Gwizdawka silnika parowego Instrukcja obsługi

Gwizdawka silnika parowego Instrukcja obsługi Best. Nr 197777 Ważne! Przeczytać koniecznie! W przypadku szkód powstałych przez nieprzestrzeganie niniejszej instrukcji wygasa gwarancja. W przypadku wynikających z tego tytułu następstw szkód producent nie ponosi odpowiedzialności. Spis treści Warunki pracy 2 Przeznaczenie 3 Bezpieczeństwo 3 Opis produktu 5 Opis połączeń 5 Dane techniczne 7 Ogólne wskazówki dotyczące montażu układu 8 Instrukcja lutowania 9 Pierwszy etap montażu 11 Schemat połączeń 17 Schemat montażowy 18 Strona 1 z 23

Drugi poziom montażu 19 Usterki 22 Gwarancja 23 Wskazówki Ten, kto montuje niniejszy zestaw lub dopuszcza jego grupę poprzez rozszerzenie względnie montaż obudowy do użytku, podlega jako producent normie DIN VDE 0869 i jest zobowiązany przy reprodukcji do dostarczenia wszystkich załączonych dokumentów oraz podania swojego nazwiska i adresu. Urządzenia, które zostały samodzielnie złożone z komponentów stanowiących niniejszy zestaw traktowane są jako bezpieczny technicznie produkt przemysłowy. Warunki pracy Praca urządzenia możliwa jest tylko i wyłącznie z wykorzystaniem zalecanego napięcia. W przypadku urządzeń wymagających napięcia zasilania powyżej 35V montaż końcowy może być przeprowadzony tylko przez specjalistę pod warunkiem przestrzegania przepisów VDE. Położenie urządzenia w czasie jego pracy jest dowolne. Dopuszczalna temperatura otoczenia (temperatura pomieszczenia) podczas pracy urządzenia nie może być niższa niż 0 C i wyższa niż 40 C. Urządzenie nadaje się do użytku w suchych i czystych pomieszczeniach. Przy wytworzeniu się skroplin należy odczekać czas potrzebny na aklimatyzację do 2 godzin. Nie dopuszczalna jest praca urządzenia na zewnątrz bądź w pomieszczeniach wilgotnych. W przypadku narażenia układu na silne wibracje zaleca się odpowiednio go obłożyć miękkimi materiałami. Koniecznie zwrócić przy tym uwagę na to, że komponenty na płytce drukowanej mogą ulec rozgrzaniu, co może spowodować niebezpieczeństwo wystąpienia pożaru w przypadku użycia palnych materiałów. Urządzenie należy trzymać z daleka od wazonów do kwiatów, wanien łazienkowych, umywalek i wszelkiego rodzaju cieczy. Komponenty chronić przed wilgocią, strumieniami wody i oddziaływaniem ciepła. Urządzenia nie używać w połączeniu z łatwopalnymi i palnymi cieczami. Wszystkie elementy i układy należy przechowywać z dala od dzieci. Strona 2 z 23

Komponenty można uruchamiać tylko pod nadzorem kompetentnych dorosłych lub specjalistów. W zakładach przemysłowych należy przestrzegać przepisów BHP zawodowych organizacji przemysłowych ds. urządzeń elektrycznych W szkołach, placówkach edukacyjnych, warsztatach hobbystycznych i samopomocy uruchamianie poszczególnych komponentów powinno być nadzorowane przez wyszkolony w tym zakresie personel. Urządzenia nie uruchamiać w środowisku, w którym występują lub mogą wystąpić gazy palne, dymy czy pyły. W przypadku konieczności naprawy urządzenia należy stosować tylko oryginalne części zamienne. Stosowanie części zamiennych niewiadomego pochodzenia może doprowadzić do szkód materialnych jak i narażenia życia ludzkiego. Naprawy urządzenia mogą dokonywać tylko specjaliści. Po zakończeniu użytkowania urządzenia należy natychmiast odłączyć je od napięcia zasilania. Wniknięcie do urządzenia substancji ciekłych może doprowadzić do jego uszkodzenia. W takim przypadku urządzenie powinno zostać sprawdzone przez wykwalifikowanego specjalistę. Przeznaczenie Przeznaczeniem przyrządu jest wierne wzorcowe naśladowanie gwizdu parowozu w obszarze modelarstwa kolejowego. Zastosowanie inne niż wyżej opisane jest niedopuszczalne. Bezpieczeństwo W przypadku obchodzenia się z produktami, które mają styczność z napięciem elektrycznym należy przestrzegać obowiązujących przepisów VDE, a w szczególności VDE 0100, VDE 0550/0551, VDE 0700, VDE 0711 i VDE 0860. Przed otwarciem urządzenia należy zawsze wyciągnąć wtyczkę sieciową oraz upewnić się, że urządzenie pozbawione jest zasilania. Elementy, podzespoły lub urządzenia mogą być uruchamiane wtedy, gdy zostaną zabudowane obudową. Podczas montażu muszą być odłączone od zasilania. Narzędzi można używać do montażu elementów, podzespołów urządzeń kiedy stwierdzi się, że urządzenia zostały odłączone od napięcia zasilającego, a ładunki elektryczne, zebrane na elementach znajdujących się w urządzeniu, rozładowane. Strona 3 z 23

