Strategia dotycząca poprawy jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim 1
Instytucja Zarządzająca: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4 00-926 Warszawa www.mrr.gov.pl Realizator Projektu: Europejskie Centrum Integracji i Współpracy Samorządowej "Dom Europy" ul. Marii Curie Skłodowskiej 32/9 20-029 Lublin www.domeuropy.lubelskie.pl Opracowanie merytoryczne: EuroCompass Sp. z o. o. ul. Vetterów 1 20-277 Lublin www.eurocompass.pl WYDAWNICTWO i DRUK Perfekta info, tel. 81 46 10 229 20-280 Lublin, ul. Doświadczalna 48 www.perfekta.info.pl ISBN 978-83-63657-21-5 Nakład: 150 szt. Lublin, 2013 Autorzy dziękują wszystkim zaangażowanym w powstanie opracowania, w szczególności mieszkańcom oraz przedstawicielom Jednostek Samorządu Terytorialnego Powiatu Parczewskiego. 2
Szanowni Państwo, Z przyjemnością przekazuję w Państwa ręce strategię dotyczącą poprawy jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim. Strategia opracowana została na bazie wyników badań i analiz przestrzennych obejmujących diagnozę stanu wyjściowego, hierarchizację potrzeb oraz rekomendacje dotyczące poprawy jakości i dostępności oferowanych usług. Opracowanie to powstało na zlecenie Stowarzyszenia Europejskie Centrum Integracji i Współpracy Samorządowej Dom Europy, realizującego projekt pn. Model efektywnego zarządzania systemem usług publicznych na poziomie lokalnym z wykorzystaniem narzędzi GIS współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013. Celem badań i analiz prowadzonych na terenie powiatu parczewskiego było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie oferowanych usług edukacyjnych, zdrowotnych, komunikacyjnych, kulturalnych i informacyjnych. Ważnym elementem było zbadanie poziomu świadomości i wiedzy władz lokalnych (radnych, urzędników) na temat mechanizmów i narzędzi poprawiających jakość oferowanych usług. W wyniku przeprowadzonych badań powstała diagnoza społecznego zapotrzebowania na ww. usługi oraz hierarchizacja potrzeb w tym zakresie, wraz z określeniem występujących luk i barier w dostępie do tych usług ze strony mieszkańców. Wyniki przeprowadzonych analiz były podstawą do opracowania niniejszej strategii, której treści stanowią cenny materiał w procesie planowania rozwoju lokalnego i regionalnego, szczególnie w perspektywie nowego okresu programowania Unii Europejskiej 2014-2020. Jestem przekonany, że przedstawione w strategii rozwiązania stanowić będą ważny głos w debacie nad działaniami usprawniającymi proces świadczenia usług publicznych. dr hab. Andrzej Miszczuk prof. UMCS Prezes Stowarzyszenia Europejskie Centrum Integracji i Współpracy Samorządowej Dom Europy 3
Spis treści Wstęp... 5 I. Analiza dostępności i jakości usług publicznych oferowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w powiecie parczewskim... 7 1. Usługi transportowo-komunikacyjne... 10 2. Usługi medyczne i ochrona zdrowia... 20 3. Usługi edukacyjne... 34 4. Usługi z zakresu informacji przestrzennej i geodezyjnej... 49 5. Usługi kulturalne... 58 II. Usługi publiczne oferowane przez jednostki samorządu terytorialnego w powiecie parczewskim strategiczne kierunki działań... 71 Podsumowanie... 76 Spis tabel... 78 Spis wykresów... 79 Spis map... 80 4
Wstęp Niniejszy dokument, poświęcony kwestii dostępności i jakości usług publicznych świadczonych w powiecie parczewskim, to jeden z rezultatów projektu pt. Model efektywnego zarządzania systemem usług publicznych na poziomie lokalnym z wykorzystaniem narzędzi GIS realizowanego w ramach wsparcia finansowego z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013. Głównym celem tego projektu było zdobycie i upowszechnienie wiedzy na temat możliwości wykorzystania narzędzi analitycznych GIS (Geographic Information System Geograficzne Systemy Informacji, System Informacji Przestrzennej) do efektywnego zarządzania systemem usług publicznych na poziomie lokalnym. Osiągnięciu tak założonego celu służyć miały następujące działania podejmowane w projekcie: opracowanie na podstawie badań przeprowadzonych wśród mieszkańców powiatu parczewskiego i przedstawicieli tamtejszych władz lokalnych analizy dotyczącej oceny jakości i dostępności oferowanych w powiecie usług publicznych z zakresu transportu i komunikacji, edukacji, kultury, ochrony zdrowia oraz informacji przestrzennej i geodezyjnej; opracowanie na podstawie dostępnych danych statystycznych narzędzi informatycznych w postaci map pozwalających na przestrzenne monitorowanie dostępności i efektywności następujących usług publicznych oferowanych w powiecie parczewskim: komunikacyjnych i transportowych, kulturalnych, edukacyjnych, zdrowotnych oraz informacyjnych; opracowanie w postaci przewodnika postępowania modelu monitorowania dostępności i jakości usług publicznych w powiecie parczewskim w wymiarze przestrzennym z wykorzystaniem utworzonych narzędzi informatycznych. Powstały w ten sposób w projekcie model przestrzennego monitorowania dostępności i jakości usług publicznych przeznaczony jest przede wszystkim dla jednostek samorządu terytorialnego, które dzięki jego zastosowaniu będą mogły prowadzić analizy przestrzenne poszczególnych rodzajów usług, na bieżąco śledząc stopień ich realizacji oraz planując przedsięwzięcia służące ich ulepszaniu. Opracowana Strategia dotycząca poprawy jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim to dokument, w którym zawarto analizę dostępności i jakości usług publicznych świadczonych w powiecie parczewskim (województwo lubelskie) oraz propozycję strategicznych kierunków działań na rzecz ich poprawy. Usługi publiczne, których dotyczy strategia, koncentrują się na pięciu obszarach, mianowicie: transportu i komunikacji, edukacji, ochrony zdrowia, kultury oraz informacji przestrzennej i geodezyjnej. Strategia ma zatem strukturę dwuczęściową. W części pierwszej, analityczno-diagnostycznej, scharakteryzowano pięć poszczególnych typów usług publicznych oferowanych przez jednostki samorządu terytorialnego z terenu powiatu parczewskiego, głównie pod kątem ich dostępności i jakości. Usługi te zaprezentowano poprzez odniesienie się zarówno do danych zastanych, jak i do wyników zrealizowanych w trakcie trwania projektu badań własnych. Z kolei w części drugiej dokumentu, mającej charakter rekomendacyjno-strategiczny, 5
