Wykaz skrótów.................................. 11 Wstęp........................................ 15 ROZDZIAŁ 1. Mieszkanie rodzinne w ujęciu prawnoporównawczym............................. 23 1.1. Wprowadzenie................................ 23 1.2. Model wspólnego prawa do mieszkania niezależ nego od stosunków majątkowych małżeńskich......................... 28 1.3. Model przyjmujący ograniczenie czynności prawnych dotyczących mieszkania rodzinnego od zgody drugiego małżonka......... 29 1.4. Ochrona mieszkania rodzinnego w ramach ustroju majątkowego małżeńskiego................................. 36 1.5. Charakterystyka rozwiązań przyjętych w prawie polskim....... 39 ROZDZIAŁ 2. Pojęcie i cel spółdzielni mieszkaniowej.......... 44 2.1. Wprowadzenie................................ 44 2.2. Spółdzielczość mieszkaniowa w Polsce.................. 48 2.3. Cel spółdzielni mieszkaniowej w warunkach gospodarki rynkowej.. 54 ROZDZIAŁ 3. Formy zaspokajania mieszkaniowych potrzeb rodziny w spółdzielni mieszkaniowej................. 65 3.1. Wprowadzenie................................ 65 3.2. Lokatorskie prawo do lokalu........................ 68 3.2.1. Lokatorskie prawo do lokalu jako prawo obligacyjne...... 68 3.2.2. Związanie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu z członkostwem spółdzielni..................... 76 3.2.3. Przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu................................ 80 3.2.3.1. Ewolucja rozwiązań normatywnych........... 80 3.2.3.2. Wpływ zmian ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych na przekształcenia spółdzielczych lokatorskich praw do lokali........................ 85 5
3.3. Własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.............. 95 3.3.1. Prawo własnościowe jako ograniczone prawo rzeczowe.... 95 3.3.2. Niezależność spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego od członkostwa................... 98 3.3.2.1. Uchylenie zasady związania własnościowego prawa do lokalu z członkostwem spółdzielni.......... 98 3.3.2.2. Członkostwo a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu w obecnym kształcie................ 103 3.3.3. Przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w prawo własności............. 106 3.3.4. Własnościowe prawo jako zanikająca forma zaspokajania potrzeb mieszkaniowych w spółdzielni.............. 117 3.4. Odrębna własność lokalu.......................... 120 3.4.1. Zagadnienia wstępne......................... 120 3.4.2. Własność lokalu spółdzielczego w obecnym kształcie...... 127 3.4.3. Możliwość członkostwa właściciela lokalu............ 134 3.4.4. Zarząd spółdzielni mieszkaniowej czy korporacyjnych struktur wspólnoty mieszkaniowej................. 137 3.5. Najem lokalu................................. 142 3.5.1. Podstawy prawne regulacji najmu lokali............. 142 3.5.2. Dopuszczalność wynajmowania lokali mieszkalnych przez spółdzielnię mieszkaniową..................... 145 3.5.3. Najem niezależny od członkostwa................. 152 3.5.4. Szczególne grupy najemców w spółdzielni mieszkaniowej... 152 3.5.5. Podsumowanie............................ 155 ROZDZIAŁ 4. Prawa małżonków do mieszkania spółdzielczego.... 158 4.1. Rodzaje ukształtowania wspólności prawa do mieszkania spółdzielczego................................ 158 4.1.1. Wspólność pozaustrojowa na podstawie ustawy Prawo spółdzielcze.............................. 162 4.1.2. Zmiana stanu prawnego dotyczącego małżeńskiej wspólności prawa do mieszkania......................... 168 4.2. Zagadnienia intertemporalne........................ 171 4.3. Przynależność do małżonków spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.................................... 177 4.3.1. Koncepcje przynależności do małżonków lokatorskiego prawa do lokalu................................ 177 4.3.2. Roszczenie o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu a stosunki majątkowe małżeńskie....... 179 6 www.lexisnexis.pl
4.3.3. Nabycie prawa w sposób konstytutywny przez małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej ustawowej.. 180 4.3.4. Nabycie prawa w ustroju rozdzielności majątkowej....... 181 4.3.5. Nabycie prawa w ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.......................... 181 4.3.6. Translatywne nabycie prawa.................... 182 4.4. Przynależność do małżonków spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego........................... 183 4.4.1. Nabycie własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w wykonaniu umowy o budowę lokalu.............. 183 4.4.2. Przekształcenie prawa lokatorskiego w prawo własnościowe. 187 4.4.3. Konstytutywne nabycie prawa w ustroju rozdzielności majątkowej.............................. 188 4.4.4. Translatywne nabycie własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego............................. 188 4.5. Przynależność do małżonków prawa odrębnej własności lokalu... 189 4.6. Przynależność do małżonków prawa najmu............... 191 4.7. Uprawnienia małżonka do korzystania z mieszkania należącego do drugiego małżonka............................ 196 ROZDZIAŁ 5. Uprawnienia i obowiązki członków rodziny osoby, której przysługuje prawo do lokalu spółdzielczego... 200 5.1. Uprawnienia do korzystania z mieszkania osób tworzących rodzinę wprowadzenie............................... 200 5.1.1. Ograniczenie uprawnień członków rodziny do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu wobec zasady jednopodmiotowości................................. 206 5.1.1.1. Ukształtowanie zasady jednopodmiotowości spółdzielczego prawa do lokalu............. 206 5.1.1.2. Obecny zakres stosowania zasady jednopodmiotowości............................ 209 5.1.2. Uprawnienia członków rodziny osoby, której przysługuje własnościowe prawo do lokalu na podstawie możliwej wielopodmiotowości......................... 213 5.1.2.1. Geneza spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu jako prawa jednopodmiotowego......... 213 5.1.2.2. Zasada jednopodmiotowości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie ustawy Prawo spółdzielcze............... 214 5.1.2.3. Wpływ zmian gospodarczo-ustrojowych na uchylenie zasady jednopodmiotowości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu............ 217 7