Przewodzące napięcie kable lub przewody, za pomocą których urządzenie, elementy lub podzespoły zostały podłączone muszą zostać sprawdzone pod kątem ciągłości izolacji oraz przerwania. W przypadku stwierdzenia usterki w przewodzie urządzenie należy niezwłocznie wyłączyć do czasu aż uszkodzony przewód nie zostanie wymieniony. Przy użyciu elementów lub podzespołów należy ściśle trzymać się wskazanych w dołączonej do nich dokumentacji danych wyróżniających wielkości elektryczne. Jeżeli z dołączonej dokumentacji dla użytkownika końcowego, nie będącego organizacją przemysłową nie będą jednoznacznie wynikały wielkości elektryczne charakterystyczne dla danego elementu lub ich grupy, jak należy przeprowadzić zewnętrzne podłączenie lub które zewnętrzne elementy bądź urządzenia peryferyjne mogą zostać podłączone i jakie wartości przyłączeniowe te zewnętrzne podzespoły mogą przyjmować, należy o takie informacje zawsze pytać specjalistę. Przed uruchomieniem urządzenia należy sprawdzić, czy niniejsze urządzenie bądź komponenty zasadniczo nadają się do zastosowania, dla którego są przeznaczone. W przypadku wątpliwości konieczne są pytania zwrotne do fachowców, rzeczoznawców lub producentów zastosowanych komponentów. Należy zwrócić uwagę, że błędy obsługi i podłączenia znajdują się poza obszarem wpływu. Zrozumiałe jest, że producent nie ponosi odpowiedzialności za szkody z tego wynikające. W przypadku zaprzestania działania zestawu należy odesłać go bez obudowy wraz z dokładnym opisem usterki i dołączoną do niego instrukcją montażu (należy podać, co nie działa, gdyż tylko dokładny opis usterki umożliwia bezproblemową naprawę). Czasochłonne montaże lub demontaże obudowy musimy przewidywać dodatkowo ze zrozumiałych względów. Gotowe zmontowane zestawy nie są objęte wymianą. Podczas instalacji oraz obcowania z napięciem sieciowym należy przestrzegać przepisów VDE. Urządzenia zasilane napięciem wyższym niż 35V mogą być podłączane tylko przez specjalistów. W każdym przypadku należy sprawdzić, czy zestaw w danej sytuacji lub miejscu nadaje się do użytku. Uruchomienie zasadniczo może nastąpić tylko wtedy gdy układ elektroniczny całkowicie umieszczony jest pod obudową. Wszystkie prace związane z okablowaniem można przeprowadzać tylko przy wyłączonym napięciu zasilającym. Strona 4 z 23

Opis produktu Układ ten naśladuje gwizd parowozu; idealne uzupełnienie generatora parowozu. Regulacji gwizdu dokonuje się ręcznie lub automatycznie z wykorzystaniem jadącego pociągu. W ten sposób lokomotywa gwiżdże np. przed niestrzeżonym przejazdem kolejowym lub podczas wjazdu na dworzec lub do tunelu. Długość gwizdu można ustawić w zakresie ok. ok. 1 s do ok. 10 s.; dodatkowo można dowolnie ustawić wysokość dźwięku. Niniejszy produkt został sprawdzony pod kątem kompatybilności elektromagnetycznej (EG 89/336/EWG) i został mu przydzielony odpowiedni symbol zgodności CE. Każda modyfikacja połączeń względnie zastosowanie elementów innych niż wymienione powoduje jego wygaśnięcie. Opis układu Pytałeś kiedyś w kręgu przyjaciół jak gwiżdże parowóz? Trochę przeraźliwie, tak jak kocioł parowy takie były najczęstsze odpowiedzi. Nie można zbytnio przeciw temu oponować, ponieważ w gruncie rzeczy taka lokomotywa jest (lub była) niczym innym jak kocioł parowy na kołach. Pytaniem jest: jak gwiżdże się elektronicznie? W żadnym wypadku nie może być to generator sinusoidalny, ponieważ brakuje mu przeraźliwości; tak samo jak w przypadku bogatej w wyższe harmoniczne fali prostokątnej multiwibratora. Zamiast tego weźmy sobie wzmacniacz operacyjny, do którego wyprowadzenia pętli sprzężenia zwrotnego podłączymy źródło szumów. W tym celu wykorzystamy w nietypowy sposób nóżkę nr 5, która ma całkiem inne zadanie. Właściwie wejście to służy do kompensacji Offsetu układu 741. Ponieważ nie mamy niego żadnego użytku, podłączymy do niego trochę szumu. Powstaje on z tranzystora T1, który został tutaj zastosowany w zupełnie odmienny sposób. Mianowicie jest6 on podwójną diodą spolaryzowaną w kierunku zaporowym i nie ma żadnego innego zadania jak ciągłe wydzielanie własnego naturalnego szumu. Poprzez to powstaje typowa dla parowozu przenikliwość w dźwięku, która równocześnie rozprzestrzenia jego brzmienie na dużą odległość. Początkuje to syczenie emitera tranzystora T1, który rozciągany jest poprzez rezystor R1, i dołączany do masy poprzez kondensator C3. Wzmacniacz operacyjny emituje właściwie drgania sinusoidalne, ale po pierwsze sprzężenie zwrotne dzielone jest na C1/C2, gdzie znajduje się zawór parowy, a po drugie sprzężenie zwrotne przez kondensator C7 wytwarza pewne drganie, za pomocą którego sztuczny gwizd wydaje się nie być sfałszowany. Jeżeli układ jest włączony (po uruchomieniu go poprzez zewnętrzny zestyk) do wzmacniacza operacyjnego poprzez rezystor R8 doprowadzane jest stałe napięcie zasilające do wejścia odwracającego In; wejście nieodwracające +In poprzez dzielnik napięcia R2/R3 podłączone jest do połówki napięcia zasilania +12V. Od wyjścia wzmacniacza operacyjnego (nóżka 6) z powrotem do wejścia dodatniego Strona 5 z 23

