Analiza polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi w pierwszym kwartale 2008 roku

FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU) ul. Wspólna 30, pokój 338 00-930 Warszawa tel. 0 22 623 19 70, faks 0 22 623 19 79, e-mail: fammu@fapa.com.pl, http://www.fapa.com.pl/fammu Analiza polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi w pierwszym kwartale 2008 roku Polska gospodarka nadal rozwija się w szybkim tempie, choć wykazuje ono już oznaki słabnięcia. Natomiast coraz szybciej rośnie - dzięki zwiększającym się równocześnie dochodom oraz zatrudnieniu popyt wewnętrzny, stanowiący coraz większą konkurencję dla polskiego eksportu. Nabierająca tempa inflacja byłaby hamulcem dla rywalizujących z eksportem krajowych konsumentów, jednak przy wciąż wzmacniającej się polskiej walucie jedynie pogarsza sytuację naszych eksporterów. W pierwszych miesiącach 2008 r. kurs polskiego złotego wzrastał zarówno wobec euro jak i amerykańskiego dolara, co sprzyjało raczej importowi, napędzanemu także przez rosnące inwestycje. Tempo wzrostu gospodarczego spadło w pierwszym kwartale bieżącego roku do 6,1% wobec 7,4% w pierwszych 3 miesiącach 2007 r. Mimo tych, niezbyt sprzyjających warunków, polski eksport rolno-spożywczy w I kwartale 2008 r. wyraźnie przyspieszył. Producentom i handlowcom udało się wykorzystać sytuację, w której niebywała hossa cenowa na większości światowych rynków rolnych zbiegła się z niezłymi (poza ogrodnictwem) wynikami polskiego rolnictwa. Przyniosło to zaskakujące wyniki. W ciągu trzech pierwszych miesięcy br. polski eksport rolno-spożywczy wzrósł o blisko 18% do 2,65 mld euro, podczas gdy rok wcześniej ten wzrost wyniósł 14,5%. W tym samym czasie tempo wzrostu importu zmalało do 10,7%, a wartość zakupów osiągnęła 2,24 mld euro, z 28,5% zwyżki rok wcześniej. W wypadku importu zasadniczym powodem tak radykalnej zmiany tempa jego wzrostu jest zaniechanie zakupów dużych ilości zbóż, jakich dokonano w pierwszych miesiącach 2007 r. po nieurodzaju w 2006 r. Właśnie na skutek kombinacji lepszych zbiorów (w minionym roku był to ewenement na skalę europejską) oraz drastycznej zwyżki cen na światowych rynkach dodatnie saldo w naszym handlu rolnym skoczyło w pierwszym kwartale tego roku aż o 84% do 409 mln euro. Niestety działanie tych czynników nie miało znaczenia długookresowego. Podobnie jak przed rokiem, polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi opierał się na produktach przetworzonych. Łącznie eksport przetworów zwierzęcych i roślinnych stanowił ponad 60% w strukturze towarowej polskiego handlu rolno spożywczego. W omawianym okresie nieznacznie wrosło saldo handlu w obrocie produktami przetworzonymi, w tym przede wszystkim produktami zwierzęcymi, niewielkiemu spadkowi uległo zaś saldo w przypadku przetworów roślinnych przede wszystkim ze względu na ubiegłoroczne niekorzystne zbiory produktów roślinnych i ogrodniczych w Polsce. W pierwszym kwartale po raz kolejny. nadwyżka w handlu przetworami była bardzo zbliżona do ubiegłorocznej wartości, zaś deficyt po stronie surowców sporo zmniejszył się wobec analogicznego okresu roku ubiegłego. Wiodącą grupą produktów w polskim eksporcie były w ujęciu wartościowym przetwory roślinne ich łączny udział stanowił w pierwszym kwartale bieżącego roku 35% (918 mln euro). Na drugim miejscu z udziałem na poziomie 30% (787 mln euro) uplasowały się przetwory zwierzęce. W czołówce dziesięciu największych odbiorców naszej żywności nie zaszły istotniejsze zmiany. Eksport do Niemiec wzrósł w pierwszym kwartale o 15%, do Holandii o 22%, a do Rosji o 11%. ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU/FAPA), WRZESIEŃ 2008 R.

Zrealizowane na podstawie umowy nr RRir-2/2008 na realizację zadania "Kompleksowe wsparcie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie polityki rolnej i rozwoju wsi, upowszechniania informacji z zakresu funkcjonowania UE, współpracy z OECD" Raport przygotowali: Andrzej Kalicki, Maria Kosewska, Łukasz Chmielewski, Paweł Kostrzyński, Marta Leoniak, Witold Rodkiewicz, Sławomir Stepulak, Paulina Olesińska Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAMMU) Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) od 1995 r. śledzi na bieżąco sytuację podażowo-popytową i cenową na najważniejszych dla Polski zagranicznych rynkach rolnych, szczegółowo analizuje polski handel rolno spożywczy, a w ostatnich latach koncentruje swoją działalność na monitorowaniu działania i zmian mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Raport ten przygotowano w oparciu o dane z Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, pochodzące z dokumentów odpraw celnych SAD. Dokumenty SAD wystawiane są tylko dla towarów przeznaczonych do działalności gospodarczej. Nie obejmują tym samym handlu przygranicznego i innego nie rejestrowanego w tych dokumentach. Ponadto, zbiór danych o obrotach handlu zagranicznego ma charakter otwarty, ponieważ dane publikowane wcześniej są korygowane w miarę napływu dokumentów SAD, ujmowanych w systemie informacyjnym według daty odprawy celnej. Artykuły rolno-spożywcze definiowane są jako towary objęte pierwszymi czterema sekcjami polskiej taryfy celnej. SPIS TREŚCI UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE... 4 POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY WSZYSTKIMI TOWARAMI... 5 STRUKTURA TOWAROWA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO... 6 STRUKTURA GEOGRAFICZNA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO... 8 ROŚLINY OLEISTE, PRODUKTY PRZETWÓRSTWA I KOMPONENTY PASZOWE... 20 PRODUKTY OGRODNICTWA... 31 CUKIER, PRODUKTY CUKROWNICZE I WYROBY CUKIERNICZE... 49 ARTYKUŁY MLECZARSKIE... 66 I. MIĘSO CZERWONE... 74 II. EKSPORT... 83 III. IMPORT... 85 I. EKSPORT... 87 UŻYWKI... 90 II. SZCZEGÓŁOWE TABLICE:... 97 (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 3

