Projekt z dnia 14 października 2010 r. USTAWA z dnia... o pracy na morzu 1) Dział I Przepisy ogólne Art. 1. 1. Ustawa określa prawa i obowiązki armatora i marynarza, wynikające ze stosunku pracy na morskich statkach handlowych i innych statkach morskich o polskiej przynależności. 2. Ustawa reguluje pośrednictwo pracy do pracy na statkach polskich i innej niż polska przynależności. 3. Ustawa nie ma zastosowania do: 1) statków uprawiających żeglugę wyłącznie na wodach śródlądowych, wodach osłoniętych i do nich przyległych lub na obszarach, gdzie obowiązują przepisy portowe; 2) pracy na morskich statkach handlowych przeznaczonych do rybołówstwa morskiego; 3) okrętów wojennych i pomocniczych jednostek Marynarki Wojennej oraz jednostek pływających Straży Granicznej i Policji. 4. W sprawach dotyczących wykonywania pracy na statkach, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu Morskiego. Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) armator właściciel statku albo inny podmiot, który przejął odpowiedzialność za eksploatację statku i który przejął obowiązki nałożone na armatora; 2) Konwencja MLC Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy z 2006 r. o pracy na morzu; 3) Konwencja STCW Międzynarodowa Konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht, 1978, 1) Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji transpozycji dyrektywy Rady 2009/13/WE z dnia 16 lutego 2009 r. w sprawie wdrożenia Umowy zawartej między Stowarzyszeniem Armatorów Wspólnoty Europejskiej (ECSA) a Europejską Federacją Pracowników Transportu (ETF) w sprawie Konwencji z 2006 r. o pracy na morzu. oraz w sprawie zmiany dyrektywy 1999/63/WE (Dz. Urz., WE L 124 z 20.05.2009, str. 30).
sporządzona w Londynie dnia 7 lipca 1978 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 39, poz. 201 i 202 oraz z 1999 r. Nr 30, poz. 286); 4) marynarska umowa o pracę umowa na podstawie której marynarz wykonuje pracę na statku; 5) marynarz osoba z którą zawarto marynarską umowę o pracę; 6) morski układ zbiorowy pracy układ zbiorowy pracy zawierany pomiędzy armatorami lub organizacjami armatorów, a związkiem lub związkami zawodowymi marynarzy; 7) podróż morska podróż marynarza w czasie której wykonuje pracę na statku z portu jej rozpoczęcia do portu jej zakończenia, niezależnie od tego, czy w czasie tej podróży statek zawijał do innych portów. Dział II Minimalne wymagania w zakresie pracy na statku Art. 3 1. Na statku może być zatrudniona osoba, która ukończyła 18 lat, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Dopuszcza się zatrudnienie młodocianego, który ukończył 16 lat, wyłącznie w celu przygotowania zawodowego. 3. Na statku mogą odbywać praktykę zawodową uczniowie szkół morskich i studenci wyższych szkół morskich, zgodnie z programem nauczania szkoły. Art. 4. 1. Marynarz może wykonywać pracę na statku, jeżeli jest odpowiednio wyszkolony i posiada certyfikaty, potwierdzające jego kompetencje i kwalifikacje do wykonywania powierzonych obowiązków. 2. Kompetencje i kwalifikacje do pełnienia obowiązków na statku określają przepisy dotyczące kwalifikacji marynarzy. 3. Na statku może być zatrudniony jedynie marynarz posiadający ważną książeczkę żeglarską. Art. 5. 1. Przed rozpoczęciem pracy na statku, marynarz podlega badaniom lekarskim. 2. W wyniku przeprowadzonych badań lekarskich, marynarz otrzymuje świadectwo zdrowia, stwierdzające jego zdolność do pracy na statku. 3. Świadectwo zdrowia, o którym mowa w ust. 2, wydawane jest przez uprawnionego lekarza. 4. Koszty przeprowadzenia badania lekarskiego w celu wydania świadectwa zdrowia, pokrywa armator. 2
5. W świadectwie zdrowia stwierdza się, że: 1) słuch i wzrok marynarza oraz jego zdolność do rozpoznawania kolorów w przypadku, gdy rodzaj pracy uzależniony jest od zdolności do rozpoznawania kolorów, pozwalają na podjęcie pracy na statku; oraz 2) marynarz nie cierpi na dolegliwość, która podczas wykonywania pracy na statku może spowodować pogorszenie stanu zdrowia lub uczynić go niezdolnym do pracy, albo narazić zdrowie pozostałych członków załogi i pasażerów. 6. Marynarzowi, któremu odmówiono wydania świadectwa zdrowia lub została ograniczona jego zdolność do pracy na statku, w szczególności w odniesieniu do czasu pracy, zakresu pracy lub zakresu działalności gospodarczej, przysługuje prawo do wykonania kolejnego badania lekarskiego przez innego, uprawnionego lekarza. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio. 7. Jeżeli z uwagi na specyfikę obowiązków wykonywanych przez marynarza, nie jest wymagany krótszy okres lub Konwencja STCW nie przewiduje inaczej: 1) świadectwo zdrowia wydaje się na okres nie dłuższy niż dwa lata; a w przypadku, gdy osoba zatrudniona na statku nie ukończyła 18 lat, okres ważności świadectwa zdrowia wynosi jeden rok; 2) orzeczenie o zdolności do rozpoznawania kolorów wydaje się na okres nie dłuższy niż 6 lat. 8. Jeżeli świadectwo zdrowia utraci ważność w trakcie trwania podróży morskiej, marynarz może wykonywać pracę na statku do czasu zawinięcia statku do kolejnego portu, w którym marynarz może uzyskać świadectwo zdrowia od uprawnionego lekarza, z zastrzeżeniem, że okres ten nie może przekroczyć trzech miesięcy. 9. Świadectwo zdrowia sporządza się w języku polskim i angielskim. 10. W przypadku wątpliwości co do stanu zdrowia marynarza, armator ma prawo, na swój koszt, skierować marynarza lub osobę zainteresowaną podjęciem pracy na statku na dodatkowe badania lekarskie. Art. 6. 1. Marynarz przechodzi okresowe badania lekarskie. 2. Marynarza pełniącego wachtę morską, który zapadł na chorobę związaną z pracą w porze nocnej, przesuwa się w miarę możliwości do pracy w porze dziennej. 3. Koszty okresowych badań lekarskich pokrywa armator. Art. 7. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowe warunki zdrowotne wymagane od marynarzy oraz tryb orzekania o zdolności do pracy na statku; 3