podłączono pętlę sprzężenia zwrotnego (R18/P1 i C1/C2) ustalającą częstotliwość. Za pomocą ustawień potencjometru można ustalić stałą czasową RC, a poprzez to częstotliwość podstawową. Poprzez to dokonuje się, aj to opisano wcześniej, wytwarzania szumu w postaci syczenia przez tranzystor T1. Syczenie to jest cechą podstawową wszystkich podzespołów. Czas trwania gwizdu ustala podłączony jako przerzutnik monostabilny timer NE555 (IC2). Nie pracuje on tutaj jak w większości przypadków, jako generator przebiegu prostokątnego, lecz po naciśnięciu klawiszy startu podaje na wyście 3 jednokrotny impuls. Jego czas trwania ustalany jest przez człon czasowy R7+P2 i C5. W stanie aktywnym tego multiwibratora jednostabilnego tranzystor T3 przewodzi, zatem tranzystor T2 nie otrzymuje prądu bazy i jest zatkany. Jest to wymaganiem, aby wzmacniacz operacyjny rozpoczął wydawanie gwizdu. Po upływie ustawionego czasu tranzystor T2 znowu przewodzi, a wejście dodatnie układu IC3 dołączone jest do masy. W tym stanie spoczynku, jeśli chodzi i szumy, nic więcej się nie dzieje. Błędne wyzwalanie przez szczyty zakłóceń powoduje podpięcie kondensatora C4 do wejścia wyzwalającego 2. Tranzystory T4 T7 tworzą stopnie wejściowe wzmacniacza, które zbudowane są z komplementarnego stopnia mocy T6/T7 oraz komplementarnego układu sterującego T4/T5. Napięcie początkowe dla tranzystora wejściowego T4 dostarcza dzielnik R12/R11. Dokonuje się tutaj pojemnościowa modulacja sygnału niskiej częstotliwości poprzez kondensator elektrolityczny C8. Na wyjściu wzmacniacza operacyjnego R9 i R10 dokonują podziału częstotliwości dźwięku, aż do osiągnięcia stopnia mocy. Poziom spoczynkowy tranzystorów końcowych ustalają obydwie diody D5/D6, służące do wytwarzania napięcia początkowego. W obwodzie wyjściowym obydwa rezystory ujemnego sprzężenia zwrotnego zapewniają stabilność termiczną. Także odgałęzienie R13/R14 i C9 tworzą ujemne sprzężenie zwrotne i poprzez to pełnią funkcję stabilizującą. Głośnik podłączono jako rezystor mocy (8Ω) odseparowany galwanicznie przez C10 do wyjścia układu. Stabilizator napięcia stałego IC1 zapewnia przy napięciu zasilającym stały poziom, ażeby gwizd nie był zakłócony wahaniami napięcia +12V. Dzięki zastosowanemu wejściowemu mostkowi diodowemu D1 D4 układ można zasilać zarówno napięciem stałym jak i zmiennym. Przed przystąpieniem do montażu należy wykonać jeszcze zworę z drutu, znajdującą się bezpośrednio obok potencjometru P2. Sensownie byłoby kontynuować montaż osadzeniem rezystorów, a następnie diod. Ze względów bezpieczeństwa jako D1 D4 przewidziano diody mocy, aby układ mógł wydawać dość głośny gwizd przez dłuższy okres czasu. W przypadku diod D5 i D6 należy uwzględnić różną konstrukcję diod (Kreska katody w przypadku D5 powinna być skierowana w stronę R17, a w D6 w stronę 4). Dla obydwu 8-nóżkowych układów scalonych należy wlutować podstawki, ich nacięcie powinno mieć taki sam kształt jak montowanych następnie układów scalonych (dla IC2 powinno wskazywać na T2/T3, a dla IC3 na R18). Dwukrotnie Strona 6 z 23

należy także spojrzeć na kondensatory elektrolityczne, aby żaden nie trafił na swoje miejsce nieodpowiednio spolaryzowany. W żadnym wypadku nie należy zamienić tranzystorów, o ile chodzi o typy npn i pnp. Zamiast BC 548 (npn) można użyć również BC 237/38/39, a BC 558 (pnp) można zastąpić modelem BC 308. W przypadku T1 bez wyjątku nie należy stosować tranzystorów niskoszumowych, ponieważ w ty przypadku jego szum jest sygnałem pożytecznym. Dla stabilizatora napięcia nie trzeba zapewniać chłodzenia, o ile nie będzie wytwarzany dotrwały gwizd, a górna wartość napięcia przyłożonego do C12 nie będzie przekraczała 15 18 V. W celu wyrównania należy przekręcić kondensator P2 maksymalnie w prawo (najdłuższy czas) i po krótkotrwałym mostkowaniu zestyków startowych przekręcić potencjometr P1 powoli w lewo, w ostatniej ćwiartce dźwięk stanie się wyższy, a szum pary zwiększy się. Według gustu ustawić dźwięk podstawowy, a przy ponownym uruchomieniu ustawić za pomocą P2 żądany czas. Dane techniczne Wyzwalacz Zestyk mechaniczny (np. zestyk kontaktronowy na szynie) Czas trwania impulsu 1 10 s (ustawiany bezstopniowo) Wyjście Głośnik (8 Ω) Napięcie zasilania 12 15 V~ lub 15 20 V= Pobór prądu Wymiary max. 60 ma (podczas pracy) 130 x 50 mm Uwaga! Przed przystąpieniem do montażu przeczytać jeden raz niniejszą instrukcję w spokoju do końca przed uruchomieniem urządzenia lub zestawu (szczególnie rozdział dotyczący możliwych błędów i sposobów ich usunięcia) oraz wskazówki bezpieczeństwa. Dzięki temu będzie wiadomo, co od czego zależy, na co trzeba zwrócić uwagę i uniknąć przez to na samym wstępie błędów, które czasami można usunąć tylko dużym nakładem. Czynności związane z lutowaniem i okablowaniem należy wykonywać w czystości i skrupulatnie. Nie stosować cyny lutowniczej zawierającej kwasy. Upewnić się, że nie ma żadnych zimnych punktów lutowniczych. Niestaranne luty i błędne miejsca lutowania, ruszające się elementy jak i zły montaż oznaczają kosztowne i czasochłonne szukanie błędów i okoliczności uszkodzenia użytych elementów, co często ciągnie za sobą reakcję łańcuchową i może zniszczyć złożony zestaw. Strona 7 z 23

