MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych dr Dariusz Dudzik ul. Bitwy Pod Studziankami 10/34 33-100 Tarnów NIP: 712-224-61-83 REGON:120777135 na zlecenie: Stowarzyszenie Wsi Zborowice Fundusz Obywatelski Mieszkańców Zborowic Tarnów - Zborowice 2013
Spis treści: Wstęp:... 3 Termin realizacji badań:... 5 Próba:... 5 Metodologia badań:... 5 Analiza i merytoryczna ocena debat:... 6 Wnioski:... 12 Pliki audiowizualne:... 14 Literatura:... 14 Spis tabel i rysunków:... 14 MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 2
Wstęp: W 1994 roku, Polska złożyła formalnie wniosek o przyjęcie jej w poczet państw członkowskich Unii Europejskiej. Proces integracji zakończył się 1 maja 2004 roku. W wyniku interdyscyplinarnych działań zapoczątkowano procesy, które miały na celu wyrównanie standardów życia w krajach członkowskich. UE przeznaczyła na ten cel ogromne fundusze. W omawianym okresie inwestycje finansowane były przez trzy fundusze przedakcesyjne PHARE (Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies), ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accesion) oraz SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development). Inną forma pozyskiwania środków na konkretne cele jest udział w programach wsparcia mających na celu zmniejszenie różnic społeczno gospodarczych. Jednym z takich przedsięwzięć jest SWISS CONTRIBUTION, które wspiera finansowo inicjatywy dla instytucji sektora publicznego i prywatnego oraz organizacji pozarządowych. Poniżej zamieszczona jest lista krajów beneficjentów, do których skierowana jest bezzwrotna pomoc: 1. Estonia 2. Łotwa 3. Litwa 4. Polska 5. Czechy 6. Słowacja 7. Słowenia 8. Węgry 9. Rumunia 10. Bułgaria 11. Malta 12. Cypr Rysunek 1: Państwa beneficjenci Funduszu Szwajcarskiego http://www.contribution-enlargement.admin.ch/en/home/countries Fundusz Szwajcarski zakłada, iż co najmniej 40 proc. środków zostanie rozdysponowanych w czterech województwach ściany południowo-wschodniej: lubelskim, małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim. Łączna kwota przeznaczona na realizacje projektów w Polsce to 489 mln CHF. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 3
Rysunek 2: Województwa, beneficjenci funduszu Szwajcarskiego. http://www.contribution-enlargement.admin.ch/en/home/countries/poland Jednym z beneficjentów szwajcarskiej pomocy jest Stowarzyszenie Wsi Zborowice, które chce dzięki tej pomocy, rozwinąć przestrzeń publiczną wsi. Najczęściej, mówiąc o przestrzeni publicznej, mamy na myśli miejsca oraz budynki, które spełniają zadania integracyjne, kulturalne czy użytkowe. Patrząc obiektywnie na kilku, kilkunastoletnie zaniedbania w tworzeniu tych miejsc należy zwrócić uwagę, że był widoczny dysonans pomiędzy miastem i wsią. Większość specjalistów skłaniała się ku tezie, że polska wieś jest, a raczej była pod tym względem zaniedbana. Dziś stan faktyczny jest zdecydowanie inny. Miasta rozwijają się swoim tempem, dyktowanym potrzebami. Natomiast współczesna wieś jest zdecydowanie inna. Bardziej nowoczesna, kolorowa, z bogatą infrastrukturą teleinformatyczną. Przyczyny tego stanu należy szukać w zmianie mentalności samych mieszkańców. Jak wynika z rozmów zdecydowana większość chce zmienić otoczenie pozostając (mieszkając) na wsi. Służyć temu mają zrzeszenia, stowarzyszenia społeczne, chociażby takie jak wspominane Stowarzyszenie Wsi Zborowice, które mają większe szanse na realizację projektów. Stowarzyszenie Wsi Zborowice zwróciło się z prośbą o przeprowadzenie analizy, mających na celu zdiagnozowanie potrzeb mieszkańców, w kontekście poprawy infrastruktury przestrzeni publicznej finansowanej z zewnętrznych źródeł. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 4
