Polish Przewodnik dla przyjezdnych Południowy Wschód Nenagh Templemore Tipperary Cahir Roscrea Thurles Tipperary Cashel Castlecomer Urlingford Kilkenny Fethard Clonmel Carrick-on-Suir Portlaw Waterford Lismore Dungarvan Tallow An Rinn Kilkenny Carlow Tullow Borris Callan Graiguenamanagh Thomastown Waterford Tramore Carlow Muine Bheag New Ross Bunclody Wexford Rosslare Gorey Enniscorthy Wexford
Przewodnik dla przyjezdnych Południowy Wschód Welcome Fáilte добро пожаловать Vítejte Witamy
Podziękowania An Garda Síochána Association of Refugees and Asylum Seekers of Kilkenny (ARAK) Asylum Seeker/Refugee Division HSE Carlow Citizens Information Centre Carlow County Council Carlow Enterprise Board County Carlow VEC County Kilkenny VEC Comhairle County Tipperary Citizens Information Service County Tipperary Information Service Ltd. County Wexford Citizens Information Service County Wexford Partnership County Wexford VEC Department of Social and Family Affairs FÁS Health Service Executive Kilkenny Citizens Information Centre Kilkenny Community Action Network (KCAN) Kilkenny County Council Kilkenny County Library Services Mount Sion International Community North Tipperary County Council North Tipperary VEC The Revenue Commissioners Roscrea 2000 SIPTU South Tipperary VEC South Tipperary County Council Thurles Action for Community Development (TACD) Tipperary Institute Tipperary Regional Youth Service Waterford Area Partnership Waterford Citizens Information Centre Waterford City Council Waterford City VEC Waterford County Council Waterford Institute of Technology Waterford Leader Partnership Wexford Area Partnership Wexford County Council. Wexford County Enterprise Board Zastrzeżenie Członkowie grupy Regional Newcomer s Guide Group dołożyli wszelkich starań aby zapewnić rzetelność wszystkich informacji zawartych w niniejszej broszurze: Przewodnik dla przyjezdnych: Południowy Wschód. Nie ponoszą jednak odpowiedzialności za jakiekolwiek straty, szkody bądź niedogodności poniesione przez czytelnika w wyniku zapoznania się z informacjami lub poradami, które niniejszym zamieszczono. Wydawca Niniejszy przewodnik wydała grupa Newcomer s Guide Group. Informacje zgromadziła organizacja Co. Tipperary Information Service Ltd. styczeń 2007 r.
Przewodnik dla przyjezdnych Południowy Wschód Wprowadzenie Niniejszy przewodnik ma na celu przybliżenie przybyszom do naszego regionu wszystkich aspektów życia na Południowym Wschodzie Irlandii (South East: hrabstwa Carlow, Kilkenny, Tipperary, Waterford i Wexford), w tym także ułatwienie zrozumienia lokalnej kultury oraz znalezienia mieszkania i pracy. Broszura, wydrukowana w języku angielskim, polskim, rosyjskim i czeskim, odsyła czytelnika także do innych, bardziej wyspecjalizowanych źródeł informacji i pomocy. Przewodnik powstał w wyniku współpracy zespołów z poszczególnych hrabstw oraz Regionalnego Zespołu Koordynacyjnego, przy pomocy urzędu informacji obywatelskiej (Comhairle), dyrekcji służby zdrowia (Health Service Executive), zakładu ubezpieczeń społecznych (Social Welfare), urzędu skarbowego (Revenue Commissioners), policji (An Garda Síochána), komisji kształcenia zawodowego (Vocational Educational Committees), ośrodków informacji obywatelskiej (Citizens Information Centres), lokalnych stowarzyszeń (Area Partnerships), urzędów pracy (FÁS) i innych instytucji, którym bliska jest idea harmonii i integracji międzykulturowej. Pragniemy także podziękować wszystkim pozostałym osobom, które przyczyniły się do powstania niniejszego przewodnika. Jego formuła została oparta na wydawnictwie The Newcomer s Guide to Cork City ( Przewodnik przybysza do miasta Cork ), które okazało się stanowić nieoceniony wzór dla tego projektu. Wyrazy wdzięczności należą się także członkom Panelu konsumenckiego przedstawicielom nowych społeczności na Południowym Wschodzie, którzy dobrowolnie poświęcili swój czas aby pomóc nam udoskonalić nasze wydawnictwo. Pragniemy również podziękować instytucjom, które sfinansowały projekt, czyli urzędowi informacji obywatelskiej Comhairle oraz dyrekcji służby zdrowia (Health Service Executive). Sponsorzy spisów adresów dla poszczególnych hrabstw zostali wymienieni przy odpowiednich spisach. Wprowadzenie