Należy wziąć także pod uwagę, że zestawy, które zostały zlutowane z użyciem cyny lutowniczej zawierającej kwasy nie będą przez producenta naprawiane. Przy montażu połączeń elektronicznych wymagane są podstawowe umiejętności obchodzenia się z elementami elektronicznymi, lutowania i obcowania z elektronicznymi względnie elektrycznymi podzespołami. Ogólne wskazówki dotyczące montażu układu Prawdopodobieństwo, że po całkowitym zmontowaniu połączeń coś nadal nie funkcjonuje można zmniejszyć drastycznie poprzez czysty i skrupulatny montaż. Należy każdy krok, każdy punkt lutowniczy kontrolować dwa razy przed przejściem do następnych czynności montażowych. Należy ściśle trzymać się instrukcji montażu. Kolejnych korków nie należy wykonywać w inny sposób niż opisano to w instrukcji, nie należy też niczego przeskakiwać. Każdy krok należy odfajkować dwukrotnie: raz przy montażu, a drugi raz podczas testowania. Należy poświęcić tyle czasu, ile na to rzeczywiście potrzeba: majsterkowanie nie jest bowiem pracą akordową. Zużyty czas jest trzykrotnie mniejszy niż czas potrzebny do znalezienia usterki. Częstą przyczyną niezadziałania urządzenia jest błąd montażowy, np. odwrotnie usadzone elementy, takie jak układy scalone, diody, kondensatory elektrolityczne. Należy zwrócić uwagę na kolorowe oznaczenia rezystorów, ponieważ niektóre posiadają oznaczenia, które łatwo pomylić z innymi. Należy również zwrócić uwagę na wartości kondensatorów, np. n 10=100 pf (a nie 10 nf). Pomocne jest tutaj dwukrotne lub trzykrotne sprawdzenie. Zwrócić uwagę także na to, czy wszystkie nóżki układów scalonych rzeczywiście zostały umieszczone w podstawkach. Może się bowiem zdarzyć, że któraś z nóżek mogła się zagiąć podczas osadzania. Układ scalony powinien za pomocą jednego naciśnięcia wskoczyć w podstawkę. Jeżeli tak się nie stanie bardzo prawdopodobnym jest, że jedna z nóżek zostanie zagięta. Jeżeli wszystko to się zgadza kolejnym ewentualnym błędem montażowym są tzw. zimne luty. Ci nieprzyjemni towarzysze życia majsterkowicza występują wtedy, gdy miejsce lutowani nie zostało odpowiednio ogrzane, czyli że cyna nie ma właściwego kontaktu z połączeniami, albo gdy podczas ochładzania połączenie w momencie krzepnięcia zostało poruszone. Najczęściej tego typu błędy rozpoznaje się po matowym wyglądzie dolnej powierzchni miejsca montażowego. Jedynym środkiem zaradczym jest w tym momencie ponowne przylutowanie elementu. W przypadku 90% reklamowanych zestawów chodzi o błędy w lutowaniu, zimne luty, zastosowanie nieodpowiedniej cyny lutowniczej itd. Tak więc niektóre z powrotem odesłane dzieła świadczą o niefachowym lutowaniu. Dlatego do lutowania należy wykorzystywać tylko i wyłącznie cynę przeznaczoną do lutowania elektroniki o oznaczeniu SN 60 Pb (60% cyna, 40% ołów). Cyna ta zawiera kalafonię, która pełni rolę środka oczyszczającego w celu ochrony miejsca lutowania w czasie procesu lutowania przed utlenianiem. Inne środki oczyszczające Strona 8 z 23

takie jak tłuszcz lutowniczy czy pasta lutownicza nie mogą być w żadnym wypadku stosowane, gdyż zawierają kwasy. Środki te mogą zniszczyć płytkę drukowaną lub elementy elektroniczne. Ponadto przewodzą one prąd i przez to powodują powstanie prądów pełzających i zwarć. Jeżeli do tej pory wszystko przebiegło w porządku a urządzenie nadal nie funkcjonuje, to najprawdopodobniej któryś z podzespołów jest uszkodzony. Jeżeli użytkownik jest elektronikiem amatorem to w tym przypadku najlepiej udać się do znajomego po poradę, który w elektronice jest trochę bardziej obeznany i ewentualnie posiada niezbędny sprzęt pomiarowy. Jeżeli użytkownik nie ma takiej możliwości, to w przypadku nie funkcjonowania urządzenia powinien go dobrze zapakować i odesłać do działu serwisu z dokładnym opisem usterki i dołączoną instrukcją montażu (tylko dokładne podanie usterki pozwala na bezproblemową naprawę). Dokładny opis usterki jest ważny, ponieważ usterka może tkwić również w zasilaczu sieciowym jak i wyłączniku zewnętrznym użytkownika. Wskazówka! Niniejszy zestaw, przed trafieniem do produkcji, został wiele razy zmontowany i przetestowany jako prototyp. Dopiero wtedy gdy zostanie osiągnięta optymalna jakość względnie funkcjonalność i bezpieczeństwo poprawnej pracy trafia on do produkcji seryjnej. W celu uzyskania pewnego bezpieczeństwa funkcjonalności podczas montażu urządzenia, właściwy proces montażu został podzielony na trzy etapy: 1. Etap I: Montaż elementów na płytce 2. Etap II: Test funkcjonalności 3. Etap III: Okablowanie Podczas wlutowywania elementów zwrócić uwagę (jeżeli nie zaznaczono inaczej) czy zostały wlutowane bez odstępu. Wszystkie wystające nad miejsce lutowania druty przyłączeniowe należy odciąć. Ponieważ w przypadku tego zestawu częściowo ma się do czynienia z małymi, wąskimi i leżącymi blisko siebie punktami lutowniczymi należy używać kolby lutującej z małym wierzchołkiem. Proces lutowania i montaż wykonać starannie. Instrukcja lutowania Jeżeli użytkownik nie miał do tej pory do czynienia z lutowaniem to przed chwyceniem za lutownicę powinien przeczytać niniejszą instrukcję lutowania: 1. Przy lutowaniu połączeń elektronicznych kategorycznie nie używać wody lutowniczej ani tłuszczu lutowniczego. Zawierają one bowiem kwasy, które niszczą elementy elektroniczne jaki i ścieżki połączeniowe. Strona 9 z 23