Uwarunkowania makroekonomiczne Gospodarka polska nadal znajduje się w okresie, uznawanym za fazę wysokiego wzrostu. Jednak już od pierwszego kwartału 2008 r. można obserwować objawy zwalniania tempa. W pierwszych trzech miesiącach 2008 r. spadło ono do 6,1% z 6,4% w ostatnim kwartale minionego roku, a w drugim do 5,9%. Wciąż wyższe od ubiegłorocznego tempo wzrostu z najważniejszych sektorów gospodarki zanotowano w pierwszym półroczu jedynie w budownictwie. Nadal szybko rósł popyt wewnętrzny, w tym głównie konsumpcja indywidualna. W okresie styczeń-czerwiec 2008 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze Roczny wzrost PKB w Polsce, kwartalnie (%) 9 przedsiębiorstw wzrosło w porównaniu do 8 okresu z 2007 r. o 11,7%. Najwyższy przyrosty 7 płac odnotowano w budownictwie, górnictwie, 6 obsłudze nieruchomości i firm oraz w handlu i 5 naprawach. 4 Jednak na szczególną uwagę zasługuje tempo 3 przyrostu kredytów konsumpcyjnych dla 2 gospodarstw domowych w pierwszym 1 półroczu br. aż o 36,3%. Pokazuje to 0 jednocześnie skalę i kierunek zagrożenia dla 1996199719981999200020012002200320042005200620072008 tego czynnika rozwoju. W pierwszych sześciu miesiącach Rada Polityki Pieniężnej bowiem Miesięczna inflacja w Polsce, %, rok do roku już czterokrotnie podnosiła stopy procentowe, 5 łącznie o 1 pkt. procentowy. 4,5 2008 Na istotne wsparcie ze strony popytu 4 zewnętrznego coraz trudniej liczyć. W 3,5 2007 2005 omawianym okresie eksport powiększył się o 3 16,6%, natomiast import wzrósł o 18,6%, co 2,5 skutkowało przyrostem deficytu w obrotach 2 handlowych. Złotówka umacniała się zarówno 1,5 w relacji do euro, jak i amerykańskiego dolara. 1 2006 W obrotach na rachunku bieżącym bilansu 0,5 płatniczego także zanotowano wzrost ujemnego 0 salda, co było wynikiem niższego, niż rok temu napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Podczas gdy tempo wzrostu gospodarczego malało, systematycznie przyspieszała inflacja. Przez pierwsze sześć miesięcy br. ceny (w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego) wzrosły o 4,2%. Największą rolę grały w tym ceny żywności, która podrożała o 7,3%, opłaty za mieszkania o 7,7% oraz energia 7,4%. Natomiast ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły w skali roku jedynie o 2,8% wobec 1,7% w czerwcu 2007 r. Ceny w górnictwie podniosły się o 8,8%, a sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczna, gaz, wodę o 9,1%. Przewaga popytu nad podażą podniosła również ceny produkcji budowlano-montażowej o 6,5% w relacji do poprzedniego roku. Sytuacja na rynku pracy ulegała systematycznej poprawie. Pod koniec czerwca stopa rejestrowanego bezrobocia doszła do 9,6%. Warto przy tej okazji zauważyć, że o ile w okresie od początku 2006 r. stopa bezrobocia spadła o ponad połowę, to w tym samym okresie wskaźnik aktywności zawodowej ludności praktycznie nie uległ zmianie 53,7% wobec 53,6% na początku okresu. Charakterystyczny dla polskiej gospodarki jest ni8ski poziom zatrudnienia wśród najmłodszych i najstarszych grup czynnych zawodowo. Coraz większą barierą dla przedsiębiorców są braki siły roboczej, zarówno wykwalifikowanej jak i do prac prostych. Dotkliwie przekonują się o tym w bieżącym sezonie także producenci rolni (ogrodnictwo). (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 4

Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami W pierwszym półroczu 2008 r. polski handel zagraniczny wszystkimi towarami nadal rozwijał się dynamicznie. Należy jednak podkreślić pogłębianie się ujemnego salda wymiany handlowej, będącego najprawdopodobniej skutkiem umacniania się polskiej waluty zarówno w stosunku do dolara amerykańskiego, jak i do euro. W rozpatrywanym okresie wartość eksportu wzrosła do 201,6 mld złotych (57,17 mld EUR), tj. o blisko 7% więcej w stosunku do poprzedniego roku). Rósł też import. Wartość przywozu osiągnęła 240,15 mld mld EUR 140 120 100 80 60 40 20 0-20 -40 Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami w mld EUR złotych (68,1 mld EUR), tj. o 9% więcej w stosunku do pierwszego półrocza poprzedniego roku. Saldo wymiany wyniosło minus 38,5 mld złotych (minus 10,9 mld EUR). Największy udział w strukturze geograficznej polskiego handlu mają kraje rozwinięte (83% w wartości eksportu i 70% importu w pierwszym półroczu br.), w tym zdecydowanie dominującym partnerem handlowym jest Unia Europejska (blisko 78% eksportu w ujęciu wartościowym i 62,6% importu). W rozpatrywanym okresie w polskim eksporcie największym odbiorcą towarów z Polski były Niemcy (25% w ujęciu wartościowym). Ponadto w pierwszej dziesiątce znalazły się Francja (6,4%), Włochy (6,8%), Wielka Brytania (5,7%), Republika Czeska (5,5%), Rosja (5,1%), Holandia (4,0%), Ukraina (3,8%), Szwecja (3,3%) oraz Węgry (2,8%). Wśród partnerów handlowych najwyższą dynamikę obrotów odnotowano w wywozie do następujących krajów: do Rosji, na Ukrainę, do Francji i Holandii. Podobnie jak w przypadku eksportu, również w imporcie największym partnerem handlowym dla Polski były Niemcy (ok. 23,5% wartości przywozu). Do grona największych dostawców należały poza tym następujące kraje: Rosja (10%), Chiny (7,3%), Włochy (6,6%), Francja (5,0%), Republika Czeska (3,7%), Holandia (3,3%), Wielka Brytania (2,8%), Belgia (2,4%) oraz Republika Korei (2,4%). W ubiegłym roku największą dynamikę obrotów odnotowano w imporcie z Rosji, Republiki Korei, Chin oraz Republiki Czeskiej. Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski Udział w 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 eksporcie 8,4% 8,4% 8,0% 8,4% 8,7% 9,9% 9,7% 9,9% imporcie 6,5% 6,8% 6,5% 5,9% 6,1% 6,8% 6,4% 6,7% 71 81 88 100 101 119 2005 2006 2007 I półrocze 2008 r. 57 eksport import saldo 68 Udział handlu produktami rolno-spożywczymi w polskim handlu ogółem utrzymuje się na w miarę stabilnym poziomie. W 2007 r. udział eksportu artykułów rolno-żywnościowych w eksporcie wszystkich produktów wyniósł ok. 10% (w ujęciu wartościowym), natomiast po stronie importu udział ten wyniósł 6,7%. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 5

