9-10 marca 1968 r. Załącznik do Biuletynu Wewnętrznego MSW Informacja dotyczy dalszych ekscesów studenckich W dniu 10 bm. ujawniono liczne fakty rozpowszechniania w różnych punktach Warszawy wrogich ulotek i napisów, które w swej treści nawoływały studentów" organizowania dalszych manifestacji oraz fałszywie i w sposób demagogiczny informowały o zajściach na UW i ulicach miasta. Min. w Domu Akademickim przy al. Niepodległości rozlepiono ulotkę o treści: Poniedziałek godzina 12.00 - wszyscy idą na Uniwersytet", w Domu Akademickim przy ul. Kickiego rozrzucono ulotki atakujące członków ZMS, na drzwiach kościoła p.w. A. Boboli ul. Komarowa naklejono plakat informujący o rzekomym zabiciu studentki w czasie zajść na UW. Około godz. 12.00 na ul. Kickiego, obok akademika, grupa studentów (przeważnie 1 roku) w liczbie 100-150 osób wznieciła ognisko, w którym spaliła pewną ilość dzieł W. Lenina oraz prasę stołeczną. Niektóre osoby zgromadzone wokół ogniska wznosiły okrzyki: Precz z komunizmem, chcemy wolności i demokracji". Wśród nich najbardziej agresywnie zachowywał się student UW - Olczak. W tym samym czasie z okien domu akademickiego wyrzucono na ulicę ulotki, oskarżające prof. Rybickiego o zdradę studentów. W późnych godzinach wieczornych dnia 9 bm. w klubie studenckim przy tej ulicy miało miejsce spotkanie studentów z prof. Bobrowskim. Uczestniczący w nim student UW Dajczgewand, zwołał następnie grono kolegów, których poinformował o mającym się odbyć w dniu 11 bm. wiecu na Akademii Wychowania Fizycznego i o rzekomej śmierci - na skutek pobicia przez MO - dwojga studentów UW. Szczególną aktywnością w szerzeniu plotek o śmierci studentów, oprócz Dajczgewanda i A. Zambrowskiego, wyróżniają się - Julia Juryś, Roma Lityńska, Wanda Leopold i Szechter oraz wśród adwokatów warszawskich - J. Konopka i J. Olszewski. Ustalono, iż w czasie zgromadzenia studentów na dziedzińcu UW w dniu 8 bm. znajdował się tam prof. Z. Raabe, który w rozmowie ze studentami m.in. oświadczył: będąc w waszym wieku też demonstrowałem i o ironio - o te same ideały". Pełną solidarność z ekscesami studentów Warszawy wyrażał w swoim otoczeniu dyrektor Zespołu Współpracy Międzynarodowej IBJ W. Karliner. Grupa studentów pochodzenia żydowskiego - prowodyrów ekscesów - określa się nazwą Komandosi". Nazwy tej używa m.in. również A. Zambrowski, który czyni usilne starania w celu uzyskania, według jego słów, danych, ilu i kto z naszych komandosów został zatrzymany". Ekscesy studentów warszawskich nie znalazły dotychczas szerszego oddźwięku w innych 1
ośrodkach studenckich na terenie kraju. Stwierdzono natomiast sporadyczne przypadki pojawienia się wrogich ulotek i napisów nawiązujących i solidaryzujących się w swej treści ze studentami Warszawy. Ulotki takie ujawniono w Domu Akademickim UJ w Krakowie, w rejonie akademika w Lublinie, w Studium Nauczycielskim w Olsztynie, na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego i na jednej z ulic Łodzi. Z napływających informacji wynika, iż studenci na ogół nie są bliżej zorientowani w przyczynach wrogich wystąpień studentów Warszawy, ich przebiegu oraz intencjach organizatorów tych ekscesów. W dniu 10 bm. w Warszawie zatrzymano 6 dalszych osób, które osadzono w areszcie. Z niesłabnącym zainteresowaniem nadal śledzą przebieg ekscesów studenckich korespondenci zachodni akredytowani w Warszawie. Przesadnie i nieobiektywnie relacjonują oni przebieg sobotnich wydarzeń. Do wyróżniających się w fałszowaniu faktów należą korespondenci - J. Randal z NYT, Zucker z AP, Martin z UPI i Farquhar z Reutera. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Gabinet Ministra, Załącznik do Biuletynu Wewnętrznego nr 60/6K. Warszawa 11 marca 1968 r., Tajne (AMSWiA, 126/5a, k. 22-23). 10 marca 1968 r. Informacja Wydziału Organizacyjnego KC PZPR O reperkusjach ekscesów na Uniwersytecie Warszawskim 1. W niedzielę dnia 10 marca na ulicach i na terenie uczelni nie notowano zbiorowych wystąpień. Nasiliło się kolportowanie ulotek o treści związanej z ekscesami na UW, mających na celu zgromadzenie młodzieży studenckiej i szkolnej na wiecu w dniu 11 marca. Kolportowane są wersje, iż tym razem wiec będzie legalny. Robotnicy z Zakładów T-12 (Praga Północ) zdjęli z murów na Powiślu ulotki pisane odręcznie o następującej treści: - Żądamy szanowania i przestrzegania praw studentów"; - Złamano prawo azylu na UW!"; Prorektor Rybicki w porozumieniu z władzami wpuścił na teren UW 8 autokarów z tajniakami i MO. Protestujemy!"; - Śmierć studentki na skutek bestialskiego pobicia przez MO"; - Prorektor Rybicki podziękował»towarzyszom«za rozprawienie się ze studentami. Studenci żądają usunięcia Rybickiego z zajmowanego stanowiska" (z dopiskiem - popieramy"); 2
- Cała Warszawa ze studentami". Artykuł»Życia«o wczorajszym zajściu jest bzdurą! Spójrzcie prawdzie w oczy". Na blokach mieszkalnych WSM-Żoliborz stwierdzono ulotki o treści: - O wolność i demokrację" - MO to hitlerowcy" - Zamiast chleba dali pałki". W późniejszych godzinach popołudniowych ujawniono powielaną, a więc najprawdopodobniej rozprowadzoną w dużym nakładzie ulotkę, skierowaną do robotników Warszawy o następującej treści: Czarny piątek na UW!!! Robotnicy! W piątek na dziedzińcu UW odbyła się manifestacja 5000 studentów w obronie 2 bezprawnie usuniętych z uczelni kolegów. Po wiecu na dziedziniec wtargnęła uzbrojona milicja. Na rozchodzących się spokojnie studentów posypały się bestialskie ciosy. Bito gdzie i kogo popadło. M.in. pobito 3 dziekanów i profesorów. Bito i kopano dziewczęta nawet leżące na ziemi nieprzytomne. Robotnicy! Protestujemy przeciwko tej haniebnej masakrze. W sobotę protestowali studenci na PW. Na Politechnice Warszawskiej ukazała się ulotka następującej treści: Koleżanki i koledzy studenci! Konstytucja Polski gwarantuje nam ponoć wolność słowa i myśli, prawo wypowiadania na głos swych poglądów, gdzież jest ta wolność? Czy tylko na papierze? Zabrano nam naszych wieszczów narodowych. Dzieła Mickiewicza i Wyspiańskiego muszą wrócić na deski teatrów w niezmienionej postaci! Dlaczego pogwałcono autonomię Uniwersytetu zagwarantowaną rzekomo Konstytucją? Tych, którzy domagają się naszych praw, aresztują i biją. Nasza koleżanka z Uniwersytetu nie żyje. Była współtowarzyszem walki każdego z nas i taką pozostanie w naszej pamięci. Zbrodniarze z Golędzinowa, mordujący pałkami bezbronną dziewczynę, jak żywo przypominają stalinowski terror sprzed lat. Studenci czerwonej Politechniki. Czy pozwolimy aresztować naszych kolegów? -!!! Przeżyliśmy potop szwedzki, przeżyjemy i sowiecki. Naród idzie z nami, precz ze stalinowskim reżimem. Razem młodzi przyjaciele. W godzinach popołudniowych w niedzielę ukazała się na Politechnice ulotka pod hasłem. Kogo popieracie", wymieniająca nazwiska Michnika, Smolara, Góreckiego, Szlajfera, Grudzińskiej, Zarzyckiej, Toruńczyk, Dajczgewanda, Flato, Topolskiego, Winawer wraz z 3
