Polski Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej Imienia Güntera Schlagowskiego Sp. z o.o. ul. Homera 55 80-299 GDANSK (Osowa) pibp@pibp.pl http://www.pibp.pl Certyfikacja termomodernizacji o sprawdzonej jakości z wykorzystaniem komponentów jakościowych dla budownictwa pasywnego EnerPHit Quality-Approved Energy Retrofit with Passive House Components Wymagania stawiane budynkom mieszkalnym poddawanym termomodernizacji Jeżeli w wyniku przeprowadzenia efektywnej termomodernizacji spełnione zostaną wymagania budynku pasywnego, to stare budynki mogą także być certyfikowane według tych samych kryteriów jak nowe obiekty jako Dom pasywny o sprawdzonej jakości. Z uwagi na wiele utrudnień, standard budynku pasywnego niełatwo jest często osiągnąć w starym budownictwie przy rozsądnym wymiarze kosztów. Jednak również w takich budynkach wykorzystanie technologii budownictwa pasywnego przy wszystkich istotnych elementach budowlanych prowadzi do znacznej poprawy komfortu cieplnego, ochrony przed szkodami budowlanymi oraz jest ekonomicznym i korzystnym energetycznie rozwiązaniem. Dla zapewnienia jakości oraz potwierdzenia osiągniętych wartości energetycznych, budynki poddawane termomodernizacji z wykorzystaniem komponentów budownictwa pasywnego, mogą przekraczać granicę wymagań budynku pasywnego (w wyniku problemów kryjących się w samej substancji budowlanej). Pomimo tego mogą otrzymać certyfikat EnerPHit - budynek poddany termomodernizacji o sprawdzonej jakości z wykorzystaniem komponentów sprawdzonych dla budownictwa pasywnego. Kryteria certyfikacji odnoszące się dla budynków mieszkalnych są opisane poniżej. kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 1 z 15
1 Wymagania ogólne Proces certyfikacji opiera się na aktualnych kryteriach certyfikacji (aktualne zawsze pod adresem www.passiv.de oraz www.pibp.pl) oraz w drugiej kolejności w oparciu o metodykę obliczeń zawartą w podręczniku do PHPP oraz programie do projektowania budynków pasywnych PHPP. Z powodu wielu różnorodnych warunków i wymagań przy termomodernizacji starego budownictwa nie można wykluczyć, że dla poszczególnych kluczowych rozwiązań brak będzie w poniższych kryteriach certyfikacji dokładnych wymogów. W takim wypadku należy przeprowadzić niezbędną działalność w taki sposób w uzgodnieniu z certyfikatorem, aby osiągnąć możliwie jak najlepszą efektywność energetyczną pod warunkiem, że zastosowane rozwiązanie w okresie swego cyklu życia, przy uwzględnieniu standardowych warunków brzegowych przyniesie zarówno właścicielowi jak i użytkownikom budynku zysk finansowy netto. Ten niezbędny indywidualny dla przegrody budowlanej standard powłoki termoizolacyjnej jest w każdym wypadku indywidualnie ustalany przez certyfikatora. 1.1 Bilans energetyczny Bilans energetyczny budynku poddanego termomodernizacji musi być przeprowadzony w oparciu o aktualną wersję pakietu do projektowania budynków pasywnych (PHPP). Odnosi się to również do certyfikacji w odniesieniu do elementów budowlanych (ustęp 2). Dla parametru energetycznego jakim jest zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania, można stosować metodę miesięczną lub roczną. Jeżeli stosunek wolnego ciepła do strat cieplnych w metodzie rocznej wynosi ponad 0,70 należy stosować metodę miesięczną. Wartością odniesienia (umowna powierzchnia ogrzewana) jest powierzchnia netto wewnątrz termicznej powłoki budynku obliczona w oparciu o [niemieckie] rozporządzenie o powierzchni mieszkalnej 1. Przy obliczeniu wartości parametrów można wykorzystać całą zamkniętą powłokę budynku, np. rząd domów szeregowych lub budynek wielorodzinny. Ocena opierać się może zarówno na całościowych obliczeniach lub na średniej wartości warzonej wielu poszczególnych stref. Nie dopuszcza się sumowania rozdzielonych termicznie budynków. Budynki graniczące z innymi obiektami (np. w zabudowie miejskiej) muszą posiadać przynajmniej jedną ścianę zewnętrzną, powierzchnię dachu lub płytę fundamentową względnie strop piwnicy aby można je było poddać certyfikacji. 1.2 Pora certyfikacji W momencie wystawiania certyfikatu budynek musi spełniać wszystkie wymagania. Obecnie nie wystawia się certyfikatów dla termomodernizacji prowadzonej stopniowo. 1 (WoFIV) http://www.bdb-nrw.de/data/arbeitshilfen/1074765378-6436160.pdf, polski odpowiedniek: PN-ISO 9836:1997 Właściwości użytkowe w budownictwie -- Określanie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 2 z 15
