Spis treści. Wykaz skrótów... 15. Od Autorów... 17. Część pierwsza WPROWADZENIE

Spis treści Wykaz skrótów...................................................... 15 Od Autorów........................................................ 17 Część pierwsza WPROWADZENIE ROZDZIAŁ I. Pojęcie i przedmiot prawa rolnego........................... 19 1. Prawo rolne, jego przedmiot i definicja Roman Budzinowski................ 19 2. Prawo rolne i inne dziedziny prawa Roman Budzinowski................... 27 3. Ewolucja ustawodawstwa prawnorolnego Paweł Czechowski, Małgorzata Korzycka-Iwanow, Adam Niewiadomski....................... 32 1. Prawo rolne do roku 1945........................................ 32 2. Prawo rolne do roku 1989........................................ 35 3. Prawo rolne po roku 1989........................................ 37 4. Rozwój prawa żywnościowego..................................... 39 5. Teraźniejszość i przyszłość prawa rolnego i żywnościowego.............. 42 4. Własność rolnicza Małgorzata Korzycka-Iwanow, Stanisław Prutis............ 44 1. Własność rolnicza według Profesora Andrzeja Stelmachowskiego......... 44 2. Ochrona własności rolniczej....................................... 46 ROZDZIAŁ II. Źródła prawa rolnego Bohdan Zdziennicki.................... 48 ROZDZIAŁ III. Prawne instrumenty polityki rolnej........................ 52 1. Ingerencja państwa w stosunki agrarne Paweł Czechowski.................. 52 2. Interwencjonizm kształtujący czynniki produkcji w rolnictwie Paweł Czechowski................................................. 57 3. Modele interwencjonizmu........................................... 58 1. Interwencjonizm amerykański Konrad Marciniuk...................... 58 2. Interwencjonizm Unii Europejskiej Paweł Czechowski.................... 60 3. Interwencjonizm kolektywizacyjny Paweł Czechowski................... 61 4. Reglamentacja krajowej produkcji rolnej i rejestry produkcji limitowanej Beata Jeżyńska.................................................... 62 1. Ewidencje produkcji rolnej oraz ich funkcje........................... 62 1.1. Krajowa ewidencja producentów................................ 63

6 Spis treści 1.2. Centralny Rejestr Przedsiębiorców.............................. 64 2. Limitowanie produkcji rolnej jako forma reglamentacji gospodarczej....... 65 3. Charakter prawny limitów produkcyjnych............................ 66 4. Znaczenie limitów produkcyjnych dla gospodarczej pozycji producentów rolnych....................................................... 67 5. Rejestry produkcji limitowanej..................................... 68 5.1. Rejestry publiczne........................................... 68 5.2. Rejestry niepubliczne......................................... 70 6. Znaczenie danych rejestrowych.................................... 71 6.1. Znaczenie danych w systemie informacji rolniczej.................. 71 6.2. Znaczenie danych rejestrowych w Zintegrowanym Systemie Rolniczej Informacji Rynkowej......................................... 72 ROZDZIAŁ IV. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej Alina Jurcewicz...... 74 1. Założenia i zasady Wspólnej Polityki Rolnej............................. 74 2. Zadania Wspólnej Polityki Rolnej..................................... 76 3. Definicja produktów rolnych......................................... 77 4. Definicja producenta rolnego i gospodarstwa rolnego..................... 78 5. Instrumenty prawne polityki rynkowo-dochodowej w rolnictwie Unii Europejskiej.................................................... 79 6. Polityka struktur rolnych w ramach rozwoju obszarów wiejskich............ 85 7. Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej..................................... 92 ROZDZIAŁ V. Gospodarstwo rolne i przedsiębiorstwo rolne Roman Budzinowski... 98 1. Gospodarstwo rolne jako kategoria prawna charakterystyka szczegółowa.... 98 2. Gospodarstwo rolne a przedsiębiorstwo rolne........................... 104 ROZDZIAŁ VI. Administracja rolna...................................... 108 1. Pojęcie, cechy i funkcje publicznej administracji rolnej Paweł Czechowski, Michał Możdżeń-Marcinkowski............................................. 108 1. Administracja rolna w systemie administracji publicznej................ 108 2. Administracja rolna i podziały terytorialne kraju...................... 109 2.1. Podział pomocniczy sołectwo................................. 110 2.2. Terytorialne podziały specjalne................................. 110 3. Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na struktury polskiej administracji rolnej Paweł Czechowski.......................................... 111 2. Rodzaje publicznej administracji rolnej................................. 112 1. Rządowa administracja rolna Michał Możdżeń-Marcinkowski............. 112 1.1. Rada Ministrów............................................. 112 1.2. Prezes Rady Ministrów....................................... 113 1.3. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi główne obszary kompetencji...... 113 1.4. Kompetencje MRiRW w zakresie wydawania aktów normatywnych.... 115 1.5. Kompetencje MRiRW jako organu wydającego decyzje administracyjne w I instancji................................................ 115 1.6. Kompetencje MRiRW związane z prowadzeniem rejestrów i wykazów.. 116 1.7. Inne działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.................. 116 2. Centralne organy rządowej administracji rolnej Michał Możdżeń-Marcinkowski... 117 2.1. Agencja Nieruchomości Rolnych Michał Możdżeń-Marcinkowski........ 118