Struktura towarowa handlu rolno-spożywczego Podobnie jak przed rokiem, polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi opierał się na produktach przetworzonych. Łącznie eksport przetworów zwierzęcych i roślinnych stanowił ponad 60% w strukturze towarowej polskiego handlu rolno spożywczego. W omawianym okresie nieznacznie wrosło saldo handlu w obrocie produktami przetworzonymi, w tym przede wszystkim produktami zwierzęcymi, niewielkiemu spadkowi uległo zaś saldo w przypadku przetworów roślinnych przede wszystkim ze względu na ubiegłoroczne niekorzystne zbiory produktów roślinnych i ogrodniczych w Polsce. W pierwszym kwartale po raz kolejny. nadwyżka w handlu przetworami była bardzo zbliżona do ubiegłorocznej wartości, zaś deficyt po stronie surowców sporo zmniejszył się wobec analogicznego okresu roku ubiegłego. Wiodącą grupą produktów w polskim eksporcie były w ujęciu wartościowym przetwory roślinne ich łączny udział stanowił w pierwszym kwartale bieżącego roku 35%. Na drugim miejscu z udziałem na poziomie 30% uplasowały się przetwory zwierzęce. Tym samym wartość eksportu pierwszej grupy produktów wyniosła aż 918 mln EUR, a drugiej odpowiednio 787 mln EUR Spośród przetworów roślinnych przetwory owocowo-warzywne i wyroby cukiernicze stanowiły łącznie 25% polskiej oferty eksportowej. W sumie wartość tych wyeksportowanych produktów zamknęła się wolumenem ponad 660 mln EUR. W stosunku do roku poprzedniego znacząco wzrosła wartość wyeksportowanych przetworów roślinnych - +17% - przede wszystkim z uwagi na znaczny wzrost cen eksportowych polskich przetworów owocowo-warzywnych. W sumie dodatnie saldo obrotów przetworami roślinnymi zmniejszyło o 8 mln EUR do wartości ok. 152 mln EUR. Z uwagi na bardzo wysokie tegoroczne ceny eksportowe polskich surowców roślinnych nadal ujemne saldo znacznie spadło (o 35%) do wielkości minus 260 mln EUR. Produktami, które odnotowały w pierwszym kwartale bieżącego roku nieznaczny 1% wzrost udziału w polskim handlu były przetworzone produkty zwierzęce. Wysoki dodatni bilans handlu przetworzonymi produktami zwierzęcymi poprawił się po raz kolejny i osiągnął wielkość prawie 490 mln EUR. W przypadku tych produktów w omawianym okresie mieliśmy do czynienia ze sporym wzrostem wartości wyeksportowanych przetworów o ponad 15% przy zbliżonym do ubiegłorocznego poziomie wolumenu sprzedaży. Natomiast saldo obrotów handlowych żywymi zwierzętami zmniejszyło się dokładnie o połowę. Znaczące pozycje wśród produktów eksportowych miały również świeże produkty ogrodnicze, ryby i wyroby tytoniowe. W omawianym okresie znacznie wzrosła także sprzedaż zbóż, cukru, alkoholi i napojów bezalkoholowych jak i wody i napoi bezalkoholowych. Sprzedaż tych ostatnich szybko wzrastała. W porównaniu do roku poprzedniego mamy do czynienia ze sporym spadkiem cen wywozu żywych zwierząt w pierwszym kwartale tego roku w tym przede wszystkim koni i owiec. Struktura towarowa polskiego handlu rolno spożywczego Eksport (mln EUR i udział %) Import (mln EUR i udział %) Saldo (mln EUR) I kw. 2007 r. I kw. 2008 r. I kw. 2007 r. I kw. 2008 r. I kw. '07 I kw. '08 Żywe zwierzęta 78 3% 56 2% 23 1% 28 1% 55 28 Przetwory zwierzęce 657 29% 787 30% 212 10% 298 13% 444 489 Ryby i przetwory 175 8% 199 8% 181 9% 204 9% -7-6 Surowce roślinne 199 9% 244 9% 597 29% 504 22% -398-261 Przetwory roślinne 763 34% 918 35% 603 30% 765 34% 160 152 Używki i napoje 311 14% 370 14% 352 17% 367 16% -41 3 Pozostałe 66 3% 78 3% 56 3% 75 3% 9 3 Razem 2 249 100% 2 652 100% 2 026 100% 2 242 100% 223 410 Podobnie w imporcie przetwory roślinne odgrywały główną rolę (34%), a ich wartość w pierwszym kwartale znacznie wzrosła osiągając wielkość 765 mln EUR wobec 603 mln EUR rok temu. W (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 6

spożywczymi Analiza polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno- przypadku importu przetworów roślinnych wyróżniały się ponownie komponenty paszowe oraz oleje tłuszcze roślinne, a także wyroby cukiernicze, cukier i melasa oraz skrobia i grysik. W porównaniu do roku poprzedniego znacznie zmniejszył się w strukturze towarowej udział surowców roślinnych do 22% z 28% łącznego importu. Nieco niższa była również wartość tych zakupionych towarów. W tej grupie produktowej bardzo istotna zmiana zaszła w handlu zbożem, gdzie w porównaniu z sytuacją sprzed roku w zasadzie doszło to całkowitej zamiany - kilkakrotnie spadł import, wzrósł natomiast eksport zupełnie odwrotna sytuacja niż w 2007 roku. Eksport polskiego zboża wzrósł ponad trzykrotnie podczas gdy jego import zmniejszył się aż ponad pięciokrotnie. Tym samym saldo wymiany handlowej tymi produktami było nadal ujemne jednak prawie czterokrotnie wyższe niż przed rokiem. Znaczącą pozycję w surowcach roślinnych utrzymują jak co roku importowane owoce świeże, nieco mniej w bieżącym roku warzywa importowane. Zbliżone do ubiegłorocznych wielkości ma import używek i napojów. W pierwszym kwartale 2008 r. przywóz kawy, herbaty, przypraw, tytoniu i alkoholi zwiększył się, w tym przede wszystkim import alkoholi jednak udział używek i napojów w całości zakupów spadł z 17% do 16%. W wyniku wzrostu eksportu wyrobów tytoniowych, saldo handlu używkami i napojami nieco się poprawiło, w tym szczególności wzrosło ono dla o 100% dla wyrobów tytoniowych. Wobec poprzedniego roku wzrósł udział w polskim imporcie produktów zwierzęcych przetworzonych z 10% do 13% obecnie. Przede wszystkim zanotowano znaczny ich wartości. Sporo więcej niż przed rokiem sprowadziliśmy mięsa czerwonego i podrobów. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 7

spożywczymi Analiza polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno- Struktura geograficzna handlu rolno-spożywczego Polski handel artykułami rolno-spożywczymi jest zorientowany na wymianę z państwami członkowskimi Unii Europejskiej. W pierwszym kwartale br. ta zależność zasadniczo nie zwiększyła się. Wzrostowi eksportu do Unii towarzyszył wzrost aktywności handlowej z krajami trzecimi. Saldo wymiany pogorszyło się na głównych kierunkach handlowych. W I kw. 2008 r. 79% polskiego eksportu i 66% importu rolno-spożywczego odbywało się w ramach Unii Europejskiej. Rok wcześniej udział eksportu był identyczny, a importu był o 3 punkty procentowych wyższy. Przyczyną braku zmiany udziału eksportu do UE był wzrost polskich obrotów handlowych w ramach ugrupowania, przy równoległym wzroście eksportu poza Unię. Rozszerzenie UE od 1.1.2007r. o Bułgarię i Rumunię nie miało większego wpływu na skalę przyrostu znaczenia Unii, jakkolwiek należałoby zauważyć eksport do Rumunii na poziomie 47,7 mln EUR, który wzrósł w I kw. br. wobec analogicznego okresu przed rokiem o 28%. W I kw. br. polski eksport do państw Unii 1 zwiększył się o 17% do 2,1 mld EUR. Eksport do starych państw Unii UE15 rósł bardziej dynamicznie (+19%) niż do nowych państw Unii - UE12 (+11%). Polski import z UE zwiększył się o 6% do 1,48 mld EUR. Wartość importu miała natomiast zupełnie rozbieżną dynamikę tj. wzrosła o 9% z państw UE15, a zmniejszyła się o 8% z UE12. Największym odbiorcą produktów spożywczych w UE były Niemcy, do których wyeksportowaliśmy produkty za 617,5 mln EUR (+15%), na drugim miejscu znalazła się Wielka Brytania sprzedaż za 167,7 mln EUR (+5%), a na kolejnym Czechy 156,7 mln EUR (+4%). Największą wartość miały produkty importowane z Niemiec tj. za 415,4 mln EUR (+1%), na drugim miejscu znalazła się Holandia 194,3 mln EUR (+14%), natomiast na trzecim Hiszpania zakupy za 178,7 EUR (+10%). Drugim ważnym rynkiem eksportowym, choć znacznie mniejszym niż UE, był obszar Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). Trafiło tam 10% polskiego eksportu rolno-spożywczego, co oznaczało identyczny udział w porównaniu z I kw. roku ubiegłego. Eksport do WNP wzrósł o 17% do 267,5 mln EUR. Głównymi partnerami w ramach WNP były Rosja i Ukraina. Zdecydowanie największy eksport miał miejsce do Rosji tzn. był na poziomie 134,1 mln EUR (+11%). Sprzedaż do Rosji wzrosła m. in. dzięki zniesieniu restrykcji w eksporcie mięsa. Równolegle w I kw. br. wzrósł o 11% import z WNP do 55,1 mln EUR. Ważnymi, o rosnącym znaczeniu partnerami handlowymi w eksporcie z Europy, ale z poza Unii Europejskiej były Norwegia oraz Szwajcaria (EFTA), jakkolwiek równolegle import z nich również wzrósł znacząco. Warty zauważenia wzrost eksportu nastąpił do takich państw pozaeuropejskich jak np. Stany Zjednoczone oraz Turcja. Niekorzystnym zjawiskiem w I kw. 2008 r. wydaje się być 35% spadek eksportu do Chin przy równoległym wzroście importu o 37%. W imporcie kraje trzecie, tj. poza unijne, liczyły się bardziej, niż miało to miejsce po stronie eksportu. Udział Unii w imporcie wyniósł 66%, natomiast tych krajów był na poziomie 23%. Kierunki dostaw spoza Unii były jednak zróżnicowane, a poszczególni partnerzy handlowi specjalizowali się w niewielu dostarczanych produktach. Przykładowo z Argentyny sprowadzano makuchy sojowe, z Norwegii ryby, zaś z szeregu innych państw ciepłego klimatu kawę, kakao, herbatę, przyprawy, ryż i owoce południowe. Import spoza Unii był zatem selektywny, zaopatrzeniowy, dostarczający produktów w Polsce nie produkowanych albo deficytowych. 1 W unijnej nomenklaturze celnej stosuje się rozróżnienie pomiędzy pojęciami eksport/import (do handlu z krajami pozaunijnymi) a wywóz/przywóz (do handlu wewnątrz UE). W tym opracowaniu tego rozróżnienia nie stosuje się, a pojęcia eksport-wywóz i import-przywóz używane są wymiennie na określenie handlu pomiędzy Polską a zagranicą. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 8