2) wzór świadectwa zdrowia, uwzględniający poszczególne stanowiska; 3) rodzaje i częstotliwość badań lekarskich marynarzy, wykonujących pracę na statku; 4) tryb i warunki upoważnienia lekarzy do wydawania świadectw zdrowia marynarzom, wykonującym pracę na statku oraz sposób prowadzenia listy takich lekarzy; 5) tryb odwoławczy w sprawach wydawania świadectw zdrowia - kierując się szczególnym charakterem pracy na statkach oraz wymaganiami, wynikającymi z wiążących Rzeczypospolitą Polską umów międzynarodowych. Dział III Książeczka żeglarska Art. 8. Książeczka żeglarska stwierdza tożsamość jej posiadacza, przebieg pracy na statkach oraz uprawnia do przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 9. 1. Książeczkę żeglarską wydaje dyrektor urzędu morskiego, a za granicą polski urząd konsularny. 2. Dyrektor urzędu morskiego dokonuje w książeczce żeglarskiej adnotacji urzędowych. 3. Wydanie, odmowa wydania, unieważnienie książeczki żeglarskiej następuje w drodze decyzji administracyjnej. Art. 10. Książeczkę żeglarską wydaje się na wniosek: 1) zainteresowanego w przypadku osoby posiadającej udokumentowane ukończenie podstawowych szkoleń określonych w rozdziałach V i VI Konwencji STCW; 2) armatora lub dyrektora szkoły morskiej w przypadku ucznia szkoły morskiej; 3) rektora wyższej szkoły morskiej w przypadku studenta. Art. 11. 1. Książeczkę żeglarską wydaje się na okres nie dłuższy niż 10 lat. 2. W przypadkach, o których mowa w art. 10 pkt 2 i 3, książeczkę żeglarską wydaje się na okres nie dłuższy niż 5 lat. 3. Cudzoziemcom, nie będącym obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej, książeczkę żeglarską wydaje się na okres 5 lat. 4. Za wydanie książeczki żeglarskiej lub duplikatu książeczki żeglarskiej pobiera się opłatę stanowiącą dochód budżetu państwa. 4
5. Uczniom szkół morskich i studentom wyższych szkół morskich przysługuje zniżka w wysokości 50 % opłaty. Art. 12. 1. Dyrektor urzędu morskiego odmawia wydania książeczki żeglarskiej, jeżeli z wnioskiem wystąpiła: 1) osoba nieuprawniona; 2) osoba, która nie ukończyła 18 roku życia; 3) osoba wobec której prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania pracy na statku; 4) osoba wobec której zachodzą przesłanki odmowy wydania paszportu. 2. Wymogu ukończenia 18 roku życia, o którym mowa w ust. 1 pkt. 2 nie stosuje się wobec młodocianego zatrudnionego lub mającego być zatrudnionym na statku w celu odbycia praktyki pływania określonej programem nauczania szkoły morskiej. Art. 13. 1. Osoba, której wydano książeczkę żeglarską, jest obowiązana do okazywania jej uprawnionym organom, w przypadkach przewidzianych w obowiązujących przepisach. 2. Armator lub osoba przez niego upoważniona, dokonuje w książeczce żeglarskiej wpisów określających przebieg zatrudnienia na statkach, ze wskazaniem armatora i kapitana statku oraz zajmowanego stanowiska. 3. W książeczce żeglarskiej nie dokonuje się wpisów dotyczących oceny wykonywania pracy na statku oraz oceny jej posiadacza. Art. 14. 1. Książeczka żeglarska traci ważność: 1) z upływem określonego w niej terminu ważności, nie wcześniej jednak niż z chwilą rozwiązania marynarskiej umowy o pracę; 2) w razie jej unieważnienia przez dyrektora urzędu morskiego. 2. Dyrektor urzędu morskiego unieważnia książeczkę żeglarską: 1) z przyczyn określonych w art. 12 ust.1 pkt. 3; 2) jeżeli uczeń szkoły morskiej lub student wyższej szkoły morskiej przerwał naukę. 3. Zaistnienie przesłanek, o których mowa w ust. 2, zobowiązuje armatora, dyrektora szkoły morskiej oraz rektora wyższej szkoły morskiej do niezwłocznego zawiadomienia dyrektora urzędu morskiego. 4. Posiadacz książeczki żeglarskiej, podlegającej unieważnieniu, zobowiązany jest do jej zwrotu dyrektorowi urzędu morskiego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o unieważnieniu książeczki żeglarskiej stała się ostateczna. 5
Art. 15. Przepisy dotyczące dyrektora urzędu morskiego stosuje się odpowiednio do polskiego urzędu konsularnego. Art. 16. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia: 1) wysokość opłaty za wydanie książeczki żeglarskiej lub jej duplikatu, mając na uwadze, że nie może ona przekroczyć równowartości 50 euro; 2) wzór książeczki żeglarskiej; 3) tryb wydawania, wymiany książeczki żeglarskiej i jej duplikatu oraz rodzaj dokonywanych w niej adnotacji urzędowych i wpisów, a także sposób ich dokonywania - uwzględniając postanowienia umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną oraz konieczność zapewnienia sprawności postępowania administracyjnego. 2. Przeliczenia równowartości euro, o której mowa w ust. 1 na PLN dokonuje się według średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski dla tej waluty, w dniu, odpowiednio wydania książeczki żeglarskiej lub jej duplikatu. Dział IV Załoga statku Art. 17. 1. Załogę statku stanowią marynarze, wpisani na listę załogi statku, wystawioną przez armatora. 2. Marynarza rozpoczynającego pracę na statku wpisuje się na listę załogi statku, a po zakończeniu pracy na statku skreśla się z tej listy. 3. Wpisanie marynarza na listę załogi statku polega na dokonaniu przez armatora adnotacji dotyczących rodzaju zawartej umowy, na podstawie której marynarz wykonuje pracę na statku, zajmowanego na statku stanowiska oraz miejsca i terminu rozpoczęcia pracy na statku, a skreślenie marynarza z listy załogi statku na dokonaniu adnotacji dotyczących miejsca i terminu zakończenia pracy na statku. 4. Wpisania marynarza na listę załogi statku dokonuje się najpóźniej z chwilą wyjścia statku w morze, a skreślenia z tej listy najwcześniej z chwilą przybycia statku do portu, w którym marynarz kończy pracę na statku. 5. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, wzór listy załogi statku oraz sposób jej sporządzania, wystawiania i dokonywania w niej 6
