Edukacja i informacja społeczeństwa w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi - przykłady płockie Janina Kawałczewska Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku
1. Prawo ochrony środowiska dział VIII Edukacja ekologiczna, badania, reklama z zakresu ochrony środowiska. ART. 77 - problematyka ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach szkół, kursach, ART. 78 - Środki masowego przekazu są zobowiązane kształtować pozytywny stosunek społeczeństwa do ochrony środowiska i popularyzować zasady tej ochrony, ART. 79 - Organy administracji publicznej są zobowiązane w programach oraz w działalności uwzględniać badania dot. ochrony środowiska i te badania rozwijać. 2. Narodowa strategia Ochrony Środowiska (2001) Narodowy Program Ochrony Środowiska (2001) Strategia Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ
3. Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z perspektywa do 2016 roku. - udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska. - Cele: do 2016 roku. podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa prowadzącej do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za stan środowiska, organizacja akcji lokalnych służących ochronie środowiska. - Kierunki działań do 2012 roku rozwój szkolnej edukacji ekologicznej, kształtowanie zachowań zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, promowanie zachowań proekologicznych, Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów edukacyjnych POE, - Szkolenia dla pracowników z zakresu dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku.
4. Obowiązki edukacji w ustawach odpadowych. - ustawa o odpadach, - o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, - o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, - o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, Art. 23.a wprowadzający sprzęt jest obowiązany prowadzić publiczne kampanie edukacyjne przez organizacje odzysku ZSEiE - 0,1 % swoich przychodów przeznacza na kampanie edukacyjne, Art. 58 publiczne kampanie edukacyjne prowadzi organizacja odzysku ZSEiE - 5 % swoich przychodów przeznacza na kampanie edukacyjne, Art. 58.a cel i metody publicznych kampanii edukacyjnych, Zmiana w Prawie ochrony środowiska Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska przeznacza środki na edukację ekologiczną dot. zagospodarowania ZSEiE, - o bateriach i akumulatorach Art.. 37 wprowadzający baterie jest obowiązany do finansowania publicznych kampanii edukacyjnych przeznacza 0,1 % swoich przychodów z tytułu wprowadzania baterii i akumulatorów na EE, - o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Art. 5 a. producent, importer i dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia opakowań prowadzi działania edukacji ekologicznej w zakresie właściwego postępowania z opakowaniami lub zleca organizacji odzysku.
5. Programy ochrony środowiska województw, powiatów i gmin winny określać w edukacji odpadowej, - cele do osiągnięcia, - działania, - konkretne zadania uwzględniające aktualną sytuację w województwie, powiecie, gminie, - samorządy odpowiadają za stan gospodarki odpadami i edukację ekologiczną społeczeństwa, gdyż właściwe postępowanie z odpadami jest możliwe po zmianie naszych codziennych nawyków, Cele: podniesienie świadomości ekologicznej w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i właściwego postępowania z odpadami, - Zadania edukacji odpadowej winny być prowadzone od co najmniej 12 lat.
6. Efekty edukacji to model gospodarowania odpadami komunalnymi funkcjonujący do 01.01.2013r. - dominowało zbieranie zmieszanych odpadów komunalnych (w jednej z gmin w Regionie Płockim zbierane jest 97 % odpadów zmieszanych), - w niewielkim stopniu zbierano odpady selektywnie (3%), - zaledwie 65 % mieszkańców objęta była zbiórką odpadów komunalnych zmieszanych, - ok. 35 % mieszkańców - nie uczestniczyło w systemie gospodarowania odpadami, - brak zbierania selektywnego odpadów problemowych, - gro odpadów jest składowana, - odpady dziko składowane? 7. Dlaczego taka sytuacja skoro istniały regulacje prawne mówiące o obowiązkach mieszkańców, gmin, firm gospodarujących odpadami w w/w dokumentach?. - brak wiedzy wytwarzających odpady o ich obowiązkach i sposobach gospodarki odpadami, - brak egzekucji obowiązków przez organy do tego zobowiązane.
8. Nowy model gospodarowania odpadami: - zadania właścicieli nieruchomości, firm gospodarujących odpadami: zbieramy i odbieramy odpady selektywnie, składować można tylko odpady powstałe z procesów mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów, tylko w instalacjach ustalonych jako RIPOK, mieszkańcy wnoszą opłaty do urzędu gminy za wytwarzane odpady (niższa opłata za selektywnie zebrane odpady).
