PROMYK Gazetka szkolna Szkoła Podstawowa w Wąpielsku Nr 1 2010/2011 BOŻE NARODZENIE NOWYROK
SPIS TREŚCI» Co wiemy o Bożym Narodzeniu?» Świąteczne skojarzenia, czyli: za co lubimy Boże Narodzenie?» Bożonarodzeniowe tradycje» Świąteczne obrazki» Szczypta historii, czyli św. Mikołaj» Mikołaj to ładne imię» Nadszedł Nowy Rok» Co warto zmienić w Nowym Roku?» Świąteczna zabawa 2
CO WIEMY O BOŻYM NARODZENIU? Boże Narodzenie to dla nas najważniejsze święto chrześcijańskie. Jest w nim swego rodzaju magia, jakiś niezmierzony czar. Czekamy na nie z utęsknieniem. Któż nie lubi ubierać choinki, śpiewać kolęd, łamać się opłatkiem, delektować potrawami wigilijnego stołu i co ważne dostawać świątecznych prezentów? To czas spokoju i pojednania. Jeden z nielicznych okresów w roku, kiedy możemy nieco odpocząć od spraw bieżących, zatrzymać się i poświęcić swoją uwagę sferze duchowej oraz przeżyciom wewnętrznym. Historia świąt Bożego Narodzenia jest ciekawa i trochę zaskakująca. Początkowo, pierwsi chrześcijanie nie przywiązywali większej wagi do faktu, kiedy dokładnie narodził się Chrystus. Ważne było, że jako istota boska Mesjasz stał się autentyczny w ludzkiej postaci. Dopiero w ciągu IV V w. Kościół zaczął obchodzić oficjalnie przyjście na świat Zbawiciela. Przyjęto, że tak ważną uroczystość będziemy świętować zawsze w dniu 25 grudnia. Czym kierowano się, wybierając ten właśnie, a nie inny dzień? Otóż jest to 3
moment tzw. przesilenia zimowego. Odtąd jasność dnia zaczyna się wydłużać i wzrasta siła Słońca. Zastanawiające jest to, że Boże Narodzenie wprowadzono w miejsce starodawnych zwyczajów pogańskich. Dawni Rzymianie obchodzili wtedy Dzień Słońca (Dies Solis). Kościół nadał temu zwyczajowi nowy, chrześcijański sens. Walnie przyczynili się do tego św. Augustyn oraz papież Leon Wielki, obaj żyjący w V w. To właśnie oni najbardziej opowiadali się za datą 25 grudnia jako dniem narodzin Chrystusa i rozpowszechnili ją w chrześcijańskim świecie. Warto pamiętać, że Boże Narodzenie należy do grupy tzw. świąt stałych. Zawsze, corocznie, bez względu na okoliczności, obchodzimy je 25 grudnia (a dzień wcześniej Wigilię świąt bożonarodzeniowych). Inaczej natomiast sytuacja przedstawia się z Wielkanocą, która z kolei jest świętem ruchomym, obchodzonym w różnych terminach czasem w marcu, innym razem w kwietniu. Równie ciekawe jest, w którym roku tak naprawdę Jezus Chrystus przyszedł na świat. Wbrew pozorom okazuje się, że nie 4
nastąpiło to w 1 r. n.e., lecz kilka lat wcześniej pomiędzy 7 a 4 r. p.n.e. Jak to wytłumaczyć? To proste. 1 r. n.e. to inaczej 753 r. od założenia Rzymu. Tymczasem wiadomo, że Herod Wielki, który nakazał przeprowadzić rzeź niewiniątek zmarł w 749 r. od momentu powstania Rzymu. Mamy więc 4 lata różnicy, którą można powiększyć, gdyż Jezus narodził się przed śmiercią Heroda w momencie jego zgonu był malutkim dzieckiem, niewiniątkiem mającym nawet 3 lata. Dlatego pewne jest, że Chrystus pojawił się na świecie najpóźniej w 4 r. p.n.e, a najwcześniej w 7 r. p.n.e., stąd powstał najczęściej przyjmowany przedział czasowy ustalony na lata od 7 r. p.n.e. do 4 r. p.n.e. Natomiast za pomyłkę związaną z 1 r. n. e. jako roczną datą narodzin Zbawiciela jest odpowiedzialny pewien mnich, który żył w VI w. i nazywał się Dionizjusz Exiguus, czyli po prostu Dionizy Mały. Jednak jego ustalenia przyjęto za powszechnie obowiązujące. Dlaczego? Otóż, kiedy spostrzeżono błąd, co nastąpiło wiele lat później, było już za późno na sprostowanie. Gdybyśmy to chcieli sprostować na przykład współcześnie, powstałby ogromny problem z chronologią i datowaniem wydarzeń, a więc jeden wielki galimatias. Zatem niektórych błędów lepiej nie poprawiać, gdyż mogłoby to spowodować większy chaos niż pomyłka małego mnicha. 5