wpisów, kierując się wymaganiami wynikającymi z wiążących Rzeczypospolitą Polską w tym zakresie umów międzynarodowych. Art. 18. 1. Statek posiada załogę, której liczebność i kwalifikacje zawodowe, a także warunki zdrowotne zapewniają bezpieczną i higieniczną pracę, prawidłową obsługę urządzeń statku i ładunku, należytą obsługę załogi statku i pasażerów oraz umożliwiają przestrzeganie przepisów o czasie pracy. 2. Skład zawodowy załogi statku określa Certyfikat Bezpiecznej Obsługi Statku uregulowany przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2006 r. Nr 99, poz. 693, z późn. zm.) 2 ). 3. Armator określa liczebność i skład zawodowy załogi statku, umożliwiając spełnienie wymagań określonych w ust. 1, a także sposób uzupełniania składu zawodowego załogi statku w podróży morskiej na wypadek jego zmniejszenia. Art. 19. 1. Kapitan statku kieruje pracą na statku i reprezentuje armatora wobec załogi statku. 2. Kapitan statku jest upoważniony przez armatora do wystawiania listy załogi statku i dokonywania w niej wpisów, a także do dokonywania wpisów w książeczkach żeglarskich marynarzy. 3. Kapitan statku ma obowiązek dokonania zapisu w dzienniku okrętowym o każdym ważnym zdarzeniu dotyczącym załogi statku. 4. Kapitan statku ma obowiązek dokonania zapisu w dzienniku okrętowym o fakcie złożenia przez marynarza odwołania, sprzeciwu lub jakiegokolwiek innego pisma dotyczącego warunków zatrudnienia oraz wykonywanej pracy na statku. 5. Kapitan statku niezwłocznie rozpatruje odwołania, sprzeciwy lub jakiekolwiek pisma dotyczące warunków zatrudnienia oraz wykonywanej pracy na statku, a o podjętych decyzjach zawiadamia delegata załogi. Kapitan statku dokonuje zapisu w dzienniku okrętowym o złożeniu oraz o sposobie i terminie ich rozpatrzenia. Art. 20. 1. Kapitan statku poleca zejście ze statku marynarza w porcie, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo statku, załogi lub pasażerów, a także, gdy ze względu na brak wymaganej sprawności psychofizycznej lub kwalifikacji zawodowych, marynarz nie jest w stanie wykonywać należycie powierzonych mu obowiązków na stanowisku określonym w marynarskiej umowie o pracę. 2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 107, poz. 732 i Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 171, poz. 1055 oraz z 2009 r. Nr 63, poz. 519, Nr 92, poz. 753 i Nr 98, poz. 817. 7
2. Polecenie zejścia ze statku należy wręczyć marynarzowi na piśmie wraz z uzasadnieniem i dokonać o tym zapisu w dzienniku okrętowym. Art. 21. 1. Delegat załogi reprezentuje załogę statku wobec kapitana statku. 2. Delegat załogi jest uprawniony do składania kapitanowi statku odwołania, sprzeciwu lub jakiegokolwiek innego pisma dotyczącego warunków zatrudnienia oraz wykonywanej pracy na statku. Art. 22. 1. Delegata załogi wybiera załoga statku; sposób jego wyboru określają uczestnicy zebrania załogi statku. 2. Jeżeli załoga statku liczy mniej niż 20 marynarzy, można odstąpić od wyboru delegata załogi. 3. Kadencja delegata załogi upływa z chwilą rozwiązania z nim marynarskiej umowy o pracę. Delegat załogi może w każdym czasie zrezygnować z pełnionej przez siebie funkcji lub być odwołany w każdym czasie przez załogę statku. 4. Kapitan statku umożliwia przeprowadzenie zebrania załogi statku w możliwie najkrótszym terminie, nie później jednak niż do 10-ego dnia od daty rozwiązania z delegatem załogi marynarskiej umowy o pracę lub złożenia wniosku o zwołanie zebrania załogi statku. Dział V Pośrednictwo pracy do pracy na statku Art. 23. 1. Pośrednictwo pracy obejmuje pomoc osobom zainteresowanym podjęciem pracy na statkach oraz pomoc armatorom w poszukiwaniu odpowiednich kandydatów do pracy. 2. Pośrednictwo pracy jest dobrowolne dla osób zainteresowanych podjęciem pracy na statkach oraz dla armatorów. 3. Pośrednictwo pracy prowadzą agencje zatrudnienia, o których mowa w art. 18a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) 3), oraz powiatowe urzędy pracy w zakresie określonym w niniejszym dziale. 3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 191, poz. 1366 i Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 70, poz. 416, Nr 171, poz. 1056, Nr 216, poz. 1367 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 69, poz. 595, Nr 91, poz. 742, Nr 97, poz. 800, Nr 115, poz. 964, Nr 125, poz. 1035, Nr 127, poz. 1052, Nr 161, poz. 1278, Nr 191, poz. 1366 i Nr 219, poz. 1706 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146. 8
Art. 24. 1. Powiatowy urząd pracy, który zarejestrował osobę zainteresowaną podjęciem pracy na statku, informuje ją o agencjach zatrudnienia, świadczących pośrednictwo pracy do pracy na statku i możliwości skorzystania z usług tych agencji. 2. Na wniosek agencji zatrudnienia, powiatowy urząd pracy może, za zgodą osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku, udostępnić wnioskującej agencji zatrudnienia informacje umożliwiające nawiązanie bezpośredniej współpracy z tą osobą. 3. Powiatowy urząd pracy, do którego armator złożył ofertę pracy na statku, informuje armatora o agencjach zatrudnienia, świadczących pośrednictwo pracy do pracy na statku, a następnie zwraca armatorowi złożoną ofertę pracy albo przekazuje tę ofertę do agencji zatrudnienia, wybranej przez armatora. 4. Wykaz agencji zatrudnienia, świadczących pośrednictwo pracy do pracy na statku, dostępny jest na stronie internetowej zawierającej rejestr podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Art. 25. 1. Armator, składając ofertę pracy na statku, zobowiązany jest dołączyć do tej oferty następujące dokumenty: 1) uwierzytelnione kopie ważnej Deklaracji Zgodności i ważnego Morskiego Certyfikatu Pracy; 2) projekt marynarskiej umowy o pracę, zawieranej pomiędzy armatorem a osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku; 3) oświadczenie armatora zawierające zobowiązania do: a) przestrzegania międzynarodowych przepisów dotyczących pracy na statkach, b) przestrzegania przepisów dotyczących praw marynarza, z uwzględnieniem wskazania morskiego układu zbiorowego pracy, którym jest objęty marynarz, jeżeli taki układ na statku obowiązuje, c) poniesienia kosztów repatriacji i innych zobowiązań finansowych wobec osoby podejmującej pracę na statku, d) zawarcia umowy z agencją zatrudnienia. 2. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1 w pkt 3, powinno również zawierać: nazwę i siedzibę armatora, datę sporządzenia oświadczenia oraz podpis uprawnionego przedstawiciela armatora, ze wskazaniem imienia, nazwiska oraz pełnionej funkcji. 3. Oferta pracy na statku oraz dokumenty określone w ust. 1, muszą być przedłożone w języku polskim i angielskim. 4. Przed przystąpieniem do realizacji oferty pracy na statku, agencja zatrudnienia zawiera z armatorem pisemną umowę pośrednictwa pracy, określającą w szczególności: 9
