Archives of Waste Management and Environmental Protection Archiwum Gospodarki Odpadami http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 11 nr 4 (2009), p- 75-90 Ilości i skład odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych dużych miast Polski den Boer E. 1, Czarnecka W. 2, Kowalski Z. 3, Kulczycka J. 4, Szpadt R. 1 1 Politechnika Wrocławska (I-15), Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska, Wybrzeże S. Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław, 2 Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, Aleja IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce, 3 Politechnika Krakowska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków, 4 Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków, tel./fax. 012 632 22 45, email: kulczycka@meeri.pl Streszczenie W artykule dokonano przeglądu wyników badań dotyczących analiz ilości i składu wytwarzanych w Polsce odpadów z gospodarstw domowych. Stosowano w nich różne metodyki. Przedstawione wyniki badań ilości i składu odpadów domowych wytwarzanych w dużych miastach Polski wykazują bardzo duże zróżnicowanie, dla którego trudno znaleźć jednoznaczne uzasadnienie. Wpływ na nie mają różne czynniki, a przede wszystkim różne sposoby i miejsca poboru prób, różne metody prowadzenia badań, cząstkowy charakter większości badań (badania prowadzone tylko w niektórych okresach roku). W efekcie, nie jest możliwe miarodajne porównanie wyników, ani ich uogólnienie - podanie wartości wskaźnikowych dla dużych miast. Konieczna, zatem jest standaryzacja metodyk prowadzenia badań w Europie i przyjęcie jednej ogólnej metodyki dopuszczającej jej lokalne rozszerzenia i umożliwi porównywanie wyników. Abstract Quantities and composition of municipal waste generated in households of Polish cities
76 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) The review of methods for conducting quantitative and composition analyses of municipal waste, and the results of the research for household waste compositions conducted in Poland in recent years are presented in the paper. The results of the research in large Polish cities indicate great variability, which could be affected by a number of factors, such as various methods and places for sample collection, various methods for tests, fractional character of most of the studies (studies carried out only in some periods during a year). Consequently, it is neither possible to measurably compare their results, nor to generalise them, for the indices are provided for large cities. It its therefore necessary to standardise methodology for such analysis in Europe, including local specifics, to allow comparison of results. 1. Wstęp W Polsce, w ustawie o odpadach [1] zdefiniowano odpady komunalne jako powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Natomiast Dyrektywa ramowa dotycząca odpadów (75/442/EWG) [2] definiuje odpady jako wszelkie substancje lub przedmioty należące do kategorii określonych w załączniku I, które ich posiadacz usuwa, zamierza usunąć lub ma obowiązek usunąć. W nowej dyrektywie ramowej (2008/98/WE) [3], która będzie transponowana do prawa krajowego do 12.12.2010 r. definicja ta pozostaje bez zmian, przy czym zrezygnowano z załącznika I określającego kategorie odpadów. Odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych (odpady domowe) mają specyficzny charakter, zależny od wielu czynników takich, jak rodzaj zabudowy, nasycenie terenu obiektami usługowymi i innymi obiektami nie mieszkalnymi, wyposażenie techniczne i sanitarne budynków (zwłaszcza sposób ogrzewania). Istotny wpływ na skład tych odpadów mają też m.in.: stan zamożności mieszkańców, prowadzone selektywne zbieranie surowców wtórnych oraz kompostowanie przydomowe, a także pory roku. Ze składem odpadów wiążą się w bezpośredni sposób ich właściwości. Każdy ze składników charakteryzuje się bowiem określoną wilgotnością, zawartością substancji organicznej, składników nawozowych, a także wartością ciepła spalania. W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących analiz ilości i składu wytwarzanych w Polsce odpadów domowych. Dotychczasowe badania były prowadzone w Polsce głównie w dużych miastach: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, miastach Górnego Śląska. Niewiele było prowadzonych badań odpadów wytwarzanych w mniejszych miastach o różnej wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informacji dotyczących regionalnego zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów [4]. Dane pochodzą z badań przeprowadzonych głównie przed rokiem 2005, w którym zaproponowano nową metodykę badań odpadów opartą częściowo na metodyce SWA-Tool. Badania wg nowej metodyki prowadzone są w Polsce od 2007 roku, jednak nie ma jeszcze wystarczającej liczby dostępnych danych dla jej pełnej oceny i przydatności do projektowania instalacji gospodarki odpadami komunalnymi w warunkach krajowych [4].