2. Jako materiał lutowniczy wykorzystywać tylko cynę przeznaczoną do elektroniki o oznaczeniu SN 60 Pb (60% cyna, 40% ołów) z kalafonią, która jednocześnie służy jako środek oczyszczający. 3. Stosować małe lutownice o maksymalnej mocy grzewczej 30W. Wierzchołek lutownicy nie powinien się elektryzować, aby ciepło mogło być prawidłowo odprowadzone, tzn. ciepło z lutownicy musi być dobrze doprowadzone do miejsca lutowania. 4. Lutowanie powinno zostać przeprowadzone sprawnie, gdyż przez długie lutowanie elementy mogą zostać uszkodzone. Prowadzić to może do oderwania oczek lutowania lub ścieżek miedzianych. 5. Przy lutowaniu przyłożyć wierzchołek lutownicy pokryty cyną do miejsca lutowania tak aby połączyć drut elementu ze ścieżką przewodzącą. Równocześnie doprowadzić (nie za dużo) cyny, która zostanie podgrzana. Skoro tylko cyna przejdzie w stan ciekły usunąć ją natychmiast od miejsca lutowania. Następnie należy odczekać moment, aż pozostawiony lut dobrze opadnie, a następnie należy odstawić lutownicę od miejsca lutowania. 6. Zwrócić uwagę, czy przylutowanie właśnie elementy po k. 5 sekundach od odstawienia lutownicy nie poruszają się. 7. Założeniem do bezzarzutowego miejsca lutowania i poprawnego lutowania jest czysty i nie utleniony wierzchołek lutownicy. Ponieważ z zabrudzoną końcówką lutownicy czyste lutowanie jest absolutnie niemożliwe. Po każdym lutowaniu zbędną ilość cyny jak i wszelkie zabrudzenia usunąć z użyciem wilgotnej gąbki lub odsysaczem silikonowym. 8. Po lutowaniu wszystkie druty przyłączeniowe odciąć ucinaczami bezpośrednio nad miejscem lutowania. 9. Podczas wlutowywania półprzewodników, diod LED i układów scalonych należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie przekroczyć czasu lutowania powyżej 5 sekund, ponieważ w przeciwnym razie element może ulec uszkodzeniu. Ponadto przy tego typu elementach należy uważać na właściwą polaryzację. 10. Po montażu jeszcze raz skontrolować gruntownie każde połączenie pod kątem czy wszystkie elementy zostały dobrze osadzone i ich polaryzacja jest właściwa. Należy także sprawdzić, czy połączenia bądź ścieżki przewodzące przez nieuwagę nie zostały mostkowane z cyną. Może to doprowadzić nie tylko do wadliwego działania, ale także do zniszczenia drogich elementów. 11. Zwrócić uwagę, że niestosowne miejsca lutownicze, złe podłączenia, błędna obsługa i błędy montażowe znajdują się poza obszarem wpływu producenta. Strona 10 z 23

1. Etap I: Montaż elementów na płytce 1.1 Rezystory Druty przyłączeniowe rezystorów zagiąć prawoskrętnie odpowiednio do otworowania. Rezystory osadzić w przewidzianych dla nich otworach. (Patrz Schemat montażowy). Aby podczas przekręcenia płytki osadzone w niej elementy nie wypadły, druty przyłączeniowe rezystorów zagiąć o ok. 45, a następnie przylutować je starannie do ścieżek przewodzących na spodniej stronie płytki. Na końcu odciąć wystające druty. Zastosowane w niniejszym zestawie rezystory są rezystorami węglowymi. Ich tolerancja wynosi 5% i rozpoznawalne są po złotym pasku barwnym. Rezystory węglowe zazwyczaj posiadają cztery paski barwne. W celu poprawnego odczytania kody barwnego należy tak ustawić rezystor, aby jego złoty pasek, oznaczający tolerancję znalazł się po prawej stronie rezystora. Pierścienie barwne należy wtedy odczytywać od strony lewej do prawej. R1 = 100 k brązowy czarny żółty R2 = 470 k żółty fioletowy żółty R3 = 470 k żółty fioletowy żółty R4 = 150 k brązowy zielony żółty R5 = 10 k brązowy czarny pomarańczowy R6 = 4,7 k żółty fioletowy czerwony R7 = 10 k brązowy czarny pomarańczowy R8 = 47 k żółty fioletowy pomarańczowy R9 = 220 k czerwony czerwony żółty R10 = 22 k czerwony czerwony pomarańczowy R11 = 820 k szary czerwony żółty R12 = 2,2 M czerwony czerwony zielony R13 = 22 k czerwony czerwony pomarańczowy R14 = 1 k brązowy czarny czerwony R15 = 470 R żółty fioletowy brązowy Strona 11 z 23

R16 = 22R czerwony czerwony czarny R17 = 22R czerwony czerwony czarny R18 = 68 k niebieski szary pomarańczowy 1.2 Zwora Wlutować zworę. Jako zworę użyć odcięty drut rezystora. Na płytce drukowanej zworę zaznaczono jako grubą kreskę pomiędzy dwoma otworami. Zwora znajduje się pomiędzy potencjometrem P2 a rezystorem R5. Br = zwora 1.3 Diody Druty przyłączeniowe diod zagiąć prawoskrętnie odpowiednio do otworowania i osadzić diody w przewidziane dla nich otwory (patrz Schemat Montażowy). Zwrócić szczególną uwagę na to, czy diodom nadano właściwą polaryzację. Zwrócić uwagę na położenie kreski katody! Aby podczas przekręcenia płytki osadzone w niej diody nie wypadły, druty przyłączeniowe rezystorów zagiąć o ok. 45, a następnie przylutować je w krótkim czasie do ścieżek przewodzących. Następnie odciąć wystające druty. D1 = 1 N 4001 lub 1 N 4002 krzemowa dioda mocy D2 = 1 N 4001 lub 1 N 4002 krzemowa dioda mocy D3 = 1 N 4001 lub 1 N 4002 krzemowa dioda mocy D4 = 1 N 4001 lub 1 N 4002 krzemowa dioda mocy D5 = 1 N 4148 krzemowa dioda uniwersalna D6 = 1 N 4148 krzemowa dioda uniwersalna Strona 12 z 23