funkcjami rodziców, określeniem ich jako kwiatu bananowej młodzieży", naturalnych przywódców na zasadzie rodowej, nie mającej kłopotów i trosk materialnych". 2. W dniu 10 marca w Domu Akademickim przy ul. Kickiego (Praga Południe) w godzinach południowych studenci z kilku okien rzucali zapalone gazety, śpiewając sto lat. Wyrostki korzystając z tego rozpalały ogniska przed budynkiem. W wyniku reakcji samych mieszkańców Domu Akademickiego oraz przechodniów incydent zlikwidowano. 3. Jest szereg sygnałów, że wichrzycielskie grupy młodzieży przygotowując się do wiecu na dzień 11 marca uzbrajają się" w pręty metalowe, kije, środki chemiczne itd. Są również sygnały, iż na Wydziale Elektroniki PW opracowano system zakłócania łączności milicyjnej. 4. Zarząd Stołeczny ZMS w dniu 10 marca zorganizował spotkanie aktywu studenckiego, w którym wzięło udział 400 osób. Po informacji przewodniczącego Zarządu stołecznego ZMS na temat ostatnich wydarzeń w środowisku studenckim, zgłoszono szereg pytań, na które udzielił odpowiedzi kierownik Wydziału Propagandy KW. Informacje i odpowiedzi na pytania zebrani przyjęli z aprobatą. Spotkanie niewątpliwie miało wpływ na umocnienie jedności działania organizacji ZMS-owskiej w środowisku studenckim w warunkach aktualnej sytuacji. Po spotkaniu aktyw rozjechał się do Domów Akademickich. 5. W dniu 10 bm. odbyły się na Uniwersytecie: zebranie dziekanów i prodziekanów, na którym przekazano list ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz ustalono zadania pracowników nauki w dniu 11 marca w związku z zamierzonym wiecem studenckim oraz zebranie Komitetu Uczelnianego PZPR na UW. Komitet Uczelniany ustalił środki partyjnej mobilizacji pracowników nauki w celu przeciwdziałania zamierzonym przez wichrzycielską grupę studencką nowym ekscesom. Wśród członków Komitetu Uczelnianego występowało zdecydowane stanowisko niedopuszczenia do odbycia się wiecu. Jednocześnie nie było wśród nich wątpliwości co do konieczności używania siły wobec wichrzycielskich grup poza terenem Uniwersytetu. 6. Wobec szeregu prowokacyjnych plotek zwrócono się o oficjalną informacją do Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Stołecznej Rady Narodowej oraz Zespołu Leczniczo- Profilaktycznego dla studentów. Z informacji Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Stołecznej Rady Narodowej wynika, iż stan zdrowia pacjentek Barbary Szczawińskiej i Gertrudy Dyjas, przywiezionych przez pogotowie do szpitala praskiego w dniu 8 marca br. jest zadowalający. Pierwsza została przyjęta z rozpoznaniem urazu brzucha, druga z podejrzeniem wstrząsu mózgu. Według stwierdzeń lekarza dyżurnego w dniu 10 marca bm. w/w pacjentki wymagają jeszcze przez kilka dni obserwacji szpitalnej. Zespół Leczniczo-Profilaktyczny dla Studentów (Palma) informuje, że w dniach 8 i 9 marca br. na terenie swoich przychodni i oddziału szpitalnego przy ul. Mochnackiego 10 nie stwierdzono żadnych zgłoszeń ze strony studentów przypadków urazowych. 7. W celu przeciwdziałania ewentualnym ekscesom Komitety Dzielnicowe poza normalnymi siłami porządkowymi MO i ORMO, zgromadziły w dniu 9 bm. ok. 1500 osób aktywu i w dniu 10 4
marca ok. 1300 osób. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Komitet Centralny, Wydział Organizacyjny), L.dz.Org/T/Ol/17, Informacja Nr 1O/A/4347, Warszawa 11 marca 1968 r., Tajne (AAN, KC PZPR 237/VII-5340, k. 43-40) 5