zawarto najważniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonej analizy oraz wyznaczono kierunki zmian prowadzących do rozwoju świadczonych usług. Strategia przygotowana została w oparciu o kilka rodzajów danych. Wykorzystano w niej po pierwsze dostępne dane statystyczne i demograficzne dotyczące oferowanych w powiecie parczewskim usług publicznych. Dane te pochodzą przede wszystkim z Głównego Urzędu Statystycznego, w tym z Banku Danych Lokalnych, a także ze stron internetowych instytucji rządowych oraz stron internetowych i Biuletynów Informacji Publicznej poszczególnych gmin powiatu parczewskiego. Drugi rodzaj zastosowanych materiałów stanowią opracowane na podstawie danych statystycznych analizy przestrzenne i mapy obrazujące zebrane informacje na temat wybranych usług publicznych. Narzędzia te pokazują m.in. rozmieszczenie placówek świadczących dane usługi, sieci komunikacyjnych czy odcinków tras. Całość uzupełniają materiały trzeciego typu, czyli zaprezentowane wyniki badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych wśród mieszkańców powiatu parczewskiego oraz przedstawicieli władz lokalnych. Badaniami, realizowanymi w okresie od kwietnia do czerwca 2013 r., objęto następujące gminy z terenu powiatu parczewskiego: Parczew, Podedwórze, Dębowa Kłoda, Milanów, Siemień i Jabłoń. Głównym celem badania było uzyskanie wiedzy na temat dostępności i jakości usług publicznych oferowanych przez gminy. Przeprowadzono łącznie 524 wywiady kwestionariuszowe: 397 z mieszkańcami powiatu korzystającymi z usług publicznych (czyli petentami zgłaszającymi się do urzędów gmin) oraz 127 z przedstawicielami władz lokalnych (czyli radnymi i urzędnikami pracującymi na stanowiskach związanych z problematyką poruszaną w badaniu). Liczba przeprowadzonych wywiadów w poszczególnych gminach została założona proporcjonalnie w zależności od liczby mieszkańców tych gmin. Zrealizowano ponadto trzy zogniskowane wywiady grupowe z przedstawicielami lokalnych władz i urzędnikami, a także z przedstawicielami instytucji oświatowych i kulturalnych, w których łącznie uczestniczyło 36 osób. Pełne wyniki przeprowadzonych badań przedstawiono w osobnej publikacji (Dostępność i jakość usług publicznych w powiecie parczewskim. Raport z badań zrealizowanych w ramach projektu Model efektywnego zarządzania systemem usług publicznych na poziomie lokalnym z wykorzystaniem narzędzi GIS ). Ze wszystkich zgromadzonych w ten sposób materiałów powstał niniejszy dokument, w którym przeanalizowano oferowane w powiecie parczewskim usługi publiczne, odwołując się zarówno do danych obiektywnych, mówiących o stopniu ich realizacji, jak i do subiektywnej oceny mieszkańców powiatu, bezpośrednio z nich korzystających. Opracowane na tej podstawie rekomendacje mogą być wskazówką dla świadczących usługi publiczne jednostek samorządu terytorialnego, w jakim kierunku i w jaki sposób należałoby ulepszać ich dostępność i jakość. 6
Analiza dostępności i jakości usług publicznych oferowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w powiecie parczewskim Powiat parczewski, położony w podregionie bialskopodlaskim województwa lubelskiego, obejmuje siedem gmin, w tym jedną miejsko-wiejską Parczew oraz sześć gmin wiejskich: Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Podedwórze, Siemień i Sosnowica, a także 111 sołectw oraz 119 miejscowości (w tym jedno miasto Parczew). Powiat zajmuje obszar 952 km 2, a więc 3,79% powierzchni województwa lubelskiego. Mieszka w nim ogółem 36430 osób (18410 kobiet i 18020 mężczyzn), co pod względem liczby ludności plasuje powiat na ostatnim miejscu w województwie lubelskim (ludność powiatu stanowi 1,67% ludności województwa). Powiat ma również jedną z najniższych w województwie średnią gęstość zaludnienia (38 osób na 1 km 2, a w województwie 86 osób na 1 km 2 ). 69,8% ludności zamieszkałej w powiecie to ludność wiejska (w województwie procent ten wynosi 53,5%). Najwięcej mieszkańców ma gmina miejsko-wiejska Parczew (14902), najmniej zaś gmina Podedwórze (1751). W pozostałych gminach liczba ludności jest porównywalna. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, 2012 r. 7
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, 2012 r. 15,5% ludności powiatu parczewskiego to osoby w wieku 65 lat i więcej dla porównania osób w wieku poprodukcyjnym w województwie lubelskim jest 17,9%. Z kolei odsetek osób w wieku 25-64 lata wynosi w powiecie parczewskim 55,2%. 21,8% to młodzież do 19. roku życia (odsetek ten jest nieco większy niż dane wojewódzkie, które mówią o 18,9% osób w wieku przedprodukcyjnym). Przyglądając się wykształceniu mieszkańców powiatu parczewskiego, należy stwierdzić, że co czwarta osoba w powiecie to osoba z wykształceniem średnim i policealnym (25,2%), a co piąta z podstawowym (20,4%). Osób z wykształceniem wyższym jest zaledwie 9,4% (stanowią 1,2% ludności z wykształceniem wyższym w województwie lubelskim). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, 2012 r. 8
Jak pokazują dane GUS, najwięcej wydatków budżetu powiatu parczewskiego w 2011 r. przeznaczono na transport i łączność (26,5%), oświatę i wychowanie (25,5%) oraz pomoc społeczną i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej (15,8%). W dalszej zaś kolejności powiat wydatkował budżet na: bezpieczeństwo publiczne i ochronę przeciwpożarową (8,9%), administrację publiczną (7,9%), ochronę zdrowia (3,5%), edukacyjną opiekę wychowawczą (3,2%), rolnictwo i łowiectwo (1,6%), działalność usługową (1,4%), gospodarkę mieszkaniową (0,6%), kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego (0,5%) oraz na kulturę fizyczną (0,1%). W porównaniu z rokiem 2010 w roku 2011 odnotowano wzrost wydatków w przeliczeniu na 1 mieszkańca powiatu o 18%. Wydatki budżetu powiatu oraz wydatki budżetu poszczególnych gmin powiatu w wybranych obszarach w 2011 r. przedstawia tabela 1. Tabela 1. Wydatki budżetu powiatu parczewskiego oraz wydatki budżetu poszczególnych gmin powiatu w wybranych obszarach w 2011 r. Wydatki budżetu gmin powiatu parczewskiego oraz wydatki budżetu powiatu w wybranych obszarach w 2011 r. Transport i łączność Oświata i wychowanie Edukacyjna opieka wychowawcza Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej Ochrona zdrowia Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego Kultura fizyczna powiat parczewski 26,5% 25,5% 3,2% 15,8% 3,5% 0,5% 0,1% ogółem gmina Parczew 5,8% 41,1% 2,4% 22,2% 0,8% 3,1% 1,2% gmina Dębowa 5,7% 25,3% 1,5% 25,1% 0,2% 1,5% 8,4% Kłoda gmina Jabłoń 15,5% 29,4% 0,5% 12,0% 0,3% 2,4% 6,9% gmina Milanów 2,4% 29,9% 1,5% 17,6% 0,2% 4,7% 7,4% gmina Podedwórze 21,7% 25,3% 1,1% 11,6% 0,1% 3,2% 0,0% gmina Siemień 3,0% 43,9% 1,2% 21,4% 0,2% 1,5% 0,2% gmina Sosnowica 0,6% 25,9% 1,0% 24,4% 0,3% 6,5% 0,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US Lublin, 2012 r. 9