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 77 2. Metody badania ilości i składu odpadów na świecie W ostatnich kilku latach prowadzone były w kraju nieliczne badania ilości i składu odpadów domowych. Stosowano w nich różne metodyki, gdyż brak jest jednej standardowej metody zarówno w Polsce, jak i UE. W efekcie, jak zauważono w Komunikacie UE [5], sposoby pomiaru jakości danych zależą od zastosowanych metod, dla których istnieją różne parametry jakości. Dodatkowo połączenie różnych metod w ramach tych samych zbiorów danych utrudnia określenie wskaźników ogólnej jakości danych. W związku z tym obowiązujące podejście zezwalające na stosowanie różnych metod znacznie komplikuje ocenę jakości danych i przekazywanie informacji na ten temat. W referacie Dahlen i Lagerkvist [6] (2008) dokonano przeglądu i zidentyfikowano metody pomiaru składu odpadów, (przy czym dla większości procedura jest dokładnie opisana). Dokonano podziału metod na 2 grupy, tj.: - metody bazujące na fizycznym pobieraniu pobieranie próbek 18 metod (tab.2.1), - metody bazujące na przepływie materiałów, tj. uwzględniające cykl życia - 2 metody tab.2.2). Tabela 2.1. Metody składu odpadów bazujące na fizycznym pobieraniu próbek Metoda Instytucja Metoda charakteryzacji odpadów domowych MODECOM, Francja Standardowa metoda analizy składu Amerykańskie Towarzystwo Testowania i nieprzetworzonych odpadów komunalnych Materiałów Określenie składu odpadów komunalnych. Wydział Inżynierii Środowiska i Metoda opracowana przez Agencję Mechaniki, The Open University, Milton Środowiska Anglii i Walii Keynes, Wielka Brytania Jednolita metoda charakteryzacji Kalifornijski Komitet Zintegrowanej unieszkodliwianych odpadów Gospodarki Odpadami Fizyczne badania składu odpadów domowych w Holandii SWA-tool, Metodyka analizy odpadów stałych Odpady domowe: Ilości wytwarzane i skład Ukierunkowana charakterystyka odpadów miejskich Poprawny sposób analizy ilości wytwarzanych odpadów, ich składu i gęstości w rejonach rozwijających się Odpady stałe, komunalne: pobór prób i charakterystyka Badania składu odpadów domowych. Metody i trendy. RIVM (Niderlandzki Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Ochrony Środowiska) 5-ty Program Ramowy UE, Wiedeń, Austria Uniwersytet Technologiczny Luleå (LTU), Szwecja Instytut Inżynierii Środowiska, Lozanna, Szwajcaria Południowo-Afrykański Instytut Budownictwa Nordtest, Finlandia Uniwersytet Technologiczny Luleå (LTU), Szwecja
78 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) Metoda Analiza składu odpadów jako narzędzie planowania Metodyka prowadzenia badań składu odpadów stałych Odpady stałe/metody charakteryzacji Metoda NSR charakteryzacji odpadów stałych Podręcznik analizy składu komunalnych odpadów stałych Badanie składu odpadów domowych Opracowanie harmonizacji poboru prób i protokołów analitycznych dotyczących wykorzystania energetycznego komunalnych odpadów stałych Instytucja Uniwersytet Dalarna, Szwecja Uniwersytet Centralnej Florydy, USA Podręcznik Inżynierów Środowiska, USA NSR Research, Szwecja Szweckie Stowarzyszenie Gospodarki Odpadami (RVF) Szwajcarska Agencja Środowiska, Lasów i Krajobrazu Międzynarodowa Agencja Energii (IEA) Źródło: Dahlén L., Lagerkvist A., Methods for household waste composition studies. Waste Management, Vol. 28 Issue 7, 2008. Pomimo opracowania dla Unii Europejskiej metodyki SWA-Tool, jak wynika z informacji udostępnionych w październiku 2006 r., metodyka ta nie uzyska statusu standardu europejskiego z uwagi na wysoki stopień jej skomplikowania [6]. Podręcznik opisujący metodykę SWA-tool zawiera 57 stron dość skomplikowanego opisu, a ponadto, zgodnie z tą metodyką, wymagany jest pobór prób odpadów ze znacznej liczby pojemników, które następnie powinny oddzielnie (lub w sposób łączny dla kilku pojemników) być poddane sortowaniu. Stwierdzono, że ta metodyka jest przydatna, jeżeli celem badania odpadów jest porównanie zachowania mieszkańców poszczególnych gospodarstw domowych, jednak koszty i nakłady pracy przy jej zastosowaniu są bardzo wysokie. Ponadto, klasyfikacja rodzajów odpadów w tej metodyce krytykowana jest jako zbyt mało precyzyjna [6]. Tabela 2.2. Metody badania składu odpadów bazujące na przepływie materiałów Metoda Charakteryzacja komunalnych odpadów stałych w Stanach Zjednoczonych Ekonomicznie efektywna metoda charakteryzacji odpadów stałych Instytucja US EPA Bovay Northwest Inc., US Źródło: Dahlén L., Lagerkvist A., Methods for household waste composition studies. Waste Management, Vol. 28 Issue 7, 2008.