ŚWIĄTECZNE SKOJARZENIA, CZYLI: ZA CO LUBIMY BOŻE NARODZENIE? Ktokolwiek rozmyśla o świętach Bożego Narodzenia, musi z czystym sumieniem przyznać, że do głowy przychodzą mu wówczas same przyjemne skojarzenia OPŁATEK WIGILIA MIKOŁAJ CHRYSTUS SIANO RODZINA PREZENTY POJEDNANIE MIŁOŚĆ KOLĘDY CHOINKA PASTERKA BOŻE NARODZENIE 6
BOŻONARODZENIOWE TRADYCJE Ze świętami Bożego Narodzenia związanych jest dużo zwyczajów. Oto najważniejsze z nich: * Wigilia dzień poprzedzający święto Bożego Narodzenia; również uroczysta wieczerza w przeddzień tegoż święta * Pasterka msza odprawiana w noc Bożego Narodzenia, upamiętnia przybycie pasterzy do Betlejem * Kolędy pieśni religijne o tematyce bożonarodzeniowej. Kolęda to zarazem obrzęd ludowy polegający na odwiedzaniu domów przez kolędników albo też wizyta duszpasterska księdza u parafian po świętach Bożego Narodzenia 7
* Choinka dobrze znane wszystkim drzewko iglaste. Zwyczaj ubierania choinki na Boże Narodzenie przybył do Polski z Niemiec w XIX wieku. W krajach nienieckich przyjął się niewiele wcześniej, bo w ciągu XVIII stulecia. * Wigilijny stół jakże chętnie lubimy do niego zasiadać. Ogólnie przyjmuje się, że powinien zawierać 12 postnych potraw ku upamiętnieniu 12 apostołów. Ponadto jedno miejsce przy wigilijnym stole zostawiamy tradycyjnie puste; być może odwiedzi nas jakiś nieoczekiwany gość * Dzielenie się opłatkiem bez tego zwyczaju wigilijna wieczerza straciłaby swój niepowtarzalny charakter. Opłatek jest rodzajem ciasta z pszennej mąki, pieczonego w cienkich płatkach. 8
ŚWIATECZNE OBRAZKI 9
SZCZYPTA HISTORII, CZYLI ŚW. MIKOŁAJ Święty Mikołaj to dobrotliwy starzec z siwa brodą. Rozdaje prezenty, mieszka na dalekiej Północy, w Laponii, i objeżdża świat wielkimi saniami zaprzężonymi w renifery Tyle mówi tradycja. Prawda jest jednak taka, że św. Mikołaj istniał naprawdę, aczkolwiek swoje życie poświecił nieco innym sprawom. Należy do grona najpopularniejszych świętych. Urodził się na początku IV w. w Patras, w Grecji. Był wychowywany w wierze chrześcijańskiej. Został wybrany biskupem miasta Mira (dziś Demre w Turcji). Zasłynął z anonimowej pomocy dla ludzi chorych, biednych i potrzebujących. Prześladowano go za przekonania religijne. Brał udział w słynnym soborze w Nicei (325 r.). Wkrótce potem zmarł, prawdopodobnie w 327 r. 10
Kult św. Mikołaja rozpowszechnił się w całej Europie, mniej więcej dwa stulecia po śmierci biskupa. Sławę kultu dzielą miedzy siebie dwa miasta: tureckie Demre, gdzie znajduje się pusty kamienny sarkofag Mikołaja, oraz Bari we Włoszech, gdzie z kolei stoi okazała bazylika przechowująca doczesne szczątki świętego. Św. Mikołaj obchodzi swoje święto 6 grudnia jako tzw. mikołajki. Ma prawdziwie szeroki krąg oddziaływania. Jest wielkim przyjacielem dzieci oraz patronem m. in. szczęśliwych małżeństw, podróżujących, strażaków, piekarzy, ministrantów, prawników i aptekarzy. 11