Tabela: Obroty w polskim handlu rolno-spożywczym z wybranymi partnerami Eksport Import Saldo Partner Wartość w mln EUR Zmiana Wartość w mln EUR Zmiana Wartość w mln EUR I kw. 2007 I kw. 2008 roczna I kw. 2007 I kw. 2008 roczna I kw. 2007 I kw. 2008 UE 1 794,0 2 096,0 17% 1 398,0 1 481,2 6% 396,0 614,8 "UE 15" 1 292,1 1 538,3 19% 1 164,0 1 266,9 9% 128,2 271,4 "UE 12" 501,9 557,7 11% 234,1 214,3-8% 267,8 343,4 Niemcy 534,9 617,5 15% 413,0 415,4 1% 121,9 202,1 Holandia 125,2 153,1 22% 169,8 194,3 14% -44,6-41,3 Czechy 150,8 156,7 4% 84,1 89,8 7% 66,7 66,9 Włochy 125,4 138,9 11% 80,7 92,9 15% 44,7 45,9 Hiszpania 42,6 40,3-6% 161,9 178,7 10% -119,3-138,5 Wielka Brytania 159,9 167,7 5% 35,3 44,9 27% 124,6 122,8 Węgry 98,7 96,4-2% 76,5 43,7-43% 22,2 52,7 Francja 88,8 143,5 62% 81,6 93,3 14% 7,1 50,2 Dania 60,8 65,1 7% 99,9 101,7 2% -39,2-36,6 Litwa 83,2 101,4 22% 20,4 25,9 27% 62,8 75,5 Słowacja 58,7 67,0 14% 37,4 33,2-11% 21,3 33,8 Belgia 38,7 51,5 33% 33,1 43,6 32% 5,5 7,9 Austria 38,1 49,0 29% 19,1 22,3 17% 19,0 26,7 Szwecja 32,5 42,1 30% 23,6 29,7 26% 8,9 12,4 Rumunia 37,4 47,7 28% 0,9 1,9 103% 36,5 45,8 Grecja 14,7 22,0 50% 20,1 20,3 1% -5,5 1,7 Łotwa 29,7 38,1 28% 1,4 2,9 111% 28,4 35,2 Irlandia 14,2 22,4 58% 13,5 13,6 0% 0,6 8,9 Finlandia 12,1 15,5 28% 9,0 10,8 20% 3,1 4,7 Bułgaria 13,0 16,9 30% 9,6 9,0-6% 3,4 8,0 Estonia 16,1 17,5 8% 2,3 2,1-8% 13,9 15,4 Słowenia 10,5 12,2 17% 0,8 4,7 520% 9,7 7,5 Portugalia 3,3 7,4 126% 2,7 5,3 93% 0,6 2,2 Cypr 2,4 2,7 13% 0,7 1,2 67% 1,6 1,5 Malta 1,4 1,1-23% 0,0 0,0 1,4 1,1 Luksemburg 1,1 2,5 129% 0,4 0,0-96% 0,7 2,5 WNP 228,2 267,5 17% 49,4 55,1 11% 178,8 212,5 w tym: Rosja 120,8 134,1 11% 13,9 10,7-23% 106,8 123,4 Ukraina 65,9 77,3 17% 25,0 30,6 22% 40,9 46,7 Białoruś 29,1 30,6 5% 3,1 0,8-73% 26,0 29,8 EFTA 22,7 27,6 22% 78,8 94,3 20% -56,1-66,8 w tym: Norwegia 10,1 12,5 23% 56,5 65,5 16% -46,3-53,1 Szwajcaria 10,9 14,5 33% 15,5 23,2 50% -4,5-8,7 NAFTA 55,7 68,2 22% 32,9 45,0 37% 22,8 23,2 w tym: USA 45,2 56,6 25% 26,7 35,6 33% 18,5 21,0 Pozostałe 122,8 154,5 26% 428,4 517,8 21% -305,6-363,4 w tym: Argentyna 0,3 0,2-30% 98,9 135,9 37% -98,6-135,7 Chiny 5,9 3,8-35% 61,8 84,8 37% -55,9-81,0 Turcja 11,2 18,6 66% 34,9 41,2 18% -23,8-22,6 Brazylia 1,1 3,8 257% 39,6 36,8-7% -38,6-32,9 Korea Południowa 10,7 6,2-42% 0,3 0,5 67% 10,4 5,6 Egipt 13,2 6,2-53% 2,6 3,3 28% 10,6 2,9 Świat 2 248,6 2 651,5 18% 2 025,7 2 242,0 11% 222,9 409,6 (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 9

ZBOŻA I PRODUKTY PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ W I kwartale 2008 r. w polskim handlu zbożem i produktami przetwórstwa zbożowego odnotowano poprawę salda wymiany w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku z minus 154 mln EUR do plus 24 mln EUR. Wartość eksportu wyniosła 204 mln EUR, a importu 180 mln EUR. 400 300 200 100 0-100 Polski handel zbożem i produktami przetwórstwa w pierwszym kwartale lat 2007 i 2008 I-III 2006 I-III 2007 I-III 2008 Poprawa bilansu wiąże się przede wszystkim ze zmniejszeniem -200 przywozu ziarna. W pierwszym kwartale 2007 r., po nieurodzaju, eksport import saldo Polska potrzebowała zwiększonych dostaw zbóż i to było przyczyną ujemnego bilansu handlowego w tym okresie. W pierwszym kwartale br. import ziarna wydatnie się zmniejszył - choć nadal był potrzebny. Sprowadzaliśmy zwłaszcza pszenicę i kukurydzę na cele paszowe. Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż i produktami przetwórstwa w I kwartale lat 2006-2008 Wyszczególnienie I-III 2006 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2006 I-III 2007 I-III 2008 Eksport (mln EUR) Eksport (tys. ton) Ziarno 28 6 27 236 32 109 Produkty pierwotnego przetwórstwa 8 11 20 21 18 48 Produkty wysoko przetworzone 108 138 158 53 63 70 Ogółem 144,3 154,1 204,4 310,2 113,4 226,5 Import (mln EUR) Import (tys. ton) Ziarno 36 220 82 111 1340 240 Produkty pierwotnego przetwórstwa 25 39 48 108 135 121 Produkty wysoko przetworzone 37 48 50 26 38 30 Ogółem 97,1 307,9 180,1 245,3 1513,1 391,4 Saldo (mln EUR) Saldo (tys.ton) Ziarno -7-215 -56 125-1308 -132 Produkty pierwotnego przetwórstwa -17-28 -27-87 -117-73 Produkty wysoko przetworzone 71 89 107 26 26 40 Ogółem 47-154 24 64,9-1399,6-164,9 Źródło: CIHZ W rozpatrywanym okresie nadal wzrastały obroty w handlu produktami przetworzonymi zarówno po stronie importu, jak i eksportu. Tradycyjnie największy udział w eksporcie ziarna i produktów przerobu miały produkty wysoko-przetworzone. W I kwartale br. wartość sprzedaży tej grupy artykułów osiągnęła 158 mln EUR wobec 138 mln EUR w analogicznym okresie poprzedniego roku. Wśród czynników wpływających na handel zagraniczny należy podkreślić umacniającą się pozycję złotówki, która wpływała na poprawę warunków wymiany dla importerów, miała zaś niekorzystny wpływ na eksport. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 10