1. Usługi transportowo-komunikacyjne Usługi transportowo-komunikacyjne w powiecie parczewskim realizowane są przede wszystkim poprzez sieć dróg i trasy autobusów komunikacji publicznej (zwykłych i pospiesznych). W 2011 r. w powiecie było 305 kilometrów powiatowych dróg publicznych o twardej nawierzchni (co stanowi 3% ogółu takich dróg w województwie) oraz 165,7 kilometrów publicznych dróg gminnych o twardej nawierzchni (2,1% dróg w województwie). Drogi wojewódzkie przebiegające przez powiat to: 813 Międzyrzec Podlaski Parczew Ostrów Lubelski Łęczna 814 Radzyń Podlaski Suchowola Żminne 815 Wisznice Parczew Siemień Lubartów 818 Przewłoka Wyryki Adampol 819 Parczew Kołacze Wola Uhruska 820 Sosnowica Dwór Łęczna Ponadto od września 2013 r. funkcjonują przewozy kolejowe regionalne na trasie Lublin Lubartów Parczew. Dostępnych jest także łącznie 125,5 km tras rowerowych. Dokonana analiza usług transportowych i tras komunikacyjnych w powiecie parczewskim pokazuje (mapa 1.), że najlepszą dostępność tras autobusowych ma centralna, północna i zachodnia część powiatu w tych rejonach odległości od najbliższej trasy nie przekraczają 3 km. Z kolei najgorzej sytuacja wygląda na obszarach południowych i wschodnich, gdzie odległości od najbliższej trasy autobusu na znacznej powierzchni przekraczają 5 km dotyczy to zwłaszcza gmin Sosnowica i Podedwórze. 10
Istniejące w powiecie trasy komunikacji publicznej w znacznej części pokrywają się z przebiegiem dróg wojewódzkich (mapa 2). Drogi gminne w większości nie zostały objęte systemem komunikacji publicznej. Trasy autobusów komunikacji publicznej prowadzone są zatem głównie po drogach wojewódzkich i powiatowych (mapa 3.). Odcinki dróg wojewódzkich, po których nie przebiega trasa autobusu, znajdują się w gminach Sosnowica i Podedwórze. Przebieg tras komunikacji publicznej związany jest też z gęstością zaludnienia na danym obszarze więcej tras jest na obszarach bardziej 11
zaludnionych, jak północna część powiatu, a mniej na terenach o najniższej gęstości zaludnienia, jak gminy Sosnowica i Podedwórze. Należy jednak zaznaczyć, że na badanym obszarze mogą istnieć inne trasy komunikacji publicznej, których nie udało się ustalić w czasie opracowywania niniejszej analizy z powodu braku danych. 12
Pod względem liczby kilometrów tras komunikacji publicznej na pierwszym miejscu znajduje się gmina Jabłoń (73,2 km). Najkrótsza trasa autobusu znajduje się w najrzadziej zaludnionej gminie Podedwórze (13 km). Tutaj także spośród wszystkich gmin jest najmniej przystanków autobusowych (30). Z kolei najwięcej przystanków autobusowych, bo 56, ma gmina Dębowa Kłoda (tabela 2.). 13
Rozmieszczenie przystanków autobusowych pokrywa się w większości z gęstością dróg (mapa 4.). Największe zagęszczenie sieci drogowej jest w Parczewie i jego okolicach, zaś najrzadsza sieć drogowa występuje w gminach Sosnowica, Dębowa Kłoda i Podedwórze. 14
Tabela 2. Długość tras komunikacji publicznej oraz liczba przystanków autobusowych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego Długość tras komunikacji publicznej (km) Liczba przystanków autobusowych Parczew miasto 17,7 16 Parczew obszar wiejski 51 53 gmina Dębowa Kłoda 54,1 56 gmina Jabłoń 73,2 41 gmina Milanów 58,9 40 gmina Podedwórze 13 30 gmina Siemień 51,4 47 gmina Sosnowica 21,7 44 Źródło: opracowanie własne na podstawie Przewodnika monitorowania jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim, 2013 r. Sprawne przemieszczanie się po drogach w dużej mierze wynika ze średnich prędkości przejazdu możliwych do osiągnięcia na poszczególnych odcinkach dróg (mapa 5.). Jak wynika z przeprowadzonej pod tym kątem analizy, najszybciej w powiecie parczewskim można się poruszać po drogach wojewódzkich rozchodzących się promieniście od Parczewa, gdzie średnie prędkości dochodzą do 95 km/h. Najmniejsze prędkości przeważają oczywiście na mniejszych drogach gminnych i powiatowych do 25 km/h. Tego rodzaju dróg jest w powiecie parczewskim najwięcej (28%) i mają one łącznie długość ok. 480 km. Najmniej, bo 13%, jest dróg, po których można się poruszać z prędkością 81-95 km/h (wykres 5.). Źródło: opracowanie własne na podstawie Przewodnika monitorowania jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim, 2013 r. 15
W badaniach dotyczących oceny oferowanych usług publicznych w powiecie parczewskim w zakresie transportu i komunikacji mieszkańców powiatu poproszono o odniesienie się do kwestii związanych z jakością i dostępnością transportu publicznego na terenie gminy, dostępnością tras rowerowych, 16
stanem nawierzchni dróg i ulic, utrzymaniem dróg publicznych w czasie zimy oraz z bezpieczeństwem na drogach. Ogółem w powiecie oceny złe i bardzo złe przeważają, jeśli chodzi o takie aspekty usług transportowo-komunikacyjnych, jak: jakość i stan nawierzchni dróg i ulic w gminie, dostępność i jakość transportu zbiorowego na terenie gminy oraz dostępność tras rowerowych. Na średnim poziomie oceniono utrzymanie dróg publicznych w zimie, a dobrze i bardzo dobrze bezpieczeństwo na drogach i przepustowość głównych tras komunikacyjnych w godzinach szczytu. Należy też wspomnieć, że usługi transportowo-komunikacyjne wypadły w opinii mieszkańców powiatu najgorzej spośród wszystkich analizowanych usług, uzyskując ogółem w czterech na siedem ocenianych aspektów wskazania złe i bardzo złe (wykres 6.). Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań, 2013 r. Zdecydowanie najgorzej oceniona została w powiecie jakość i stan nawierzchni dróg oraz ulic (ogółem prawie 85% negatywnych ocen). W pięciu z sześciu badanych gmin ten aspekt usług transportowo-komunikacyjnych wypadł najgorzej. Co ważne, w każdej gminie oceniono go źle przez ponad 80% mieszkańców. Najgorzej ocena jakości dróg i ulic wypadła w gminie Dębowa Kłoda, gdzie wskazano prawie 98% ocen negatywnych. Niespełna 60% mieszkańców źle i bardzo źle oceniło dostępność transportu publicznego na terenie swojej gminy, a 56,2% jakość transportu zbiorowego na terenie gminy. W każdej z badanych gmin dominują w odniesieniu do tych kwestii oceny negatywne. Dostępność transportu publicznego 17