1.4 Kondensatory Osadzić kondensatory w odpowiednio oznakowanych otworach, zagiąć druty na drugą stronę i przylutować je do ścieżek przewodzących. W przypadku kondensatorów elektrolitycznych uważać na ich właściwą polaryzację. Uwaga! W zależności od zastosowanego fabrykatu kondensatory elektrolityczne wskazują różne oznaczenia polaryzacji. Niektórzy producenci oznaczają +, natomiast inni -. Właściwa jest polaryzacja, która została podana w formie nadruku przez producenta. C1 = 0,033 µf = 33 nf kondensator foliowy C2 = 0,22 µf = 220 nf kondensator foliowy C3 = 0,33 µf = 330 nf kondensator foliowy C4 = 0,01 µf = 10 nf kondensator ceramiczny C5 = 47 µf lub 100 µf 16 V Elektrolit C6 = 4,7 µf Elektrolit C7 = 27 pf kondensator ceramiczny C8 = 2,2 µf Elektrolit C9 = 10 µf Elektrolit C10 = 100 µf 35 V Elektrolit C11 = 4,7 µf Elektrolit C12 = 100 µf 16 V Elektrolit Strona 13 z 23

1.5 Podstawki pod układy scalone Podstawki pod układy scalone osadzić w odpowiednich pozycjach na stronie montażowej płytki. Uwaga! Zwrócić uwagę na nacięcie albo inne oznaczenie na stronie czołowej podstawki. Jest to oznaczenie dla układu scalonego (nóżka nr 1), który później zostanie w niej osadzony. Podstawka musi zostać tak osadzona, ażeby jej oznaczenie zgadzało się z oznaczeniem na płytce montażowej. W celu uniknięcia wypadnięcia podstawki podczas przekręcenia płytki (do lutowania) należy zagiąć dwa leżące naprzeciwko siebie na ukos piny podstawki, a potem wlutować wszystkie nóżki przyłączeniowe. 2 x podstawka 8-biegunowa 1.6 Tranzystory Na tym etapie montażu należy osadzić tranzystory odpowiednio do nadruku na płytce montażowej, a następnie przylutować je do ścieżek przewodzących. Uważać przy tym na położenie: Obrysy obudów tranzystorów muszą odpowiadać nadrukom montażowym. Punktem orientacyjnym jest tutaj spłaszczona strona obudowy tranzystora. Nożek połączeniowych w żadnym wypadku nie wolno krzyżować, ponadto elementy powinny być wlutowane z zachowaniem ok. 5 mm odstępu od płytki. Uważać na krótki czas lutowania, aby przegraniem nie uszkodzić tranzystorów. T1 = BC 547, 548, 549 A, B lub C tranzystor małej mocy T2 = BC 547, 548, 549 A, B lub C tranzystor małej mocy T3 = BC 547, 548, 549 A, B lub C tranzystor małej mocy T4 = BC 558 A, B lub C tranzystor małej mocy T5 = BC 547, 548, 549 A, B lub C tranzystor małej mocy T6 = BC 558 A, B lub C tranzystor małej mocy T7 = BC 547, 548, 549 A, B lub C tranzystor małej mocy Strona 14 z 23

1.7 Potencjometry typu trymer Następnie wlutować do układu obydwa potencjometry. P1 = 10 k P2 = 50 k lub 100 k 1.8 Kołki lutownicze Kołki lutownicze wcisnąć po stronie montażowej do przeznaczonych dla nich otworów z użyciem płaskich szczypiec. Następnie przylutować je po stronie ścieżek przewodzących. 8 x kołek lutowniczy 1.9 Stabilizator napięcia Stabilizator napięcia w formie układu scalonego osadzić w przewidzianych dla niego otworach, a nóżki przyłączeniowe przylutować po stronie ścieżek przewodzących. Zwrócić przy tym uwagę na położenie IC1. Punktem orientacyjnym jest tutaj metalowa tylna strona układu IC1. Jej nadruk na płytce montażowej jest przedstawiony jako podwójna kreska. W żadnym wypadku nie wolno krzyżować nóżek połączeniowych, a ponadto element ten należy przylutować z zachowaniem ok. 5 mm odstępu od płytki. Uważać przy tym na krótki czas lutowania, aby przegrzaniem nie uszkodzić stabilizatora napięcia. Strona 15 z 23

IC1 = 78L12, UA 78L12 AWC, 7812 Stabilizator napięcia stałego (Metalowa strona IC1 musi być skierowana w stronę R17). 1.10 Układy scalone Na koniec ostrożnie osadzić układy scalone w przewidzianych dla nich podstawkach, zwracając uwagę na prawidłową polaryzację. Uwaga! Układy scalone są bardzo czułe na nieprawidłową polaryzację! Dlatego uważać na odpowiednie oznakowanie układu (nacięcie lub punkt)! Układy scalone nie mogą być wymieniane ani osadzane w podstawkach przy podłączonym napięciu zasilającym! IC 2 = NE 555, CA 555 lub TBD 555 Timer (Nacięcie lub kropka układu IC2 musi być skierowane w stronę T2/T3). IC 3 = LM 741, CA 741 lub UA 741 Wzmacniacz operacyjny (Nacięcie lub kropka układu IC2 musi być skierowane w stronę R18). Strona 16 z 23

