Rozkład materiału nauczania iplanwynikowy Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, opublikowana w Dzienniku Ustaw 15 stycznia 2009 roku, wprowadziła nowy system nauczania i wychowania. Zostały w niej określone cele kształcenia sformułowane w języku wymagań ogólnych oraz treści kształcenia i oczekiwane umiejętności uczniów wyrażone w języku wymagań szczegółowych. Ponieważ wymagania ogólne (ujęte w trzech obszarach: I. Chronologia historyczna, II. Analiza i interpretacja historyczna, III. Tworzenie narracji historycznej) odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania szczegółowe, dotyczące poszczególnych jednostek lekcyjnych. Kursywą oznaczono wymagania wynikające z Podstawy programowej, które nauczyciel jest zobowiązany zrealizować. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do kryteriów oceniania sporządzonych na potrzeby jego uczniów.
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI I. POLSKA PIASTÓW DZIAŁ LICZBA GODZIN Czego będziemy się uczyć w klasie II gimnazjum? 1. Początki Polski Część I. Skąd pochodzą Słowianie? Część II. Początki Polski 2. Pierwszy król Polski 1 Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć, przedmiotowym systemem oceniania. Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia. daty: 966, 972 postacie: Mieszka I, Dobrawy, Hodona nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie (P). pojęcia: Słowianie, ród, plemię, książę, Piastowie, monarchia patrymonialna kultura archeologiczna, kultura łużycka, Praindoeuropejczycy, ludy bałtyckie wyjaśnić, skąd pochodzą Słowianie omówić etapy kształtowania się plemion słowiańskich i ich organizację wskazać na mapie siedziby plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie przedstawić proces kształtowania się państwa polskiego wymienić cechy monarchii patrymonialnej na przykładzie państwa Mieszka I wskazać przyczyny i określić znaczenie przyjęcia chrztu przez Mieszka I (P) oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski wyjaśnić, na czym polegała kulturotwórcza rola Kościoła wskazać na mapie granice państwa polskiego w czasach Mieszka I omówić zmiany terytorialne państwa polskiego za panowania Mieszka I daty: 997, 1000, 1025 1004 1018, 1018 postacie: Bolesława I Chrobrego, pojęcia: zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, metropolia diecezja przedstawić przyczyny, przebieg i skutki misji biskupa Wojciecha do Prus wymienić decyzje podjęte podczas zjazdu gnieźnieńskiego ocenić znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla rozwoju organizacji kościelnej i państwowej 10
św. Wojciecha, Ottona III Henryka II 3. Polska pierwszych Piastów 1 pojęcia: gród, podgrodzie, drużyna, danina, namiestnik (P). 4. Trudny wiek XI daty:1025, 1076 1031, 1039 postacie: Mieszka II, Kazimierza I Odnowiciela, Bolesława II Śmiałego, biskupa Stanisława, Galla Anonima, Wincentego Kadłubka Brzetysława pojęcie: powstanie ludowe przedstawić rozwój terytorialny państwa Bolesława Chrobrego zlokalizować na mapie Gniezno i opisać wygląd grodu omówić przyczyny, przebieg i skutki wojen z Niemcami ocenić polityczne znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego opisać wygląd wczesnopiastowskiego grodu na przykładzie Ostrowa Lednickiego omówić organizację państwa polskiego w czasach pierwszych Piastów przedstawić strukturę i zadania ludności państwa wczesnopiastowskiego opisać życie i obyczaje mieszkańców Polski w X XI w. wskazać przyczyny kryzysu państwa polskiego za Mieszka II omówić skutki powstania ludowego scharakteryzować i ocenić osiągnięcia Kazimierza Odnowiciela w odbudowie państwa polskiego omówić sposób utrzymania wojska i Kościoła, który rozwinął się za panowania Kazimierza Odnowiciela ocenić skutki polityki Bolesława Śmiałego w stosunku do cesarza Henryka IV synchronizować wydarzenia w Polsce z wydarzeniami w Europie w XI w. przedstawić podłoże i konsekwencje konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem porównać relacje kronikarzy Galla Anonima i Wincentego Kadłubka i wskazać różnice w sporządzonych przez nich opisach konfliktu między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem omówić zmiany terytorialne państwa pierwszych Piastów I. POLSKA PIASTÓW 11