Termin realizacji badań: 1. I debata, 7 marca 2013r. o godzinie 17.30, Zespół Szkół Publicznych w Zborowicach, 2. II debata, 12 marca 2013r. o godzinie 17.30, Zespół Szkół Publicznych w Zborowicach, 3. III debata, 14 marca 2013r. o godzinie 17.30, Zespół Szkół Publicznych w Zborowicach, 4. IV debata, 19 marca 2013r. o godzinie 17.30, Zespół Szkół Publicznych w Zborowicach, Próba: W czterech debatach wzięło udział 59 osób (według list obecności). Na jednej debacie było 23 osób (38,98%), na dwóch debatach było 10 osób (16,95%), na trzech debatach było 14 osób (23,73%), natomiast na wszystkich było 12 osób (20,34%). Najmłodszy uczestnik debat miał 11 lat zaś najstarsi mieli 62 lata. Metodologia badań: Niniejsze opracowanie oparto na trzech metodach badawczych: obserwacji uczestniczącej, analizie obrazu (nagrania z debat) oraz analizie treści (w tym wypadku materiałów stworzonych przez uczestników na debatach). Dobór metod badawczych pośrednio był narzucony przez Zamawiającego kwestie ogólne zostały zawarte w projekcie. Zgodnie z omawianym projektem, głównym jego celem jest pozyskanie środków finansowych na realizację inwestycji. Dlatego też Zamawiający chce poznać preferencje społeczności lokalnej, co do potrzeb. Równocześnie, w wyniku dialogu społecznego, należy dokonać hierarchizacji potrzeb danej społeczności lokalnej oraz ustala ich czas realizacji. Zgodnie z projektem określono, że odbędą się cztery debaty. Funkcja moderatora powierzona została Panu Wojciechowi Sankowi. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 5
Analiza i merytoryczna ocena debat: Na pierwszym spotkaniu w dniu 7 marca 2013 roku (plik: debata_1), które odbyło się w Zespole Szkół Publicznych w Zborowicach uczestniczyło 35 osób. Zgodnie z założeniami projektu pt.: Fundusz Obywatelski Mieszkańców Zborowic, dyskusja była moderowana przez Pana Wojciecha Sanka. Po krótkim przywitaniu i przedstawieniu zebranych i gości, przystąpiono do omówienia celów spotkań. Moderator w sposób przystępny przybliżył zebranym ogólne zagadnienia związane z funduszami europejskimi. Poinformował zebranych o możliwościach finansowania inwestycji z różnych źródeł. Sprawnie przeszedł do zawężenia tematyki finansowania inicjatyw lokalnych z funduszu szwajcarskiego. Uświadamiał potrzebę pozyskiwania funduszy na realizacje inicjatyw obywatelskich, które mają na celu poprawę życia mieszkańców poprzez likwidacje nierówności społecznych. Moderator poruszył bardzo ważną kwestie w tego typu przedsięwzięciach, jaką jest komunikacja w środowisku lokalnym. Dlatego tez spośród mieszkańców zostanie wyłonionych 21 liderów. Ich celem będzie praca wśród pozostałej części społeczności lokalnej (zbieranie informacji, pomysłów, co do rozdysponowania pozyskiwanych środków). W późniejszym czasie informacje te będą stanowiły podstawę, co do ważności realizacji inwestycji. Tabela 1: Propozycje zadań dla dzieci do 6 lat Dzieci do lat 6: Państwo/Powiat Gmina Mieszkańcy chodniki+ przejście (bezpieczeństwo najmłodszych) miniżłobek budowa przedszkola parking przed przedszkolem zajęcia sportowe dla dzieci plac zabaw małych warsztaty w dziedzinie kultury - zajęcia pozaprzedszkolne, spotkania aktywizujące zajęcia integracyjne dla dzieci chorych i zdrowych monitoring i dozór stołówka z możliwością gotowania na miejscu świetlica remont przedszkola ( np.: termomodernizacja) Druga część debaty miała charakter bardziej dynamiczny, chodziło o pobudzenie uczestników do konstruktywnej dyskusji odnoszących się do ich wsi, najbliższego otoczenia, problemów regionu i kraju. Jednak największy nacisk został położony na przeszkody, które znajdują się na terenie miejscowości. W tej części można było już zauważyć kilka osób (dwie lub trzy), które w naszej ocenie mogłyby podjąć się roli lide- MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 6