Spis treści 7 2.2. Agencja Rynku Rolnego Paweł Wojciechowski...................... 120 2.3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Paweł Wojciechowski.. 123 3. Wyspecjalizowane inspekcje rolne Paweł Wojciechowski.................. 125 3.1. Państwowa Inspekcja Sanitarna................................ 126 3.2. Inspekcja Weterynaryjna...................................... 127 3.3. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych......... 128 3.4. Inspekcja Handlowa......................................... 129 3.5. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin............................ 129 4. Samorządowa administracja rolna Michał Możdżeń-Marcinkowski......... 130 4.1. Administracja rolna w samorządzie gminnym..................... 130 4.2. Administracja rolna w samorządzie powiatu...................... 132 4.3. Administracja rolna w samorządzie województwa.................. 132 5. Prawne formy koordynacji działań w ramach administracji rolnej Michał Możdżeń-Marcinkowski..................................... 133 Część druga GOSPODARKA ZIEMIĄ ROZDZIAŁ VII. Kształtowanie stosunków własnościowych w rolnictwie Zygmunt Truszkiewicz..................................... 135 1. Krótka charakterystyka własności rolniczej w okresie międzywojennym....... 135 2. Przebudowa stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1944 1956.... 136 3. Kształtowanie regulacji prawnych dotyczących stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1956 1989..................................... 142 4. Wpływ przemian ustrojowych z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na stosunki własnościowe w rolnictwie................................. 146 ROZDZIAŁ VIII. Obrót nieruchomościami rolnymi......................... 150 1. Pojęcie nieruchomości rolnej (gruntu rolnego) Krystyna Stefańska........... 150 2. Pojęcie obrotu nieruchomościami rolnymi Konrad Marciniuk............... 153 3. Przeniesienie własności nieruchomości rolnej Konrad Marciniuk............. 155 1. Zagadnienia wstępne............................................ 155 2. Umowa sprzedaży............................................... 157 3. Umowa darowizny nieruchomości rolnej............................. 158 4. Umowa dożywocia.............................................. 159 5. Przekazywanie gospodarstw w zamian za emeryturę lub rentę. Umowa z następcą.............................................. 160 6. Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną...................... 161 4. Reżim prawny obrotu nieruchomościami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego Konrad Marciniuk..................................... 161 1. Zagadnienia wstępne............................................ 161 2. Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy............................ 165 3. Prawo pierwokupu Agencji Nieruchomości Rolnych..................... 166 4. Kolizja różnych praw pierwokupu................................... 166 5. Prawo nabycia nieruchomości rolnej przez Agencję Nieruchomości Rolnych. 167 6. Skutki zawarcia umowy z naruszeniem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.. 169 5. Ustawowe prawo odkupu przysługujące Agencji Nieruchomości Rolnych Aleksander Lichorowicz............................................. 171 6. Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej Krystyna Stefańska.......... 175

8 Spis treści 7. Obrót nieruchomościami rolnymi z udziałem cudzoziemców Zygmunt Truszkiewicz.. 179 8. Rejestry publiczne w obrocie nieruchomościami rolnymi (ewidencja gruntów i księgi wieczyste) Marek Stańko...................................... 182 1. Zagadnienia wstępne............................................. 182 2. Kataster nieruchomości a ewidencja gruntów.......................... 182 3. Podstawowe zasady funkcjonowania ewidencji gruntów i budynków....... 184 4. Księga wieczysta jako podstawa ustalenia stanu prawnego nieruchomości (w tym nieruchomości rolnych).................................... 187 5. Ewidencja gruntów i budynków a księgi wieczyste...................... 189 ROZDZIAŁ IX. Formy prawne zmiany generacji inter vivos w rolnictwie Roman Budzinowski....................................... 190 1. Ogólna charakterystyka............................................. 190 2. Darowizna i dożywocie jako forma prawna zmiany generacji............... 193 3. Umowa z następcą................................................. 196 4. Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną.................. 204 ROZDZIAŁ X. Dziedziczenie gospodarstw rolnych 1 8 Zygmunt Truszkiewicz; 9 i 10 Elżbieta Kremer..................................... 209 1. Modele dziedziczenia gospodarstw rolnych............................. 209 2. Pojęcie spadkowego gospodarstwa rolnego i wkładu gruntowego............ 212 3. Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych.................. 213 4. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez osoby prawne.................. 215 5. Zapis gospodarstwa rolnego i roszczenie z tytułu zachowku ze spadku rolnego.. 215 6. Dziedziczenie spadku rolnego przez obywatela państwa obcego i zapis gospodarstwa rolnego na jego rzecz................................... 217 7. Szczególne przepisy proceduralne dotyczące ustalania praw do spadku rolnego... 218 8. Roszczenie o zwrot gospodarstwa rolnego odziedziczonego przez Skarb Państwa... 218 9. Dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne lub wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej............................................ 219 10. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego............................................. 222 ROZDZIAŁ XI. Dzierżawa gruntów rolnych Aleksander Lichorowicz, Paweł Blajer.. 224 1. Ewolucja modelu dzierżawy rolniczej w krajach Europy Zachodniej........... 224 2. Ewolucja polskiej regulacji dzierżaw rolnych............................ 226 3. Dzierżawa gruntów rolnych według Kodeksu cywilnego oraz ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego...................................... 229 4. Szczególna regulacja dzierżawy gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa....................................................... 237 5. Uwagi końcowe................................................... 237 ROZDZIAŁ XII. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa Stanisław Prutis......................................... 243 1. Pojęcie, funkcje i kierunki zagospodarowania Zasobu..................... 243 1. Pojęcie Zasobu. Składniki mienia państwowego tworzące Zasób........... 243 2. Uprawnienia powiernicze Agencji Nieruchomości Rolnych............... 244 3. Kierunki rozdysponowania Zasobu................................. 245 2. Struktury organizacyjno-produkcyjne rolniczego wykorzystania Zasobu....... 246

Spis treści 9 1. Spółka Agencji Nieruchomości Rolnych............................... 246 2. Administrowanie gospodarstwem rolnym Zasobu...................... 247 3. Sprzedaż państwowych nieruchomości rolnych.......................... 248 1. Tryby sprzedaży nieruchomości..................................... 248 2. Sprzedaż bez przetargu; pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości......... 249 3. Charakter prawny pierwszeństwa................................... 250 4. Sprzedaż w trybie przetargowym; rodzaje przetargów................... 251 5. Procedura przetargowa........................................... 252 6. Cena państwowych nieruchomości rolnych........................... 255 4. Dzierżawa gruntów rolnych Zasobu................................... 256 5. Zamiana nieruchomości rolnych...................................... 256 1. Warunki dokonania zamiany nieruchomości........................... 256 2. Procedura zamiany nieruchomości.................................. 257 6. Przekazywanie nieruchomości w trwały zarząd.......................... 258 1. Konstrukcja prawna zarządu....................................... 258 2. Przekazanie w zarząd; wygaśnięcie zarządu........................... 259 Część trzecia KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI ROLNICZEJ ROZDZIAŁ XIII. Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich Teresa Kurowska........................................... 261 1. Uwagi ogólne..................................................... 261 2. Polityka rozwoju.................................................. 262 3. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.............................. 263 4. Plany zagospodarowania przestrzennego............................... 265 5. Planowanie przestrzenne a wykonywanie prawa własności nieruchomości..... 268 ROZDZIAŁ XIV. Ochrona gruntów rolnych Paweł Czechowski, Konrad Marciniuk.. 273 1. Uwagi wprowadzające.............................................. 273 2. Przedmiot ochrony................................................ 276 3. Kierunki działań związanych z ochroną gruntów rolnych. Ochrona ilościowa i jakościowa...................................................... 277 4. Reglamentacja zmian przeznaczenia gruntu rolnego na cele nierolne......... 277 5. Wyłączenie gruntu z produkcji rolnej.................................. 279 6. Zapobieganie degradacji gleb........................................ 280 7. Rekultywacja..................................................... 281 8. Finansowanie i kontrola działań ochronnych............................ 281 ROZDZIAŁ XV. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji Bartosz Rakoczy................... 283 1. Uwagi wstępne................................................... 283 2. Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa....................... 284 ROZDZIAŁ XVI. Scalanie i wymiana gruntów Andrzej Zieliński................ 290 1. Uwagi ogólne. Ewolucja ustawodawstwa............................... 290 2. Pojęcie scalania................................................... 292 3. Wszczęcie postępowania............................................ 292 1. Wdrożenie postępowania scaleniowego.............................. 292 2. Podjęcie wymiany............................................... 294