bardzo źle ocenili zwłaszcza mieszkańcy gminy Dębowa Kłoda i Podedwórze (w obu tych gminach 91,3% mieszkańców zaznaczyło ocenę złą i bardzo złą) oraz gminy Milanów (80,4%). Negatywne oceny dominują także we wszystkich badanych gminach w odniesieniu do kwestii jakości transportu zbiorowego. Najwięcej z nich odnotowano w gminie Podedwórze (78,3%). Najlepiej pod względem dostępności oraz jakości transportu publicznego choć tutaj również przeważają oceny złe wypada gmina Parczew (ponad 25% ocen dobrych i bardzo dobrych oraz 32% ocen średnich w odniesieniu do dostępności transportu publicznego; prawie 20% ocen dobrych i bardzo dobrych oraz 31% ocen średnich w odniesieniu do jakości transportu zbiorowego). W większości gmin biorących udział w badaniu źle oceniono dostępność tras rowerowych: oceny takie dominują w gminach Siemień (77,8% ocen złych i bardzo złych), Podedwórze (65,2% ocen złych i bardzo złych), Jabłoń (61,4% ocen złych i bardzo złych) i Milanów (50,0% ocen złych i bardzo złych). Średni wynik pod tym względem uzyskała gmina Parczew. Natomiast najlepiej kwestia ta wygląda w opinii mieszkańców gminy Dębowa Kłoda, w której połowa badanych wypowiedziała się pozytywnie na temat dostępności tras rowerowych, przyznając oceny dobre i bardzo dobre (37% zaś wskazało oceny średnie, a jedynie 13,0% złe i bardzo złe). Średnie oceny ogółem przyznali mieszkańcy większości badanych gmin jeśli chodzi o kwestię utrzymania dróg publicznych w zimie. Przewagę ocen pozytywnych zanotowano w gminie Milanów (46,4%) oraz Dębowa Kłoda (39,1%). Natomiast najwięcej ocen negatywnych wystawiono w gminie Podedwórze (30,4%), w której jednocześnie tyle samo było ocen dobrych i bardzo dobrych (30,4%). Najlepiej spośród wszystkich usług świadczonych w zakresie transportu i komunikacji w powiecie parczewskim, choć nie tak wysoko, oceniono przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (ogółem 65,5% ocen dobrych i bardzo dobrych) oraz bezpieczeństwo na drogach (ogółem 52,9% ocen dobrych i bardzo dobrych). Kwestia przepustowości głównych tras komunikacyjnych uzyskała przewagę ocen dobrych i bardzo dobrych w każdej gminie, za wyjątkiem gminy Podedwórze, w której dominowały oceny średnie (47,8%). Podobnie jest w przypadku bezpieczeństwa na drogach mieszkańcy wszystkich gmin ocenili tę kwestię dobrze i bardzo dobrze, a jedynie w gminie Podedwórze przeważają oceny średnie (tutaj pojawiło się najwięcej ocen skrajnych: prawie 40% mieszkańców średnio oceniło bezpieczeństwo na drogach, zaś jedna trzecia wystawiła oceny złe i bardzo złe (30,4%) i tyle samo respondentów wystawiło oceny dobre i bardzo dobre). Analizując poszczególne usługi publiczne oferowane przez wszystkie badane gminy powiatu parczewskiego w zakresie transportu i komunikacji, można zauważyć, że w większości z nich usługi te oceniane są podobnie najlepiej wypada przepustowość głównych tras komunikacyjnych w godzinach szczytu, najgorzej zaś jakość i stan nawierzchni dróg oraz ulic. Szczegółowe zestawienie oceny usług transportowo-komunikacyjnych oferowanych we wszystkich gminach od usług, które uzyskały najwięcej dobrych i bardzo dobrych ocen, do usług, które ocen takich uzyskały najmniej przedstawia zamieszczona poniżej tabela 3. 18
Tabela 3. Ocena usług transportowo-komunikacyjnych świadczonych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego wskazana przez objętych badaniem mieszkańców Ocena usługi Usługi transportowo-komunikacyjne dobrze i bardzo dobrze średnio źle i bardzo źle gmina Podedwórze gmina Milanów gmina Jabłoń gmina Dębowa Kłoda gmina Parczew 1. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 69,6% 21,1% 9,3% drogowym, korki) 2. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 57,1% 31,7% 9,9% 3. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 36,0% 49,7% 13,7% 4. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 25,5% 32,3% 39,1% 5. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 19,9% 31,1% 46,0% 6. Dostępność tras rowerowych w gminie 15,5% 46,0% 38,5% 7. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 6,2% 11,8% 81,4% 1. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 69,6% 26,1% 4,3% drogowym, korki) 2. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 50,0% 37,0% 13,0% 3. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 45,7% 34,8% 19,6% 4. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 39,1% 32,6% 28,3% 5. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 19,6% 23,9% 56,5% 6. Dostępność tras rowerowych w gminie 0,0% 8,7% 91,3% 7. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 0,0% 2,2% 97,8% 1. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 70,2% 14,0% 12,3% drogowym, korki) 2. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 52,6% 24,6% 21,1% 3. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 38,6% 40,4% 19,3% 4. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 24,6% 17,5% 57,9% 5. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 14,0% 22,8% 56,1% 6. Dostępność tras rowerowych w gminie 12,3% 19,3% 61,4% 7. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 12,3% 7,0% 80,7% 1. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 75,0% 19,6% 3,6% drogowym, korki) 2. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 58,9% 26,8% 14,3% 3. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 46,4% 39,3% 14,3% 4. Dostępność tras rowerowych w gminie 17,9% 28,6% 50,0% 5. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 7,1% 12,5% 80,4% 6. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 7,1% 21,4% 66,1% 7. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 5,4% 5,4% 89,3% 1. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 34,8% 47,8% 17,4% drogowym, korki) 2. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 30,4% 39,1% 30,4% 3. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 30,4% 39,1% 30,4% 4. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 13,0% 0,0% 87,0% 5. Dostępność tras rowerowych w gminie 8,7% 26,1% 65,2% 6. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 8,7% 13,0% 78,3% 19
7. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 4,3% 4,3% 91,3% 1. Bezpieczeństwo na drogach w gminie 50,0% 35,2% 14,8% 2. Przepustowość głównych tras komunikacyjnych w gminie w godzinach szczytu (utrudnienia w ruchu 48,1% 27,8% 24,1% drogowym, korki) 3. Utrzymanie dróg publicznych w zimie w gminie 35,2% 46,3% 18,5% 4. Jakości transportu zbiorowego na terenie gminy 18,5% 14,8% 66,7% 5. Dostępność transportu publicznego na terenie gminy 16,7% 20,4% 63,0% 6. Dostępność tras rowerowych w gminie 7,4% 14,8% 77,8% 7. Jakość/stan nawierzchni dróg, ulic w gminie 5,6% 11,1% 83,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań, 2013 r. gmina Siemień 1. Usługi medyczne i ochrona zdrowia Usługi realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego w zakresie ochrony zdrowia obejmują zarówno profilaktykę, jak i leczenie chorób, a także utrzymanie ogólnie dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego ludności. W powiecie parczewskim ochrona zdrowia zapewniana jest przez 18 zakładów opieki zdrowotnej i 15 praktyk lekarskich. W powiecie funkcjonuje jeden szpital (w Parczewie). Łóżek w szpitalach jest 248, zaś wskaźnik łóżek stacjonarnych na 10 tysięcy mieszkańców wynosi 68,3 i jest jednym z najwyższych w całym województwie (dla województwa wskaźnik ten to 56,5). Na jednego lekarza w szpitalu przypada 157,2 chorych (dla porównania w województwie: 160,3). Na zamieszczonej poniżej mapie (mapa 6.) przeanalizowano czas dojazdu karetki pogotowia ratunkowego z Parczewa do różnych części powiatu. Czas ten obliczono na podstawie oszacowanych średnich prędkości osiąganych na poszczególnych odcinkach dróg oraz na podstawie informacji o nawierzchni i stanie tych dróg. Z analizy wynika, że najszybciej karetka dociera do miejsc wzdłuż dróg wojewódzkich, które posiadają najlepszą nawierzchnię oraz najmniej ograniczeń prędkości. Natomiast najwięcej czasu karetka potrzebuje, aby dojechać do wschodnich krańców powiatu, czyli do gmin Podedwórze i Sosnowica. Należy jednak przy tym podkreślić, że do tych miejsc w krótszym czasie może dojechać pogotowie z powiatów sąsiednich. Trzeba także dodać, że ambulans jako pojazd uprzywilejowany ma prawo przekraczać ustalone prędkości i nie stosować się do przepisów ruchu drogowego, dzięki czemu może szybciej dojechać do wyznaczonego miejsca, niż wynika to z przedstawionej analizy. 20
21
W 2011 r. lekarzy zatrudnionych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej było w powiecie parczewskim 35, w zakładach niepublicznych 12, a w gabinetach prywatnych 6. Natomiast lekarzy dentystów w zakładach niepublicznych zatrudnionych było 3, a w gabinetach prywatnych 9. Mapa 7. przedstawia strefy dojazdu do lekarza pierwszego kontaktu liczone w kilometrach. Zaznaczono na niej odległość do najbliższego lekarza oraz rozmieszczenie placówek medycznych w powiecie parczewskim. Mapa pokazuje, że najdalej do lekarza pierwszego kontaktu mają mieszkańcy obrzeży gmin, ponieważ ośrodki zdrowia znajdują się głównie w ich centrach. Niekiedy mają oni mniejszą odległość do placówek ośrodków zdrowia znajdujących się poza granicami ich powiatu. Najlepsza sytuacja jeśli chodzi o dostęp do lekarza pierwszego kontaktu jest w mieście Parczew, gdzie w niedalekiej odległości od siebie mieści się kilka placówek medycznych. Dobra sytuacja występuje również w przypadku gmin Siemień i Milanów, w których zlokalizowanych jest więcej niż jedna placówka. Najmniej dogodny dostęp do lekarza pierwszego kontaktu zdają się mieć mieszkańcy gminy Jabłoń, Podedwórze i Sosnowica każda z tych gmin posiada jedną placówkę medyczną i są to gminy usytuowane na obrzeżach powiatu, przez co odległość do Parczewa jest największa. 22
23
W powiecie funkcjonuje jeden dom pomocy społecznej z 90 miejscami (w całym województwie zakładów i domów pomocy społecznej jest 90) oraz 15 aptek (1,86% wszystkich w województwie), z czego 9 znajduje się w mieście i gminie Parczew, 2 w gminie Sosnowica, zaś po 1 w gminach Dębowa Kłoda, Jabłoń, Podedwórze i Siemień (tabela 4.). Tabela 4. Liczba aptek oraz przychodni znajdujących się w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego Liczba aptek zlokalizowanych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego Liczba przychodni zlokalizowanych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego województwo lubelskie 805 1103 powiat parczewski ogółem 15 17 gmina Parczew 9 8 gmina Dębowa Kłoda 1 2 gmina Jabłoń 1 1 gmina Milanów 0 2 gmina Podedwórze 1 1 gmina Siemień 1 2 gmina Sosnowica 2 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL, 2012 r. Najwięcej placówek medycznych znajduje się w gminie miejsko-wiejskiej Parczew, a co za tym idzie tutaj też zanotowano największą liczbę udzielonych porad lekarskich przypadających na jednego mieszkańca (mapa 8.). Poza tym z opieki medycznej w Parczewie korzystają również mieszkańcy okolicznych gmin. Najmniej porad występuje tam, gdzie placówek jest niewiele. Stosunkowo niski wskaźnik liczby udzielonych porad lekarskich zaobserwowano w gminie Milanów, drugiej po Parczewie co do liczby placówek medycznych. Z kolei analizując rozmieszczenie placówek medycznych świadczących usługi położnicze i pediatryczne (mapa 9.), można zaobserwować, że nie są one rozmieszczone optymalnie w stosunku do przyrostu naturalnego w 2012 r. w powiecie parczewskim. Łącznie w powiecie funkcjonuje 10 takich placówek. W gminie Milanów, w której przyrost naturalny w 2012 r. był największy, nie ma zlokalizowanej ani jednej tego rodzaju placówki, natomiast w gminach Podedwórze i Jabłoń, w których odnotowano największy ubytek naturalny ludności, takie placówki się znajdują (po jednej w każdej z gmin). Najwięcej placówek medycznych poświęconych opiece nad dziećmi znajduje się w gminie Siemień (3 placówki), w której również zaobserwowano ubytek naturalny, oraz w mieście Parczew (3 placówki). W Dębowej Kłodzie są z kolei dwie takie placówki. 24
25
26