9. Zadania gmin kampania informacyjna Obowiązkowa kampania informacyjna na temat obowiązkowych uchwał podejmowanych na podstawie art. 6k ust. 1, art. 6l, art. 6n ust. 1 i art. 6r ust. 3 UoU (art. 13 Ustawy z dnia 1 lipca 2011r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw). Zalecana ogólna prekampania na temat reformy, w szczególności na temat roli selektywnej zbiórki, która jest podstawą wdrażania uchwalonego regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Czy mieszkańcy znają i rozumieją zasady wprowadzania nowego modelu gospodarowania odpadami komunalnymi? Stwierdzam, ze mieszkańcy, właściciele, zarządzający nieruchomościami nie znali starych regulaminów, nie znają nowych, które winny obowiązywać od 1 stycznia 2013 r.
10. Obowiązkowa kampania informacyjna na temat obowiązkowych uchwał rad gmin podstawa prawna: art. 13 ustawy z 1.07.2011 wprowadzający obowiązek dla Wójta, Burmistrza informacji w sposób zwyczajowo przyjęty w gminie na temat praw i obowiązków właścicieli nieruchomości wynikających z uchwał rady gminy: 6k ust1 wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami oraz ustalonej stawki opłaty, 6l terminu, częstotliwości i trybu uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami, 6n ust1 wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami składany przez właścicieli nieruchomości, 6r ust 3 sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów w zamian za uiszczoną opłatę za gospodarowanie odpadami, kampanie na temat praw i obowiązków właścicieli nieruchomości,
11. Obowiązki gmin wynikające z art. 3 ust 2 pkt 8-9 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dotyczące: prowadzenia działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, udostępnienia na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji o: podmiotach odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości (firma, jej siedziba, adres), miejscach zagospodarowania przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości odpadów komunalnych zmieszanych, zielonych, pozostałości z sortowania, odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. osiągniętych przez gminę oraz podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości nie wybrane w drodze przetargu, w danym roku kalendarzowym wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, punktach selektywnego zbierania odpadów zwierających: firmę, adres prowadzącego punkt i adres punktu selektywnego zbierania odpadów na terenie gminy, godziny przyjmowania odpadów, zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw domowych zawierający: firmę, adres zbierającego, adres punktu zbierania na terenie gminy.
12. Udział mieszkańców w przygotowaniu modelu gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie, za szczególnym uwzględnieniem przygotowania regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, - wybór systemu gospodarowania odpadami, - ustalenie opłaty za gospodarowanie odpadami.
13. Prekampania na temat wdrażania ustawy (co winna zawierać) : pojęcie odpadów, wytwórcy odpadów, posiadacz odpadów (powszechność wytwarzania odpadów, unikanie wytwarzania odpadów), dlaczego wprowadza się nowe zasady gospodarowania odpadami komunalnymi, uciążliwość odpadów dla ludzi i środowiska, redukcja odpadów wytwarzanych, wybrane pojęcia dotyczące gospodarowania odpadami, gospodarowanie odpadami a gospodarka odpadami, odzysk, unieszkodliwianie, przetwarzanie, recycling, zbieranie i magazynowanie odpadów, opłaty i kary, selektywna zbiórka, zadania mieszkańców, zadania gmin i firm gospodarujących odpadami, tworzenie nowego prawa miejscowego, w tym regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gmin, opłaty, wyposażenie w sprzęt do zbierania odpadów, zasady kształtowania opłat, zadania właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, zakłady przetwarzające odpady, egzekucja obowiązków wynikających z prawa ekologicznego i prawa miejscowego.