Czynniki wpływające na polski handel zbożem Podaż i ceny zbóż Jednym z najważniejszych czynników wpływających na obroty handlowe zbożem i kształtowanie się cen jest sytuacja popytowo-podażowa. Sezon 2007/08 charakteryzował się rekordowo wysokim poziomem cen zbóż, a w szczególności pszenicy miękkiej. Przyczyny takiego stanu rzeczy były liczne: niskie zbiory pszenicy na świecie w połączeniu z niskim poziomem zapasów, znaczne zapotrzebowanie na pszenicę ze strony importu, gorsze zbiory w krajach zaliczanych do kluczowych eksporterów, w tym przede wszystkim w Australii dotkniętej drugi sezon z rzędu skutkami dewastującej suszy, zwiększone zapotrzebowanie na zboża do produkcji biopaliw, liczne restrykcje w eksporcie zbóż (a zwłaszcza pszenicy) wprowadzane przez kluczowych jej dostawców kwoty w eksporcie z Ukrainy, cła wywozowe zastosowane przez Rosję w br. (30% w eksporcie jęczmienia i 40% w wywozie pszenicy), restrykcje w eksporcie z Argentyny. operacje amerykańskich funduszy inwestycyjnych na giełdach towarowych. Ubiegły sezon (2007/08) należy uznać za wyjątkowo nietypowy. Unijne zapasy interwencyjne ziarna były praktycznie równe zeru wyczerpano je poprzez eksport i odsprzedaż na rynek wewnętrzny w większości jeszcze w poprzednim sezonie. Przy rekordowo wysokim poziomie cen ziarna na świecie Unia nie dopłacała też do eksportu. Cła w imporcie zrównano z zerem, aby ułatwić przywóz. Tak więc w zeszłym sezonie większość instrumentów regulujących unijny rynek zbożowy nie miała zastosowania. Światowe ceny pszenicy rosły przez większość sezonu mniej więcej do marca br. przekraczając w szczycie poziom 450 USD/tonę (ceny pszenicy w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago). Dalszą część sezonu charakteryzował już jednak spadek. Podobny rozkład miał miejsce w przypadku notowań kukurydzy wzrost cen przez znaczną część sezonu. Wyraźny spadek nastąpił jednak później niż w przypadku pszenicy. 350 300 250 200 150 100 50 0 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Notowania kukurydzy w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago, (w USD/tonę metryczną) 03/01/2000 09/06/2000 14/11/2000 25/04/2001 03/10/2001 13/03/2002 19/08/2002 29/01/2003 08/07/2003 11/12/2003 20/05/2004 26/10/2004 06/04/2005 12/09/2005 17/02/2006 27/07/2006 03/01/2007 12/06/2007 15/11/2007 25/04/2008 Notowania pszenicy w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago - w USD/tonę metryczną 03/01/2000 12/06/2000 16/11/2000 30/04/2001 09/10/2001 20/03/2002 27/08/2002 06/02/2003 17/07/2003 23/12/2003 03/06/2004 09/11/2004 21/04/2005 28/09/2005 09/03/2006 16/08/2006 25/01/2007 05/07/2007 11/12/2007 21/05/2008 Już poprzedni sezon handlowy - 2006/07 charakteryzował się stosunkowo wysokim poziomem cen. Skutkiem niekorzystnych warunków pogodowych (straty mrozowe, długotrwała susza, obfite opady deszczu) w wielu kluczowych rejonach upraw zbóż odnotowano znacznie gorsze zbiory niż w dwóch poprzednich sezonach, charakteryzujących się nadmierna (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 11

podażą i niskim cenami. Sezon 2005/06, jak również poprzedni przyniosły wysoką produkcję zbóż w Unii Europejskiej. Unia przez większość sezonu 2005/06 wspierała eksport ziarna zarówno z wolnego rynku, jak i z zapasów interwencyjnych. W sezonie (2006/07) rynek unijny odczuwał skutki niesprzyjających warunków atmosferycznych, odnotowanych latem (suchy i upalny lipiec oraz deszczowy i chłodny sierpień). Zbóż było mniej, a w niektórych krajach gorsza była jakość ziarna. Ceny wszystkich gatunków były wysokie. Po dwóch sezonach intensywnego wspierania eksportu zbóż zarówno w wolnego rynku, jak i z zapasów, unijne ziarno sprzedawało się bez dotacji. Unia w pierwszych miesiącach sezonu subsydiowała tylko eksport z zapasów interwencyjnych. KE zezwalała też, w niektórych krajach, na odsprzedaż ziarna na rynku wewnętrznym. Kurs walutowy Na wyniki polskiego handlu zagranicznego produktami rolnospożywczymi w ostatnich kilku latach duży wpływ miała aprecjacja złotówki względem euro i dolara amerykańskiego. Ważniejszy dla polskiego eksportu zbóż i produktów ich przerobu jest kurs euro względem złotego. Do strefy euro realizowana jest bowiem większość polskiego eksportu tych artykułów. Wysoki udział Unii jako odbiorcy zbóż i produktów ich przetwórstwa z Polski zwiększył się jeszcze po akcesji do UE, z 67% wartości eksportu ogółem w 2004 r. do 77% w 2007 r. 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Średnie dzienne kursy wymiany USD i EUR do PLN według NBP gru 04 mar 05 cze 05 wrz 05 gru 05 mar 06 cze 06 wrz 06 gru 06 mar 07 cze 07 wrz 07 gru 07 mar 08 cze 08 Ubiegły rok przyniósł dalsze umacnianie się polskiej waluty, zwłaszcza w stosunku do dolara amerykańskiego, co związane było z osłabieniem USD w rozpatrywanym okresie w stosunku do wszystkich podstawowych walut, w tym również do euro i wynikało z pogorszenia koniunktury amerykańskiej gospodarki. Pozycja złotówki względem dolara amerykańskiego znacznie się umocniła. Na początku 2007 r. średni dzienny kurs wymiany wynosił 2,88 PLN za USD, zaś pod koniec ubiegłego roku jedynie 2,44 PLN. Aprecjacja złotego miała miejsce również w stosunku do euro z 3,83 PLN za EUR na początku zeszłego roku do 3,58 PLN pod jego koniec. Pierwszy kwartał br. przyniósł dalsze pogłębienie się tendencji deprecjacyjnych zarówno w przypadku dolara amerykańskiego, jak i euro, w stosunku do polskiej waluty. Pod koniec marca br. kurs dolara wynosił 2,23 PLN, a euro 3,53 PLN. Generalnie można stwierdzić, iż aprecjacja złotówki w rozpatrywanym okresie wyraźnie wpłynęła na pogorszenie warunków dla polskiego eksportu, poprawę zaś dla importu. Pozytywne skutki mocnej złotówki były widoczne zwłaszcza w przypadku importowanych paliw - w wyraźnym łagodzeniu wzrostów ich cen na polskim rynku. USD EUR (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 12