rów. W dyskusji można było już zauważyć kierunki działania, kwestia było tylko ustalenie priorytetów. Osoby biorące udział w dyskusji bardzo wyraźnie akcentowały osiągnięcia społeczności, które są bardzo bogate, jednocześnie już na tym etapie dyskusji wskazano słaby punkt, jakim jest brak możliwości zagospodarowania czasu wolnego dla dzieci, a szczególnie tych najmłodszych. Oceniając pozytywnie pierwszą debatę, należy zwrócić uwagę na jej spokojny przebieg, właściwe kierunki dyskusji uczestników, rzeczowe pytania ze strony mieszkańców i wyczerpujące odpowiedzi na nie ze strony moderatora. Drugie spotkanie w dniu 12 marca 2013 roku (plik: debata_2), miało na celu zbadanie potrzeb poszczególnych grup wiekowych (zgodnie z projektem: grupa dzieci najmłodszych, dzieci i młodzież, dorośli i seniorzy). Proponowane zadania zostały podzielone na trzy kategorie (tabela nr 1): zadania niezależne od społeczności (realizowane przez państwo/powiat), zadania współzależne od gminy, zadania, na które ma wpływ społeczność lokalna. Tabela 2: Propozycje zadań dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 19 lat Dzieci i młodzież w wieku od 6 do 19 lat: Państwo/Powiat Gmina Mieszkańcy ośrodek kulturalno - sportowy miejsce aktywnych spotkań spotkania z ciekawymi ludźmi ścieżki rowerowe bezpłatna hala sportowa gminna liga sportowa praca imprezy plenerowe koła zainteresowań, zespół regionalny stołówka wyciąg narciarski dyskoteka, kafejka sala kinowa, kino letnie siłownia Debata składała się z dwóch części: pierwsza samodzielna praca zespołów, trwająca około 5-10 minut, druga część trwała aż do wyczerpania tematu. Analizując wymieniane zadania, należy zwrócić uwagę na to, że realizacja ich nie jest niemożliwa. Czynniki, które wstrzymują ich realizację na terenie miejscowości, są związane przede wszystkim z finansami oraz czasem. W społeczności można zauważyć wysoką świadomość istniejących przeszkód. Na trzecim spotkaniu w dniu 14 marca 2013 roku (plik: debata_3), dyskutowano nad potrzebami następnej kategorii wiekowej: dzieci i młodzieży od 6 lat do 19 lat. Przebieg trzeciej debaty odbywał się analogicznej do drugiej. Wyniki dyskusji - propozycje zadań zostały umieszczone w tabeli nr 1 dla kategorii 6-19 lat. Należy zaznaczyć, MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 7
że młodzież bardzo precyzyjnie wskazywała konkretne zadania do realizacji. Z bardziej ciekawszych można wymienić kółko fotograficzne lub kursy sztuk walki. Jako intrygujący, aczkolwiek nie do końca możliwy do zrealizowania, wydaje się pomysł wybudowania basenu we wsi Zborowice. Również w tej części akcentowano wyraźny brak miejsca zabaw dla najmłodszych. Czwarte spotkanie w dniu 19 marca 2013 roku (plik: debata_4), jako ostatnie tej części projektu miało za zadanie opracować propozycje zadań dla pozostałych grup wiekowych, czyli dorosłych i seniorów. Główne zadania zostały zaprezentowane w tabeli nr 3: Tabela 3: Propozycje zadań dla kategorii dorośli i seniorzy Dorośli: Państwo/Powiat Gmina Mieszkańcy e-formalnosci koszty transformacji (wsparcie finansowe rolników, dopłaty bezpośrednie) obniżenie wieku emerytalnego opieka zdrowotna infrastruktura walka z nałogami uniwersytet III wieku Seniorzy: liga sportowa zagospodarowanie czasu wolnego (wycieczki, nordic walking, ) kursy komputerowe spotkania ze specjalistami, fachowcami działalność ośrodka wsparcia (miejsce spotkań, zajęcia, wyjazdy) klub seniora spotkania ze specjalistami (opieka zdrowotna) aktywizacja zawodowa pielgrzymki Analizowana debata składała się również z dwóch części. W pierwszej części moderator przypomniał zebranym, co działo się na poprzednim spotkaniu, co zostało ustalone. Skupiono się na potrzebach dla grupy dorosłych i seniorów zebrani w małych grupkach mieli zastanowić się nad potrzebami dla obu kategorii wiekowych. Konsekwencją pracy w zespołach, są prezentowane poniżej propozycje: uniwersytet III wieku (zajęcia artystyczne, kurs tańca i śpiewu, zajęcia komputerowe); babcie i dziadki nianie; wycieczki, pielgrzymki; spotkania z lekarzem, dietetykiem (kwestie zdrowotne, odżywiania); MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 8