1) nazwę i kod zawodu według Klasyfikacji zawodów i specjalności, nazwę stanowiska, nazwę statku oraz liczbę miejsc pracy; 2) przewidywany okres na jaki zostanie zawarta marynarska umowa o pracę z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku; 3) rodzaj oraz warunki pracy, obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy na statku, zasady wynagradzania, a także przysługujące inne świadczenia; 4) warunki ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych; 5) informację o trybie i warunkach dopuszczania cudzoziemców do rynku pracy w państwie wykonywania pracy; 6) termin dostarczenia dokumentów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, w przypadku oferty pracy na statku będącym w trakcie budowy lub remontu; 7) inne zobowiązania stron. 5. W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1-3, agencja zatrudnienia odstępuje od realizacji oferty pracy na statku, informując o tym fakcie armatora. Art. 26. 1. Agencja zatrudnienia zawiera z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku umowę o wykonanie pośrednictwa pracy. 2. Agencja zatrudnienia udostępnia osobie zainteresowanej podjęciem pracy na statku określoną ofertę pracy na statku, projekt marynarskiej umowy o pracę sporządzony w języku polskim i angielskim oraz informacje związane z ofertą pracy, jeżeli kompetencje i kwalifikacje tej osoby i jej stan zdrowia umożliwiają zatrudnienie zgodnie z tą ofertą. 3. Agencja zatrudnienia zawiera z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku pisemną umowę o skierowanie do pracy na statku, określającą w szczególności: 1) dane identyfikujące osobę zainteresowana pracą na statku: a) imię i nazwisko, b) adres zamieszkania i adres do korespondencji, o ile jest inny niż adres zamieszkania, c) numer identyfikacyjny PESEL lub serię i numer wskazanego przez zainteresowanego dokumentu tożsamości, w tym książeczki żeglarskiej, d) dane kontaktowe według uznania osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku; 2) dane armatora i nazwę i banderę statku; 3) nazwę i kod zawodu według Klasyfikacji zawodów i specjalności, nazwę stanowiska, oraz okres na jaki zostanie zawarta marynarska umowa o pracę; 4) rodzaj i warunki pracy oraz zasady i wysokość wynagrodzenia, a także przysługujące osobie kierowanej do pracy na statku inne świadczenia; 10
5) warunki ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych; 6) obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy na statku oraz agencji zatrudnienia; 7) informację o trybie i warunkach dopuszczania cudzoziemców do rynku pracy w państwie wykonywania pracy; 8) inne zobowiązania stron za zgodą osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku. 4. Agencja zatrudnienia, która zawarła z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku umowę o wykonanie pośrednictwa pracy, zobowiązana jest do zwrotu kosztów pieniężnych poniesionych przez tę osobę, z tytułu nienależycie wykonanego pośrednictwa z jej winy. 5. Agencja zatrudnienia zobowiązana jest do posiadania ubezpieczenia pokrywającego roszczenia z tytułu określonego w ust. 4. Art. 27. 1. Agencja zatrudnienia niezwłocznie zawiadamia organy inspekcyjne, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim, w przypadku uzyskania informacji wskazujących, że: 1) statek, którego dotyczyła oferta pracy nie spełnia warunków, o których zaświadcza Deklaracja Zgodności lub Morski Certyfikat Pracy wydane dla tego statku; 2) armator, składając ofertę pracy na statku, zawarł w oświadczeniu informacje niezgodne ze stanem faktycznym; 3) armator naruszył zobowiązania wynikające z marynarskiej umowy o pracę zawartej z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku lub umowy zawartej z agencją zatrudnienia. 2. W przypadku uzyskania informacji, o których mowa w ust. 1, agencja zatrudnienia odstępuje od realizacji oferty pracy na statku oraz informuje o fakcie odstąpienia osobę zainteresowaną podjęciem pracy na statku. Art. 28. 1. Agencja zatrudnienia zobowiązana jest prowadzić wykaz wszystkich osób skierowanych do pracy na statkach za jej pośrednictwem, zawierający: 1) imię i nazwisko; 2) okres na jaki została zawarta marynarska umowa o pracę; 3) nazwę armatora u którego jest wykonywana praca; oraz 4) nazwę i banderę statku, na którym praca ma być wykonywana. 2. Agencja zatrudnienia udostępnia wykazy osób skierowanych do pracy na statkach do kontroli prowadzonej przez organy, o których mowa w dziale XIII niniejszej ustawy. 11
Art. 29. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do pośrednictwa pracy na statkach o innej niż polska przynależności. Dział VI Wykonywanie pracy na statku Rozdział I Zawarcie marynarskiej umowy o pracę Art. 30. 1. Marynarz wykonuje pracę na statku na podstawie marynarskiej umowy o pracę. 2. Marynarską umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas podróży morskiej. Do marynarzy nie stosuje się przepisów art. 25 1 Kodeksu pracy. 3. Z młodocianym zawiera się marynarską umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. 4. Z uczniem szkoły morskiej i studentem wyższej szkoły morskiej zawiera się marynarską umowę o pracę w celu odbycia praktyki zawodowej. Art. 31. 1. Armator jest pracodawcą dla marynarza, pozostającego z nim w stosunku pracy. 2. Armator bez zgody marynarza wyrażonej na piśmie, nie może skierować go do pracy na statku udającym się w podróż morską do strefy działań wojennych. Jeżeli o skierowaniu statku do takiej strefy postanowiono po rozpoczęciu podróży morskiej, marynarzowi, który nie wyraził zgody, armator umożliwia zejście ze statku przed osiągnięciem strefy działań wojennych. 3. Niedopełnienie wymagań, określonych w ust. 2, stanowi ciężkie naruszenie obowiązków armatora wobec marynarza. Art. 32. 1. Marynarska umowa o pracę jest zawierana na piśmie przed wpisaniem marynarza na listę załogi statku i określa: 1) strony umowy; 2) rodzaj umowy oraz datę i miejsce jej zawarcia; 3) warunki pracy i płacy, w szczególności: a) stanowisko, na którym marynarz będzie zatrudniony, b) zakres obowiązków marynarza, 12
c) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników oraz waluty wynagrodzenia, d) sposób i termin wypłaty wynagrodzenia, e) szczegółowe warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą - u armatora nie objętego morskim układem zbiorowym pracy lub regulaminem wynagradzania, f) miejsce i termin rozpoczęcia pracy na statku oraz jej zakończenia, a w przypadku gdy: - umowa została zawarta na czas nieokreślony, warunki upoważniające każdą ze stron umowy do jej wypowiedzenia, jak również wymagany okres wypowiedzenia, który nie będzie krótszy w przypadku armatora niż w przypadku marynarza, - umowa została zawarta na czas określony, termin jej rozwiązania, - umowa została zawarta na czas trwania podróży morskiej, port docelowy i czas, który musi upłynąć od momentu przybycia na miejsce, zanim marynarz zejdzie ze statku, g) statek, na którym będzie wykonywana praca oraz port lub rejon geograficzny zakończenia podróży morskiej, jeżeli marynarską umowę o pracę zawarto na czas podróży morskiej, h) wskazanie morskiego układu zbiorowego pracy, którym jest objęty marynarz, jeżeli taki układ obowiązuje. 2. Marynarska umowa o pracę określa również: 1) wymiar płatnego urlopu wypoczynkowego; 2) świadczenia armatora na rzecz marynarza z zakresu opieki medycznej; 3) uprawnienie marynarza do repatriacji; 4) szczegółowe warunki dotyczące odszkodowań z tytułu utraty zatrudnienia w sytuacji, o której mowa w art. 38 ust. 3. 3. W razie szczególnej potrzeby armator może zmienić statek, na którym będzie wykonywana praca, przy zachowaniu pozostałych warunków marynarskiej umowy o pracę. 4. Marynarską umowę o pracę sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. 5. Kopię marynarskiej umowy o pracę przesyła się do agencji zatrudnienia w przypadku, gdy armator korzysta z usług pośrednictwa pracy. 6. Armator jest zobowiązany zapewnić, aby na statku znajdowały się kopie marynarskich umów o pracę marynarzy wpisanych na listę załogi statku. 13
Art. 33. 1. Wraz z marynarską umową o pracę, marynarz otrzymuje informację o stosowanej na statku procedurze składania skarg, obejmującej dane kontaktowe do właściwego organu kraju zamieszkania marynarza, jak również imię i nazwisko osoby lub osób na statku, które mogą, na zasadzie poufności, udzielić marynarzowi porady w sprawie złożenia skargi. 2. Armator zapewnia marynarzom na statku dostęp do aktów prawnych dotyczących zatrudnienia, pracy na statkach oraz repatriacji. 3. Akty prawne, o których mowa w ust. 2, wzór marynarskiej umowy o pracę, morski układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania, udostępnia się w języku polskim i angielskim. Rozdział II Rozwiązanie marynarskiej umowy o pracę Art. 34. 1. Marynarska umowa o pracę może być rozwiązana na mocy porozumienia stron, za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy, w dowolnym terminie i w każdym porcie. 2. Marynarską umowę o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta lub w dniu zakończenia podróży morskiej, na którą została zawarta. Art. 35. Okres wypowiedzenia marynarskiej umowy o pracę, zawartej na czas określony wynosi: 1) 2 tygodnie, jeżeli marynarska umowa o pracę została zawarta na krócej niż 1 rok; 2) 1 miesiąc, jeżeli marynarska umowa o pracę została zawarta na co najmniej 1 rok i nie dłużej niż na 3 lata; 3) 2 miesiące, jeżeli marynarska umowa o pracę została zawarta na co najmniej 3 lata. Art. 36. 1. Marynarską umowę o pracę, która wskutek upływu czasu, na jaki była zawarta lub wskutek upływu okresu wypowiedzenia, albo wskutek jej rozwiązania bez wypowiedzenia, miałaby zostać rozwiązana podczas przebywania statku w podróży morskiej, przedłuża się do dnia przybycia statku do pierwszego portu. 2. Jeżeli, w sytuacji określonej w ust. 1, marynarz wraca do kraju w inny sposób niż na statku, na którym jest wpisany na listę załogi statku, marynarską umowę o pracę przedłuża się do dnia przybycia marynarza do miejsca wskazanego w marynarskiej umowie o pracę. 14
Art. 37. 1. Marynarską umowę o pracę zawartą na czas podróży morskiej rozwiązuje się w dniu przybycia statku do uzgodnionego portu jej zakończenia, albo do pierwszego portu w uzgodnionym rejonie geograficznym zakończenia podróży morskiej. 2. Marynarską umowę o pracę, o której mowa w ust. 1, rozwiązuje się z dniem odmowy wyrażenia przez marynarza zgody na pracę na statku udającym się do strefy działań wojennych albo z dniem zejścia ze statku marynarza. W takich sytuacjach marynarzowi przysługuje świadczenie w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia za pracę obliczonego zgodnie z art. 172 i 173 Kodeksu pracy. Art. 38. 1. Jeżeli, na skutek utraty lub zatonięcia statku zostanie rozwiązana z marynarzem marynarska umowa o pracę, armator wypłaca marynarzowi odszkodowanie z tytułu utraty zatrudnienia w wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego do końca obowiązywania marynarskiej umowy o pracę do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę określonego w marynarskiej umowie o pracę. 2. W sytuacji, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.) 4). 3. Szczegółowe warunki dotyczące odszkodowań z tytułu utraty zatrudnienia określają morskie układy zbiorowe pracy, regulaminy wynagradzania, a u armatorów nie objętych tymi układami lub regulaminami - marynarskie umowy o pracę. Rozdział III Rezerwa Art. 39. 1. Marynarz, z którym została zawarta marynarska umowa o pracę na czas określony lub nieokreślony, nie będący członkiem załogi statku, pozostaje w rezerwie. Marynarz pozostaje w rezerwie maksymalnie do dnia rozwiązania marynarskiej umowy o pracę. 2. W czasie pozostawania w rezerwie, armator może zobowiązać marynarza do wykonywania pracy innej niż określona w marynarskiej umowie o pracę, jeżeli odpowiada ona kwalifikacjom zawodowym marynarza. 3. Wysokość wynagrodzenia za pracę w sytuacji, o której mowa w ust. 2, określa marynarska umowa o pracę, morski układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania. 4 ) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. Nr 213, poz. 2081 i Nr 223, poz. 2217, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, z 2005 r. Nr 62, poz. 551, z 2006 r. Nr 79, poz. 550 i Nr 149, poz. 1077 oraz z 2008 r. Nr 86, poz. 525 i Nr 237, poz. 1654. 15