1.3 Ograniczenia dotyczące starego budownictwa Poddawane certyfikacji (certyfikat EnerPHit) są tylko budynki, w których dalsza eksploatacja istniejących elementów konstrukcyjnych przedstawia tak duże utrudnienie dla pełnej termomodernizacji, że modernizacja do standardu budynku pasywnego okazać się może nieopłacalna lub niemożliwa z przyczyn technicznych. 1.4 Lokalizacja budynków Certyfikacji poddawane są obecnie jedynie obiekty znajdujące się w środkowoeuropejskiej, chłodnej umiarkowanej strefie klimatycznej. 1.5 Zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania Q H 25 kwh/(m²a) Alternatywnie certyfikacja może opierać się na wymaganiach dotyczących poszczególnych elementów konstrukcyjnych, tak jak opisano w ustępie 2. W takim przypadku zbędne jest kryterium zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania. 1.6 Zapotrzebowanie na energię pierwotną Q P 120 kwh/m 2 a + ((Q H - 15 kwh/(m 2 a)) * 1,2) Wymagania odnoszą się do sumy ogrzewania, przygotowania c.w.u., chłodzenia, prądu obsługi oraz energii na cele bytowe. 1.7 Komfort letni Częstość występowania nadmiernych temperatur (> 25 C) 10 % Jeżeli obliczenie częstości występowania nadmiernych temperatur w PHPP nie jest możliwe z powodu zbyt wysokich dziennych wahań temperatury, to w arkuszu PHPP Lato pojawi się komunikat ostrzegawczy. W razie niepewności należy przedłożyć inne odpowiednie potwierdzenie zachowania komfortu letniego. 1.8 Ochrona przed wilgocią Wszystkie przekroje i detale połączeń konstrukcyjnych muszą być bezwzględnie tak zaprojektowane i wykonane aby wykluczyć nadmierne zawilgocenie na wewnętrznej powierzchni lub w samej strukturze elementu konstrukcyjnego. W razie wątpliwości należy przedłożyć potwierdzenie zastosowania ochrony przed wilgocią wykonanej zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Do obliczenia temperatur panujących na powierzchniach wewnętrznych stosuje się obniżoną przez meble, zasłony itp. wartość przejmowania ciepła na powierzchni R si = 0,50 m²k/w. kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 3 z 15
Dla elementów konstrukcyjnych ocieplonych od wewnątrz należy przedłożyć dokładny projekt, którego odpowiednie wykonanie uniemożliwi w sposób pewny i trwały wentylację od tyłu warstwy termoizolacji powietrzem wewnętrznym. 1.9 Szczelność powietrzna Wartość graniczna: n 50 1,0 h -1 Wartość docelowa: n 50 0,6 h -1 Szczelność powietrza budynku musi być potwierdzona testem szczelności w oparciu o normę DIN EN 13829 [polski odpowiednik: PN-EN 13829:2002 Właściwości cieplne budynków - Określanie przepuszczalności powietrznej budynków - Metoda pomiaru ciśnieniowego z użyciem wentylatora]. Jeżeli w wyniku pomiaru przekroczona zostanie wartość 0,6 h -1 to w ramach testu ciśnieniowego należy w budynku znaleźć miejsca przecieków powietrza, gdyż pojedyncze nieszczelności mogą prowadzić do powstania szkód budowlanych lub znacznie ograniczać komfort termiczny w obiekcie. Dla tego takie nieszczelności należy usunąć. Działania te należy potwierdzić pisemnie zgodnie z ustępem 6.1. 1.10 Okna Zaleca się stosowanie standardu ram okiennych posiadających certyfikat Komponent nadający się do budynku pasywnego oraz potrójnego oszklenia ciepłochronnego (lub równoważnego) z zachowaniem przy montażu zaleceń Instytutu Budownictwa Pasywnego (PHI) 2. Jeżeli zalecenie to nie będzie przestrzegane to należy przedstawić potwierdzenie zachowania warunków komfortu cieplnego według normy DIN EN ISO 7730 [polski odpowiednik: PN-EN ISO 7730:2006 Ergonomia środowiska termicznego - Analityczne wyznaczanie i interpretacja komfortu termicznego z zastosowaniem obliczania wskaźników PMV i PPD oraz kryteriów lokalnego komfortu termicznego] lub też wyrównać spadki temperatur w obszarach okien poprzez montaż powierzchni grzewczych. 1.11 Zalecenia dla polskich warunków Dla polskich warunków PIBPiEO zaleca następujące wartości współczynników U: Dla ścian zewnętrznych U < 0,1 W/m 2 K Dla ciepłego dachu U 0,09 W/m 2 K Zimny dach najwyżej położony sufit 0,09 W/m 2 K Dla ocieplenia stropu piwnicy używać materiał z λ 0,022 W/mK, gdyż grubość ocieplenia od spodu jest ograniczona. 2 tj. montaż w warstwie ocieplenia oraz szerokie ocieplenie zewnętrznego profilu ramy (U poniżej 0,85 W/m 2 K) kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 4 z 15
