Fizyka I Wydział Inżynierii Środowiska, kierunek Ochrona Środowiska, rok 1 Rok. akad. 2009/10, semestr zimowy, FZP1055W/C Maciej Mulak, dr inż. pok. 320 bud. A1 http://www.if.pwr.wroc.pl/~mmulak Maciej.Mulak@pwr.wroc.pl Wykłady (2h, środy, 11.15, 322 A1) Ćwiczenia rachunkowe (2h) Dr JERZY PEISERT Dr inż. ANDRZEJ JANUTKA Dr inż. MARCIN SZPULAK Mgr inż. MARCIN TYTUS Dr inż. MACIEJ MULAK Konsultacje wtorek 13.15-15.15, czwartek: 15.00-17.00, pok. 320A1 Zaliczenie wykładu Termin I egzamin podstawowy, testowy 27 I 2010 r., 11.00-13.00 sale 322 i 314 A1 Termin II egzamin poprawkowy, testowy 4 II 2010 r., 11.00-13.00 sale 322 i 314 A1 Termin III egzamin poprawkowy, ustny http://www.if.pwr.wroc.pl/~mmulak/is.html Informacje o zaliczeniu wykładu z fizyki M.Mulak / IF PWr 1
Zaliczenie ćwiczeń http://www.if.pwr.wroc.pl/~mmulak/is.html Informacje o zaliczeniućwiczeń rachunkowych z fizyki E-sprawdziany: pracownie 3.02, 3.03, 3.04, 3.05 w bud.c-13 Dokładne dni, godziny oraz numery sal dla poszczególnych grup wg. wydziałowych planów zajęć. Listy zadań + harmonogram na stronie SKP Informacje o zapisach na e-sprawdziany e-portal SKP Terminy e-sprawdzianów: (I). 2.11-6.11.2009 (II). 30.11-4.12.2009 (III). 14.12-18.12.2009 (IV). 18.01-22.01.2010 Komplet informacji o kursie Fizyki I dla Wydziału IŚ znajduje się na stronie prof. W. Salejdy http://www.if.pwr.wroc.pl/~wsalejda eportal SKP http://eportal-skp.pwr.wroc.pl 80+20 M.Mulak / IF PWr 2
Podręczniki D. Halliday, R. Resnick, J. Walker, Postawy fizyki, t. I-V, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003 (www.pwn.pl) (t.i-ii) J. Orear, Fizyka, t. I-II, WNT, Warszawa 1993. P.G. Hewitt, Fizyka wokół nas, PWN, Warszawa 2000. J. Walker, Postawy fizyki. Zbiór zadań, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005. Hyperphysics (interaktywny kurs fizyki w języku angielskim) C. Bobrowski, Fizyka - krótki kurs, WNT, Warszawa 1995. K. Jezierski, B. Kołodko, K. Sierański, Zadania z rozwiązaniami. Część I. Skrypt do ćwiczeń z fizyki dla studentów I roku PWr, Oficyna Wyd. Scripta, Wrocław 2000. Czym zajmuje się fizyka? Różne poziomy opisu rzeczywistości: - nauki społeczne (zachowanie się grup ludzi) - psychologia (zachowanie jednostek) - biologia (struktura i funkcja organizmów) - chemia (kombinacje atomów) Cel fizyki: fundamentalne prawa natury materia i jej oddziaływanie na najbardziej podstawowym poziomie: od jądra atomowego po cały Wszechświat Fizyka a postęp cywilizacyjny Dyscypliny fizyki M.Mulak / IF PWr 3
Język fizyki Pojęcia fizyczne: np. przestrzeń, czas, siła, przyspieszenie, energia, temperatura, ładunek elektryczny; Modele fizyczne: punkt materialny, modele światła, model gazu idealnego, przybliżenia! * niekompletne lub niepoprawne (np. model heliocentryczny, model planetarny atomu) Prawa fizyczne: z eksperymentu lub teorii (np. pv=nrt, prawa Keplera) Fizyka: nauka eksperymentalna Opis rzeczywistości fizycznej mierzona przez instrumenty pomiarowe Powtarzalne eksperymenty wyniki pomiarów jako liczby rzeczywiste Ograniczenia pomiarowe: - dokładność: każdy pomiar obarczony błędem - zakres: fizyczny sens wielkości (np. rozmiar i wiek Wszechświata, skończona prędkość światła, zero bezwględne) Fundamentalne zasady fizyczne: (np. względność ruchu, zachowanie energii; pędu) Teorie fizyczne: kombinacje zasad, modeli i założeń (postulatów) pozwalające przewidywać wyniki doświadczeń (np.: teoria grawitacji Newtona) Universum - C. Flammarion, Woodcut, Paris 1888 Mgławica Krab, czyli szczątki supernowej, która rozbłysła na niebie w 1054 roku. Opisali ją Chińczycy M.Mulak / IF PWr 4
