podlewano wodc^ redestylowan^ utrzymuj^c wilgotnosc gleby na poziomie 60% maksymalnej pojemnosci wodnej. Po zbiorze rosliny suszono w warunkach naturalnych, nast^pnie okreslono wysokosc plonu czqsci nadziemnych i korzeni. Zawartosc Cd, Pb, Ni, Cu i Zn w materiale roslinnym oznaczono za pomoc^ spektrofotometru absorpcji atomowej (ASA). Pobranie metali ciqzkich z wazonu w zaleznosci od obiektu i analizowanej czqsci melisy wahaio si? od 16,02 do 61,77 {ig Cd, od 96,97 do 247,88 fxg Pb, od 43,28 do 186,02 /xg Ni, od 238,63 do 462,85 /xg Cu, od 2450,61 do 4056,18 /xg Zn-wazon-i. Natomiast calkowite pobranie metali ci^zkich z wazonu przez lawend? od 9,71 do 40,69 Aig Cd, od 201,67 do 218,19 ixg Pb, od 21,85 do 90,95 ixg Ni, od 125,20 do 229,14 [xg Cu, od 1031,39 do 1917,17 fig Zn-wazon-i. Wysoki poziom zanieczyszczenia gleby (Cd 40, Cu 160, Ni 120, Pb 240, Zn 400 mg-kg-^ s.m.) wpiyn^i istotnie na pobranie metali ciqzkich przez cz^sci nadziemne i korzenie badanych roslin. W glebie po zakonczeniu doswiadczenia zaobserwowano niewielk^ tendencjq do zakwaszenia gleby, ktora nie miaia wi^kszego wplywu na pobieranie wyzej wymienionych pierwiastkow. INFLUENCE OF SOIL REACTION ON THE UPTAKE OF HEAVY METALS BY PLANTS Czesiawa Jasiewicz, Jacek Antonkiewicz Department of Agricultural Chemistry, Agricultural University, Krakow Key words: mehssa, lavender, content, uptake, heavy metals Summary Soil reaction is one among the most important soil factors deciding on heavy metal solubility and availability to plants. The study aimed to determine the effect of soil pollution with heavy metals and soil reaction on Cd, P, Ni, Cu and Zn uptake by Mehssa and lavender at diversified levels of the elements in soil. The pot experiment was conducted on ordinary silt soil with cation exchange capacity 811 mmol(-l-)-kg-i, ph^a = 6.0

WPiYW ODCZYNU GLEBY NA POBRANIE METALI CIQZKICH 223 and 95. g-kg-^ content, of organic C. Heavy metal contents determined after mineralization with 65% HNO3 and 70% HCIO4, were as follows: 1.2 mg Cd; 54.3 mg Pb; 5.0 mg Ni; 13.8 mg Cu and 226.6 mg Zn-kg-^. The experiment design included two objects (each in 3 replications): control (without heavy metal addition) and level I with added heavy metals: 40 mg Cd, 160 mg Cu, 120 mg Ni, 24 mg Pb and 400 mg Zn-kg-' DM. In 2000 the growing period for Mehssa and lavender was 60 days. During vegetation the plants were watered with re-distilled water and the soil moisture content maintained at 60% maximum water capacity. After harvest the plants were dried under natural conditions and the yield of top parts and roots was determined. The contents of Cd, Pb, Ni, Cu and Zn in plant material were determined with atomic absorption spectrophotometer (ASA). Heavy metal uptake per pot depended on the object and analysed Mehssa part and ranged from 16.02 to 61.77 fig Cd, 96.97-247.88 fig Pb, 43.28-186.02 fig Ni, 238.63-462.85 fig Cu and from 2 450.61 to 4 056.18 fxg Zn-pot-i. Total heavy metal uptake by lavender ranged as follows: 9.71-40.69 ^ag Cd, 201.67-218.19 fig Pb, 21.85-90.95 fig Ni, 125.20-229.14 fig Cu and 1 031.39-1 917.17 fig Zn-pot-i. High level of soil contamination (40 mg Cd, 160 mg Cu, 120 mg Ni, 24 mg Pb and 400 mg Zn-kg-i DM) significantly influenced the heavy metal uptake by both the top parts and roots of examined plants. When the experiment was completed a slight tendency to soil acidification was observed, what showed no stronger effect on the uptake of above mentioned elements uptake from soil. Prof, dr hab. Czeslawa Jasiewicz Katedra Chemii Rolnej Akademia Rolnicza im. H. KollE^taja Al. Mickiewicza 21 31-120 KRAKOW e-mail: rrantonk@cyf-kr.edu.pl