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI I. POLSKA PIASTÓW DZIAŁ LICZBA GODZIN 5. Decyzja Bolesława Krzywoustego Część I. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Bolesława Krzywoustego Część II. Decyzja Bolesława Krzywoustego Powstanie i rozwój państwa Piastów (lekcja powtórzeniowa) 6. Podzielona Polska daty: 1079, 1109, 1138 1102, 1113 1123 postacie: Władysława I Hermana, Zbigniewa, Bolesława III Krzywoustego Henryka V, synów Bolesława Krzywoustego pojęcia: ustawa sukcesyjna, zasada senioratu, senior, dzielnica senioralna, dzielnice dziedziczne (P). opisać okoliczności objęcia władzy w Polsce przez Bolesława Krzywoustego przedstawić przyczyny i przebieg walk polsko-niemieckich w 1109 r. ocenić znaczenie wojny obronnej dla kształtowania się poczucia wspólnoty narodowej wyjaśnić znaczenie Pomorza dla sprawnego funkcjonowania gospodarki państwa polskiego wyjaśnić przyczyny i skutki wydania oraz omówić zasady statutu Bolesława Krzywoustego wskazać na mapie dzielnice utworzone na mocy ustawy sukcesyjnej (P) i przyporządkować je synom Krzywoustego ocenić panowanie Bolesława Krzywoustego przełomowe wydarzenia z dziejów Polski od X do XII w. (P). procesy polityczne, społeczne i kulturalne, które dokonały się wpaństwiepierwszych Piastów umiejscowić w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów omówić i ocenić dokonania pierwszych Piastów scharakteryzować przemiany, jakie nastąpiły w państwie polskim w okresie panowania pierwszych Piastów wyjaśnić przyczyny i skutki kluczowych wydarzeń oraz procesów w dziejach państwa piastowskiego wskazać mocne i słabe strony monarchii wczesnopiastowskiej, jej szanse i zagrożenia datę: 1241 postacie: Władysława II Wygnańca, pojęcia: rozbicie dzielnicowe, kolonizacja niemiecka, lokacja, wyjaśnić przyczyny upadku zasady senioratu scharakteryzować okres rozbicia dzielnicowego w Polsce 12
Część I. Podzielona Polska Część II. Prawo niemieckie, prawo polskie 7. Ku zjednoczeniu Część I. Krzyżacy i Brandenburgia Część II. Ku zjednoczeniu Henryka I Brodatego, Henryka II Pobożnego (P). daty:1228, 1230 1237, 1283 postacie: Konrada I Mazowieckiego Jakuba Świnki prawo niemieckie, prawo polskie, sołtys, dziesięcina beneficjum, gospodarka towarowo-pieniężna, prawo składu pojęcia:zakon krzyżacki Marchia Brandenburska, immunitet przedstawić politykę książąt śląskich: Henryka Brodatego i Henryka Pobożnego wskazać przejawy i skutki słabej obronności granic Polski w dobie rozbicia dzielnicowego omówić przyczyny i skutki kolonizacji niemieckiej scharakteryzować proces kolonizacji niemieckiej dostrzec związki między rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym omówić sytuację gospodarczą wsi i miast polskich w XIII w. wyjaśnić, jak doszło do powstania gospodarki towarowo- -pieniężnej wskazać na mapie ziemie utracone w trakcie rozbicia dzielnicowego (do połowy XIII w.) opisać przyczyny i okoliczności pojawienia się Krzyżaków na ziemiach polskich ocenić skutki sprowadzenia zakonu krzyżackiego dla państwa polskiego omówić rozwój terytorialny państwa krzyżackiego scharakteryzować działalność Krzyżaków prowadzoną na opanowanych obszarach opisać okoliczności powstania Marchii Brandenburskiej i wyjaśnić, jakie zagrożenia dla Polski niosła jej polityka scharakteryzować rolę Kościoła jako instytucji przyczyniającej się do rozwoju kultury ocenić rolę Kościoła w utrzymaniu jedności państwa polskiego wskazać czynniki jednoczące kraj uzasadnić potrzebę zjednoczenia państwa polskiego wymienić grupy społeczne, które popierały ideę zjednoczenia państwa polskiego, oraz te, które się jej sprzeciwiały, i wyjaśnić, jakie były przyczyny poglądów każdej z tych grup (P). I. POLSKA PIASTÓW 13