2 Certyfikacja w oparciu o wymagania stawiane poszczególnym elementom konstrukcyjnym Jeżeli przekroczona zostanie wartość wymienionego w ustępie 1.5 parametru zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania wynoszącą 25 kwh/(m²a), to alternatywnie proces certyfikacji można przeprowadzić w oparciu o wymagania stawiane poszczególnym elementom konstrukcyjno - budowlanym. Wszystkie inne ogólne wymagania z ustępu 1 muszą zostać zachowane. W takim wypadku musi być potwierdzone, że wszystkie istotne z energetycznego punktu widzenia elementy budowlane, dla których Instytut Budownictwa Pasywnego stworzył kryteria certyfikacji jako Komponentu nadającego się do budynku pasywnego te wymagania spełniają. Wiążącymi wymaganiami są kryteria opublikowane na stronie internetowej www.passiv.de,o ile w kryteriach EnerPHit nie przewidziano innych wymogów. Dla produktów, które nie są certyfikowane jako Komponent nadający się do budynku pasywnego wnioskodawca musi przedstawić we własnym zakresie odpowiednie potwierdzenie spełnienia wymaganych kryteriów. Jeżeli brak jest na rynku poszczególnych produktów wykorzystywanych w celach istotnych z punktu widzenia certyfikacji, które spełniały by kryteria Komponentu nadającego się do budynku pasywnego to należy w porozumieniu z certyfikatorem dobrać taki produkt, który jak najbliżej zbliżony jest do tych kryteriów. Wymagane wartości graniczne muszą być osiągnięte przynajmniej jako wartości średnie 3. Dopuszcza się przekroczenie górnej granicy w poszczególnych miejscach o ile są one rekompensowane w pełni lepszymi wynikami w innych obszarach. Opór cieplny (wartość R) elementów konstrukcyjnych poszczególnych elementów musi być jasno ustalony, jeśli tylko stanowi on więcej niż 5% oporu cieplnego modernizowanego elementu konstrukcyjnego. Zazwyczaj wystarczające jest przyjęcie danych producenta podanych jako wartości przewodności ciepła zastosowanych materiałów z odpowiednich dokumentów. Jeżeli poszczególne elementy konstrukcyjne w starym budownictwie nie są łatwo rozpoznawalne, można sięgnąć po ustandaryzowane dane szacunkowe określane na podstawie roku budowy z odpowiednich katalogów budowlanych 4, o ile są one jednoznaczne. Przy przekroczeniu wymaganych standardowo parametrów na podstawie przepisów wyjątkowych, należy wykazać w przedłożonej dokumentacji jednoznacznie, że spełniono wymagania uprawniające do sięgnięcia po takie właśnie przepisy. Spis najważniejszych wartości granicznych dla elementów konstrukcyjnych (z zastrzeżeniem ich niepełności), jak i uzupełniające uregulowania dla certyfikacji EnerPHit dla metody opartej na ocenie komponentów przedstawiono w dalszych ustępach od 2.1 do 2.11. 3 Przy obliczaniu średnich wartości dla ocieplonych elementów konstrukcyjnych stosuje się średnią ważoną wartość współczynnika U w odniesieniu do danej powierzchni, a nie średnią grubość warstwy termoizolacji. Mostki cieplne muszą być uwzględnione przy obliczeniu średnich wartości tylko w tedy, gdy są częścią regularnego elementu konstrukcyjnego. 4 np.: Termomodernizacja z zastosowaniem komponentów budownictwa pasywnego, PHI 201 (do pobrania pod adresem www.passiv.de) kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 5 z 15
2.1 Ściana zewnętrzna i strop kondygnacji w dół w kontakcie z powietrzem zewnętrznym Termoizolacja zewnętrzna: U 0,150 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,10 W/(m²K) Termoizolacja wewnętrzna: U 0,350 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,20 W/(m²K) odbiegając od kryteriów Komponentów nadających się dla budynków pasywnych Termoizolacja (ocieplenie) ścian zewnętrznych musi być naniesiona na przynajmniej 75% powierzchni zewnętrznej budynku. Termoizolacja wewnętrzna zamontowana na 25% powierzchni wewnętrznej obiektu dozwolona jest jedynie, gdy termoizolacje zewnętrzna nie jest możliwa z przyczyn technicznych, nie jest dozwolona lub jest jednoznacznie nieekonomiczna. 2.2 Ściana zewnętrza w kontakcie z gruntem f * U 0,150 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,10 W/(m²K) odbiegając od kryteriów Komponentów nadających się dla budynków pasywnych 2.3 Dach lub ostatni strop U 0,12 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,09 W/(m²K) 2.4 Taras dachowy U 0,150 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,10 W/(m²K) 2.5 Sufit stropu nieogrzewanej piwnicy f * U 0,150 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,12 W/(m²K) gdzie f: współczynnik redukcyjny dla gruntu z arkusza PHPP Grunt Wyjątki Jeżeli zachowanie wymienionego powyżej współczynnika przenikania ciepła przy użyciu konwencjonalnych materiałów izolacyjnych (λ 0,032 W(mK) ) prowadzi do zmniejszenia wysokości piwnicy < 2,00 m lub do wysokości mniejszej niż przewidują to obowiązujące przepisy budowlane dla pomieszczeń na parterze, to współczynnik przenikania ciepła w tych niektórych miejscach może zostać przekroczony o niezbędną wartość. Musi się to jednak odbywać w uzgodnieniu z certyfikatorem. W przypadku współczynnika przenikania ciepła 0,300 W/(m²K) należy zastosować maksymalną możliwą grubość warstwy termoizolacji materiałami charakteryzującymi się współczynnikiem przewodzenia ciepła λ 0,025 W/(mK) lub λ 0,022 W/(mK) lub ocieplenie próżniowe, o ile na rynku dostępne są produkty nadające się do takiego właśnie zastosowania. Aby zagwarantować spełnienie warunków komfortu termicznego temperatury panujące na powierzchniach wewnętrznych podłogi pomieszczeń znajdujących się na parterze muszą przy kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 6 z 15