1.11 Kontrola końcowa Przed uruchomieniem układu jeszcze raz sprawdzić, czy wszystkie elementy zostały prawidłowo osadzone i czy są odpowiednio spolaryzowane. Po stronie ścieżek przewodzących sprawdzić, czy poprzez resztki cyny lutowniczej ścieżki przewodzące nie zostały zmostkowane, ponieważ może to doprowadzić do zwarć i uszkodzenia komponentów. Następnie skontrolować, czy odcięte końcówki elementów nie znajdują się na lub pod płytką, gdyż może to spowodować ewentualne zwarcia. W większości nadesłanych do reklamacji zestawów przyczyn błędnego działania należy szukać w niepoprawnym lutowaniu (zimne luty, mostki lutownicze, zła lub nieodpowiednia cyna lutownicza). Schemat połączeń Strona 17 z 23

Schemat montażowy Strona 18 z 23

2. Etap II: Test funkcjonalny 2.1 Po zmontowaniu płytki i wykryciu ewentualnych błędów można przeprowadzić pierwszy test funkcjonalności. Niniejszy zestaw można zasilać napięciem zarówno stałym jak i zmiennym. Jednakże wykorzystywane źródło napięcia musi dostarczać wymagany prąd. Zagrożenie życia! Jako źródło napięcia stosować zasilacz sieciowy lub transformator dziecięcej kolejki elektrycznej. 2.2 Do kołka lutowniczego oznaczonego jako L L (Głośnik) podłączyć miniaturowy głośnik o impedancji 8 Ω. 2.3 Podłączyć napięcie zasilania wynoszące 15 20V DC lub 12 15 V AC do odpowiedniego kołka lutowniczego. Podczas podłączania napięcia stałego zwrócić uwagę na prawidłową polaryzację. Stosując zasilacz sieciowy ważne jest aby odpowiadał on przepisom VDE. 2.4 Kołki lutownicze, do których normalnie będą podłączone zestyki kontaktronowe, mostkować z użyciem drutu lub pensety. W tym samym czasie z głośnika musi rozbrzmiewać dźwięk gwizdu. Długość gwizdu ustala się za pomocą potencjometru P2. Jeżeli głośność przyrządu jest za wysoka można w odpływie głośnika wlutować mały rezystor lub potencjometr trymer o wartości od 100 do 250 Ω. Żądaną wysokość dźwięku ustawia się za pomocą potencjometru P1. 2.5 Jeżeli dotychczas wszystko przebiegło w porządku przeskoczyć poniższą listę błędów. 2.6 Jeżeli wbrew oczekiwaniom z głośnika nie zabrzmiał żaden dźwięk lub rozpoznano błędne funkcjonowanie, należy natychmiast odłączyć napięcie zasilające i jeszcze raz sprawdzić płytkę według poniższej listy. Odhaczyć każdy krok podczas sprawdzania Przed przystąpieniem do sprawdzania układu koniecznie odłączyć go od napięcia zasilania. Czy napięcie zasilania podłączono do właściwych kołków lutowniczych? Czy napięcie zasilania ma wartość z zakresu 12-15 V~ lub 15-20 V=, bądź czy transformator dostarcza wymagany prąd? Czy użyty głośnik podłączono do odpowiednich kołków lutowniczych? Strona 19 z 23

Czy użyty głośnik jest sprawny czy też uszkodzony? Ponownie wyłączyć napięcie zasilania. Czy wlutowano rezystory o odpowiednich wartościach? Jeszcze raz sprawdzić wartości wg punktu 1.1 instrukcji obsługi. Czy wlutowano mostek pomiędzy potencjometrem P2 a rezystorem R5? Czy wlutowane diody są prawidłowo spolaryzowane? Czy zaznaczona na diodach katoda zgadza się z nadrukiem montażowym na płytce? Katody diod D1 do D4 muszą być skierowane w stronę IC1. Katoda diody D5 musi być skierowana w stronę rezystora R17. Katoda diody D6 musi być skierowana w stronę tranzystora T4. Czy kondensatory elektrolityczne są prawidłowo spolaryzowane? Jeszcze raz porównać nadrukowaną na elektrolitach polaryzację z nadrukiem montażowym na płytce bądź ze schematem montażowym zawartym w instrukcji obsługi. Zwrócić uwagę, że w zależności od producenta elektrolitów na elemencie może znajdować się oznaczenie + lub -. Czy wlutowano potencjometry o odpowiednich wartościach> Jeszcze raz sprawdzić wartości z listą elementów. Czy prawidłowo wlutowano tranzystory? Czy skrzyżowano ich nóżki połączeniowe? Czy nadruk montażowy pokrywa się z obrysem tranzystorów? Czy wlutowane tranzystory są odpowiedniego typu, czy nie zostały między sobą zamienione? Jeszcze raz sprawdzić oznaczenia typów z punktem 1.6 instrukcji obsługi. Czy prawidłowo wlutowano stabilizator napięcia? Sprawdzić metalową tylną stronę IC1. Na nadruku montażowym strona metalowa oznaczona jest podwójną kreską. Czy układy scalone zostały prawidłowo osadzone w podstawkach, zgodnie z ich polaryzacją? Nacięcie lub kropka układu IC2 musi być skierowane w stronę tranzystorów T2/T3. Strona 20 z 23