MIKOŁAJ TO ŁADNE IMIĘ Imię Mikołaj powstało z starożytnej Grecji, gdzie miało formę Nikolaos (niko zwycięstwo, laos lud). W Polsce pojawiło się w XII w., za pośrednictwem łacińskim w formie Nikolaus, która z kolei w XIV w. przyjęła dzisiejszą postać, a więc Mikołaj. Szkoda jednak, że to imię jest współcześnie raczej rzadkie, przynajmniej w naszym kraju. A mieliśmy niegdyś w Polsce sławnych Mikołajów, spośród których jeden zyskał nawet światową sławę i dzierży ją do dziś» zdrobnienia Mikuś, Mikołajek, jak na przykład słynny cykl książek dla dzieci o przygodach Mikołajka, na podstawie pomysłu René Goscinny i Jean-Jaques Sempé» w innych językach ang. Nicholas, franc. Nicolas, niem. Nikolaus (Claus, Klaus), wł. Niccolo (Nikola, Cola)» znani imiennicy, dawniej i współcześnie: -- Mikołaj Wierzynek (XIV w.): kupiec i bankier krakowski, podczas słynnej uczty u Wierzynka biesiadowali zaproszeni do Krakowa znani monarchowie europejscy, dziś w Krakowie jest nawet pozostałość tego wydarzenia restauracja U Wierzynka -- Mikołaj Kopernik (1473 1543): to właśnie on, sławny astronom, który wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię, zrobił światową karierę i rozsławił imię Polski wszem i wokół ; prawdziwy człowiek renesansu, wszechstronnie uzdolniony, gdyż obok astronomii zajmował się też medycyną i ekonomią 12
-- Mikołaj Rej (XVI w.): pisarz, jako jeden z pierwszych zerwał ze zwyczajem publikowania po łacinie i wydawał swoje dzieła po polsku; autor słów My, Polacy, nie gęsi, jeno swój język mamy -- Niccolo Paganini (1742 1840): włoski skrzypek i kompozytor -- Nicholas Cage (ur. 1964 r.): współczesny aktor amerykański Mikołaj Kopernik 13
NADSZEDŁ NOWY ROK Nowy Rok zawsze zaczyna się 1 stycznia. Trudno wyobrazić sobie, aby było inaczej. Przypomnijmy, dlaczego właśnie wtedy przyjmujemy początek roku: 1 stycznia to początek roku datujący się od czasów reformy kalendarza przez Juliusza Cezara (tzw. kalendarz juliański, 46 r. p.n.e.), potem przejęty przez chrześcijan i na trwałe rozpowszechniony w średniowieczu w większości krajów Europy. 1 styczeń Bywały jednak czasy i miejsca, kiedy to Nowy Rok rozpoczynał się w zupełnie innych terminach:» 1 marca to początek roku w starożytnym Rzymie przez czasami Cezara. Wówczas zmieniali się urzędnicy, których wybierano na jednoroczną kadencję» 1 marca rozpoczynał się też rok w Wenecji. Taki zwyczaj utrzymał się tam aż do 1797 r. 14
» Rozpoczynanie roku 1 marca było również powszechne w Bizancjum i na Rusi, nawet jeszcze długo po wprowadzeniu chrześcijaństwa» 25 marca taki porządek występował we Włoszech do 1749 r. oraz w Anglii do 1753 r.» 1 września od XIV w. zadomowił się w Bizancjum i na Rusi, skąd wyparł poprzedni system marcowy. W Rosji przetrwał do 1700 r.» 25 grudnia bywał stosowany w niektórych krajach we wczesnym średniowieczu. W tym przypadku początek Nowego Roku zbiegał się z Bożym Narodzeniem.?! Wszystkie te niecodzienne początki Nowego Roku ustąpiły ostatecznie tzw. stylowi styczniowemu. Dzięki temu Nowy Rok obchodzimy 1 stycznia i mamy ujednolicony kalendarz. 15
CO WARTO ZMIENIĆ W NOWYM ROKU? Boże Narodzenie i Nowy Rok razem symbolizują coś nowego. Dlatego wielu ludzi, korzystając z doskonałej okazji, pragnie od tej pory zmienić własne życie. Są to oczywiście zmiany na lepsze, człowiek bowiem ciągle powinien się rozwijać i doskonalić. My również myślimy podobnie. Z punktu widzenia ucznia warto przede wszystkim:» poprawić swoje zachowanie i postarać się o lepsze postępy w nauce» lepiej wypełniać obowiązki, pomagać kolegom i rodzicom, słuchać starszych i okazywać im szacunek, unikać konfliktów» pamiętać o zasadach kultury osobistej» troszczyć się o dobre imię klasy i szkoły 16
ŚWIĄTECZNA ZABAWA 1. Odczytaj nazwy miejsc związanych z życiem Jezusa: NTAE APLSY (rozwiązanie) MJLE EBTE (rozwiązanie) 2. Ułóż hasło: go ku! Do ro sie (hasło) 17