zachowaniu wartości projektowych wynosić przynajmniej 17 o C (PHPP: arkusz Grunt, Temp. obliczeniowa gruntu dla arkusza Obc_grzewcze ; temperatura w pomieszczeniu 20 o C). 2.6 Zejście do piwnicy Nie dopuszcza się przechodniego pomieszczenia pomiędzy ogrzewanymi pomieszczeniami, a nieogrzewaną piwnicą. Należy zastosować albo zamykane, szczelne powietrznie i odpowiednie drzwi pasywne (U 0,8 W/(m 2 K)) lub należy przewidzieć dostęp do piwnicy z zewnątrz budynku (np. schody z ogrodu, z boku). Dla elementów konstrukcyjnych otaczających zejście do piwnicy stosuje się te same wymagania jak dla stropu piwnicy (ustęp 2.5). Drzwi pomiędzy pomieszczeniami mieszkalnymi i nieogrzewaną piwnicą muszą charakteryzować się wartością współczynnika U D 1,60 W/(m²K). Wyjątek Zmniejszenie grubości ocieplenia elementów budowlanych otaczających zejście do piwnicy dopuszczalne jest za porozumieniem z certyfikatorem, jeżeli w przeciwnym razie za bardzo ograniczona zostanie funkcjonalność zejścia do piwnicy i sąsiadujących pomieszczeń. 2.7 Płyta fundamentowa na gruncie f * U 0,150 W/(m²K) dla polskich warunków U 0,12 W/(m²K) gdzie f: współczynnik redukcyjny dla gruntu z arkusza PHPP Grunt Ponieważ termoizolacja płyty fundamentowej jest ociepleniem wewnętrznym, należy sprawdzić czy w jej konstrukcji nie będzie dochodziło do problematycznych zawilgoceń. Wyjątek Jeżeli ocieplenia płyty fundamentowej z pożądanym współczynnikiem przenikania ciepła przy zastosowaniu konwencjonalnych materiałów termoizolacyjnych (λ 0,032W/(mK)) nie jest możliwe z przyczyn technicznych (np. wysokość pomieszczeń, rama drzwi), to grubość termoizolacji może zostać obniżona do akceptowanego jeszcze poziomu. Przy współczynniku przenikania ciepła 0,300 W/(m²K)) należy zastosować maksymalną możliwą grubość warstwy termoizolacji materiałami charakteryzującymi się współczynnikiem przewodzenia ciepła λ 0,025 W/(mK) lub λ 0,022 W/(mK) o ile na rynku dostępne są produkty nadające się do takiego właśnie zastosowania. W takim wypadku należy skontrolować dodatkowo fartuch izolacyjny otaczający całą płytę fundamentową lub względnie go wykonać. Aby zagwarantować spełnienie warunków komfortu termicznego temperatury panujące na powierzchniach wewnętrznych podłogi pomieszczeń znajdujących się na parterze muszą przy zachowaniu wartości projektowych wynosić przynajmniej 17 o C (PHPP: arkusz Grunt, Temp. obliczeniowa gruntu dla arkusza Obc_grzewcze ; temperatura w pomieszczeniu 20 o C). kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 7 z 15
2.8 Okna U w,montaż 0,85 W/(m²K) g 1,6W /(m²k) ³ Ug Objaśnienie Wymagania dotyczące wartości U w, montaż zostają spełnione, gdy średnia wartość dla wszystkich okien wprowadzonych w arkuszu PHPP Okna mieści się w wymienionej powyżej wartości granicznej. Jeżeli wartość U w, montaż dla poszczególnych okien w pomieszczeniach mieszkalnych jest wyższa niż 0,85 W/(m²K), to należy przedstawić odpowiednie potwierdzenie zachowania kryterium komfortu według normy DIN EN ISO 7730, lub też wyrównać spadki temperatur w obszarach okien poprzez montaż powierzchni grzewczych. 2.9 Drzwi zewnętrzne U D,montaż 0,80 W/(m²K) 2.10 Mostki cieplne Termiczna powłoka budynku nie może wykazywać liniowych mostków cieplnych o wartości ψ > +0,01 W/(mK) względnie punktowych mostków cieplnych o wartości χ > +0,04 W/(mK). Wyjątek Wartość graniczna nie odnosi się do mostków cieplnych, będących częścią regularnego elementu konstrukcyjnego (np. istotnych z punktu widzenia statyki mocowaniach termoizolacji wykonanej metoda lekką - mokrą). Uwzględniane są one w regularnych współczynnikach przenikania ciepła elementu konstrukcyjnego. Jeżeli uniknięcie mostków cieplnych w konstrukcji detali jest nieopłacalne lub niemożliwe z przyczyn technicznych, to mostek cieplny należy w porozumieniu z certyfikatorem tak możliwie zminimalizować, jak tylko pozwalają na to względy finansowe i praktyczne budowlane. Wymaganie dotyczące ochrony przed wilgocią (ustęp 1.8) musi być jednak zawsze spełnione. 2.11 Komfortowa wentylacja OC,eff 75 % Efektywność elektryczna urządzenia wentylacyjnego: 0,45 Wh/m 3 Wszystkie pomieszczenia wewnątrz ogrzewanej kubatury budynku muszą być przewentylowane systemem wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła lub stanowić element strefy przepływowej. Wartość OC, eff oprócz spełnienia kryterium Komponentu nadającego się do budynku pasywnego musi odnosić się do całego systemu wentylacyjnego, tzn. ujęte muszą zostać również straty cieplne ciepłych kanałów wentylacyjnych przebiegających w zimnych obszarach, względnie zimne kanały prowadzone w ciepłych pomieszczeniach. kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 8 z 15