mammobus dla kobiet (raz na rok); aerobic; warsztaty połączone z podtrzymywaniem tradycji (np.: stroiki na święta, palmy); ścieżka zdrowia (spacery); zajęcia z języków obcych, informatyki, basen; spotkania integracyjne, biesiady; klub seniora (emeryta i rencisty) wyjazdy wycieczki; opieka zdrowotna (rehabilitacja); bezpieczeństwo na drodze; obniżyć wiek emerytalny, zwiększyć emerytury i renty; liga sportowa; nauka nordic walking ; spotkania z ciekawymi ludźmi (tematy zdrowotne, wychowawcze, psycholog); wycieczki piesze, rajdy; kino, seanse filmowe; więcej pracy za lepsze zarobki; świetlica wiejska na spotkania i zabawy składkowe; organizacja wyjazdów integracyjnych i studyjnych; budowa chodników i parkingów wraz ze schodami koło kościoła; miejsce spotkań integracyjnych na świeżym powietrzu na terenie OSP; równe dopłaty unijne; renty i emerytury zrównoważone z europejskimi; miejsce spotkań; zajęcia przekazywanie tradycji regionalnych młodszym pokoleniom; wyjazdy zorganizowane; zajęcia ruchowe w grupach aktywizowanie; zajęcia kulinarne; instruktorka tańca dla młodzieży; bezpłatna hala sportowa; spotkania z ciekawymi ludźmi; organizowanie imprez dla młodzieży; kawiarenka; organizowanie klubów sportowych (gminna liga sportowa); MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 9
ośrodek sportowy kryty, z kręgielnią i basenem, zespół regionalny wyciąg narciarski ścieżka rowerowa klub świetlica z warsztatami artystycznymi, zespół muzyczny spotkania dotyczące zdrowego stylu życia, doradztwa zawodowego przedsiębiorcom, wieczorki poetyckie (czytanie wierszy, spotkania z poetami), klub, dyskoteka, kafejka internetowa rozszerzyć działalność świetlicy, utworzenie kół zainteresowań (teatralne, gry), organizacja czasu wolnego w dni wolne od zajęć szkolnych, spotkania z ciekawymi ludźmi zawody sportowe w różnych dyscyplinach, wykonanie świetlicy dla młodzieży w remizie OSP, warsztaty rozwijające talenty, umiejętności, miejsce spotkań dla młodzieży na świeżym powietrzu, oświetlenie Zawodzia, pasy koło kościoła oraz w całej wsi, wykonanie chodników, stołówka w szkole, świetlica szkolna, zajęcia dla dzieci i młodzieży w czasie wolnym na Orliku, wycieczki dla młodzieży wraz z przewodnikiem, świetlica spełniająca wszystkie standardy, klub sportowy, rozgrywki sportowe (międzygminne, itp.), sala kinowa (kino letnie), pizzeria (bar), pole biwakowe, siłownia w remizie, stworzenie miejsc pracy dla młodzieży, MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 10
kurs tańca, basen (ewentualnie wyjazdy), darmowa hala dla mieszkańców Zborowic, kurs sztuk walki (rozwijanie, gimnastyka), dyskoteki biesiadne, itp., kółko fotograficzne, kółka tematyczne, które będą rozwijały talenty młodych i będą pomagały w doborze studiów. Druga cześć debaty poświęcona została na publiczne przedstawienie propozycji poszczególnych grup roboczych oraz dyskusję. Prowadzący debatę Pan Wojciech Sanek oraz Pan Zbigniew Zabielny zwrócili uwagę, że jednym z założeń projektu jest przedstawianie rzetelnej i aktualnej informacji na temat podjętych działań. Mieszkańcy Zborowic mogą skorzystać z dwóch istniejących stron internetowych, na których można znaleźć obszerne informacje ora materiały wizualne dotyczące realizowanego projektu. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 11