Spadkowa tendencja w stawkach frachtowych w I kwartale br. 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 04/01/2000 05/04/2000 14/07/2000 18/10/2000 23/01/2001 Bałtycki Indeks Frachtowy (BDI) - w punktach 27/04/2001 01/08/2001 02/11/2001 11/02/2002 17/05/2002 21/08/2002 22/11/2002 04/03/2003 10/06/2003 11/09/2003 12/12/2003 23/03/2004 29/06/2004 30/09/2004 10/01/2005 14/04/2005 19/07/2005 20/10/2005 30/01/2006 05/05/2006 08/08/2006 09/11/2006 19/02/2007 25/05/2007 29/08/2007 29/11/2007 10/03/2008 16/06/2008 1) Po okresie rekordowych cen frachtów, pierwsze miesiące bieżącego roku przyniosły wyraźna zniżkę kosztów zafrachtowań. Wskaźnik BDI powrócił do poziomu sprzed jesiennej zwyżki. Spadek rozpoczął się już w styczniu br. W I kwartale br. poziom wskaźnika oscylował pomiędzy 6000, a 8000 punktów, w niektórych momentach przekraczając obie te granice. 2) W 2007 r. koszty frachtów osiągnęły rekordowy pułap. Jesienią ubiegłego roku - październik, listopad Bałtycki Indeks Frachtowy osiągał najwyższe wartości od co najmniej ostatnich 20 lat przekraczające 10 000, a nawet 11 000 punktów. Był to ogromny skok zważywszy, iż w pierwszym dniu ubiegłego roku wskaźnik wynosił 4421 punktów. Do osiągnięcia jesiennego szczytu wskaźnik BDI praktycznie nieprzerwanie wzrastał. Już w pierwszej połowie marca ub.r. przekroczył 5000 punktów, pod koniec kwietnia ub.r. 6000 punktów. Największy wzrost wskaźnik odnotował jesienią ub.r. Na początku września przekroczył 8000 punktów, pod koniec tego miesiąca wynosił on już ponad 9000 punktów, a od 10 października przekroczył wartość 10 000 punktów. Pod koniec ubiegłego roku wskaźnik obniżył się do nieco ponad 9 000 punktów. 3) Główną przyczyną tak znacznej zwyżki kosztów frachtów był rosnący popyt na surowce ze strony prężnie rozwijającej się gospodarki Chin. Po zbiorach na półkuli północnej w sezonie 2007/08 doszło do tego zapotrzebowanie na transport zbóż i oleistych drogą morską. Znaczenie kosztów frachtów dla światowego rynku zbożowego jest ogromne. Gros ziarna, będącego w światowym obrocie, transportowana jest bowiem drogą morską. Tymczasem podaż frachtów jest wyjątkowo sztywna ze względu na brak możliwości natychmiastowego dostosowania ilości statków do rosnącego popytu na frachty. To w określonej sytuacji winduje koszty przewozów. W przypadku rynku zbożowego, początek bieżącego sezonu handlowego charakteryzował się nerwowością w zakupach ziarna. Popyt na zboża zwłaszcza na amerykańską pszenicę był ogromny. Do uczestników rynku docierały coraz nowe informacje o pogarszających się prognozach zbiorów, co zwiększało presję na dokonywanie pospiesznych transakcji. Ta ogromna nerwowość na rynku była jednym z czynników wywindowania cen pszenicy do rekordowych pułapów już w pierwszych miesiącach sezonu. Nie pozostała też bez znaczenia na kształtowanie się kosztów frachtów na świecie. Rekordowo wysokie koszty frachtów były dotkliwe zwłaszcza dla importerów. W ubiegłym sezonie handlowym nie dość, że musieli oni płacić niespotykanie wysokie ceny za zboże, to jeszcze na dodatek pokrywać wysokie koszty transportu ziarna drogą morską. Bogate kraje takie jak Japonia, czy Korea Płd. odczuły bez wątpienia zwyżkę cen, jednak były gotowe zapłacić niemal każdą cenę (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 13

za ziarno pszenicy w perspektywie destabilizacji krajowego rynku zbożowego. Znacznie gorzej sytuacja przedstawiała się w przypadku ubogich importerów, również skazanych na dostawy z zagranicy. Takie kraje jak np. Indie po prostu zaczęły ograniczać zakupy. Handel zagraniczny Ziarno zbóż 2 W I kwartale 2008 r. w polskim handlu zagranicznym ziarnem zbóż nastąpiła poprawa bilansu wymiany w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku z minus 215 mln EUR do minus 56 mln EUR. Przyczynił się do tego przede wszystkim spadek importu oraz wzrost sprzedaży. Wyszczególnienie Eksport Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż w pierwszym kwartale lat 2007 i 2008 EKSPORT IMPORT mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 Pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 0,4 14,3 3,0 55,9 113,9 25,4 724,2 81,5 Żyto 0,5 1,5 3,6 6,5 14,1 2,2 131,1 9,2 Jęczmień 1,5 2,3 8,0 5,8 19,8 6,8 120,6 26,4 Owies 0,5 1,5 2,8 7,3 0,4 0,2 1,9 0,5 Kukurydza (ziarna) 1,3 4,1 11,4 25,9 60,4 33,4 325,0 90,1 Ryż 1,1 1,0 2,0 1,6 9,3 12,9 23,9 27,0 Sorgo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,3 1,9 1,2 Nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż 0,2 1,8 0,9 5,6 2,2 1,2 11,4 4,3 OGÓŁEM 5,6 26,6 31,6 108,7 220,5 82,2 1340,0 240,3 Źródło: CIHZ W I kwartale 2008 r. eksport ziarna zbóż z Polski wyniósł 108,7 tys. ton wobec 31,6 tys. ton w tym samym okresie poprzedniego roku. W ujęciu wartościowym wywóz zwiększył się z 5,6 mln EUR do 26,6 mln EUR. Analizując miesięczny rozkład eksportu od początku ubiegłego sezonu, należy podkreślić, iż najwięcej sprzedano w drugiej połowie ubiegłego roku po zbiorach. Sytuacja ta była na tyle wyjątkowa, iż w tym 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Eksport najważniejszych gatunków zbóż z Polski w ujęciu miesięcznym w 2007 r. i I kwartale 2008 r., w tys. ton pszenica żyto jęczmień kukurydza 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 2 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN: 1001 pszenica i mieszanka żyta z pszenicą, 1002 żyto, 1003 jęczmień, 1004 owies, 1005 kukurydza, 1006 ryż, 1007 sorgo, 1008 nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż (np. pszenżyta) (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 14