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI I. POLSKA PIASTÓW DZIAŁ LICZBA GODZIN 8. Król Władysław Łokietek Część I. Kręte ścieżki jednoczenia państwa Część II. Król Władysław Łokietek 9. Wielki król Część I. Otoczony przez wrogów polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego Część II. Jak Kazimierz Wielki rządził swoim krajem? 10. W Polsce Piastów daty: 1295, 1300, 1320 1308, 1331, 1332 postacie: Przemysła II, Wacława II, Władysława I Łokietka Wacława III pojęcia: starosta, wójt (P). omówić drogę Przemysła II do korony królewskiej scharakteryzować rządy Wacławów czeskich wymienić etapy jednoczenia ziem polskich przez Władysława Łokietka opisać starania polskiego księcia o koronę królewską wskazać na mapie ziemie zajęte przez Łokietka i pozostające poza granicami państwa omówić relacje polsko-krzyżackie w latach 1308 1332 ocenić panowanie Władysława Łokietka daty: 1333 1370, 1343, 1364 1339 postać Kazimierza III Wielkiego (P). pojęcia: statut, Akademia Krakowska, monarchia stanowa kodyfikacja prawa omówić i ocenić dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego wyjaśnić przyczyny założenia Akademii Krakowskiej ocenić rolę Kazimierza Wielkiego w tworzeniu pozycji Polski weuropie scharakteryzować zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przyłączeniu ziem ruskich nazwy stanów społecznych pojęcia: rocznik, kronika (P). opisać proces powstawania stanów społecznych w Polsce 14
Korona Królestwa Polskiego (lekcja powtórzeniowa) Polska Piastów (sprawdzian wiadomości) Polski średniowiecznej imiona pierwszych kronikarzy Polski (P). przełomowe wydarzenia z dziejów Polski od X do XIV w. (P). 1 procesy polityczne, gospodarcze i społeczne, które dokonały się w państwie polskim wx XIVw.(P). wyjaśnić, na czym polegały różnice między stanami społecznymi w Polsce scharakteryzować zmiany w strukturze społecznej Polski od X do XIV w. wyjaśnić kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego w Polsce piastowskiej ocenić wpływ religii chrześcijańskiej na życie społeczeństwa polskiego X XIV w. wskazać charakterystyczne cechy budownictwa romańskiego i gotyckiego wymienić najważniejsze osiągnięcia kulturalne Polski piastowskiej opisać życie codzienne mieszkańców Polski w okresie piastowskim omówić zmiany terytorialne, wydarzenia polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe, które nastąpiły w Polsce od X do XIV w. I. POLSKA PIASTÓW 15
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI II. POLSKA ANDEGAWENÓW I PIERWSZYCH JAGIELLONÓW DZIAŁ LICZBA GODZIN 11. Unia Polski z Litwą Część I. Pod berłem Andegawenów Część II. Unia Polski z Litwą 12. Rządy Władysława Jagiełły daty: 1370, 1374, 1385, 1386 1400 postacie: Ludwika Węgierskiego (Andegaweńskiego), Jadwigi, Władysława Jagiełły postanowienia przywileju koszyckiego i unii polsko- -litewskiej (P). pojęcia: unia personalna, szlachta, przywilej, poradlne bojarstwo przedstawić okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Ludwika Andegaweńskiego dokonać bilansu panowania tego władcy wyjaśnić przyczyny i konsekwencje wydania przywileju koszyckiego wskazać na mapie państwo polsko-węgierskie powstałe w wyniku unii przedstawić okoliczności koronacji Jadwigi na króla Polski wyjaśnić przyczyny unii polsko-litewskiej podać skutki zawarcia unii polsko-litewskiej dla obydwu narodów i Europy wskazać na mapie miejsce zawarcia umowy między Polską a Litwą, państwo polsko-litewskie oraz sąsiadujące z nim kraje (P). daty: 1409 1411, 15 VII 1410, 1411, 1414 postacie: Ulricha von Jungingena, Witolda, Pawła Włodkowica przebieg bitwy pod Grunwaldem pojęcia: kontrybucja, sobór polonizacja omówić relacje między Polakami a Litwinami po zawarciu umowy w Krewie wyjaśnić przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego za panowania Władysława Jagiełły sytuować na mapie miejsca związane z wojną i postanowieniami pierwszego pokoju toruńskiego zanalizować dysproporcję między zwycięstwem grunwaldzkim a postanowieniami pierwszego pokoju toruńskiego 16