4. Armator może polecić wykonywanie pracy marynarzowi, pozostającemu w rezerwie, za jego zgodą, przy każdej pracy, za którą przysługuje wynagrodzenie przewidziane za daną pracę, nie niższe niż wynagrodzenie za pracę ustalone w marynarskiej umowie o pracę. 5. Armator może ograniczyć obowiązki marynarza pozostającego w rezerwie do obowiązku oczekiwania w miejscu przez siebie wybranym na wezwanie do wykonywania pracy w rezerwie lub na statku. Za czas takiego oczekiwania, w przypadku braku odmiennego uregulowania w marynarskiej umowie o pracę, przysługuje marynarzowi pozostającemu w rezerwie co najmniej wynagrodzenie podstawowe ustalone w marynarskiej umowie o pracę. Art. 40. 1. Przeniesienia marynarza do rezerwy dokonuje armator. 2. Przeniesienie marynarza do rezerwy nie może nastąpić: 1) przed udzieleniem mu w ustalonym terminie urlopu wypoczynkowego lub urlopu wyrównawczego; 2) w okresie usprawiedliwionej nieobecności marynarza w pracy. Rozdział IV Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Art. 41. 1. Armator ma obowiązek wypłaty wynagrodzenia za pracę marynarzowi miesięcznie z dołu w formie pieniężnej, po dokonaniu potrąceń przewidzianych prawem lub zadeklarowanych przez marynarza. 2. Wynagrodzenie za pracę może być wypłacane na rachunek bankowy, jeżeli tak stanowi morski układ zbiorowy pracy, regulamin pracy lub marynarz wyrazi na to zgodę na piśmie. 3. Na wniosek marynarza, armator może przekazać całość albo część wynagrodzenia za pracę na rachunek bankowy osoby, bądź osób wskazanych przez marynarza. Kurs wymiany powinien być zgodny ze średnim kursem wymiany walut Narodowego Banku Polskiego, obowiązującym w dniu poprzedzającym dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę. 4. Armator przekazuje marynarzowi miesięczne zestawienie, obejmujące wskazanie kwot należnych, potrąconych i faktycznie wypłaconych marynarzowi z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń, określonych w marynarskiej umowie o pracę, morskim układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania, wraz z zastosowanym kursem wymiany. 16
5. Szczegółowe warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, a także sposób i termin wypłaty wynagrodzenia za pracę ustalają morskie układy zbiorowe pracy, regulaminy wynagradzania, a u armatorów nieobjętych tymi układami lub regulaminami - marynarskie umowy o pracę. Rozdział V Repatriacja Art. 42. 1. Na zasadach określonych w niniejszym rozdziale armator ma obowiązek repatriacji marynarza. 2. Marynarz, który w czasie trwania stosunku pracy lub bezpośrednio po jego ustaniu pozostał za granicą, ma prawo do niezwłocznej repatriacji do miejsca wskazanego w marynarskiej umowie o pracę lub do miejsca zawarcia marynarskiej umowy o pracę w sytuacji, gdy: 1) marynarska umowa o pracę została rozwiązana; 2) upłynął czas, na który zawarta była marynarska umowa o pracę; 3) doszło do utraty lub zatonięcia statku, albo statek został czasowo wycofany z eksploatacji na okres co najmniej jednego miesiąca, albo w przypadku sprzedaży statku; 4) marynarz zszedł ze statku z powodu choroby lub obrażeń odniesionych w wyniku wypadku przy pracy; 5) marynarz nie jest zdolny do wykonywania swoich obowiązków zgodnie z marynarską umową o pracę; 6) po rozpoczęciu podróży morskiej zdecydowano o skierowaniu statku do strefy działań wojennych, a marynarz nie wyraził zgody na pracę w takich warunkach. Art. 43. 1. Marynarz uzyskuje prawo do repatriacji po upływie okresu pracy na statku określonego w morskim układzie zbiorowym pracy, w regulaminie wynagradzania lub w marynarskiej umowie o pracę. 2. Maksymalny okres pracy na statku, po którym marynarz nabywa prawo do repatriacji, nie może przekraczać 8 miesięcy. Art. 44. 1. Jeżeli marynarz pozostał za granicą bez własnej winy, uzasadnione koszty repatriacji i oczekiwania na nią ponosi armator. Czas spędzony w oczekiwaniu na repatriację i czas repatriacji zalicza się do okresu zatrudnienia marynarza. 17
2. Armator ponosi koszty transportu bagażu osobistego nieprzekraczającego 30 kg oraz koszty niezbędnej opieki medycznej. 3. Koszty repatriacji marynarza odbywającej się na jego wniosek ponosi marynarz. 4. Koszty repatriacji z winy marynarza, w tym na skutek dyscyplinarnego zejścia ze statku na polecenie kapitana statku lub w przypadku braku wymaganej sprawności psychofizycznej lub kwalifikacji zawodowych, ponosi marynarz. 5. Odstępstwa od zasad określonych w ust. 3 i 4, mogą być przewidziane w morskim układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub marynarskiej umowie o pracę. Art. 45. Marynarz jest zobowiązany do zwrotu armatorowi kosztów repatriacji w sytuacji, gdy stwierdzone zostanie, zgodnie z przepisami powszechnie obowiązującymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub postanowieniami morskich układów zbiorowych pracy, że marynarz w sposób istotny nie wywiązał się ze swoich obowiązków. Art. 46. Szczegółowe warunki związane z dokonaniem repatriacji marynarza, a w szczególności uprawnienia przyznane przez armatora, w tym obejmujące między innymi określenie środków transportu, miejsca repatriacji, do którego ma być wykonana, koszty transportu, reguluje morski układ zbiorowy pracy, regulamin pracy lub marynarska umowa o pracę. Art. 47. 1. Armator nie może domagać się od marynarza wpłacenia zaliczek w związku z kosztami repatriacji. 2. Zakazuje się potrącania kosztów repatriacji z wynagrodzenia za pracę marynarza lub innych świadczeń wynikających z marynarskiej umowy o pracę, z wyjątkiem sytuacji, o których mowa w art. 44 ust. 3-5 oraz art. 45. Art. 48. 1. W przypadku, gdy armator nie podejmie w odpowiednim czasie działań zmierzających do repatriacji marynarza, lub gdy armator nie pokrył kosztów repatriacji, dyrektor urzędu morskiego we współpracy z polskim urzędem konsularnym organizuje repatriację na koszt Skarbu Państwa. 2. Skarb Państwa może ponosić koszty repatriacji wyłącznie ze statku o polskiej przynależności. 3. Skarb Państwa dochodzi zwrotu kosztów repatriacji od armatora. 4. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb dokonywania repatriacji oraz pokrywania kosztów repatriacji 18