10 Spis treści 4. Przedmiot postępowania............................................ 294 5. Uczestnicy postępowania............................................ 295 6. Szacunek gruntów................................................. 295 7. Projekt scalenia (wymiany). Decyzja o zatwierdzeniu projektu.............. 297 8. Wykonanie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia (wymiany)............ 298 9. Koszty postępowania............................................... 299 Część czwarta PRODUCENT ROLNY ROZDZIAŁ XVII. Formy organizacyjno-prawne współdziałania producentów rolnych Stanisław Prutis................................. 301 1. Zespołowe formy gospodarowania.................................... 301 1. Proste formy kooperacji w rolnictwie................................ 302 2. Strukturalne formy zespołowego gospodarowania..................... 302 2. Model organizacyjno-prawny rolniczej spółdzielni produkcyjnej............. 302 1. Rodzaje spółdzielni produkcji rolnej................................. 302 2. Statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej............................. 303 3. Majątek spółdzielni; wkłady i udziały................................ 303 4. Zasady gospodarki finansowej spółdzielni............................ 304 3. Grupy producentów rolnych i ich związki............................... 305 1. Grupy producentów jako forma gospodarowania....................... 305 2. Akt założycielski grupy producentów................................ 306 3. Rejestracja oraz nadzór nad działalnością grup........................ 307 4. Związki grup producentów rolnych.................................. 307 5. Zakres pomocy finansowej udzielonej grupom producentów i tryb jej udzielania.. 308 4. Spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych...................... 309 1. Wspólnoty gruntowe jako relikt nadań własności gruntów................ 309 2. Charakter prawny wspólnoty gruntowej.............................. 309 3. Organizacja spółki do zagospodarowania wspólnoty.................... 310 ROZDZIAŁ XVIII. Prawne formy zrzeszania się rolników i ich rola w reprezentowaniu interesów zawodowych Elżbieta Tomkiewicz...................... 311 1. Konstytucyjne podstawy wolności zrzeszania się rolników................. 311 2. Prawne formy zrzeszania się rolników w polskim systemie prawnym......... 312 1. Katalog rolniczych organizacji zawodowych........................... 312 2. Społeczno-zawodowe organizacje rolników........................... 315 3. Związki zawodowe rolników indywidualnych.......................... 318 3. Izby rolnicze jako forma samorządu rolniczego........................... 319 4. Rola ponadnarodowych organizacji rolników w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej.......................................................... 321 ROZDZIAŁ XIX. Ubezpieczenie społeczne rolników Błażej Wierzbowski........ 324 1. Wprowadzenie.................................................... 324 2. Organizacja ubezpieczenia społecznego rolników......................... 324 1. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.......................... 324 2. Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników........................... 325 3. Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników............... 326 4. System orzecznictwa lekarskiego................................... 326

Spis treści 11 5. Organy i instytucje współdziałające z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego................................................... 326 3. Rodzaje ubezpieczeń............................................... 327 1. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie.................. 327 2. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe................................. 328 4. Zakres podmiotowy ubezpieczenia.................................... 328 1. Rolnik........................................................ 328 2. Domownik..................................................... 329 3. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim... 329 4. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym................... 330 5. Uzupełniający charakter ubezpieczenia społecznego rolników............ 331 5. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie................... 332 1. Zakres ochrony ubezpieczeniowej................................... 332 2. Pojęcie wypadku przy pracy rolniczej............................... 333 3. Pojęcie rolniczej choroby zawodowej................................. 334 4. Świadczenia.................................................... 334 6. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego..................... 335 1. Katalog świadczeń............................................... 335 2. Emerytura..................................................... 335 3. Renta rolnicza.................................................. 336 4. Renta rolnicza szkoleniowa........................................ 337 5. Renta rodzinna................................................. 337 6. Zasiłek pogrzebowy.............................................. 337 7. Konstrukcja i zasady obliczania wysokości emerytury lub renty rolniczej.... 