okresie ceny na rynkach zagranicznych osiągały bardzo wysoki poziom przy wysokim zapotrzebowaniu na ziarno. Stosunkowo wysokie zbiory pozwoliły Polsce na znaczne zwiększenie sprzedaży. Jednak już z początkiem bieżącego roku odnotowywany poziom wywozu znacząco się zmniejszył. W pierwszym kwartale 2008 r. największy udział w strukturze towarowej eksportu miała pszenica i mieszanka żyta z pszenicą (51% ilościowo i 54% wartościowo). Na drugim miejscu znalazła się kukurydza 15% w ujęciu wartościowym i 21% ilościowo. Udział jęczmienia wynosił 9% wartościowo i 5% ilościowo, owsa odpowiednio 6% i 7%, a żyta 6% zarówno w ujęciu wartościowym, jak i ilościowym. Pszenicę eksportowaliśmy przede wszystkim do Niemiec (51% ilościowo), Francji (23%), Belgii (14%) i Czech (12%). W strukturze geograficznej eksportu żyta największy udział miały: Niemcy (87%), Dania (6%), Czechy (4%), Słowacja (2%), Holandia i Austria po 1%. Odbiorcami polskiego jęczmienia, w rozpatrywanym okresie, były przede wszystkim: Niemcy (78%), Litwa (10%), Francja (7%), Dania (2%), Białoruś i Holandia po 1%. Kukurydzę wysyłaliśmy do Niemiec (94%), Litwy (4%), Rumunii i na Ukrainę po 1%. Import W I kwartale 2008 r. import ziarna do Polski wyniósł 240 tys. ton wobec 1,34 mln ton w analogicznym okresie poprzedniego roku. Wartość przywozu zmniejszyła się do 82 mln EUR wobec 220,5 mln EUR w I kwartale zeszłego roku. Analizując miesięczny rozkład importu od początku ubiegłego sezonu w I kwartale br. nie odnotowano znaczniejszych 350 300 250 200 150 100 50 0 Import najważniejszych gatunków zbóż w ujęciu miesięcznym w 2007 r. i w I kwartale 2008 r. w tys. ton pszenica żyto jęczmień kukurydza 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 miesięcznych wzrostów przywozu w stosunku do drugiej połowy ubiegłego roku. Nieznacznie wzrastał jednak przywóz kukurydzy, co wiązało się najprawdopodobniej z zapotrzebowaniem na zboża do celów paszowych. W rozpatrywanym okresie największy udział w strukturze polskiego importu zbóż miała kukurydza (41% wartościowo i 38% ilościowo). Na drugiej pozycji znalazła się pszenica (31% w ujęciu wartościowym i 34% ilościowo). Udział ryżu wynosił odpowiednio 16% i 11%, a jęczmienia 8% i 11%. Najmniej sprowadziliśmy żyta - 3% wartościowo i 4% ilościowo. W I kwartale br. do najważniejszych dostawców pszenicy do Polski (w ujęciu ilościowym) należały: Czechy (44%), Niemcy (19%), Kazachstan (18%), Słowacja (6%), Litwa (6%), Dania (3%), Ukraina i Węgry po ok. 2%. Żyto sprowadzaliśmy z Niemiec (59%), Litwy (31%) oraz Rosji (7%) i Czech (3%). Największy udział w dostawach jęczmienia miały następujące kraje: Litwa (27%), Dania (23%), Niemcy (16%), Czechy (16%), Finlandia (9%), Szwecja (3%), Francja (3%), Słowacja (2%), Bułgaria i Węgry po ok. 1%. W imporcie kukurydzy największy udział miało ziarno z Węgier (44%). W dalszej kolejności znaleźli się tacy dostawcy jak: Ukraina (18%), Czechy (13%), Słowacja (12%), Holandia (7%), Francja (3%), Niemcy i Stany Zjednoczone po około 1%. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 15

Produkty pierwotnego przetwórstwa zbóż 3 W I kwartale br. odnotowano wzrost zarówno importu, jak i eksportu produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż. Saldo wymiany handlowej tej grupy produktów nieznacznie się poprawiło z minus 28 mln EUR w I kwartale 2007 r. do minus 27 mln EUR. Polski handel zagraniczny produktami pierwotnego przetwórstwa zbóż w I kwartałach lat 2007 i 2008 EKSPORT IMPORT Wyszczególnienie mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 Mąka pszenna i żytniopszenna Mąka ze zbóż innych niż 0,5 2,3 1,3 6,7 2,9 3,6 10,8 8,6 pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 0,1 0,9 0,4 2,1 2,4 2,8 4,7 3,3 Kasze, grysiki i granulki zbożowe 0,5 1,3 1,1 2,7 4,3 2,8 12,8 6,4 Ziarna zbóż obrobione w inny sposób 0,2 1,0 0,5 2,8 4,8 4,6 13,9 9,4 Słód palony bądź nie 1,4 2,6 4,5 6,1 15,7 24,6 54,4 57,8 Gluten pszenny suszony lub nie 7,9 9,9 9,7 9,9 0,4 0,3 0,6 0,3 Otręby, śruta i inne pozostałości odsiewu, przemiału lub innej obróbki zbóż 0,2 2,3 0,9 17,3 3,3 5,7 25,7 29,1 Skrobie zbożowe 0,03 0,0 0,04 0,0 5,4 3,4 12,5 6,2 Razem 10,9 20,2 18,3 47,7 39,1 47,7 135,3 121,1 Eksport W I kwartale br. eksport produktów wstępnego przetwórstwa zbóż z Polski zwiększył się z 18,3 tyś ton w I kwartale poprzedniego roku do 47,7 tys. ton. Wartość sprzedaży wzrosła z 10,9 mln EUR do 20,2 mln EUR. Największe udziały w polskim eksporcie produktów wstępnego przetwórstwa zbóż miały: gluten (49% w ujęciu wartościowym i 21% w ilościowym), otręby, śruta i inne pozostałości odsiewu (11% wartościowo i 36% ilościowo), słód 6 5 4 3 2 1 0 Eksport wybranych produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż z Polski w ujęciu miesięcznym w 2007 r. i w I kwartale 2008 r., w tys. ton mąka pszenna kasze, grysiki słód gluten pszenny 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 3 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN; 1101 mąka pszenna i żytnia, 1102 mąka ze zbóż innych niż pszenica i mieszanka żyta z pszenicą, 1103 kasze, grysiki i granulki zbożowe, 1104 ziarna zbóż obrobione w inny sposób, z wyjątkiem ryżu. 1107 słód palony lub nie, 110811000, 110812000, 110819100 skrobie zbożowe, 1109 gluten pszenny suszony lub nie, 2302 otręby, śruta i inne pozostałości odsiewu, przemiału lub innej obróbki zbóż, również granulowane. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 16

(13% wartościowo i ilościowo) i mąka pszenna (11% wartościowo i 14% ilościowo). Udział kasz i grysików wynosił 6% w ujęciu wartościowym i ilościowym; ziaren obrobionych w inny sposób 5% w ujęciu wartościowym i 6% w ujęciu ilościowym, mąki z innych gatunków ziarna niż pszenica 4% wartościowo i ilościowo. W rozpatrywanym okresie największymi odbiorcami polskiego słodu były Niemcy (72% wyeksportowanej ilości), Irlandia (15%) oraz Wielka Brytania (8%). Mniejsze ilości wyeksportowaliśmy do Węgier (2%) oraz Danii, Mozambiku, Malezji i Malawi (po ok. 1%). W strukturze geograficznej eksportu glutenu pszennego dominowała tradycyjnie już sprzedaż do USA (72% w ujęciu ilościowym). Gluten eksportowaliśmy także do Meksyku (16%). Mniejsze ilości wysyłaliśmy poza tym na Węgry, do Indii i Wietnamu po ok. 2% oraz do Szwajcarii, Rumunii, Niemiec i na Ukrainę po ok. 1%. Nadal największym odbiorcą polskiej mąki pszennej i żytnio-pszennej były Niemcy 52% eksportu w ujęciu ilościowym zrealizowano do tego kraju. Mąkę sprzedawaliśmy ponadto do Wielkiej Brytanii (20%), Czech (8%), Stanów Zjednoczonych (6%), Irlandii (5%), Holandii (5%). Mniejsze ilości sprzedano do Francji (2%) oraz na Litwę, do Danii i Kanady po około 1%. Kasze i grysiki sprzedawaliśmy przede wszystkim do Niemiec (61%), Białorusi (21%) i USA (5%). Niewielki eksport tych produktów odnotowano poza tym do Wielkiej Brytanii (2%), Irlandii, Czech, Włoch i Kanady po około 1%. Import W I kwartale 2008 r. import do Polski produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż zmniejszył się w ujęciu ilościowym z 135,3 tys. ton do 121,1 tys. ton. Wzrósł natomiast w ujęciu wartościowym z 39,1 mln EUR do 47,7 mln EUR. 30 25 20 15 Import wybranych produków wstępnego przetwórstwa zbóż w ujęciu miesięcznym w 2007 r. i w I kwartale 2008 r., w tys. ton mąka pszenna Największy udział w imporcie tej 10 kasze, grysiki grupy produktów miał słód (52% słód wartościowo i 48% ilościowo). 5 W dalszej kolejności znalazły się 0 otręby i śruty (24% ilościowo i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 12% wartościowo), ziarna obrobione w inny sposób (10% wartościowo i 8% ilościowo), mąka pszenna (7% wartościowo i ilościowo), skrobie zbożowe (7% wartościowo i 5% ilościowo), kasze (5% w ujęciu ilościowym i 6% w wartościowym) oraz mąka inna niż pszenna (3% ilościowo i 6% wartościowo). Sprowadzany do Polski słód pochodził w większości z krajów ościennych: Czech (51% w ujęciu ilościowym), Słowacji (39%), Litwy (6%) i Niemiec (3%). W strukturze geograficznej importu kasz i grysików największą rolę odgrywały Węgry (32%), Czechy (25%), Niemcy (15%), Austria (13%) oraz Włochy (10%). Mniejsze ilości zaimportowano z Chin (2%), Francji i Rumunii - po ok. 1%. Wśród dostawców mąki pszennej największe udziały miały: Niemcy (75%). Mniejsze ilości sprowadziliśmy ze Słowacji (5%), Czech (4%), Litwy (4%), Grecji (4%) oraz Holandii (2%), Estonii, Danii, Węgier, Francji i Wielkiej Brytanii po około 1%. Gluten sprowadzaliśmy z Niemiec (51%), Francji (23%) Belgii (14%) i Czech (12%). (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 17