13. Synowie Jagiełły Część I. Druga unia z Węgrami Część II. Król Kazimierz Jagiellończyk Część III. Wojna trzynastoletnia różne źródła informacji o bitwie grunwaldzkiej postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego postanowienia unii Polski z Litwą, zawartych w 1401 i 1413 r. 3 Uczeń zna: daty: 1444, 1454, 1454 1466 1440, 1447, 1462 postacie: Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka Zbigniewa Oleśnickiego pojęcia:monarchia elekcyjna, dynastia Jagiellonów, Związek Pruski, inkorporacja, lenno, pospolite ruszenie, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne wojsko zaciężne wyjaśnić ponadczasową wartość zwycięstwa grunwaldzkiego jako źródła tradycji i umacniania tożsamości narodowej Polaków dostrzec w wystąpieniu Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji zapowiedź tworzenia idei praw człowieka omówić okoliczności zawarcia drugiej unii z Węgrami lokalizować na mapie imperium Turków osmańskich oraz państwa zagrożone ich najazdem zanalizować przyczyny i skutki wystąpienia Związku Pruskiego przeciwko Krzyżakom omówić przebieg wojny trzynastoletniej przedstawić postanowienia drugiego pokoju toruńskiego wskazać na mapie tereny odzyskane przez Polskę w wyniku wojny trzynastoletniej i tereny pozostawione poza granicami Królestwa ocenić postacie Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka wyjaśnić znaczenie odzyskania Pomorza Gdańskiego i ujścia Wisły dla dalszego rozwoju Polski (P). II. POLSKA ANDEGAWENÓW I PIERWSZYCH JAGIELLONÓW 17
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI II. POLSKA ANDEGAWENÓW I PIERWSZYCH JAGIELLONÓW DZIAŁ LICZBA GODZIN 14. Szlachta, chłopi, mieszczanie Część I. Szlachta, chłopi, mieszczanie Część II. Wisłą do Gdańska 15. Polska uschyłku średniowiecza treść przywilejów szlacheckich wydanych w 1374 i 1454 r. cechy charakterystyczne gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (P). pojęcia: sejmik, folwark, pańszczyzna łaszt wpływ przywilejów na proces przekształcania się rycerstwa wszlachtę związek między przemianami gospodarczymi w Europie Zachodniej a rozwojem gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce przyczyny słabości miast i mieszczaństwa w Polsce rolę Gdańska w Polsce XV XVI w. (P). podać cechy charakterystyczne stanu szlacheckiego wskazać przyczyny i przejawy dominacji szlachty w polityce i gospodarce scharakteryzować organizację i sposób funkcjonowania folwarku szlacheckiego wyjaśnić, jak zmieniło się położenie chłopów wraz z rozwojem gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej określić czynniki, które zadecydowały o znaczącej roli i potędze Gdańska dostrzec różnicę między życiem codziennym na wsi i w mieście wymienić najważniejsze zabytki Gdańska (P). postacie: Jana Długosza, Wita Stwosza (P). znaczenie tolerancji dla utrzymania jedności państwa polskiego wskazać cechy charakterystyczne społeczeństwa polskiego wxv XVIw. określić rolę Kościoła w XV XVI w. przedstawić etapy edukacji w Polsce późnego średniowiecza omówić rolę Akademii Krakowskiej rozpoznać i wymienić zabytki architektury oraz sztuki gotyckiej w Polsce (P). 18
Polska późnego średniowiecza (lekcja powtórzeniowa) Polska Andegawenów i pierwszych Jagiellonów (sprawdzian wiadomości) 16. Odkrycie świata iczłowieka przełomowe wydarzenia polityczne i militarne z dziejów Polski i Litwy wxvw.(p). 1 daty:1492 ok. 1450 postacie: Jana Gutenberga, głównych twórców europejskiego renesansu (Filippa Brunelleschiego, Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika) i ich dzieła (P). powiązania między przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi oraz skutki tych przemian dla wizerunku Polski w Europie wxv XVIw. pojęcia:epoka nowożytna, renesans (odrodzenie), humanizm, teoria heliocentryczna, mecenat (P). przedstawić cechy charakterystyczne gospodarki, kultury i polityki państwa polskiego pod rządami Andegawenów i pierwszych Jagiellonów (P). przedstawić źródła rozwoju kultury renesansu wskazać różnice w postrzeganiu człowieka i świata w okresie średniowiecza i renesansu opisać cechy charakterystyczne nowej epoki wymienić i scharakteryzować najważniejsze osiągnięcia renesansu w dziedzinie kultury i sztuki ocenić rolę druku w upowszechnieniu idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej III. WCZESNA EPOKA NOWOŻYTNA II. POLSKA ANDEGAWENÓW I PIERWSZYCH JAGIELLONÓW 19