14. Przykłady wiedzy właścicieli nieruchomości na temat nowych zasad gospodarowania odpadami (na podstawie prasy), - Gazeta Wyborcza Wkurza mnie ta bzdurna ustawa. Ja i moi sąsiedzi podarliśmy te deklaracje i już! I co nam zrobią?. - Gazeta Wyborcza Grzebanie w śmieciach ustawa nie weszła w życie, a już doprowadziła do wielu lokalnych konfliktów. W jednym z miast uchwałą w sprawie opłat zajmuje się prokuratura, po anonimowym donosie sprawdza, czy nie doszło do naruszenia interesu. Ksiądz podczas homilii dzięki polityce rządu, będziemy więcej płacić za śmieci, ja też za te wywożone z cmentarza. Nasz Płock ustawa śmieciowa nie gwarantuje czystości osiedli. Nie znam szczegółów, bowiem poza ogólnymi doniesieniami prasowymi, nikt nam, czyli administratorom części zasobów mieszkaniowych, nie proponował udziału w szkoleniach. Metro Te przepisy (ustawy śmieciowej), to chyba wzięto z sufitu Gazeta Wyborcza Płock wrócić do edukacji odpadowej w szkołach Głos Słupna Opłaty za śmieci w 2013 roku rzetelna informacja od 1 lutego 2013 roku nowy system zbiórki odpadów
15. Rola centrów edukacji ekologicznej w szerzeniu edukacji ekologicznej: Propozycja dla gmin udziału w projektach Mieszkańcy w środowisku przyrodniczym, Bliżej śmieci dalej od nieporządku, Płocka akademia ekologii uczy segregować odpady i chronić środowisko przyrodnicze i Ku zrównoważonemu rozwojowi gmin woj. mazowieckiego : konferencje ogólnodostępne, Seminaria i warsztaty dla Lokalnych Inicjatorów Działań Odpadowych (LIDO) i nauczycieli trenerów (dotyczące np. nowego modelu gospodarowania odpadami, zbiórki ZSEiE), warsztaty terenowe dla uczniów, dorosłego społeczeństwa happeningi połączone ze zbiórką np. elektrośmieci materiały informacyjne dla społeczeństwa, przeprowadzenie szkoleń w gminach dla sołtysów, radnych, mieszkańców, kampania w środkach masowego przekazu, konkursy edukacyjne dla szkół, sołectw, gmin Płocki Okrągły Stół Odpadowy Szkolenia, warsztaty dla radnych gmin, pracowników samorządowych. Efekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe nowego modelu gospodarowania odpadami komunalnymi.
16. Organizacja i finansowanie edukacji społeczeństwa w warunkach gminy: 16.1. edukacja ekologiczna społeczeństwa w programach ochrony środowiska czy oddzielne programy edukacji ekologicznej, 16.2. cele edukacji: wysoka świadomość ekologiczna społeczeństwa, większa aktywność społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami, 16.3. organizatorzy edukacji, 16.4. beneficjenci: administracja, radni, sołtysi, nauczyciele, 16.5. baza edukacyjna: centra edukacji, szkoły, GOK, POE 16.6. źródła finansowania: budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW, 16.7. realizacja programu, okresowa ocena uzyskanych efektów edukacji.
16.8. Przykłady programów: Program Edukacji Ekologicznej dla Gminy na lata 2010-2013 z perspektywą do roku 2017, kontynuowanie szkoleń i warsztatów dla rolników z zakresu nowoczesnych metod przyjaznych środowisku gospodarowania w rolnictwie, ochrony gleb, wód, powietrza przed zanieczyszczeniami, racjonalnego gospodarowania odpadami, rozwoju rolnictwa ekologicznego, kontynuowanie szkoleń dla przedsiębiorców z zakresu systemów zarządzania środowiskowego i nowych instrumentów w zarządzaniu środowiskiem, oszczędzania energii, spełniania standardów emisyjnych, stosowania najlepszych dostępnych technik, gospodarowania odpadami, zasad ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem, zwłaszcza przeciwdziałanie emisji hałasu, gazów cieplarnianych, odpadów, organizacja warsztatów dla nauczycieli (nowe metody i formy edukacji dla ZR, z wykorzystaniem technik informacyjnych),
rozwój bazy danych o środowisku i jego ochronie w gminie, organizacja imprez ekologicznych z okazji Międzynarodowego Dnia Ziemi, Światowego Dnia Ochrony Środowiska, Sprzątania Świata i innych podejmowanych z inicjatywy realizatorów Programu, popularyzacja postaci zasłużonych dla ochrony środowiska i wdrażanie idei ZR, gospodarki odpadami, organizacja konkursów w zakresie: - segregacji odpadów, ich odzysku, - gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, w tym azbestu, - dla szkół np. Ekologiczna Szkoła, - dla społeczności np. Ekologiczne Sołectwo, aktywizacja działań organizacji społecznych dla zrównoważonego rozwoju, wspieranie rozwoju Zielonej Szkoły, zajęć warsztatowych dzieci i młodzieży w zakresie gospodarki odpadami, objęcie edukacją ekologiczną młodzieży niepełnosprawnej, nowe formy aktywizacji społeczeństwa do działań na rzecz: - Racjonalnej gospodarki odpadami (zgodnie z kompetencjami gminy i podejmowania działań w celu wdrażania nowego modelu gospodarki odpadami), - stosowania odnawialnych źródeł energii (biomasy, biogazu, kolektory słoneczne),
16.9. Program Ochrony Środowiska Dla Gminy na lata 2012 2015 z perspektywą do 2019 roku Przygotowanie edukatorów, bazy edukacji ekologicznej, beneficjentów i realizatorów edukacji ekologicznej. - Badanie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa, możliwości realizacji edukacji ekologicznej, ocena bazy edukacyjnej. - Powołanie społecznego zespołu do spraw edukacji ekologicznej. - Utworzenie w gminnej bibliotece działu dotyczącego edukacji ekologicznej i jego rozwój (wyposażenie w materiały edukacyjne, pomoce audiowizualne). - Szkolenia i warsztaty dla nauczycieli z zakresu metod, form edukacji ekologicznej (dwa razy w roku): dla nauczycieli szkół podstawowych, kadry przedszkoli, dla nauczycieli gimnazjów. Działania na rzecz aktywnych form i metod edukacji ekologicznej. - Szkolenia i warsztaty dla sołtysów, radnych, rolników, policji, przedstawicieli biznesu z zakresu: wdrażania i monitoringu Programu ochrony środowiska dla Gminy, nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie, ochrony wód i ich zasobów, ochrony powietrza i przeciwdziałania zmianom klimatu, ochrony przyrody, lasów, drzew i zieleni, zwierząt, obowiązków wynikających z prawa ekologicznego.