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 79 3. Szacunki ilości wytwarzanych i zbieranych odpadów komunalnych w miastach Ilości odpadów są mierzone głównie przez ważenie na wagach samochodowych samochodów dostarczających odpady na składowiska oraz do zakładów sortowania i kompostowania odpadów. Ze względu na to, że w dużych miastach odpady komunalne są odbierane przez wielu przedsiębiorców, wywożących je do różnych instalacji, nie jest możliwe zbilansowanie w ten sposób całej masy odpadów wytwarzanych i obliczenie wiarygodnych wskaźników wytwarzania odpadów w przeliczeniu na mieszkańca. Nie ma także wiarygodnych danych w gminach pomimo, iż prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów, mają obowiązek przedkładania danych w zakresie masy poszczególnych rodzajów odebranych odpadów komunalnych. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest nierzetelne sporządzanie informacji, bądź zaniechanie obowiązku sprawozdawczego. W ostatnich 10 latach występują rozbieżne szacunki przy porównanie ilości odpadów domowych zbieranych wg GUS (około 10-12 mln Mg) z ilościami prognozowanymi w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (około 14-16 mln Mg). Ilości odpadów zbieranych są znacznie niższe od prognozowanych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (KPGO) [7], co należy przypisać m.in. temu, że: - ze zorganizowanych form odbierania odpadów korzysta tylko część mieszkańców, szacuje się, że ok. 90% mieszkańców kraju, - w sprawozdaniach zaniżane są ilości odpadów przyjmowanych na składowiska dla obniżenia opłat tzw. marszałkowskich, tj. opłat za korzystanie ze środowiska z tytułu składowania odpadów, - tylko część składowisk posiada wagi samochodowe; na tych, które ich nie mają, ilości odpadów szacuje się, z wyraźną tendencją zaniżania masy składowanych odpadów, ze względów wyżej wymienionych, - brak jest oceny wiarygodności prognoz zawartych w KPGO. Monitoring ilości oraz jakości odpadów komunalnych regularnie prowadzony był w Warszawie [8,9] do roku 2006 zgodnie z metodyką zawartą w normie [10], od tego czasu zmieniano kilkukrotnie metodykę badań. Dane dotyczące jednostkowego wskaźnika wytworzenia odpadów domowych w Warszawie przedstawiono w tabeli 3.1. Bazują one na wynikach podstawowego monitoringu warszawskich odpadów domowych, obejmującego do roku 2006 trzy trasy pomiarowe w dzielnicach Ursynów, Praga Pn. i Żoliborz. Badane trasy obejmują przede wszystkim gospodarstwa domowe oraz towarzyszące im drobne obiekty infrastruktury, takie jak małe sklepy, zakłady usługowe i rzemieślnicze, niewielkie biura typu kancelarii prawnych, itp. Selektywnie zebrane odpady nie zostały uwzględnione w tych wynikach. Prezentowane wartości dla Warszawy są znacznie wyższe od średniej krajowej. Średnia ilość odpadów powstających w gospodarstwach domowych dużych (> 200 tys. mieszkańców) miast Polski zgodnie z danymi GUS w 2006 r. wynosiła bowiem 259 kg/mieszkańca/rok. Ilość tę obliczono na podstawie podawanej przez GUS ilości zebranych
80 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) odpadów w 2006 r., uwzględniając udział odpadów z gospodarstw domowych w odpadach komunalnych oraz zróżnicowanie wskaźnika wytwarzania w zależności od jednostki urbanistycznej wg danych z KPGO [7]. Podobnie było dla innych miast np. wskaźnik dla Wrocławia w latach 2004/2005 wynosił 278 kg/mieszkańca/rok [12,16] Tabela 3.1. Zmiany średnich wartości wskaźników wytwarzania odpadów domowych w Warszawie w latach 2000-2006 wg [8,9] Sezon Ilość odpadów domowych kg/mieszkańca/rok 2000/2001 256 2001/2002 253 2002/2003 256 2003/2004 266 2004/2005 281 2005/2006 294 4. Badania składu odpadów domowych w wybranych miastach Polski 4.1. Wyniki badań składu odpadów w Warszawie W tab. 4.1. przedstawione zostały uśrednione dla całego miasta wyniki analizy składu morfologicznego odpadów