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI III. WCZESNA EPOKA NOWOŻYTNA DZIAŁ LICZBA GODZIN 17. Nowy Świat daty: 1453, 1492, 1497, 1519 1522 1488 1522 postacie: Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana przyczyny odkryć geograficznych (P). pojęcia: Stary Świat, Nowy Świat, kolonie karawela, handel trójkątny, plantacje sytuować w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana wskazać na mapie posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii ocenić wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno- -gospodarcze oraz kulturowe Europy i Nowego Świata 18. Korzenie kapitalizmu 1 pojęcia: system nakładczy, manufaktura, bank, gospodarka towarowo-pieniężna, kapitalizm weksel, inflacja, popyt sposób funkcjonowania systemu nakładczego i manufaktury rolę pieniądza i systemu bankowego w rozwoju kapitalizmu scharakteryzować przemiany, jakie dokonały się w Europie w XVI w. omówić i ocenić wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze Europy dostrzec różnorodne formy aktywizacji ekonomicznej szlachty i mieszczaństwa wyjaśnić, jak doszło do podziału gospodarczego Europy na rzemieślniczy Zachód i rolniczy Wschód porównać dwa odrębne systemy ekonomiczne: na wschód i na zachód od Łaby (P). 19. Podzielony Kościół daty: 1517, 1534, 1555 1572 pojęcia: odpust, reformacja, protestanci, wymienić czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim 20
postacie: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII (P). 20. Odnowić Kościół daty: 1545 1563 1540, 1542 postacie: Ignacego Loyoli Giordana Bruna reformy soboru trydenckiego (P). 21. Trzeci Rzym daty: 1380, 1480 postać Iwana IV Groźnego kolejne etapy rozwoju państwa moskiewskiego (P). luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, wojny religijne, noc św. Bartłomieja, pokój religijny hugenoci, ekumenizm pojęcia:kontrreformacja (reforma Kościoła), Święte Oficjum, inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych, Towarzystwo Jezusowe (jezuici) rolę Kościoła w dobie kontrreformacji (P). pojęcia: Ruś Kijowska, Wielkie Księstwo Moskiewskie, chan, car, trzeci Rzym, samowładztwo, sobór (świątynia prawosławna), Kreml opricznina, opricznicy rolę religii prawosławnej w umacnianiu państwa moskiewskiego konsekwencje cywilizacyjne przyjęcia chrztu przez Rusinów ze strony Bizancjum opisać cele i działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina omówić okoliczności powstania Kościoła anglikańskiego wymienić różnice między nowymi wyznaniami a katolicyzmem omówić charakter i skutki wojen religijnych w XVI w. wskazać na mapie państwa objęte reformacją (P). omówić skutki reformacji dla Kościoła katolickiego i Europy XVI w. wyjaśnić cele zwołania soboru trydenckiego i wskazać postanowienia, które miały wzmacniać katolicyzm omówić cele działalności Świętego Oficjum i jezuitów podać przyczyny wydania indeksu ksiąg zakazanych ocenić działalność Kościoła w dobie kontrreformacji przedstawić sytuację Rusi pod panowaniem mongolskim wyjaśnić okoliczności powstania i znaczenie teorii o trzecim Rzymie wskazać cele polityki wewnętrznej i zagranicznej władców Moskwy omówić życie codzienne w państwie moskiewskim ocenić panowanie cara Iwana Groźnego dostrzec rosnącą potęgę państwa leżącego na peryferiach Europy III. WCZESNA EPOKA NOWOŻYTNA 21