338 8. Częściowe zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej............ 338 7. Składka z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników..................... 339 1. Składka w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim..... 339 2. Składka w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym....................... 339 3. Ściąganie składek i zabezpieczenie ich spłaty......................... 340 ROZDZIAŁ XX. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie Elżbieta Kremer........ 341 1. Uwagi wstępne................................................... 341 2. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego.............................................. 341 3. Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i zdarzeń losowych................................................ 345 4. Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich................... 346 Część piąta WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA W OBSZARZE ROLNICTWA I ŻYWNOŚCI ROZDZIAŁ XXI. Własność intelektualna w zakresie rolnictwa Małgorzata Korzycka-Iwanow.............................. 349 1. Ochrona prawna odmian roślin; wyłączne prawo sui generis................ 349 1. Uwagi wprowadzające............................................ 349 2. Zakaz patentowania odmian roślin w europejskim porządku prawnym..... 350 2. Główne założenia międzynarodowej Konwencji o ochronie nowych odmian roślin (Konwencja UPOV)........................................... 351

12 Spis treści 3. Przesłanki przyznania wyłącznego prawa hodowcy....................... 352 4. Regulacja ochrony prawnej odmian roślin w Unii Europejskiej.............. 353 5. Relacja między twórcą i uprawnionym z tytułu wyłącznego prawa........... 353 6. Patentowanie roślin i zwierząt wynalazek biotechnologiczny.............. 354 ROZDZIAŁ XXII. Własność intelektualna w zakresie żywności Małgorzata Korzycka-Iwanow.............................. 356 1. Ochrona regionalnych produktów żywnościowych........................ 356 1. Oznaczenia geograficzne w ustawie Prawo własności przemysłowej...... 356 2. Przyczyny objęcia ochroną oznaczeń żywności pochodzącej z określonych regionów w prawie Unii Europejskiej................................ 357 2. Rodzaje chronionych oznaczeń....................................... 358 3. Zakres ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia.............. 360 Część szósta RYNKI ROLNE ROZDZIAŁ XXIII. Europejskie rynki rolne Paweł Czechowski, Adam Niewiadomski.. 363 1. Ukształtowanie się jednolitej wspólnej regulacji rynku..................... 363 1. Zakres przedmiotowy regulacji..................................... 367 2. Mechanizmy interwencyjne....................................... 368 3. Prywatne przechowanie produktów rolnych.......................... 370 4. Dopłaty obowiązkowe i fakultatywne................................ 370 5. Specjalne środki interwencyjne.................................... 370 6. Kwotowanie (kontyngentowanie) produkcji rolnej...................... 371 7. Program Owoce w szkole........................................ 372 8. Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy................................... 372 9. Pomoc techniczna dla nowych rynków............................... 372 10. Nadzwyczajna pomoc publiczna................................... 373 11. Wspieranie organizacji producentów................................ 373 12. Handel z państwami trzecimi..................................... 373 13. Reguły konkurencji............................................. 375 14. Szczegółowe przepisy dotyczące poszczególnych sektorów............... 375 15. Uwagi końcowe................................................ 376 2. Regulacje polskie stanowiące uzupełnienie regulacji europejskich dotyczące rynków rolnych................................................... 377 ROZDZIAŁ XXIV. Kontraktacja Bohdan Zdziennicki.......................... 380 Część siódma INSTRUMENTY PRAWNOFINANSOWE W ROLNICTWIE ROZDZIAŁ XXV. Płatności bezpośrednie Dorota Łobos-Kotowska, Jerzy Bieluk.... 385 1. System Jednolitej Płatności Obszarowej................................ 385 2. Rodzaje płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego............ 387 1. Jednolita płatność obszarowa (JPO), finansowana w całości z budżetu Unii Europejskiej................................................... 387 2. Wsparcie specjalne.............................................. 388 3. Płatności oddzielne.............................................. 388 4. Płatności uzupełniające.......................................... 389