Ważnym aspektem świadczonych usług medycznych, który wzięto pod uwagę w niniejszej analizie, jest zachorowalność na cukrzycę, nowotwory i przebyty zawał serca. Zachorowalność na wskazane choroby ludności w powiecie parczewskim odniesiono do sytuacji panującej w powiatach ościennych (mapa 10.). W porównaniu do powiatów sąsiednich w powiecie parczewskim w 2011 r. zaobserwowano najniższą zachorowalność na cukrzycę (29 osób na 10 tys.), podobnie jak w powiecie włodawskim i łęczyńskim. Natomiast najwyższy wskaźnik zachorowalności zarejestrowano w powiecie radzyńskim (62). W przypadku zachorowalności na nowotwory powiat parczewski charakteryzuje się jedną z większych wartości wskaźnika, po powiecie radzyńskim i lubartowskim. Z kolei wskaźnik przebytego zawału serca na 10 tys. mieszkańców jest w powiecie parczewskim jednym z najniższych. 27
W 2012 r. w powiecie parczewskim z pomocy społecznej korzystało ponad 6 tys. osób, najwięcej w gminie Dębowa Kłoda (38,1% wszystkich jej mieszkańców). Wśród korzystających w poszczególnych gminach najwięcej osób zagrożonych problemem ubóstwa było w gminie Sosnowica (85,2%), dalej w gminach Milanów (69,2%) i Siemień (65,1%). Szczegółowe dane zaprezentowano na wykresie 7. 28
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ROPS Lublin, 2012 r. W opinii mieszkańców powiatu parczewskiego najsłabszą stroną usług świadczonych w zakresie ochrony zdrowia jest dostęp do lekarzy specjalistów źle i bardzo źle usługę tę ocenia ogółem ponad 73% osób, średnio zaś 16,4% (jedynie 8% przyznało ocenę dobrą i bardzo dobrą). Przewagę ocen złych i bardzo złych zanotowano także w odniesieniu do kwestii przystosowania budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz zainteresowania instytucji gminnych problemami seniorów. Jedyną usługą, której przyznano ogółem więcej ocen dobrych i bardzo dobrych, aniżeli złych czy średnich, jest funkcjonowanie apteki na terenie gminy. Resztę aspektów związanych ze świadczeniem usług medycznych, takich jak działalność instytucji opieki społecznej, pomoc udzielana przez instytucje gminy oraz organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej oraz możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę mieszkańcy powiatu ocenili ogółem na poziomie średnim (wykres 8.). 29
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań, 2013 r. Kwestia dostępu do lekarzy specjalistów w gminie nie tylko została źle oceniona przez ponad 70% ogółu badanych, lecz także, co należy podkreślić, ocenę taką wystawiła ponad połowa mieszkańców każdej gminy objętej badaniem. Najwięcej ocen negatywnych odnotowano w gminie Podedwórze (87,0%), a także w gminie Dębowa Kłoda (82,6%) oraz w gminie Parczew (79,5%). Nieco lepszy wynik od pozostałych uzyskała gmina Jabłoń, w której co piąty respondent wskazał ocenę dobrą i bardzo dobrą oraz średnią. Do słabiej ocenionych usług z zakresu ochrony zdrowia należą także: przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych (ogółem 55,2% ocen złych i bardzo złych) oraz zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów (ogółem 49,4% ocen złych i bardzo złych). Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych oceniono źle w każdej z badanych gmin (w każdej gminie dominują bowiem oceny negatywne). Najgorzej natomiast przystosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych wypadło w gminie Podedwórze (69,6% ocen źle i bardzo źle). Złe oceny dominują również w każdej gminie w przypadku usługi związanej z zainteresowaniem instytucji gminnych problemami seniorów: najwięcej takich ocen jest w gminie Dębowa Kłoda (60,9%). Na średnim poziomie mieszkańcy gmin powiatu parczewskiego ocenili ogółem usługi związane z pomocą udzielaną przez instytucje gminy (45,3% ocen średnio ) i organizacje społeczne (44,3% ocen średnio ) osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, a także z działalnością instytucji opieki społecznej (52,9% ocen średnio ) i możliwością skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę (41,6% ocen średnio ). Średnie oceny przeważają w 30
każdej z badanych gmin w przypadku kwestii dotyczącej pomocy udzielanej potrzebującym przez organizacje społeczne, a także przez instytucje gminy wyjątek stanowi tu jedynie gmina Podedwórze, w której nieco więcej mieszkańców pomoc udzielaną przez instytucje gminy oceniła jako dobrą i bardzo dobrą (43,5%). Podobnie, na średnim poziomie, oceniono też we wszystkich gminach możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę. Średnie oceny dominują także w pytaniu dotyczącym działalności instytucji opieki społecznej. Ogółem 52,9% mieszkańców powiatu parczewskiego ocenia ją jako średnią, 27,7% jako dobrą i bardzo dobrą, a 8,8% jako złą i bardzo złą. Wynik średni dominuje także w poszczególnych gminach. Od tego obrazu odbiega gmina Dębowa Kłoda, w której zdecydowana większość pytanych oceniła działalność instytucji opieki społecznej jako dobrą i bardzo dobrą (60,9%), a niecała jedna trzecia jako średnią. Różnicę widać również w gminie Milanów, w której uzyskane odpowiedzi rozłożyły się niemal równomiernie: co piąta osoba uznała, że instytucje opieki społecznej działają źle i bardzo źle (21,4%), tyle samo oceniło ich działalność dobrze i bardzo dobrze (21,4%), a 19,6% wskazało odpowiedź nie wiem. Najwięcej dobrych ocen spośród wszystkich usług z zakresu ochrony zdrowia przyznano ogółem funkcjonowaniu apteki na terenie gminy. W poszczególnych gminach ocena tego aspektu wypada również korzystnie, bo w każdej z nich ponad połowa badanych przyznała oceny dobre i bardzo dobre. Najwięcej ocen dobrych i bardzo dobrych wystawili mieszkańcy gminy Parczew (84,5%) oraz gminy Milanów (78,6%). Najsłabiej, choć tu również dominują oceny dobre, funkcjonowanie apteki ocenili mieszkańcy gminy Jabłoń, przyznając 17,5% ocen złych i bardzo złych oraz 24,6% ocen średnich. Jak pokazują przeprowadzone badania, funkcjonowanie apteki na terenie gminy to jedyny aspekt usług z obszaru ochrony zdrowia, który przez większość respondentów w każdej gminie został oceniony dobrze. Pozostałe usługi oceniono generalnie na średnim poziomie (pomoc udzielana przez instytucje gminy oraz organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, działalność instytucji opieki społecznej, możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę) lub źle i bardzo źle (dostęp do lekarzy specjalistów, przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych, zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów). Zestawienie wszystkich ocenianych aspektów związanych z realizacją usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia zawiera tabela 5. od usług, które otrzymały w danej gminie najwięcej ocen dobrych i bardzo dobrych, po usługi, które ocen takich otrzymały najmniej. 31