3 Dokumenty wymagane do certyfikacji 3.1 Podpisany Arkusz z PHPP przynajmniej z poniższymi obliczeniami (Obliczenia należy załączyć w pliku XLS lub przesłać pocztą elektroniczną) arkusz PHPP Dane obiektu oraz wartości energetyczne.ocena Zestawienie powierzchni z przyporządkowaniem wartości współczynników U, bilans z promieniowania i mostki cieplne....powierzchnie Obliczenie wartości współczynnika U regularnych przegród budowlanych.....wsp-u Lista elementów konstrukcyjnych budynku.lista-u Obliczanie wartości współczynnika U dla okien.okna Lista zastosowanych okien oraz oszkleń..typ_okna Obliczanie współczynnika redukcyjnego dla gruntu, jeżeli zastosowano.grunt Obliczenie współczynnika redukcyjnego dla zacienienia..zacienienie Obliczanie wartości strumienia powietrza wentylacyjnego, sprawność urządzenia oraz ocena testu szczelności.wentylacja Ocena parametrów zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania według PHPP- metoda roczna..ciepło Ocena parametrów zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania w metodzie miesięcznej, w przypadku potrzeby obliczeń według tej metody Metoda_mies Ocena obciążenia cieplnego według PHPP..Obc_grzewcze Obliczanie częstości występowania nadmiernych temperatur w lecie Lato Obliczanie współczynnika korekcyjnego dla zacienienia w okresie letnim..zacienienie-l Obliczenie wielkości strumienia objętości wentylacyjnego latem, o ile będzie w użyciu..wentylacja-l Obliczanie strat ciepła przez system rozdzielczy (c.w.u. i c.o.). CWU+CO Jeżeli zaprojektowano instalację termiczną solarną, obliczanie stopnia pokrycia zapotrzebowania na energię cieplną dla c.w.u...cwu-s Ocena rocznego stopnia wykorzystania źródła ciepła Kompakt(pompa ciepła),kocioł,sieć grzewcza Obliczenie zapotrzebowania na energię elektryczną Prąd Obliczenie zapotrzebowania na energię elektryczną dla urządzeń obsługi. Prąd_obsługi Obliczenie zapotrzebowania na energię pierwotną EP Wybór regionu klimatycznego, jeżeli nie jest standardowy.klimat kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 9 z 15
3.2 Dokumenty projektowe, koncepcja, konstrukcja, instalacje w budynku Plan usytuowania z przedstawieniem orientacji budynków, sąsiadujących obiektów (miejsce i wysokość), istotne skupiska roślinności itp., ewentualnie ukształtowanie otoczenia w celu oceny zacienienia horyzontu; zdjęcia działki budowlanej i otoczenia. Sytuacja zacienienia musi być czytelnie przedstawiona. Projekt koncepcyjny (rzuty kondygnacji budynku, przekroje, widok elewacji) jako projekt budowlany 1:100 lub projekt wykonawczy 1:50 z jasnymi wymiarami dla wszystkich powierzchni (wymiary pomieszczeń, powłoka budynku, wymiary okien w stanie surowym). Projekt usytuowania powłoki budynku i okien oraz jeżeli podano miejsca mostków cieplnych do jasnego przyporządkowania w obliczeniach PHPP dotyczących powierzchni lub mostków cieplnych. Szczegółowe rysunki konstrukcyjne wszystkich połączeń termicznej powłoki budynku jak np. styk ściany zewnętrznej i ściany wewnętrznej ze stropem piwnicy wzgl. płytą fundamentową, ściany zewnętrznej z dachem i stropem kondygnacji, kalenicą, ścianą szczytową, sposób montażu okna, jego umocowania od boku, od góry i od dołu, system montażu balkonów, etc. Należy podać wymiary detali oraz materiały z których są one wykonane i ich współczynniki przewodzenia ciepła (λ). Szczelna powłoka budynku powinna być jasno zaznaczona, a jej wykonanie w punktach połączeń dokładnie opisane. Ocena a w 80 % (w razie wątpliwości) Projekt instalacji wentylacyjnej w budynku: opis i projekt urządzeń wentylacyjnych, strumieni powietrza wentylacyjnego (arkusz powinności patrz PHPP-CD), ochrona akustyczna, filtry, anemostaty (dysze nawiewne i wywiewne), kratki przepływowe, czerpnia i wyrzutnia powietrza, wymiarowanie i termoizolacja przewodów wentylacyjnych, gruntowego wymiennika ciepła GWC (jeśli zaprojektowany), sterownie etc. Projekt instalacji grzewczej, chłodniczej (jeżeli zastosowano), instalacja sanitarna: opis źródła ciepła, bufor ciepła, zasobnik ciepłej wody, rozdział ciepła (przewody, nagrzewnice, powierzchnie grzewcze, pompy, sterownie) rozdział c.w.u. (cyrkulacja, pojedyncze przewody, pompy cyrkulacyjne, sterownie), instalacja zimnej wody, kanalizacja z odpowietrzaniem, oraz z wymiarowaniem i grubością ocieplenia. Projekt instalacji elektrycznej (jeżeli zaprojektowany): opis i projekt oświetlenia oraz windy. 