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI III. WCZESNA EPOKA NOWOŻYTNA DZIAŁ LICZBA GODZIN 22. Czasy Ludwika XIV 23. Czy władza króla jest bezprawna? Część I. Rewolucja angielska Część II. Anglia monarchią parlamentarną daty: 1598, 1685 postacie: kardynała Richelieu, Ludwika XIV Jeana Baptiste a Colberta, Moliera postanowienia edyktu nantejskiego pojęcia: monarchia absolutna, racja stanu, edykt nantejski merkantylizm wskazać cele polityczne działalności kardynała Richelieu i sposób ich realizacji wyjaśnić, na czym polegała polityka gospodarcza Colberta dostrzec związki między polityką ekonomiczną, militarną i zagraniczną Francji czasów Ludwika XIV na przykładzie Francji Ludwika XIV scharakteryzować ustrój monarchii absolutnej ocenić stosunek Ludwika XIV do hugenotów wymienić przejawy dominacji kulturalnej Francji w Europie w XVII XVIII w. ocenić panowanie Ludwika XIV daty: 1640 1660, 1649, 1688 1689 1588, 1628, 1642 postacie: Elżbiety I Wielkiej, Karola I Stuarta, Olivera Cromwella, Wilhelma III Orańskiego Jakuba I Stuarta pojęcia: parlament, Izba Lordów, Izba Gmin, Deklaracja praw, chwalebna rewolucja, monarchia parlamentarna Wielka Armada, purytanie, petycja, Armia Nowego Wzoru, lord protektor przyczyny klęski polityki Stuartów zmierzającej do wprowadzenia absolutyzmu przedstawić skład i zadania parlamentu angielskiego omówić najważniejsze wydarzenia rewolucji angielskiej wymienić charakterystyczne cechy monarchii parlamentarnej porównać monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa i obowiązki poddanych oraz rolę instytucji stanowych 22
24. Barok głównych myślicieli i twórców baroku (Galileusza, Isaaca Newtona, Kartezjusza, Rembrandta, Giovanniego Lorenza Berniniego, Antonia Vivaldiego, Jana Sebastiana Bacha) iichdzieła ramy chronologiczne baroku w Europie (P). Początki nowożytnej Europy (lekcja powtórzeniowa) przełomowe wydarzenia polityczne oraz przemiany gospodarcze, społeczne i kulturowe, jakie nastąpiły w Europie w XVI XVII w. (P). Wczesna epoka nowożytna (sprawdzian wiadomości) 1 pojęcia:racjonalizm, barok lęk przed pustką, opera genezę baroku związek między rozwojem baroku a kontrreformacją powiązania między przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi oraz ich skutki dla Europy w XVI XVII w. wyjaśnić, dlaczego Kościół odrzucał nowożytne teorie naukowe przedstawić osiągnięcia nauki w XVII w. podać charakterystyczne cechy stylu barokowego w architekturze i sztuce wymienić najsłynniejsze zabytki architektury barokowej wskazać różnice między sztuką i architekturą baroku i renesansu omówić życie codzienne mieszkańców Europy w XVII w. opisać zmiany, jakie zaszły w epoce nowożytnej w XVI ixviiw.(p). III. WCZESNA EPOKA NOWOŻYTNA 23
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA DZIAŁ LICZBA GODZIN 25. Sejm i sejmiki Część I. Powstanie sejmu walnego Część II. Dlaczego demokracja szlachecka? daty: 1374, 1454, 1493, 1505 1422, 1430, 1433 treść najważniejszych przywilejów szlacheckich ikonstytucjinihil novi (P). pojęcia: sejmik ziemski, radakrólewska, zjazd walny, posłowie, sejm walny, izba poselska, senat, magnateria, instrukcje poselskie, demokracja szlachecka, konstytucja (ustawa sejmowa) zasada jedności, zasada jednomyślności, nobilitacja, ustrój mieszany, kadencja związek między nadawanymi szlachcie przywilejami a jej rosnącą pozycją polityczną w państwie rolę i znaczenie szlachty w kształtowaniu ustroju Rzeczypospolitej relacje między instytucjami sprawującymi władzę w Rzeczypospolitej szlacheckiej scharakteryzować rozwój uprawnień stanu szlacheckiego wymienić instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i ich kompetencje opisać sposób funkcjonowania sejmików szlacheckich omówić proces tworzenia się sejmu walnego opisać organizację oraz zasady działania sejmu walnego podać uprawnienia trzech stanów sejmujących scharakteryzować relacje między szlachtą a innymi stanami społecznymi wskazać różnice między sejmem dawnej Rzeczypospolitej a współczesnym 24