Produkty zbożowe wysoko przetworzone4 Tradycyjnie już bilans w polskim handlu artykułami zbożowymi wysoko-przetworzonymi jest dodatni. Nadwyżka wpływów z eksportu nad wartością importu systematycznie rośnie. W I kwartale br. dodatnie saldo wymiany tej grupy artykułów zwiększyło się do 107 mln EUR wobec 89 mln EUR rok w analogicznym okresie poprzedniego roku. Wartość przywozu zwiększyła się z 48 mln EUR do 50 mln EUR, zaś eksportu ze 138 mln EUR do 158 mln EUR. Polski handel zagraniczny produktami zbożowymi wysoko-przetworzonymi w I kwartałach lat 2007-2008 EKSPORT IMPORT Wyszczególnienie mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 I-III 2007 I-III 2008 Ciasto makaronowe, spaghetti, makaron, kuskus 4,0 2,6 2,2 2,1 10,5 12,0 13,5 11,6 Przetwory spożywcze otrzymane przez spęcznienie i prażenie ziarna 19,6 28,2 11,7 16,1 3,2 4,1 3,6 2,7 Chleb, bułki, pieczywo i wyroby piekarskie 114,1 126,8 49,5 51,9 34,6 34,1 20,7 15,8 Razem 137,6 157,6 63,5 70,2 48,3 50,2 37,8 30,1 Eksport Największy udział w eksporcie tej grupy produktów ma tradycyjnie już pieczywo i wyroby piekarskie. W rozpatrywanym okresie wynosił on 74% ilościowo i 80% wartościowo. Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie i prażenie ziarna stanowiły 23% wolumenu sprzedaży całej grupy (18% wartości), a ciasto makaronowe i makarony - 3% w ujęciu ilościowym i 2% w wartościowym. 25 20 15 10 5 0 Eksport produktów zbożowych wysoko-przetworzonych z Polski w 2007 r. i w I kwartale 2008 r., w ujęciu miesięcznym, w tys. ton makarony płatki zbożowe wyroby piekarskie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 W strukturze geograficznej eksportu pieczywa i wyrobów piekarskich największe udziały miały: Niemcy (24%), Czechy (10%), Węgry (10%), Słowacja (6%), Wielka Brytania (6%), Rosja (5%), Belgia (5%), Rosja, Włochy, Litwa, Francja i Rumunia - po ok. 3%. Mniejsze znaczenie odgrywali tacy odbiorcy jak: Łotwa, Hiszpania, Szwecja, Turcja po ok. 2% oraz Austria, Holandia, USA, Dania, Słowenia, Irlandia, Chorwacja, Szwajcaria, Bułgaria, Ukraina, Estonia, Izrael i Arabia Saudyjska po mniej niż 1%. W I kwartale br. wśród odbiorców płatków zbożowych i ziarna prażonego lub spęczniałego należy wymienić: Rosję (21%), Niemcy (10%), Wielką Brytanię (9%), Rumunię (9%), Turcję (7%), Czechy 4 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN: 1902 ciasto makaronowe, również gotowane i nadziewane (mięsem i innymi substancjami), lub przygotowywane inaczej, takie jak spaghetti, makaron, kuskus itd., 1904 przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie lub prażenie zbóż lub produktów zbożowych, 1905 chleb, bułki, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarskie (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 18

(6%), Arabię Saudyjską (6%), Węgry (5%), Francję (3%), Słowację (3%), Ukrainę, Bułgarię, Litwę, Chorwację i Izrael po ok. 2%. Mniejsze ilości eksportowaliśmy również do Austrii, Łotwy, Hiszpanii, Estonii, Danii, Szwajcarii, Słowenii, Grecji, Serbii, Holandii i Portugalii po mniej niż 1%. W rozpatrywanym okresie makarony sprzedawaliśmy do następujących krajów: Rumunii (19%), USA (10%), Niemiec (9%), Czech (9%), Wielkiej Brytanii (9%), Litwy (8%), Ukrainy (8%), Holandii (6%), Rosji (4%), Irlandii, Mołdawii po 3%, Kazachstanu, Cypru, Mali, Łotwy po ok. 2% oraz do Tajwanu, Kanady i Chorwacji po ok. 1%. Import W pierwszym kwartale 2008 r. po stronie importu produktów zbożowych wysoko-przetworzonych odnotowano zmniejszenie wolumenu zakupów o 20,4% do 30,1 tys. ton (w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku), przy jednoczesnym zwiększeniu wartości przywozu o blisko 4% do 50,2 mln EUR. 10 8 6 4 2 Import produktów zbożowych wysoko-przetworzonych z Polski w 2007 r. i w I kwartale 2008 r., w ujęciu miesięcznym, w tys. ton makarony płatki zbożowe wyroby piekarskie W strukturze asortymentowej importu produktów zbożowych 0 wysoko-przetworzonych największy udział miało pieczywo i wyroby 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 piekarskie (53% ilościowo i 68% wartościowo) oraz ciasto makaronowe i makaron (39% ilościowo i 24% wartościowo). Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznianie i prażenie ziarna stanowiły 8% wartości i 9% wolumenu zakupów. W strukturze geograficznej importu makaronów największe udziały miały: Włochy (24%), Czechy (23%), Wietnam (22%), Niemcy (10%), Ukraina (8%), Estonia (7%). Mniejsze ilości sprowadzaliśmy od takich dostawców jak: Belgia (3%), Francja, Tajlandia i Chiny po mniej niż 1%. Import płatków zbożowych, ziarna prażonego lub spęczniałego odbywał się głównie z Niemiec (39%), Francji (34%), Wielkiej Brytanii (10%), Czech (5%), Hiszpanii (4%), Danii (3%) oraz Holandii (2%), Belgii, Portugalii, Włoch, Belgii i Austrii po mniej niż 1%. Pieczywo i wyroby piekarnicze sprowadzano przede wszystkim z Niemiec (44%), Czech (10%), Włoch, Słowacji po ok. 6%, Bułgarii (5%), Turcji (5%), Belgii (4%), Szwecji (3%), Litwy (3%), Wielkiej Brytanii (3%), Francji, Holandii, Chorwacji i Rumunii po ok. 2% oraz Rosji, Hiszpanii, Austrii i Portugalii po mniej niż 1%. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - wrzesień 2008 19