Spis Treści 1. Informacje Ogólne... 8 Hrabstwa Południowego Wschodu... 8 Kultura...15 Obyczaje...16 Zrozumienie lokalnej ludności...16 Pogoda...17 2. Życie Codzienne...18 Władze i prawa wyborcze...18 Bankowość...19 Dni ustawowo wolne od pracy...19 Prasa...19 Radio i Telewizja... 20 Grupy wyznaniowe... 20 Grupy mniejszości narodowych... 20 Biblioteki... 20 Parki publiczne... 21 Obiekty sportowe... 21 Rekreacja... 21 Inne... 22 3. Zakwaterowanie... 23 Wynajmowanie lokalu od prywatnego właściciela... 23 Kupowanie nieruchomości... 26 Pomoc dla kupujących nieruchomości w Irlandii... 27 Zakwaterowanie prowizoryczne... 27 4. Zatrudnienie... 28 Pozwolenie na pracę... 28 Wizy z pozwoleniem na pracę i upoważnienie do wykonywania pracy... 29 Europass... 29 Wsparcie podczas szukania pracy... 30 Podatek dochodowy i ubezpieczenie społeczne 32 Numer PPS... 33
Przewodnik dla przyjezdnych Południowy Wschód Bezpieczeństwo i higiena pracy... 33 Prawa pracownicze... 34 Rozpoczynanie własnej działalności gospodarczej... 35 5. Świadczenia Socjalne... 36 Ogólne... 36 Kryterium stałego zamieszkania... 36 Ubezpieczenia społeczne a przepisy UE... 37 Zasiłek i zapomoga dla osób poszukujących pracy... 37 Zasiłek na dzieci... 37 Dodatek na opiekę nad małymi dziećmi... 38 Dodatek dla rodzin niepełnych... 38 Dodatek rodzinny... 39 Zasiłek macierzyński... 39 Inne świadczenia... 39 6. Opieka Społeczna... 40 Świadczenia socjalne / zasiłki zdrowotne HSE...41 Usługi opieki społecznej... 42 7. Opieka Zdrowia... 43 Lekarz pierwszego kontaktu (GP) lub inaczej lekarz rodzinny... 43 Szpitale... 43 Publiczna opieka zdrowotna... 43 Prywatna opieka zdrowotna... 44 Pogotowie... 45 Ciąża... 45 Apteki... 45 8. Przestrzeganie prawa i porządku publicznego... 46 Policja irlandzka... 46 Porady prawne... 47 Dyskryminacja... 48 9. Transport... 49 Transport publiczny... 49 Bezpieczeństwo... 49 10. Imigracja... 53 Wizy... 53 Karty meldunkowe GNIB ub inaczej Certyfikat Rejestracji w Urzędzie Imigracyjnym... 54 Osoby ubiegające się o lub osoby mające status uchodźcy... 55 Obywatelstwo irlandzkie... 56 11. Dzieci... 57 Rejestracja urodzeń... 57 Szczepienia ochronne... 57 Możliwości opieki nad dzieckiem... 57 System szkolnictwa... 58 12. Edukacja pomaturalna / Edukacja dorosłych... 60 Edukacja pomaturalna... 60 Edukacja trzeciego stopnia... 61 Dorośli słuchacze... 62 Udokumentowanie kwalifikacji... 62 Inne kursy... 62 13. Korzystanie z pomocy / wsparcia... 63 Słowniczek... 64 Spis Treści 5
6
Przewodnik dla przyjezdnych Południowy Wschód Jak korzystać z przewodnika Część ogólna przewodnika zawiera informacje odnoszące się do wszystkich pięciu hrabstw, jednak wiele szczegółowych danych wymagało podziału na poszczególne hrabstwa. Z tego względu stworzono odrębne spisy adresów zawierające informacje na temat rozmaitych lokalnych usług i udogodnień. Ich rolą jest uzupełnienie części ogólnej i umożliwienie czytelnikowi dostępu do jak największej ilości informacji. Spis stanowi wkładkę do wydrukowanego przewodnika, można także z niego skorzystać, wraz z częścią ogólną, na stronie internetowej władz lokalnych (adresy poniżej). Dane kontaktowe: władze lokalne www.carlow.ie www.kilkennycoco.ie www.kilkennycity.ie www.tipperarynorth.ie www.southtippcoco.ie www.waterfordcity.ie www.waterfordcoco.ie www.wexford.ie Więcej Informacji: Citizens Information Centres (CIC) Na terenie całego regionu znajduje się wiele ośrodków informacji obywatelskiej (Citizens Information Centres - CIC), oferujących darmowe, bezstronne i poufne informacje w każdej dziedzinie związanej z usługami publicznymi i prawami obywatelskimi. Informacje te są udostępniane każdemu, niezależnie od narodowości i statusu społecznego. Szczegółowe dane kontaktowe można znaleźć w spisach adresów dla poszczególnych hrabstw, najbliższy ośrodek informacji obywatelskiej można także odszukać dzwoniąc pod poniższe numery telefonów. Informacja obywatelska działa również pod numerem telefonu Lo-Call (stawka jak za połączenie lokalne) 1890 777 121 oraz na stronie internetowej www.citizensinformation.ie Carlow CIC St Catherine s Community Services Centre, St.Joseph s Road, Carlow Tel: 059 9138750, 1800 747 748 Fax: 059 9131913 Email: carlow.cic@comhairle.ie Kilkenny CIC 4 The Parade, Kilkenny, Tel: 056 7762755, 1800 222 121 Fax.056 7720298 Email: kilkenny.cic@comhairle.ie Thurles CIC 34/35 Croke Street, Thurles, Co. Tipperary (North) Tel: 0504 22399 Fax: 0504 22488 Email: thurles.cic@comhairle.ie Clonmel CIC Market Place, Clonmel, Co. Tipperary (South) Tel: 052 22267 Fax: 052 28546 Email: clonmel.cic@comhairle.ie Waterford CIC 37 Lower Yellow Road, Waterford, Co. Waterford Tel: 051 351133 Fax: 051 379102 Email: waterford.cic@comhairle.ie Wexford CIC 28 Henrietta Street, Wexford Tel. 053 9142012 Fax: 053 9142341 Email: wexford.cic@comhairle.ie Jak korzystać z przewodnika 7