3.3 Certyfikaty, informacja techniczna, ewentualnie z dokumentami technicznymi pojedynczych produktów Producent, typ i dokumenty techniczne w szczególności materiałów termoizolacyjnych (ociepleń o bardzo niskiej wartości współczynnika przewodzenia ciepła (λ < 0,035 W/(mK)). Zestawienie jasnego obliczenia umownej powierzchni ogrzewanej. Dane dotyczące montowanych ram okiennych oraz drzwiowych: producent, typ, wartość współczynnika U f, Ψ montaż, Ψ szyba, rysunkowe przedstawienie sposobu montażu w ścianie zewnętrznej. Wartości obliczeniowe należy przedstawić w oparciu o normę DIN EN 10077-2 [polski odpowiednik: PN-EN ISO 10077-2:2005/Ap1:2010; Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji - Obliczanie współczynnika przenikania ciepła - Część 2: Metoda komputerowa dla ram]. Dla kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 10 z 15
produktów certyfikowanych 5 przez Instytut Budownictwa Pasywnego odpowiednie dokumenty są do dyspozycji na stronie internetowej www.passiv.de oraz www.pibp.pl. Informacje dotyczące stosowanego oszklenia: producent, typ, konstrukcja, wartość współczynnika U g według DEN EN 673 [polski odpowiednik: PN-EN 673:2011; Szkło w budownictwie - Określenie współczynnika przenikania ciepła (wartość U) - Metoda obliczeniowa] z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku, wartość współczynnika g według DIN EN 410 [polski odpowiednik: PN-EN 410:2011; Szkło w budownictwie - Określenie świetlnych i słonecznych właściwości oszklenia], typ ramki dystansowej. Potwierdzenie wykorzystanych w PHPP współczynników strat na mostkach cieplnych według DIN EN ISO 10211 [polski odpowiednik: PN-EN ISO 10211:2008; Mostki cieplne w budynkach - Strumienie cieplne i temperatury powierzchni - Obliczenia szczegółowe]. Alternatywnie można wykorzystać udokumentowane i możliwe szczegółowo do porównania mostki cieplne (np. certyfikowane systemy konstrukcyjne, publikacje PHI, katalog mostków cieplnych w budynku pasywnym). Krotki opis projektowanej instalacji [domowych] w budynku, ewentualnie ze schematycznym rysunkiem. Producent, typ oraz dokumenty techniczne wszystkich komponentów instalacji w budynku: system wentylacyjny, źródło ciepła dla C.O. i C.W.U. bufor ciepła, zasobnik c.w.u., ocieplenie kanałów i przewodów, nagrzewnica, ochrona przeciwzamrożeniowa, pompy, winda, oświetlenie, etc.. Dane dotyczące gruntowego wymiennika ciepła (jeżeli zaprojektowano): długość, głębokość i sposób montażu, jakość podłoża, materiał z którego wykonano przewody i ich wielkość, potwierdzenie sprawności urządzenia (np. z wykorzystaniem programu PH-Luft 6 ). Przy GWC: sterowanie, temperatury graniczne zima/lato, potwierdzenie efektywności urządzenia. Informacje dotyczące długości, wymiarowania i standardu ocieplenia przewodów zaopatrujących (C.W.U., C.O., chłodzenie jeżeli zastosowano) oraz przewody wentylacyjne pomiędzy rekuperatorem oraz termiczną powłoką budynku. Koncepcja efektywnego wykorzystania energii elektrycznej (np. konkretne urządzenia, objaśnia i zachęta dla nabywcy lub mieszkańca domu). Jeżeli nie można potwierdzić efektywnego energetycznego wykorzystania urządzeń elektrycznych, to stosowane są wartości średnie dostępnych na rynku produktów (wartości standardowe w PHPP). Ocena komfortu letniego. Obliczenia w PHPP do oceny przegrzewania się obiektu w lecie odzwierciedlają wartości średnie dla całego budynku poszczególne strefy mogą ulegać przegrzaniu. Jeżeli zachodzi takie podejrzenie, to należy przeprowadzić wnikliwą kontrolę. 3.4 Ocena szczelności powietrznej budynku według DIN EN 13829 [polski odpowiednik: PN-EN 13829:2002 Właściwości cieplne budynków - Określanie przepuszczalności powietrznej budynków - Metoda pomiaru ciśnieniowego z użyciem wentylatora] 5 Karty techniczne certyfikowanych komponentów dostępne są w Internecie pod adresem www.passiv.de 6 PH-Luft: program wspierający projektantów systemów wentylacyjnych w budynkach pasywnych. Do pobrania bezpłatnie ze strony www.passiv.de kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 11 z 15