5.1.2.4. Stan prawny dotyczący spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu po uchyleniu zasady jednopodmioto wości tego prawa............. 224 5.1.2.5. Ochrona członków rodziny przed zbyciem ułamkowej części spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu........................... 228 5.1.3. Współwłasność lokalu a uprawnienia domowników....... 234 5.1.4. Wspólność najmu a uprawnienia domowników......... 239 5.2. Obowiązki członków rodziny zajmującej spółdzielczy lokal mieszkalny................................... 241 5.2.1. Obowiązki domowników w wypadku lokatorskiego prawa do lokalu, własnościowego prawa do lokalu i odrębnej własności lokalu........................... 241 5.2.2. Obowiązki domowników w wypadku prawa najmu....... 244 ROZDZIAŁ 6. Rozwód i separacja a prawo do mieszkania spółdzielczego.......................... 246 6.1. Uwagi wstępne................................ 246 6.2. Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania w wyroku rozwodowym albo separacyjnym........ 250 6.3. Podział mieszkania wspólnego w wyroku rozwodowym albo separacyjnym................................. 255 6.4. Eksmisja małżonka w orzeczeniu rozwodowym albo separacyjnym. 260 6.5. Byt spółdzielczego prawa do lokalu po ustaniu małżeństwa...... 268 6.5.1. Czynności zachowawcze byłych małżonków........... 268 6.5.2. Sytuacja innych członków rodziny po wygaśnięciu prawa do lokalu rozwiedzionych małżonków.............. 273 ROZDZIAŁ 7. Podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego prawo do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej.......................... 275 7.1. Uwagi ogólne................................. 275 7.2. Umowa o podział majątku wspólnego................... 278 7.3. Podział majątku wspólnego w postępowaniu sądowym........ 285 7.3.1. Wprowadzenie............................ 285 7.3.2. Podział majątku wspólnego w postępowaniu nieprocesowym. 285 7.4. Sposób podziału mieszkania wspólnego w spółdzielni mieszkaniowej................................ 292 7.4.1. Wprowadzenie............................ 292 7.4.2. Podział mieszkania spółdzielczego................. 294 7.4.3. Przyznanie prawa do lokalu mieszkalnego jednemu z małżonków w orzeczeniu podziałowym............. 297 8 www.lexisnexis.pl
7.4.4. Sprzedaż spółdzielczego prawa do lokalu i podział sumy uzyskanej z licytacji między małżonkami............. 300 7.4.5. Podział ekspektatywy spółdzielczych praw do lokali...... 301 7.4.6. Podział prawa najmu lokalu mieszkalnego............ 305 7.5. Podsumowanie............................. 308 ROZDZIAŁ 8. Nabycie prawa do spółdzielczego lokalu mieszkalnego przez rodzinę zmarłego.................... 309 8.1. Wprowadzenie................................ 309 8.2. Uprawnienia osób bliskich w wypadku śmierci członka spółdzielni, któremu przysługiwało lokatorskie prawo do lokalu.......... 311 8.2.1. Uwagi wstępne............................ 311 8.2.2. Skutki śmierci małżonka dla sytuacji współuprawnionego do lokalu drugiego małżonka.................... 312 8.2.3. Wygaśnięcie prawa do lokalu a uprawnienia innych osób bliskich................................. 315 8.2.4. Pierwszeństwo ochrony interesów osób bliskich przed uprawnieniami spadkobiercy roszczenia o przekształcenie spółdziel - czego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego....... 323 8.2.5. Śmierć członka w okresie oczekiwania na ustanowienie lokatorskiego prawa do lokalu................... 327 8.3. Dziedziczność spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu... 328 8.3.1. Uwagi wstępne............................ 328 8.3.2. Uprawnienia spadkobierców do własnościowego lokalu mieszkalnego............................. 331 8.4. Sytuacja rodziny po śmierci właściciela lokalu.............. 337 8.5. Wstąpienie w stosunek najmu osób bliskich w razie śmierci najemcy. 343 8.5.1. Uwagi wstępne............................ 343 8.5.2. Wstąpienie w stosunek najmu po śmierci najemcy........ 345 8.6. Podsumowanie................................ 348 ROZDZIAŁ 9. Sytuacja rodziny w razie wygaśnięcia prawa do lokalu z przyczyn innych niż śmierć uprawnionego....... 351 9.1. Wpływ ustania członkostwa spółdzielni na sytuację rodziny uprawnionego do mieszkania........................ 351 9.1.1. Wprowadzenie............................ 351 9.1.2. Ustanie członkostwa na skutek wypowiedzenia przez członka................................. 353 9.1.3. Ustanie członkostwa wskutek wykluczenia albo wykreślenia członka z rejestru........................... 356 9.1.4. Ustanie bytu prawnego spółdzielni mieszkaniowej a członkostwo............................. 364
9.2. Ochrona rodziny w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu z przyczyn zawinionych przez członka..................................... 366 9.3. Ochrona przed eksmisją z mieszkania spółdzielczego......... 375 9.4. Podsumowanie................................ 382 Zakończenie.................................... 387 Wykaz aktów normatywnych......................... 393 Wykaz orzecznictwa............................... 397 Bibliografia.................................... 403 www.lexisnexis.pl