Ubezpieczenie rentowe (I) Niezdolność do pracy, a niepełnosprawność. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS Dz.U.2016.887 tekst jednolity ze zm., dalej jako ust. o FUS Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dz. U. z 2011, poz. 127.721 tekst jednolity ze zm., dalej jako ust. o rehabilitacji
Niepełnosprawność - oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. art. 2 pkt.10 ust. o rehabilitacji
Zgodnie z ust. o rehabilitacji ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą: 1) znaczny; 2) umiarkowany; 3) lekki. (art. 3 i nast. ust. o rehabilitacji)
Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych.
Orzekanie wykonują: 1) powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja; 2) wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja.
Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Zob. również art. 477 14 k.p.c.
Przekładanie orzeczeń o niezdolności do pracy na orzeczenia o niepełnosprawności określa art. 5 ustawy o rehabilitacji
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2010 r. III UK 60/09, LEX nr 585847 } Osoba, która ze względów dotyczących rehabilitacji uzyskała orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie staje się tylko z mocy tego orzeczenia osobą całkowicie niezdolną do pracy, z pominięciem warunków całkowitej niezdolności do pracy określonych w ustawie z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Niezdolność do pracy jako ryzyko socjalne w systemie zabezpieczenia społecznego podlega odrębnej ochronie w ubezpieczeniu rentowym (uregulowanym w ustawie o systemie lub społecznym i ustawie o FUS) w ubezpieczeniu społecznym rolników - przypadku całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i w systemie zaopatrzeniowym służb mundurowych -niezdolności do służby.
} Ryzyko socjalne w ubezpieczeniu rentowym - świadczenia z ubezpieczenia rentowego udzielane są w związku z ryzykiem: } niezdolności do pracy jest ona rozumiana jako określona sytuacja życiowa w dwóch postaciach ( niezdolności całkowitej i częściowej ) } utraty żywiciela } niezdolność do samodzielnej egzystencji (ryzyko odrębne, ale niesamodzielne)
} Świadczenia z ubezpieczenia rentowego : } a) renty : } renty z tytułu niezdolności do pracy (stała, okresowa ) } renta szkoleniowa } renta rodzinna, } b) dodatki do rent : } dodatek pielęgnacyjny i dodatek dla sieroty zupełnej } c) zasiłek pogrzebowy
Istnieją dwa rodzaje niezdolności do pracy w ubezpieczeniu społecznym : } niezdolność zasiłkowa (czasowa niezdolność do pracy) w ubezpieczeniu chorobowym } niezdolność do pracy dla celów rentowych,
W ramach ubezpieczenia rentowego objęte są ochroną dwa typy niezdolności do pracy : -niezdolność do pracy z ogólnego stanu zdrowia, -niezdolność do pracy powstała w wypadku w drodze do pracy i z pracy.
} Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.
Wyrok SN z dnia 20 listopada 2014 r., I UK 120/14,LEX nr 1552138 Droga do pracy rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika mieszkania (zamknięcia drzwi domu) i kończy się na granicy terenu władztwa zakładu pracy, natomiast droga z pracy do domu rozpoczyna się po przekroczeniu bramy zakładu pracy i wiedzie do progu domu (mieszkania) pracownika. Za wypadki przy pracy można uznać takie zdarzenia, które pozostają z nią w związku miejscowym, czasowym bądź funkcjonalnym. Czynność zaś przemieszczania się pracownika do wyjścia z zakładu pracy, po zakończeniu wykonywania obowiązków pracowniczych, pozostaje w związku miejscowym, czasowym i funkcjonalnym z wykonywaniem przez niego zwykłych czynności pracowniczych.
Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
} Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: } 1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; } 2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; } 3) zwykłego spożywania posiłków; } odbywania nauki lub studiów.
Przerwy w drodze z punktu widzenia zakresu udzielanej ochrony mogą być : -nieistotne -zawieszające - zrywające
Oceniając charakter przerwy bierze się pod uwagę jej czas (element obiektywny) i jej motywy (element subiektywny).
Skutki uznania zdarzenia za wypadek w drodze } art. 57a.