Tabela 5. Ocena usług medycznych i ochrony zdrowia świadczonych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego wskazana przez objętych badaniem mieszkańców gmina Parczew gmina Dębowa Kłoda gmina Jabłoń gmina Milanów 32 Usługi medyczne i ochrona zdrowia dobrze i bardzo dobrze Ocena usługi średnio źle i bardzo źle 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 84,5% 11,2% 4,3% 2. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 17,4% 45,3% 21,7% 3. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 17,4% 68,3% 5,6% 4. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 11,2% 38,5% 31,7% 5. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 10,6% 46,0% 26,7% 6. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 9,9% 19,3% 54,7% 7. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 9,3% 30,4% 59,6% 8. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 5,6% 13,7% 79,5% 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 65,2% 21,7% 13,0% 2. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 60,9% 28,3% 8,7% 3. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 10,9% 30,4% 56,5% 4. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 10,9% 56,5% 30,4% 5. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 4,3% 56,5% 34,8% 6. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 4,3% 28,3% 60,9% 7. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 2,2% 47,8% 45,7% 8. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 2,2% 13,0% 82,6% 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 56,1% 24,6% 17,5% 2. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 35,1% 45,6% 5,3% 3. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 24,6% 33,3% 14,0% 4. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 24,6% 43,9% 12,3% 5. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 22,8% 22,8% 52,6% 6. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 14,0% 45,6% 12,3% 7. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 12,3% 40,4% 43,9% 8. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 12,3% 28,1% 31,6% 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 78,6% 16,1% 3,6% 2. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 28,6% 32,1% 14,3% 3. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 21,4% 37,5% 21,4% 4. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 19,6% 30,4% 21,4%
5. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 19,6% 33,9% 16,1% 6. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 16,1% 26,8% 48,2% 7. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 8,9% 28,6% 39,3% 8. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 3,6% 21,4% 71,4% 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 60,9% 30,4% 8,7% 2. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 43,5% 39,1% 8,7% 3. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 34,8% 39,1% 13,0% 4. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 26,1% 52,2% 0,0% 5. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 17,4% 47,8% 8,7% 6. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 8,7% 30,4% 43,5% 7. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 8,7% 21,7% 69,6% 8. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 8,7% 4,3% 87,0% 1. Funkcjonowanie apteki na terenie gminy 64,8% 25,9% 7,4% 2. Działalność instytucji opieki społecznej w gminie 29,6% 51,9% 13,0% 3. Możliwość skorzystania przez potrzebujących z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę 16,7% 55,6% 16,7% 4. Przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych w gminie 11,1% 29,6% 53,7% 5. Pomoc udzielana przez instytucje gminy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 11,1% 53,7% 24,1% 6. Pomoc udzielana przez organizacje społeczne osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej 9,3% 48,1% 33,3% 7. Zainteresowanie instytucji gminnych problemami seniorów 9,3% 25,9% 55,6% 8. Dostęp do lekarzy specjalistów w gminie 9,3% 20,4% 66,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań, 2013 r. gmina Podedwórze gmina Siemień 33
1. Usługi edukacyjne Usługi publiczne w zakresie edukacji realizowane są głównie poprzez system placówek oświatowych, których ważnym elementem jest wychowanie przedszkolne i przedszkola. W powiecie parczewskim według danych Centrum Informatycznego Edukacji i Banku Danych Lokalnych z 2012 r. funkcjonują cztery przedszkola: po jednym w gminie Milanów (Przedszkole Samorządowe w Milanowie) i w gminie Podedwórze (Przedszkole Samorządowe w Zespole Placówek Oświatowych w Podedwórzu) oraz dwa w mieście Parczew (Publiczne Przedszkole nr 1 i nr 2). Oprócz tego istnieją również punkty przedszkolne i oddziały przedszkolne zlokalizowane najczęściej w szkołach podstawowych. Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2012 r. wyniósł w powiecie 60% i był niższy od średniej wojewódzkiej o niecałe 6 punktów procentowych. Najwięcej dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym było w gminie Jabłoń (78,5%), najmniej zaś, bo mniej niż połowa, w gminie Sosnowica (44,3%) oraz Milanów (47,9%). Tabela 6. Liczba przedszkoli, punktów i oddziałów przedszkolnych oraz odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego Przedszkola Punkty przedszkolne Oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym województwo lubelskie 480 103 789 65,7 powiat parczewski ogółem 4 3 21 60,0 gmina Parczew 2 0 4 67,0 gmina Dębowa Kłoda 0 0 3 55,3 gmina Jabłoń 0 3 5 78,5 gmina Milanów 1 0 3 47,9 gmina Podedwórze 1 0 0 59,4 gmina Siemień 0 0 5 50,0 gmina Sosnowica 0 0 1 44,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL, 2012 r. Mapa 11. przedstawia dostępność przedszkoli oraz punktów przedszkolnych na terenie powiatu parczewskiego. Dostępność ta została zobrazowana w formie czasu dojazdu do najbliższego przedszkola i obliczona na podstawie informacji o średnich prędkościach możliwych do osiągnięcia na danym odcinku drogi lub oszacowana na podstawie oznakowania dróg i rodzaju nawierzchni. Ponad połowa miejscowości w powiecie (58%) znajduje się w odległości do 5 minut jazdy samochodem od najbliższego przedszkola lub punktu przedszkolnego, a około jedna trzecia (32%) w odległości od 5-10 minut. Dojazd 34