Rozwój praw fizyki Głębsze zrozumienie natury uproszczenie praw fizycznych Przykład: elektryczność i magnetyzm - Starożytność (bursztyn, magnes, kawałki żelaza) - XVII w. prawo Coulomba - XIX w. Oersted, Ampere, Faraday, Maxwell (prawa elektromagnetyzmu) światło jako fala elektromagnetyczna M.Mulak / IF PWr 5
4 typy oddziaływań fundamentalnych Gdzie się to wszystko dzieje? Oddziaływanie Grawitacyjne (np. planety krążące wokół Słońca) Źródło Masa Względna siła 10-38 Zasięg Klasyczne pojęcie przestrzeni i czasu Przestrzeń euklidesowa (kartezjański układ współrzędnych ) Czas absolutny Elektromagnetyczne (reakcje chemiczne, światło, radio,promienie Roentgena, tarcie!) Ładnek elektryczny 10-2 Skala czasu: od 10-43 s do 10 18 s Skala odległości: od 10-10 m do 10 26 m Słabe (pomiędzy kwarkami i leptonami; związane z rozpadem promieniotwórczym) Jądrowe (utrzymuje cząstki w jądrze atomowym) Wszystkie cząstki elementarne Hadrony (protony, neutrony, mezony) 10-15 1 krótki 10-18 m krótki 10-15 m Oszacowania skali czasu i odległości (np. 1 ns, 1 milion lat, 1 rok świetlny) Oszacowania innych wielkości fizycznych (szybka wycena towarów lub usług) zmysł inżynierski M.Mulak / IF PWr 6
Skala czasu sekundy Wiek Wszechświata 10 18 (13,7 mld lat) Wiek Ziemi 1, 3 10 17 Wiek ludzi 6, 3 10 8 Rok 3, 2 10 7 Doba 8, 6 10 4 Okres drgań atomów w ciele stałym 1, 0 10-13 Okres fali świetlnej 2, 0 10-15 Czas Plancka 5, 4 10-43 Skala odległości metry Promień Wszechświata 2 10 26 Galaktyka Andromedy 2, 0 10 22 Najbliższa gwiazda Proxima Centauri 4, 0 10 16 Rok świetlny 9, 46 10 15 Słońce 1, 5 10 11 Księżyc 3, 8 10 8 Rozmiar liniowy wirusów 10-7 10-8 Atom wodoru 10-10 Średnica protonu 10-15 M.Mulak / IF PWr 7
Jednostki Jak wyrazić wielkości fizyczne w liczbach? Potrzebujemy tylko kilku podstawowych jednostek! Wszystkie muszą mieć dokładne i powtarzalne wzorce. Uwaga: fizyka nie może zależeć od układu odniesienia, tj. od jednostek opisujących pomiar! Jednostki podstawowe (SI) długość: metr (m); masa: kilogram (kg); czas: sekunda (s), temperatura: kelwin (K); prąd elektryczny: amper (A); światłość: kandela (cd); ilość substancji: mol Przykłady definicji: metr: odległość jakąświatło pokonuje w próżni w czasie 1/299792458 s kilogram: masa wzorcowego walca (stop platyny i irydu) Jednostki pochodne. Analiza wymiarowa Każda wielkość fizyczna może być odniesiona do wielkości podstawowych: ta relacja określa WYMIAR. Przykłady: prędkość = (długość) 1 (czas) -1 [m/s] siła = (masa) 1 (długość) 1 (time) -2 [kg m/s 2 ] (np.: Niuton, Hz, Pa, Wat) Układ SI: [prędkość] = (metr) 1 (sekunda) -1 [niuton] = (kilogram) 1 (metr) 1 (sekunda) -2 *Układ CGS: [prędkość] = (centymetr) 1 (sekunda) -1 [dyna] = (gram) 1 (centymetr) 1 (sekunda) -2 M.Mulak / IF PWr 8
Układ metryczny Matematyka w fizyce Tera T 10 12 Giga G 10 9 Mega M 10 6 Kilo k 10 3 Centy c 10-2 Mili m 10-3 Mikro µ 10-6 Nano n 10-9 Piko p 10-12 Femto f 10-15 Podstawowe prawa: elementarna algebra, geometria i trygonometria Rachunek różniczkowy i *całkowy (w ograniczonym zakresie) Funkcje i liczby (wartości stałe, zmienne, wartości chwilowe) Zapis formalny (9.1x10-31 kg) Wykresy Obliczenia Analiza wymiarowa jak pamiętać wzory Obliczenia szacunkowe Brzytwa Ockhama M.Mulak / IF PWr 9