26. Wspólna Rzeczpospolita Część I. Polityka zagraniczna ostatnich Jagiellonów Część II. Ruch egzekucyjny i unia lubelska 27. Polska i Litwa złotego wieku Część I. Perły polskiego renesansu Część II. Polska i Litwa złotego wieku daty: 1525, 1569, 1572 postacie: Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta, Albrechta Hohenzollerna postanowienia hołdu pruskiego i unii lubelskiej (P). postacie: Bony, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Jana Zamoyskiego Marcina Kromera, Bartolomea Berrecciego pojęcia:hołd pruski, unia realna, ruch egzekucyjny, tolerancja religijna, pierwsza Rzeczpospolita wojsko kwarciane, arianie, czasy zygmuntowskie związek między programem ruchu egzekucyjnego i jego realizacją a rozwojem demokracji szlacheckiej pojęcia: arras, arkady, ratusz, złoty wiek urbanistyka wkład Zygmunta Starego i królowej Bony w upowszechnienie renesansu w Polsce omówić przyczyny i następstwa konfliktu polsko-krzyżackiego ocenić znaczenie hołdu pruskiego scharakteryzować program ruchu egzekucyjnego i jego realizację wskazać różnice między unią personalną a unią realną przedstawić okoliczności zawarcia unii realnej między Polską alitwą omówić konsekwencje unii lubelskiej oraz wyjaśnić wynikające z niej korzyści i zagrożenia wskazać na mapie terytoria obu połączonych państw scharakteryzować stosunki wyznaniowe w państwie polsko- -litewskim i ich specyfikę na tle europejskim ocenić politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów opisać życie codzienne mieszkańców Rzeczypospolitej w XVI w. opisać wygląd renesansowego miasta scharakteryzować położenie ludności żydowskiej w Rzeczypospolitej w XVI w. rozpoznać i wymienić zabytki architektury i sztuki renesansowej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu wskazać renesansowy charakter polskiej oświaty, literatury isztuki przedstawić osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu porównać osiągnięcia renesansu polskiego i europejskiego IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA 25
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA DZIAŁ LICZBA GODZIN 28. Pierwsi królowie elekcyjni daty: 1573, 1576 1582 postacie: Anny Jagiellonki, Henryka Walezego, Stefana Batorego postanowienia artykułów henrykowskich, pacta conventa, konfederacji warszawskiej (P). pojęcia: bezkrólewie, artykuły henrykowskie, pacta conventa, konfederacja, sejm elekcyjny, interrex, wolna elekcja piechota wybraniecka, różnowierca podłoże polityczne tolerancji wyznaniowej w Polsce wpływ wolnej elekcji na przemiany ustrojowe Rzeczypospolitej (P). opisać przebieg i przedstawić zasady wolnej elekcji na przykładzie roku 1573 wyjaśnić okoliczności uchwalenia oraz główne założenia artykułów henrykowskich i konfederacji warszawskiej omówić cele polityki zagranicznej Stefana Batorego i skutki ich realizacji wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń związanych z wojną o Inflanty za Stefana Batorego ocenić wolną elekcję z punktu widzenia interesów państwa polsko-litewskiego 29. Srebrny wiek daty: 1605, 1610, 1620, 1621, 1627 1606, 1629 postacie: Zygmunta III Wazy, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego Mikołaja Zebrzydowskiego, Dymitra Samozwańca, Michała Romanowa pojęcia: husaria, rokosz, Kozacy, srebrny wiek dymitriada, wielka smuta, Zaporoże wyjaśnić okoliczności, w których dynastia Wazów znalazła się na tronie polskim podać przyczyny i skutki wojen Polski ze Szwecją, z Rosją i Turcją za panowania Zygmunta III Wazy wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew tych wojen wyjaśnić przyczyny rokoszu Zebrzydowskiego ocenić panowanie Zygmunta III Wazy 26
30. Początek niedoli Królestwa 31. Potop Część I. Potop Część II. Dla ojczyzny ratowania... daty: 1648, 1654, 1658 1649, 1651 postacie: Władysława IV, Bohdana Chmielnickiego, Jana II Kazimierza Jeremiego Wiśniowieckiego treść ugody w Perejasławiu i ugody hadziackiej daty: 1655, 1657, 1660 1667 postacie: Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła postanowienia pokoju w Oliwie (P) i rozejmu w Andruszowie pojęcia: rejestr, rebelia złożoność przyczyn (ekonomicznych, religijnych i narodowościowych) wystąpień kozackich na Ukrainie wpływ powstania Chmielnickiego na stosunki z Rosją i Turcją okoliczności tworzenia się narodu ukraińskiego pojęcia:potop, abdykacja wojna szarpana konsekwencje przyznania Prusom Książęcym całkowitej niezależności (P). przedstawić sytuację mieszkańców Ukrainy po przyłączeniu jej do Polski wyjaśnić przyczyny, cele i następstwa powstania Chmielnickiego opisać wydarzenia