w przypadkach wskazanych w ust. 1, uwzględniając konieczność zapewnienia zasadności jej udzielenia oraz szczegółowe warunki zwrotu kosztów pomocy. Art. 49. 1. Armator, który zatrudnia na statkach marynarzy, będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, otrzymuje ze Skarbu Państwa rekompensatę kosztów poniesionych na ich repatriację. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki oraz tryb dokonywania rekompensat, o których mowa w ust. 1, uwzględniając konieczność efektywnego i skutecznego wykorzystania pomocy oraz zapewnienia zasadności jej udzielenia. Rozdział VI Szczególne obowiązki marynarza Art. 50. Niezależnie od obowiązków określonych w przepisach Kodeksu pracy marynarz powinien w szczególności: 1) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa żeglugi oraz bezpieczeństwa i higieny pracy na statku; 2) stosować się do przepisów i zarządzeń władz w portach i na morzu; 3) dbać o bezpieczeństwo pasażerów; 4) chronić środowisko morskie przed zanieczyszczeniem; 5) chronić statek, jego urządzenia i ładunek; 6) dbać o pomieszczenia pracy i pomieszczenia mieszkalne, jak również o ich wyposażenie. Art. 51. 1. Marynarz nie powinien wnosić i przewozić na statku przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu statku lub znajdujących się na statku pasażerów, pozostałych członków załogi i ładunku oraz przedmiotów określonych przepisami wewnętrznymi przez armatora. 2. Kapitan statku jest zobowiązany do przekazania instrukcji armatora dotyczącej przedmiotów, których posiadanie narusza przepisy prawa w porcie przeznaczenia, a załoga statku jest zobowiązana stosować się do tych instrukcji. 3. W razie uzasadnionego podejrzenia, że marynarz posiada lub przewozi na statku przedmioty, o których mowa w ust. 1, kapitan statku może zarządzić przeszukanie pomieszczenia mieszkalnego i rzeczy będących w posiadaniu marynarza, a w razie 19
ujawnienia takich przedmiotów zobowiązany jest zawiadomić właściwe organy oraz usunąć je ze statku. 4. Przeszukania pomieszczenia własnego użytku i rzeczy będących w posiadaniu marynarza dokonuje się w jego obecności i przy udziale delegata załogi lub osoby wskazanej przez zainteresowanego marynarza. Z czynności przeszukania sporządza się protokół. Kopię protokołu doręcza się zainteresowanemu marynarzowi. 5. O przeszukaniu pomieszczenia własnego użytku i rzeczy będących w posiadaniu marynarza oraz wyniku przeszukania, kapitan statku dokonuje zapisu w dzienniku okrętowym. Art. 52. W razie grożącego statkowi niebezpieczeństwa, a w szczególności zatonięcia, rozbicia lub pożaru, albo w razie konieczności niesienia pomocy innemu statkowi lub rozbitkom, marynarz jest zobowiązany do momentu zakończenia akcji ratowniczej, wykonywać wszelkie polecone mu przez kapitana statku czynności dla ratowania życia ludzkiego, jednak bez narażania siebie na bezpośrednie i oczywiste niebezpieczeństwo utraty życia. Art. 53. 1. Na czas uzasadniony potrzebami statku, kapitan statku może polecić marynarzowi wykonywanie, zgodnej z jego kwalifikacjami zawodowymi innej pracy niż określona w marynarskiej umowie o pracę, przy zapewnieniu marynarzowi wynagrodzenia za pracę, nie niższego jednak od wynagrodzenia określonego w marynarskiej umowie o pracę. 2. Wykonywanie pracy, o której mowa w ust. 1, może trwać w danej podróży morskiej do czasu zawinięcia statku do pierwszego portu dogodnego dla armatora, nie dłużej niż 6 tygodni. 3. Jeżeli praca jest wykonywana niezależnie od pracy określonej w marynarskiej umowie o pracę, marynarzowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za pracę wynikające z morskiego układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania, a u armatorów nie objętych tymi układami lub regulaminami z marynarskiej umowy o pracę. 4. W sytuacji, gdy po rozpoczęciu podróży morskiej, marynarz wykazał na zajmowanym stanowisku brak wymaganej sprawności psychofizycznej lub kwalifikacji zawodowych, kapitan statku poleca wykonywanie innej pracy na statku, zgodnej z jego kwalifikacjami, z zastrzeżeniem ust. 2. 5. O wydaniu poleceń, o których mowa w ust. 1 i 4, kapitan statku dokonuje zapisu w dzienniku okrętowym. Rozdział VII Porządek i dyscyplina pracy 20
Art. 54. 1. Za naruszenie porządku i dyscypliny pracy w czasie gdy marynarz był wpisany na listę załogi statku, stosuje się kary porządkowe zgodnie z przepisami Kodeksu pracy z zastrzeżeniem, że: 1) sprzeciw marynarza rozpatruje kapitan statku; 2) sprzeciw marynarza w przypadku gdy naruszenie porządku i dyscypliny pracy nastąpiło w porcie siedziby armatora rozpatruje armator; 3) kapitan statku nie może zastosować kary po upływie 7 dni od dnia, w którym dowiedział się o naruszeniu; 4) przed nałożeniem kary kapitan statku jest zobowiązany zasięgnąć opinii delegata załogi; 5) w okresie podróży morskiej uznanie kary za niebyłą może nastąpić także na wniosek delegata załogi. 2. Marynarz lub delegat załogi statku, może w ciągu 7 dni, złożyć na piśmie uzasadniony protest co do decyzji kapitana statku o odrzuceniu jego sprzeciwu. Kapitan statku przekazuje wówczas sprawę do rozpatrzenia armatorowi. Armator podejmuje decyzję o odrzuceniu sprzeciwu, w uzgodnieniu ze związkiem zawodowym reprezentującym marynarza, w ciągu 14 dni od dnia przybycia marynarza do miejsca wskazanego w marynarskiej umowie o pracę. 3. Ukaranie kapitana statku przez armatora może nastąpić w ciągu 30 dni od dnia jego przybycia do portu siedziby armatora, nie później jednak niż w ciągu 9 miesięcy od naruszenia, porządku i dyscypliny pracy. 21
Dział VII Czas pracy, urlop wypoczynkowy oraz urlop wyrównawczy Rozdział I Czas pracy Art. 55. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 6 miesięcy. Art. 56. 1. Czasem pracy jest czas, w którym marynarz jest zobowiązany do świadczenia pracy na statku. 2. Czasem pracy jest również czas, w którym odbywają się zbiórki załogi statku, szkolenia, ćwiczenia przeciwpożarowe i ratownicze oraz inne ćwiczenia wymagane postanowieniami umów i przepisów międzynarodowych oraz prawa krajowego. 3. Czasem wypoczynku jest czas poza czasem pracy. 4. Czasem wypoczynku nie jest czas krótkich przerw w pracy wynikających z przepisów Kodeksu pracy. Art. 57. 1. Dozwolona jest praca w niedziele i święta. które określają przepisy o dniach wolnych od pracy. 2. Marynarzowi wykonującemu pracę w niedziele i święta przysługuje urlop wyrównawczy, o którym mowa w art. 70 ust. 1. Art. 58. 1. W granicach wymiaru czasu pracy, czas pracy nie może przekroczyć 14 godzin w każdym okresie 24 godzinnym oraz 72 godzin w każdym okresie siedmiodniowym. 2. Wachta morska na statku nie może trwać dłużej niż 6 godzin. Art. 59. 1. Dobowy czas wypoczynku może być dzielony najwyżej na dwie części, z których jedna nie może być krótsza niż 6 godzin, a przerwa między dwoma następującymi po sobie okresami wypoczynku nie może być dłuższa niż 14 godzin. 2. W razie naruszenia zasad, o których mowa w ust. 1, marynarzowi przysługuje, najszybciej jak to jest możliwe, równoważny wypoczynek, polegający na odpowiednim skróceniu 22