zajmuje najdłużej i przekracza 15 minut z takich miejscowości, jak Babianka Kolonia w gminie Parczew, Zieleniec w gminie Milanów oraz Zbójno w gminie Sosnowica. 35
Obok przedszkoli w powiecie parczewskim infrastrukturę oświatową tworzą szkoły podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne. W roku szkolnym 2011/2012 funkcjonowały 2 zasadnicze szkoły zawodowe, 2 licea ogólnokształcące dla młodzieży, 1 liceum profilowane dla młodzieży, 4 technika oraz ogólnokształcące szkoły artystyczne dla młodzieży, 4 szkoły policealne, a także 6 szkół dla dorosłych (w tym 4 licea ogólnokształcące i 2 technika). W 2013 r. zdających egzamin maturalny po raz pierwszy było 312 osób, a zdawalność matury wyniosła 78% (w całym województwie zdawalność ta w pierwszym terminie wyniosła 80%). Najwyższa, bo 94-procentowa, była w liceum ogólnokształcącym. W pozostałych rodzajach placówek kształtowała się następująco: liceum profilowane 72%, technikum 58%, liceum uzupełniające 0%, technikum uzupełniające 17%. Tabela 7. Liczba szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w poszczególnych gminach powiatu parczewskiego Szkoły podstawowe Szkoły gimnazjalne Szkoły ponadgimnazjalne województwo lubelskie 1002 468 511 powiat parczewski ogółem 23 7 12 gmina Parczew 4 1 9 gmina Dębowa Kłoda 3 1 0 gmina Jabłoń 5 1 0 gmina Milanów 4 1 3 gmina Podedwórze 1 1 0 gmina Siemień 5 1 0 gmina Sosnowica 1 1 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i Kuratorium Oświaty w Lublinie, 2012 r. Z analizy współczynnika skolaryzacji brutto w powiecie parczewskim w roku szkolnym 2012/2013 (rozumianego jako stosunek liczby osób uczących się (stan na początek roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (stan na dzień 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania) wynika, że część młodzieży uczy się w szkołach podstawowych zlokalizowanych poza granicami swojej gminy (mapa 12.). W niektórych gminach bowiem wartość wskaźnika jest dość niska, jak w gminie Dębowa Kłoda czy na obszarze wiejskim gminy Parczew, w innych natomiast, jak w mieście Parczew, wynosi ponad 100%. Na sytuację taką wpływ ma zapewne wiele czynników, m.in. lepsza dostępność niektórych szkół, wyższy ich standard lub też usytuowanie na trasie dojazdu do pracy rodziców uczniów. Dzięki mapie można ponadto zobaczyć, w których szkołach są wolne miejsca (dane te uzyskano, zestawiając liczbę uczniów w danej placówce z maksymalną liczbą przewidzianych w niej miejsc). Najwięcej wolnych miejsc obserwuje się w gminach posiadających największą liczbę szkół. W roku szkolnym 2012/2013 najwięcej wolnych miejsc dla uczniów było w gminach Siemień (466), Jabłoń (403) oraz Milanów (261). Szczegółowe dane widoczne są na wykresie 9. 36
Źródło: opracowanie własne na podstawie Przewodnika monitorowania jakości i dostępności usług publicznych w powiecie parczewskim, 2013 r. 37
38
Ważnym czynnikiem wpływającym na decyzję o wyborze danej szkoły jest możliwość sprawnego do niej dojazdu. Zamieszczone poniżej mapy (mapa 13., mapa 14.) pokazują trasy przejazdu autobusów szkolnych. Wynika z nich, że najtrudniejszy dostęp do szkół (największą odległość do trasy autobusowej lub szkoły) mają mieszkańcy miejscowości Lipniak i Walerianów Kolonia położone na obrzeżach gminy Sosnowica, osady Babianka Kolonia (gmina Parczew) oraz wsi Augustówka (gmina Siemień). Pozostałe miejscowości posiadają dobry dostęp do szkół zapewniony dogodnym dla nich przebiegiem tras autobusów szkolnych. 39
40
41
W 2012 r. liczba uczniów w powiecie parczewskim zmniejszyła się w stosunku do roku 2010 o 4,5% (z 1531 do 1462). Największy spadek uczniów odnotowano w gimnazjum w Sosnowicy. Wyjątek stanowi szkoła w Dębowej Kłodzie, gdzie liczba gimnazjalistów wzrosła o 4 osoby w porównaniu z rokiem 2010. (mapa 15.). Liczba uczniów jest m.in. odbiciem przemian demograficznych na terenie powiatu (mapa 16.). Malejąca liczba uczniów to skutek niskiego przyrostu naturalnego oraz emigracji poza granice gminy, powiatu lub kraju. W 2012 r. liczba mieszkańców w powiecie zmniejszyła się o 0,5% w odniesieniu do roku 2010: największy ubytek ludności zanotowano w gminie Jabłoń (-37), w mieście Parczew (-31) oraz na obszarze wiejskim gminy Parczew (-27). Wzrost liczby mieszkańców nastąpił jedynie w gminach Siemień (48) i Sosnowica (2). 42
43
44
W prowadzonych badaniach dostępności i jakości usług publicznych świadczonych w zakresie edukacji na terenie powiatu parczewskiego mieszkańcy powiatu dobrze ocenili przede wszystkim jakość nauczania w tamtejszych szkołach. Ogółem ponad połowa badanych uznała jakość nauczania za dobrą i bardzo dobrą ocena taka dotyczy zarówno szkół podstawowych (64% respondentów), jak i gimnazjalnych (47%) oraz średnich (53%). Pozostałe usługi edukacyjne nie zostały już tak dobrze ocenione zwłaszcza te związane z dostępnością dodatkowych zajęć czy świetlic. Najsłabiej wypadła kwestia dostępności różnych form ciekawego spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży, którą ogółem blisko 50% respondentów oceniło źle (34% wskazało ocenę złą, a 15% bardzo złą). Równomierny rozkład odpowiedzi źle i bardzo źle oraz średnio odnotowano w przypadku takich aspektów usług edukacyjnych, jak dostępność zajęć pozalekcyjnych (ogółem po 36% ocen średnich oraz złych i bardzo złych) i dostępność całorocznych świetlic (ogółem po 36% ocen średnich oraz złych i bardzo złych). Natomiast na średnim poziomie oceniono ogółem dostępność przedszkoli oraz dostępność placów zabaw (wykres 10.). Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań, 2013 r. Jak wynika ze zrealizowanych badań, mocną stroną świadczonych usług publicznych w zakresie edukacji jest zdaniem mieszkańców jakość nauczania. Jakość nauczania we wszystkich typach szkół (podstawowych, gimnazjalnych i średnich) to najlepiej oceniana usługa niemal w każdej gminie objętej badaniem. W przypadku nauczania podstawowego w badanych gminach dominują oceny dobre i bardzo dobre, zaś ocen negatywnych jest zaledwie kilka procent. W kwestii kształcenia podstawowego najbardziej odbiega gmina Podedwórze, w której to w stosunku do reszty gmin ocen pozytywnych było najmniej (34,8), najwięcej zaś pojawiło się ocen średnich (52,2%). Jest to gmina, 45