Organizacja konkursów ekologicznych, wystawy prac konkursowych w szkołach nt.: - racjonalnej gospodarki odpadami, - ochrony przyrody, w tym lasu, - oszczędzania zasobów środowiska i wykorzystanie prac konkursu plastycznego w wydawnictwach np.: kalendarzu edukacyjnym(np. segregacja odpadów, ochrona bioróżnorodności w gminie), ulotkach dla mieszkańców nt. segregacji odpadów, mapy ekologicznej gminy z uwzględnieniem bioróżnorodności, ścieżki edukacyjnej. Organizacja gminnych imprez i kampanii ekologicznych propagujących: - zachowania proekologiczne: Międzynarodowy Dzień Ziemi, - obszary działań w środowisku wymagające zaangażowania społecznego: Kampanie: Sprzątanie Świata, Segregujesz Zyskujesz. Organizowanie tzw. zielonych miejsc pracy w zakresie: - gospodarowania odpadami.
17. Przykłady działań edukacji odpadowej Regionalnego Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku. przykłady zadań edukacyjnych z zakresu gospodarki odpadami, przygotowanie edukatorów, bazy edukacyjnej, wyłonienie beneficjentów i realizatorów edukacji ekologicznej, aktywne formy edukacji, warsztaty dla sołtysów, radnych, rolników, policji, straży, biznesu, konkursy ekologiczne, wystawy prac konkursowych, wycieczki do zakładów przetwarzania odpadów, wydawnictwa np. kalendarz edukacyjny pt.: Segregujesz odzyskujesz czyli proste rady na odpady, Dobre rady na odpady, dorośli i dzieci segregują śmieci Poradnik, rola mediów artykuły w Tygodniku Płockim, współpraca z rodziną, kościołem, organizacja imprez i kampanii ekologicznych, happeningów, Sprzątanie Świata, Segregujesz Zyskujesz, Ziemia w Twoich rękach - wygraj więc z azbestem, organizowanie zielonych miejsc pracy, dostęp społeczeństwa do informacji o gospodarowaniu odpadami, portale ekologiczne,
doskonalenie pracowników samorządowych, szkolenie z nowych regulacji prawnych (współpraca z samorządem województwa, powiatami, seminaria i warsztaty (współpraca z firmami gospodarującymi odpadami), konferencje (współpraca z naukowcami i praktykami w gospodarce odpadami), tematyka warsztatów: nowy model gospodarki odpadami komunalnymi, udział społeczeństwa w tworzeniu nowego modelu gospodarki odpadami w gminach, przygotowanie wzorów uchwał rad gmin dot. gospodarowania odpadami, przygotowanie przetargów na odbiór (odbiór i zagospodarowanie odpadów), decyzje administracyjne, kontrola przestrzegania prawa wynikającego z obowiązujących ustaw, sankcje administracyjne, Aktywizacja społeczeństwa na rzecz wdrażania nowego modelu gospodarki odpadami, warsztaty terenowe w gminach nt. wdrażania nowego modelu gospodarki odpadami.
Na terenie gminy Radzanowo zainstalowano 3 tablice informacyjne pn. Jak gospodarować odpadami w miejscach przeznaczonych do selektywnej zbiórki odpadów. Tablice zawierają wskazówki co należy, a czego nie wolno wrzucać do danego pojemnika.