Pojęcie i rodzaje niezdolności do pracy w ustawie o FUS Niezdolność do pracy dla celów rentowych - niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej (element ekonomiczny ) z powodu naruszenia sprawności organizmu (element biologiczny) i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. (art. 12 ust 1)
} Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 23 września 2015 r., III AUa 431/15LEX nr 1808732 Ustalenie czy odwołująca jest niezdolna do pracy przez sąd może nastąpić wyłącznie w oparciu o opinię sporządzoną przez biegłych. Dowód z opinii lekarskiej w tej kategorii spraw jest więc dowodem koronnym, analizującym i sumującym przeciwstawne oceny prezentowane przez strony.
Ze względu na przewidywany czas trwania niezdolności do pracy wyróżnia się: } niezdolność okresową, } niezdolność trwałą.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
} Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2015 r. I UK 387/14 } } } Tytuł: Rozumienie pojęcia "znaczny stopień utraty zdolności do pracy". } Do sądu rozpoznającego sprawę o prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy należy dokonanie analizy elementów pojęciowych niezdolności do pracy. Chodzi w szczególności o ocenę, na czym może polegać utrata w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 u.e.r.f.u.s.). Z samej definicji częściowej niezdolności do pracy wynika, że ubezpieczony może utracić zdolność do pracy w określonym stopniu, a mimo to nie nabyć prawa do renty. Znaczenie ma dopiero utrata zdolności do pracy w znacznym stopniu. Wprawdzie ustawodawca nie wyjaśnia, jak należy rozumieć znaczny stopień utraty zdolności do pracy, tym niemniej semantycznie pojęcie "w znacznym stopniu" oznacza "w stopniu większym niż połowa zwykłej zdolności do pracy". Przy takim założeniu można przyjąć, że z art. 12 ust. 3 u.e.r.f.u.s. wynika granica ochrony ubezpieczeniowej, gdyż prawa do renty nie ma ubezpieczony, który utracił zdolność do pracy w stopniu mniejszym niż znaczny (mniejszym niż połowa zwykłej zdolności do pracy). Można zatem stwierdzić, że utrata w nieznacznym stopniu (na pewno w mniejszym niż znaczny stopień) zdolności do pracy nie uprawnia do ustalenia niezdolności do pracy (choćby częściowej) jako przesłanki prawa do renty. I odwrotnie, utrata zdolności do pracy w znacznym stopniu (większym niż połowa zwykłej zdolności do pracy) uprawnia do ustalenia częściowej niezdolności do pracy jako przesłanki prawa do renty na podstawie art. 12 ust. 3 u.e.r.f.u.s. } LEX nr 1814905
Tryb orzekania o niezdolności Od dnia 1 stycznia 2005 r. nastąpił powrót do dwuinstancyjnego orzekania na szczeblu ZUS. Instancję wyższą nad lekarzem orzecznikiem ZUS stanowi komisja lekarska ZUS.
Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.
Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej.
Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji - orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (art. 13 ust. 5)
Podstawowe potrzeby życiowe to, przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.( Zob. np. art 4 ust 4 ust. o rehabilitacji ).
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji jest to wydzielone z niezdolności do pracy poprzez ochronę w drodze odrębnego świadczenia odrębne, niesamodzielne ryzyko ubezpieczenia rentowego. Tak I. Jędrasik- Jankowska, Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2013, s. 258.
Dodatek pielęgnacyjny do emerytur i rent, a zasiłek pielęgnacyjny z ustawy o świadczeniach rodzinnych.
} Renty z tytułu niezdolności do pracy } 1) renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała; } 2) renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. } 3) renta szkoleniowa
} Przesłanki nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy: } } 1) niezdolność do pracy } 2) czas zajścia zdarzenia } 3) staż } 4) gęstość stażu
} Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 czerwca 2015 r, III AUa 1812/14LEX nr 1781963 } Moment nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 100 ust. 1 u.e.r.f.u.s., ustanawiający generalną zasadę, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczenia następuje zatem ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Przewidziany w art. 116 ust. 1 u.e.r.f.u.s. wniosek o świadczenie nie jest elementem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż te określa art. 57 u.e.r.f.u.s., a stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa.
} Art. 62. 1. Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi: } 1) 24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz } 2) po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych; } 3) po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych; } 4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny.
} Renta szkoleniowa przysługuje osobie : } -niezdolnej do pracy } -której niezdolność powstała w okresie wskazanym w ustawie } -co do której orzeczono o celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie } -która posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy
Renta szkoleniowa wynosi 75 % podstawy wymiaru renty - szczególny preferencyjny sposób ustalania wysokości.
Przeniesienie z urzędu na emeryturę. art. 27 a