Abstrahując od normy DIN EN 13829 wymagane jest przeprowadzenie szeregu pomiarów szczelności powietrznej w warunkach nadciśnienia i podciśnienia. Test szczelności dotyczy jedynie pomieszczeń znajdujących się wewnątrz ogrzewanej powłoki budynku (piwnica, dobudówki, ogródki zimowe etc., które nie leżą wewnątrz termicznej powłoki budynku należy wykluczyć z próby szczelności). Wykonanie próby szczelności zaleca się na takim etapie budowy, gdy powłoka szczelna powietrznie jest jeszcze dostępna i możliwe jest przeprowadzenie ewentualnych prac naprawczych. Dokumenty z przeprowadzonej próby szczelności powinny zawierać również dane o kubaturze mierzonej wewnątrz powłoki budynku lub mieszkania. Próbę szczelności budynku przeprowadza zazwyczaj niezależna instytucja lub osoba wynajętą do tego celu przez zleceniodawcę lub inwestora. Test szczelności budynku wykonany przez zleceniodawcę akceptowany jest jedynie, gdy osoba sama na własną odpowiedzialność podpisze protokół potwierdzając poprawność zawartych w nim danych. Podczas prowadzenia testu Blowerdoor drukowany jest automatycznie wynik próby szczelności. 3.5 Protokół wyregulowania systemu wentylacyjnego Protokół powinien zawierać przynajmniej następujące informacje: obiekt, adres miejsca budowy, nazwisko i adres osoby kontrolującej, datę regulacji, producenta i typ urządzenia wentylacyjnego, wyregulowaną wartość strumienia objętości powietrza wentylacyjnego (z każdej dyszy nawiewu i wywiewu), wyrównanie strumienia powietrza wentylacyjnego/przepływu masowego dla powietrza świeżego i zużytego (max. 10% rozbieżność). Zalecenie: stosować obowiązkowy arkusz wentylacja, źródło: PHPP-CD lub www.passiv.de. 3.6 Oświadczenie kierownika budowy Prowadzenie prac budowlanych zgodnie ze sprawdzonymi danymi projektowymi w PHPP musi być udokumentowane i potwierdzone przez kierownika budowy (lub inspektora nadzoru). Wszelkie odstępstwa należy opisać i przedłożyć stosowną do nich dokumentację. 3.7 Dokumentacja fotograficzna Należy przedstawić dokumentację fotograficzną budynku, najlepiej w wersji elektronicznej, która ilustruje przebieg prac budowlanych. W zależności od sytuacji niezbędne okazać się może przedłożenie dodatkowych raportów kontrolnych lub dokumentów technicznych dotyczących komponentów zastosowanych w budynku. Przy przyjęciu optymistyczniejszych założeń niż to wynika ze standardowego obliczenia w PHPP, należy potwierdzić to z odpowiednią dokumentacją. kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 12 z 15
4 Procedura kontrolna Wniosek do certyfikatora o przeprowadzenie certyfikacji nie wymaga konkretnej formy. Cała niezbędna dokumentacja musi zostać przedłożona certyfikatorowi. W celu przeprowadzenia procesu certyfikacji cała dokumentacja musi zostać sprawdzona przynajmniej jeden raz. W zależności od przebiegu procesu certyfikacji niezbędne mogą się okazać dalsze potrzebne kontrole, które trzeba ustalić. Wskazówka: kontrola istotnych dokumentów powinna odbyć się możliwe już podczas fazy projektowej, tak aby można było wcześnie uwzględnić ewentualne korekty lub propozycje polepszenia projektu. Po zakończeniu weryfikacji wnioskodawca otrzymuje wyniki kontroli, względnie poprawione obliczenia i sugestie zmian dla polepszenia projektu. Kontrola prac budowlanych nie jest automatycznie przedmiotem procesu certyfikacji. Przedłożyć jednak należy protokół pomyślnego przeprowadzenia testu szczelności budynku (BlowerDoor), protokół wyregulowania systemu wentylacyjnego, oświadczenie kierownika prac budowlanych lub nadzoru budowlanego, zgodność wykonania z projektem PHPP oraz przynajmniej 1 zdjęcie z miejsca budowy. Jeżeli stwierdzona zostanie fachowa poprawność niezbędnej dokumentacji, a omówione powyżej kryteria zostaną spełnione, to budynek otrzyma następujący certyfikat: Wraz z wystawieniem certyfikatu skontrolowana może być jedynie poprawność przedłożonej dokumentacji w oparciu o poziom rozwoju technicznego komponentów dla budownictwa pasywnego. Certyfikacja nie odnosi się do nadzoru prac budowlanych, ani do kontroli aktywności użytkowników obiektu. Zagwarantowanie przygotowania odpowiedniego projektu leży w kompetencjach odpowiedzialnych architektów, a za poprawne wykonanie prac budowlanych odpowiada kierownictwo budowy. Logotyp Instytutu Budownictwa Pasywnego może być wykorzystywany jedynie wraz z przyznanym certyfikatem. Dodatkowe doradztwo dotyczące zapewnienia jakości wykonania ze strony instytucji certyfikującego jest w szczególności rozsądne, gdy kierownictwu budowy brak jest jeszcze doświadczenia przy kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 13 z 15