Oznaczenie układu IC3 musi być skierowane w stronę rezystora R18. Czy układy scalone IC2 i IC3 odpowiedniego typu są prawidłowo osadzone? Czy wszystkie nóżki znajdują się w podstawkach? Może się zdarzyć, że podczas osadzania jedna z nóżek zagnie się bądź wyślizgnie się w podstawki. Czy po stronie lutowania znajdują się mostki lutownicze bądź zwarcia? Przed przerwaniem ścieżki przewodzącej (domniemany mostek lutowniczy) jeszcze raz porównać wszystkie połączenia, które ewentualnie przypominają mostek, z widokiem ścieżek przewodzących nadruku montażowego lub ze schematem połączeń zawartym w instrukcji. W celu łatwiejszego stwierdzenia połączeń lub przerw w ścieżkach przewodzących, polutowaną płytkę drukowaną skierować pod światło i od strony lutowania wyszukać te nieprzyjemne zjawiska towarzyszące. Czy występują zimne luty? Dokładnie sprawdzić każdy lut. Za pomocą pęsety sprawdzić, czy elementy nie ruszają się. Jeżeli któryś z lutów wydaje się podejrzany, to należy wykonać go jeszcze raz z zachowanie środków ostrożności. Sprawdzić, czy każdy punkt lutowniczy jest zlutowany. Często zdarza się, że podczas lutowania niektóre punkty ulegają przeoczeniu. Należy wziąć pod uwagę także to, że płytka z zastosowanie, wody lutowniczej, tłuszczu czy innych cieczy bądź też nieodpowiedniej cyny lutowniczej może nie funkcjonować. Środki te są przewodzące i poprzez to powodują prądy pełzające lub zwarcia. Ponadto dla komponentów zlutowanych z użyciem cyny lutowniczej zawierającej kwasy, tłuszczu lutowniczego itp. środków wygasa gwarancja bądź elementy te nie są naprawiane ani wymieniane przez producenta. 2.7 Jeżeli wszystkie punkty zostały sprawdzone, a ewentualne błędy poprawione, podłączyć ponownie płytkę wg punktu 2.2. Jeżeli przez ewentualnie występujące błędy żaden z elementów nie został wyciągnięty, układ musi funkcjonować. 2. Etap II: Okablowanie Ten etap montażu wymaga takiej samej staranności jak montaż płytki, dlatego należy szczególnie uważać na dokładny przebieg pojedynczych połączeń. 3.1 Najpierw z użyciem cienkiej krosówki połączyć głośnik z odpowiednim kołkiem lutowniczym. Strona 21 z 23

3.2 Głośnik zamontować w miejscu, z którego później na rozbrzmiewać dźwięk gwizdu (np. przechód dworcowy, dworzec, tunel itd.). 3.3 Następnie okablować zestyki kontaktronowe, zamontowane w odpowiednim miejscu na peronie. 3.4 Podłączyć wg punktu 2.3 napięcie zasilania pobierane z transformatora kolejki elektrycznej bądź oddzielnego zasilacza. 3.5 Jeżeli parowóz przejedzie przez zestyki kontaktronowe pod uprzednio zmocowanym magnesem, powoduje to ich zwarcie i poprzez to wyzwalany jest gwizd. W ten sposób można podłączyć równolegle dowolnie dużo zestyków kontaktronowych. W celu zagwarantowania poprawnej funkcjonalności montaż magnesu i zestyku wymaga dużej czułości opuszków palcy. Dlatego należy zarezerwować sobie czas w celu zachowania właściwych odstępów i lokalizacji. Do wywołania dźwięku gwizdu można użyć przycisku: Naciśnięcie przycisku wystarcza na wywołanie dźwięku gwizdu. Usterki Może się zdarzyć, że nie możliwa jest bezpieczna praca urządzenia i należy zaprzestać użytkowania przyrządu jak i zapewnić, że nie będzie pracował dalej w sposób niezamierzony. Dotyczy to następujących sytuacji: jeżeli urządzenie wskazuje na widoczne uszkodzenia jeżeli urządzenie nie funkcjonuje jeżeli elementy urządzenia są luźne lub słabo przymocowane jeżeli przewody łączeniowe wskazują na widoczne usterki Gwarancja Na niniejsze urządzenie przyznano 1 roczną gwarancję. Gwarancja obejmuje bezpłatne usunięcie niedoróbek, które należy tłumaczyć zastosowaniem nieodpowiednich materiałów i błędami fabrycznymi. Gwarancją objęte są znane wartości użytych elementów w stanie nie zmontowanymi dotrzymanie danych technicznych układu pry odpowiednich zaleceniach odnośnie lutowania, fachowej obróbce i zalecanym sposobie uruchomienia i pracy. Inne roszczenia są wykluczone. Strona 22 z 23

Nie dajemy gwarancji ani nie przejmujemy jakiejkolwiek odpowiedzialności za szkody albo ich skutki w związku z niniejszym produktem. Zastrzegamy sobie naprawę, ulepszenie, dostawę części zamiennych jak i zwrot kosztów zakupu. Przy niżej wymienionych kryteriach nie podejmujemy się naprawy, względnie wygasa gwarancja: jeżeli do lutowania użyto cyny zawierającej kwasy, tłuszcz lutowniczy lub zawierające kwasy środki oczyszczające jeżeli zestaw został zlutowany i zmontowany w sposób niekompetentny. To samo obowiązuje w przypadku: modyfikacji i prób naprawy urządzenia samowolnych modyfikacji układu konstrukcji nieprzewidzianych do tego celu lub nieodpowiednio składowanych elementów, takich jak łączniki, potencjometry, listwy itd. stosowanie innych, nieoryginalnych elementów niż te dołączone do zestawu uszkodzenia ścieżek połączeniowych lub oczek lutowniczych błędnego montażu i wynikających z niego skutków ubocznych przeciążenie podzespołów szkód wynikających z ingerencji osób obcych szkód powstałych przez nieprzestrzeganie instrukcji obsługi i schematu połączeń podłączenia niewłaściwego napięcia i prądu nieprawidłowej polaryzacji podzespołów nieprawidłowej obsługi i szkód powstałych przez niedbałe obchodzenie się czy nadużycie defektów powstałych przez stosowanie przepalonych lub nieodpowiednich bezpieczników. We wszystkich w/w przypadkach następuje odesłanie zestawu na koszt odbiorcy. Strona 23 z 23