Spis treści 13 3. Charakter prawny płatności......................................... 390 4. Właściwość organów administracji w sprawach płatności bezpośrednich...... 391 5. Zasady i tryb przyznawania rolnikom płatności.......................... 391 1. Charakter prawny postępowania w sprawie przyznania płatności bezpośrednich.................................................. 391 2. Zasady postępowania w sprawie przyznania płatności................... 392 3. Wszczęcie postępowania w sprawie................................. 392 4. Sankcje powierzchniowe.......................................... 393 5. Zmiana stron postępowania....................................... 393 6. Zakończenie postępowania i tryb zaskarżania decyzji................... 394 7. Wypłata świadczeń.............................................. 394 6. Zasady przeprowadzania kontroli..................................... 394 7. Płatności bezpośrednie po 2013 r..................................... 395 8. Wnioski......................................................... 397 ROZDZIAŁ XXVI. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Paweł Wojciechowski, Adam Niewiadomski.................................... 398 1. Polityka rozwoju obszarów wiejskich.................................. 398 1. Uwagi wstępne................................................. 398 2. Podstawy prawne polityki rozwoju obszarów wiejskich................. 399 3. Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich............................. 401 4. Finansowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich.................... 401 2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jako podstawowy instrument polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce.................................. 402 1. Uwagi wstępne................................................. 402 2. Treść Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich........................ 403 3. Tryb uchwalenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich............... 403 4. Charakter prawny Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich............... 404 5. Podmioty realizujące Program Rozwoju Obszarów Wiejskich............. 404 6. Działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce........ 406 7. Tryb i zasady ubiegania się o pomoc z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.................................................... 407 3. Wybrane działania................................................. 408 1. Renty strukturalne.............................................. 408 2. Ułatwianie startu młodym rolnikom................................. 410 3. Modernizacja gospodarstw rolnych................................. 411 4. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej....... 412 ROZDZIAŁ XXVII. Obciążenia podatkowe rolnictwa Jerzy Bieluk............. 414 1. Podatek rolny..................................................... 414 1. Zagadnienia wstępne............................................ 414 2. Obowiązek podatkowy w podatku rolnym........................... 414 3. Przedmiot opodatkowania........................................ 415 4. Podstawa opodatkowania......................................... 416 2. Podatek leśny..................................................... 420 3. Podatek od nieruchomości........................................... 421 4. Podatek dochodowy................................................ 422 5. Podatek od towarów i usług......................................... 425

14 Spis treści 6. Podatek od spadków i darowizn...................................... 428 7. Podatek od czynności cywilnoprawnych............................... 429 Część ósma PRAWO ŻYWNOŚCIOWE ROZDZIAŁ XXVIII. Prawo żywnościowe Małgorzata Korzycka-Iwanow, Paweł Wojciechowski........................................ 431 1. Prawo żywnościowe polskie i Unii Europejskiej.......................... 431 1. Uwagi ogólne.................................................. 431 2. Ewolucja i zakres legislacji polskiej.................................. 432 3. Ewolucja i zakres prawa żywnościowego Unii Europejskiej............... 433 4. Cele i zasady publicznego i prywatnego prawa żywnościowego............ 434 5. Relacja żywnościowego prawa krajowego i żywnościowego prawa Unii Europejskiej.................................................... 435 2. Definicja żywności i niektórych jej postaci.............................. 436 1. Żywność...................................................... 436 2. Suplement diety................................................ 437 3. Żywność rolnictwa ekologicznego.................................. 438 4. Żywność genetycznie zmodyfikowana............................... 440 3. Bezpieczeństwo żywności........................................... 442 1. Zakres i funkcje łańcucha żywnościowego........................... 442 2. Niebezpieczny produkt żywnościowy. System Wczesnego Ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszy w Unii Europejskiej.................. 443 3. Obowiązkowe systemy producenta żywności: HACCP, system identyfikowalności (traceability).................................... 445 3.1. System HACCP.............................................. 445 3.2. System identyfikowalności (traceability).......................... 446 4. Dobrowolne systemy jakości produktu żywnościowego.................. 447 4. Odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna w prawie żywnościowym. 448 1. Rodzaje odpowiedzialności........................................ 448 2. Unijny model sankcji w prawie żywnościowym........................ 449 3. Odpowiedzialność cywilna........................................ 449 4. Odpowiedzialność karna.......................................... 450 5. Odpowiedzialność administracyjna................................. 450 6. Zbieg odpowiedzialności.......................................... 451