czasu pracy, przy zagwarantowaniu przysługującego marynarzowi wynagrodzenia za pracę. 3. Kapitan statku powinien zarządzać zbiórki załogi statku, ćwiczenia i szkolenia, o których mowa w art. 56 ust. 2 w taki sposób, aby minimalizować zakłócanie czasu wypoczynku i nie powodować przemęczenia niezależnie od zapewnienia równoważnego wypoczynku. Art. 60. 1. Czas pracy obsługiwanym przez kolejno wymieniające się załogi statku lub część załogi statku może być przedłużony do 12 godzin w 24 godzinnym okresie i 84 godzin w każdym okresie siedmiodniowym. 2. Za czas pracy, o którym mowa w ust. 1, po każdym nieprzerwanym okresie pracy nie dłuższym niż 6 tygodni, marynarzowi zapewnia się co najmniej taki sam okres wolnego od pracy pobytu na lądzie. 3. Okres pracy na statku obsługiwanym przez kolejno wymieniające się załogi statku lub część załogi statku może być przedłużony do 3 miesięcy, w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi reprezentującymi marynarzy. Art. 61. 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące marynarza normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego marynarza harmonogramu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. 2. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie: 1) potrzeb eksploatacyjnych statku; 2) konieczności zapewnienia bezpieczeństwa statku, przebywającym na nim pasażerom lub przewożonemu ładunkowi, albo w związku z udzielaniem pomocy innym statkom lub osobom będącym w niebezpieczeństwie na morzu. 3. Liczba godzin nadliczbowych z przyczyn, o których mowa w ust. 2 w pkt 1, nie może przekroczyć dla każdego marynarza 150 godzin w każdym 30 - dniowym okresie, licząc od dnia wpisania marynarza na listę załogi statku. 4. Za pracę w godzinach nadliczbowych oprócz wynagrodzenia za pracę określonego w morskim układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania, a u armatora nie objętego tymi układami lub regulaminami w marynarskiej umowie o pracę, przysługuje dodatek w wysokości co najmniej 25% wynagrodzenia za pracę. 5. Na wniosek marynarza za pracę w godzinach nadliczbowych zamiast dodatku do wynagrodzenia za pracę, może zostać przyznany czas wolny od pracy w takim wymiarze, jak praca w godzinach nadliczbowych. 23
Art. 62. 1. Poza godzinami pracy, marynarz może być zobowiązany do pozostawania w pogotowiu do pracy, jeżeli: 1) oczekiwane są manewry statku lub może powstać konieczność chronienia statku, pasażerów, załogi statku lub ładunku; 2) wymaga tego organizacja obsługi systemów i urządzeń zautomatyzowanych. 2. Jeżeli pozostawanie w pogotowiu do pracy zakłóca normalny okres wypoczynku, marynarzowi przysługuje równoważny okres wypoczynku wynikający z przepisów Kodeksu Pracy. 3. Czas pozostawania w pogotowiu do pracy, podczas którego praca nie była wykonywana, wlicza się do czasu pracy. Art. 63. Podczas przebywania statku w porcie, kapitan statku umożliwia marynarzowi wykorzystanie na lądzie czasu wolnego od pracy, chyba że marynarz został zobowiązany przez kapitana statku do pracy w godzinach nadliczbowych. Art. 64. 1. Na statku prowadzi się ewidencję czasu pracy, czasu pracy w porze nocnej i czasu wypoczynku dla każdego marynarza. W przypadku, gdy statek uprawia żeglugę międzynarodową, ewidencję prowadzi się w języku polskim i angielskim. 2. Ewidencja czasu pracy, o której mowa w ust. 1, jest jawna. Marynarz otrzymuje kopię zapisów dotyczących jego osoby, potwierdzoną podpisem kapitana statku lub osoby przez niego upoważnionej. 3. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia ewidencji czasu pracy i wzór formularza do dokonywania zapisów czasu pracy, czasu pracy w porze nocnej oraz czasu wypoczynku marynarzy, mając na uwadze konieczność dokonywania rozliczeń, o których mowa w art. 59, a także wymagania wynikające z wiążących Rzeczypospolitą Polską w tym zakresie umów międzynarodowych. 4. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej uwzględni specyfikę pracy na statkach pełniących stałe pogotowie ratownicze. 5. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, warunki i tryb wykonywania kontroli przestrzegania przepisów o czasie pracy, czasie pracy w porze nocnej i czasie wypoczynku marynarzy, mając na względzie szczególny charakter pracy na statkach oraz wymagania wynikające z wiążących Rzeczypospolitą Polską w tym zakresie umów międzynarodowych. 24
Art. 65. 1. Kapitan statku jest zobowiązany umieścić w dostępnym dla każdego marynarza miejscu na statku informacje dotyczące organizacji pracy na statku, w szczególności: 1) harmonogram pracy na statku, 2) harmonogram pracy podczas postoju statku w porcie, 3) harmonogram godzin wypoczynku. 2. W przypadku, gdy statek uprawia żeglugę międzynarodową informacje, o których mowa w ust. 1, sporządza się w języku polskim i angielskim. Art. 66. 1. Czas pracy młodocianego, zatrudnionego na statku w celu przygotowania zawodowego, nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. 2. Młodociany zatrudniony na statku w celu odbycia praktyki pływania określonej programem nauczania szkoły morskiej, nie może wykonywać pracy w porze nocnej, obejmującej okres 9 kolejno po sobie następujących godzin, włączając w to czas między godziną 24 00, a godziną 5 00. 3. Młodociany może być zatrudniony w godzinach nadliczbowych tylko w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa żeglugi statku. 4. Młodocianemu zatrudnionemu na statku należy zapewnić wystarczającą ilość czasu na wszystkie posiłki, przynajmniej godzinną przerwę na główny posiłek dnia, oraz po każdym dwugodzinnym okresie ciągłej pracy 15-minutową przerwę. 5. Przepisów ust. 1 4 nie stosuje się, gdyby zaszkodziło to efektywności szkolenia młodocianych zatrudnionych na statku w celu odbycia praktyki pływania określonej programem nauczania szkoły morskiej. Rozdział II Urlop wypoczynkowy i urlop wyrównawczy Art. 67. 1. Wymiar płatnego urlopu wypoczynkowego wynosi co najmniej 2,5 dnia pracy z upływem każdego miesiąca zatrudnienia, chyba że morski układ zbiorowy pracy, regulamin pracy lub marynarska umowa o pracę stanowią inaczej. 2. W przypadku rozwiązania marynarskiej umowy o pracę na czas określony i marynarskiej umowy o pracę na czas podróży morskiej, marynarzowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. 3. Wymiar urlopu wypoczynkowego za okres krótszy niż miesiąc ustala się proporcjonalnie, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w ust. 1, przy czym niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do dnia pełnego. 25