Wnioski: Na podstawie analizy materiałów wizualnych, plansz oraz innych dokumentów opracowanych na debatach należy wnioskować, że społeczność wsi Zborowice: jest wysoce zintegrowana, ma wysoką świadomość zachowania lokalnej kultury jest otwarta w stosunku do ludności napływowej, posiada bardzo niski stopień izolacji społecznej otwarta społeczność lokalna, w swoim gronie posiada kilka autorytetów, które są w stanie wytyczać kierunki rozwoju, stawia dobro ogółu nad dobrem jednostki, stawia na lokalny rozwój infrastruktury i potencjału ludzkiego, potrafi stworzyć właściwą hierarchię potrzeb, potrafi wyznaczyć kierunki działań, potrafi prowadzić konstruktywny dialog społeczny, chętnie podejmuje wyzwania o charakterze społecznym, podejmując konkretne działania społeczne, jest w stanie konsekwentnie je realizować, widzi potrzebę podejmowania inicjatyw obywatelskich dla dobra ogółu, zamierza zdobywać sama środki na realizację inwestycji; ma wysoką świadomość istnienia stowarzyszeń i organizacji, które w jej imieniu będą występować o dofinansowanie projektów. W wyniku przeprowadzonych konsultacji społecznych we wsi Zborowice, które odbyły się w miesiącu marcu, przedstawiciele społeczności lokalnej podjęli decyzje, że pozyskane środki skierują na cele związane z zagospodarowaniem czasu wolnego najmłodszych. Zgłoszono kilka bardzo interesujących pomysłów w tym względzie, ale najchętniej dyskutowanym jest temat placu zabaw. W założeniach ma on być nowoczesną i bezpieczna konstrukcją dla użytkowników. Ma również, a może przede wszystkim spełniać funkcje integracyjną całej społeczności. Przeprowadzone debaty pod względem organizacyjnym i merytorycznym należy ocenić pozytywnie. Dlatego też w przypadku podejmowanych w późniejszym czasie inicjatyw obywatelskich, jeżeli zajdzie taka potrzeba, zaleca się kontynuowanie debat. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 12
Należy też zwrócić uwagę, że mieszkańcy Zborowic w tym projekcie samoistnie wyznaczyli kierunki rozwoju miejscowości na przyszłe lata. Dlatego też zasadne jest zakończenie tego projektu proponowanym w projekcie spotkaniem o charakterze podsumowującym, które odpowie na pytanie co dalej?. Odnosząc się do tego typu inicjatyw należy stawiać je za wzór. Dzięki chęciom i zaangażowaniu grupy ludzi, możliwe jest pozyskanie środków finansowych na różnego typu przedsięwzięcia o charakterze społecznym. Imponujące jest to, że społeczność wsi Zborowice jest chętna do podejmowania działań o charakterze lokalnym, wykazując się wielkim zaangażowaniem i konsekwencją w ich realizacji. W przyszłości, przy okazji realizacji tego typu inicjatyw można by było zaimplementować badania ankietowe mieszkańców wsi Zborowice, mające na celu zbadanie zadowolenia, samooceny czy korekty potrzeb. MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 13
Pliki audiowizualne: 1. debata_1 (plik zmontowany) - 7 marca 2013 2. debata_2 (plik zmontowany) - 12 marca 2013 3. debata_3 (plik zmontowany) - 14 marca 2013 4. debata_4 (plik niezmontowany) - 19 marca 2013 Literatura: 1. Babbie Earl, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006; 2. Banks Marcus, Materiały wizualne w badaniach jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009; 3. Majer Andrzej, Socjologia i przestrzeń miejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010; 4. Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003; 5. Sztompka Piotr, Socjologia wizualna fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005; 6. Swiss Contribution: www.contribution-enlargement.admin.ch 7. Szwajcarsko Polski Program Współpracy: www.programszwajcarski.gov.pl 8. Stowarzyszenie Wsi Zborowice: www.zborowice.cba.pl 9. Portal Miasta i Gminy Ciężkowice: www.ciezkowice.pl Spis tabel i rysunków: Rysunek 1: Państwa beneficjenci Funduszu Szwajcarskiego... 3 Rysunek 2: Województwa, beneficjenci funduszu Szwajcarskiego.... 4 Tabela 1: Propozycje zadań dla dzieci do 6 lat... 6 Tabela 2: Propozycje zadań dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 19 lat... 7 Tabela 3: Propozycje zadań dla kategorii dorośli i seniorzy... 8 MDD Pracownia Badań i Analiz Społecznych Strona 14