na Ukrainie w latach 1648 1667 wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń powstania Chmielnickiego ocenić skutki powstania Chmielnickiego dla późniejszej sytuacji społeczno-politycznej Polski omówić przyczyny, przebieg i skutki potopu scharakteryzować ewolucję postaw Polaków w trakcie tej wojny i wymienić przyczyny zmiany tych postaw wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń z czasów potopu scharakteryzować stosunki polsko-rosyjskie w II połowie XVII w. omówić (P) i ocenić społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen XVII w. IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA 27
TEMAT CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA DZIAŁ LICZBA GODZIN 32. Ku anarchii daty: 1652 1665 1666, 1668 postacie: Michała Korybuta Wiśniowieckiego Jerzego Lubomirskiego, Andrzeja Maksymiliana Fredry pojęcia: liberum veto, sarmatyzm wpływ liberum veto na funkcjonowanie państwa polskiego (P). opisać przyczyny wzrostu znaczenia magnaterii w państwie polskim wskazać cele, do których dążyła magnateria polska w XVII w. wyjaśnić przyczyny oraz wskazać przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w. przedstawić przyczyny i skutki rokoszu Lubomirskiego zinterpretować ideę złotej wolności szlacheckiej ocenić skutki dominacji magnatów w Rzeczypospolitej XVII w. opisać ideologię sarmatyzmu wymienić cechy charakterystyczne kultury polskiego baroku (P). 33. Dni chwały daty: 1672, 1673, 1683 1674, 1699 postacie: Jana III Sobieskiego Kara Mustafy, Marii Kazimiery pojęcia: haracz, jasyr, wielki wezyr, giaur znaczenie wiktorii wiedeńskiej dla losów Europy w II połowie XVII w. (P). opisać organizację państwa tureckiego omówić przebieg konfliktów polsko-tureckich w II połowie XVII w. ocenić znaczenie zwycięstw: pod Chocimiem w 1673 r. i pod Wiedniem w 1683 r. dla dalszych losów Rzeczypospolitej ocenić wkład Polski w zwycięstwo chrześcijaństwa nad islamem weuropiewxviiw. wskazać sukcesy i porażki polityki zagranicznej Jana III Sobieskiego dostrzec związek między wydarzeniami historycznymi a literaturą polską 34. Czasy saskie daty: 1697, 1700 1721, 1717 1709, 1733 pojęcia: czasy saskie, sejm niemy, Collegium Nobilium taniec omówić okoliczności zawarcia unii polsko-saskiej podać przyczyny i skutki konfliktów związanych z walką o polski tron za panowania Sasów 28
Rzeczpospolita szlachecka (lekcja powtórzeniowa) Pierwsza Rzeczpospolita (sprawdzian wiadomości) postacie: Augusta II Sasa, Piotra I, Stanisława Leszczyńskiego, Augusta III Sasa Karola XII, Stanisława Konarskiego postanowienia sejmu niemego (P). przełomowe wydarzenia polityczne oraz militarne z dziejów PolskiiLitwy w XVI XVIII w. (P). 1 goniony, karczma zajezdna wpływ wydarzeń politycznych na życie społeczno-gospodarcze kraju w czasach saskich celepolitycznerosji względem państwa polskiego (P). charakter przemian politycznych, gospodarczych i społecznych, jakie dokonały się w państwie polsko-litewskim, oraz skutki tych przemian dla wizerunku Polski w Europie w XVI XVIII w. wyjaśnić zmianę położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w. dostrzec różne postawy społeczeństwa polskiego w czasach saskich dostrzec przejawy ożywienia gospodarczego i kulturalnego w czasach saskich ocenić panowanie Sasów uzasadnić potrzebę naprawy Rzeczypospolitej w II połowie XVIII w. (P). przedstawić główne postanowienia unii realnej między Polską alitwą scharakteryzować stosunki wyznaniowe w państwie polsko- -litewskim scharakteryzować ewolucję postawy szlachty wobec państwa w XVI XVIII w. wymienić instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i ich kompetencje omówić osiągnięcia kultury polskiego renesansu i baroku omówić sytuację społeczną i gospodarczą państwa w XVI XVIII w. ocenić charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVI XVIII w. omówić (P) i ocenić następstwa wojen w XVII XVIII w. wskazać przejawy kryzysu Rzeczypospolitej w II połowie XVII w. i w czasach saskich (P). IV. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA 29