prowadzeniu termomodernizacji z wykorzystaniem komponentów dla budownictwa pasywnego certyfikowane standardem EnerPHit. Zastrzega się dopasowywanie kryteriów oraz metod obliczeń do postępującego rozwoju technicznego. 5 Metody obliczeniowe, warunki brzegowe, odniesienia normatywne W PHPP należy kierować się następującymi warunkami brzegowymi względnie zasadami prowadzenia obliczeń Dane klimatyczne: regionalny zestaw danych klimatycznych (odpowiednie do miejsca budowy, przy korekcie temperatury dotyczącej zmiany wysokości wnoszącej 0,6 o C na 100 m ) Własne dane klimatyczne: stosowanie własnego zestawu danych klimatycznych należy uprzednio omówić z certyfikatorem Temperatura projektowa: 20 o C bez obniżenia temperatury w nocy Wewnętrzne źródła ciepła: 2,1 W/m 2, o ile PHI nie przewiduje innych obowiązujących w kraju wartości Ilość mieszkańców: 35 m 2 /osobę, dopuszcza się po podaniu uzasadnienia (faktyczna ilość mieszkańców lub ustalenia projektowe) inne wartości w ramach od 20-50 m 2 /osobę Zapotrzebowanie na c.w.u.: 25 litrów/ osobę /dzień woda o temp. 60 o C, zimna woda o temp. 10 o C, o ile PHI nie przewiduje innych obowiązujących w kraju wartości Średnia objętość strumienia powietrza wentylacyjnego 20-30m 3 /h na osobę w gospodarstwie domowym, przynajmniej 0,30 krotna wymiana powietrza w odniesieniu do umownej powierzchni ogrzewanej x 2,5 m wysokości pomieszczenia. Wykorzystywane objętości strumienia powietrza wentylacyjnego muszą odpowiadać rzeczywistym wyregulowanym wartościom. Zapotrzebowanie na energię do celów bytowych: standardowe wartości według PHPP, rozbieżności tylko w oparciu o odpowiednią dokumentację przedstawioną przez inwestora lub o projekt instalacji elektrycznej w budynku. Termiczna powłoka budynku: w odniesieniu do wymiarów zewnętrznych bez wyjątku Wartości współczynników U nieprzezroczystych przegród zewnętrznych: obliczenie według PHPP w oparciu o normę EN 6946 [polski odpowiednik: PN-EN ISO 6946:2008 r. - Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynniki przenikania ciepła. Metoda obliczeń], z wartościami pomiarowymi współczynników przewodzenia ciepła według norm europejskich lub narodowych lub na podstawie dopuszczenia przez akredytowane instytucje narodowe (ITB). Wartości współczynników U dla okien i drzwi: obliczenie PHPP według EN 10077 [polski odpowiednik: PN-EN ISO 10077-2:2005/Ap1:2010; Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji - Obliczanie współczynnika przenikania ciepła - Część 2: Metoda komputerowa dla ram] z podanymi obliczeniowo wartościami pomiarowymi dla współczynnika ramy U f, mostka cieplnego szyby Ψ g, oraz mostka cieplnego sytuacji montażu Ψ montaż. Oszklenie: podana obliczeniowo wartość współczynnika U g (z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku) według normy EN 673 [polski odpowiednik: PN-EN 673:2011; Szkło w budownictwie - Określenie współczynnika przenikania ciepła (wartość U) - Metoda obliczeniowa] oraz wartości kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 14 z 15
współczynnika g według normy EN 410 [polski odpowiednik: PN-EN 410:2011; Szkło w budownictwie - Określenie świetlnych i słonecznych właściwości oszklenia] Efektywny współczynnik sprawności odzysku ciepła: metoda kontrolna według PHI (patrz www.passiv.de oraz www.pibp.pl), (jeśli brak: kontrola według metody DIBt [Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej](lub równoważnej w Polsce) przy potrąceniu 12 % wartości wyniku. Energochłonność całkowita systemu wytworzenia ciepła: metoda PHPP wzgl. osobna dokumentacja Współczynnik energii pierwotnej: zestaw danych PHPP 6 Załącznik 6.1 Potwierdzenie poszukiwania przecieków powietrza oraz usunięcia nieszczelności podczas testu szczelności (BlowerDoor) (wymagane tylko gdy 0,6 h -1 < n50 1,0 h -1 ) Wzór tekstu: Niniejszym potwierdza się, że podczas wykonywania testu szczelności powietrznej przeprowadzono poszukiwanie nieszczelności. Skontrolowano wszystkie pomieszczenia wewnątrz szczelnej powietrznie powłoki budynku. Wszystkie miejsca potencjalnego wystąpienia nieszczelności zostały sprawdzone. Dotyczy to również trudnodostępnych miejsc (np. przy dużej wysokości pomieszczeń). Odnalezione większe nieszczelności mające wpływ na łączny strumień przecieków powietrza zostały uszczelnione. Załącznik: Wydruk wyniku przeprowadzonej kontroli szczelności budynku z nadciśnieniem oraz podciśnieniem. Wymagane są następujące dane: Nazwisko, adres, firma w imieniu której złożono podpis Data i podpis Nazwa i adres miejsca budowy Próba ciśnieniowa: data i nazwisko osoby przeprowadzającej test kryteria dotyczące termomodernizacji budynków mieszkalnych, stan z 20.06.2011 Strona 15 z 15