domowych w Warszawie w sezonie 2007/2008, zebrane w ramach prowadzonego przez Urząd Miasta st. Warszawy monitoringu odpadów komunalnych. Wyniki analizy morfologicznej zostały przedstawione w postaci jednostkowych wskaźników wytwarzania poszczególnych frakcji materiałowych. Frakcje odpadów powyżej 40 mm zostały posortowane na 18 frakcji materiałowych. W skład frakcji inne odpady wchodzą odpady nie wymienione w innych kategoriach, w tym m.in. pieluchy i odpady z higieny oraz odpady niebezpieczne. W całym roku, przeciętny mieszkaniec Warszawy wytwarza 286 kg zmieszanych odpadów domowych (w tym odpady z małych obiektów infrastruktury, takich jak małe sklepy i biura). Z tej ilości ponad 40% stanowi frakcja gruba (powyżej 100 mm), która może być stosunkowo łatwo wydzielona do recyklingu lub wytworzenia paliwa. W składzie odpadów domowych o granulacji powyżej 40 mm wyraźnie dominują odpady kuchenne i zielone (46 kg/mieszkańca/rok), odpady papieru i tektury (ok. 33 kg/mieszkańca/rok) oraz tworzyw sztucznych (ok. 31 kg/mieszkańca/rok). Zawartość innych odpadów wynosi ok. 14 kg/mieszkańca/rok, co stanowi około 5% odpadów domowych. Duży udział w podkategoriach tej frakcji mają pieluchy jednorazowe (tab. 4.1.).
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 81 Tabela 4.1. Skład morfologiczny wytwarzanych odpadów domowych na mieszkańca 2007/2008 (kg/mieszkańca/rok) wg [19]
82 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) 4.2. Wyniki badań składu odpadów we Wrocławiu W latach 1992-2005, wykonywano we Wrocławiu trzykrotnie badania składu frakcyjnego i materiałowego odpadów domowych [11-13]. Stosowano dwie zbliżone do siebie metodyki badań jakościowych. Zakres badań wykonanych w latach 2004-2005 (przy zastosowaniu zmodyfikowanej metodologii SWA Tool [4]) był znacznie szerszy niż w latach 1992-1995. Zestawienie wyników badań składu odpadów domowych przedstawia rys. 4.1. [12]. W okresie tym zaobserwowano znaczne zmiany w składzie odpadów, tj.: - zmniejszanie się zawartości frakcji drobnej (< 10 mm) i średniej (10-40 mm), które stanowiły łącznie 50-60% masy odpadów w latach 1992/93 i 30-40% w latach 2004/05, - istotny wzrost zawartości szkła (od ~4,5% w latach 92-95 do ~11% w 2004 roku), co było związane ze wzrostem ilości opakowań szklanych, w tym jednorazowego użytku, - znaczny wzrost zawartości tworzyw sztucznych, głównie opakowań jednorazowego użytku, - niewielkie fluktuacje zawartości papieru, - wzrost zawartości odpadów ulegających biodegradacji w latach 2004/05 w porównaniu do roku 1992, kosztem ich zmniejszenia we frakcji 10-40mm. Lato1992 Zima1992/93 Wiosna 1993 Jesień 1995 Zima 1995/96 Wiosna 2004 Lato 2004 Jesień 2004 papier tworzywa sztuczne tekstylia metale szkło kuchenne i ogrodowe pozostałe bio inne frakcja 0-10 mm frakcja 10-40 mm Zima 2004/05 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rysunek 4.1. Skład odpadów domowych Wrocławia w latach 1992-2005
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 83 Zaobserwowano także istotną, utrzymującą się przez cały okres pomiarów, zmienność morfologii odpadów w poszczególnych porach roku, w szczególności: - największe udziały odpadów kuchennych i ogrodowych obserwowano latem i jesienią, - w seriach zimowej i wiosennej stwierdzono największe udziały frakcji <10mm. Badano też wpływ rodzaju zabudowy na skład odpadów identyfikując trzy charakterystyczne typy zabudowy (środowiska miejskie), tj. nowe osiedla z zabudową wielorodzinną, centralny system ogrzewania, centrum miasta, stara i nowa zabudowa, mieszany system ogrzewania (centralne i indywidualne), oraz zabudowę rozproszona, peryferyjna, podmiejska, jedno- i wielorodzinna, ogrzewanie lokalne gazowe i węglowe (koksowe). Analiza średnich składów odpadów z poszczególnych środowisk, z czterech serii pomiarowych, wykonanych we Wrocławiu w latach 2004/05 wykazała, że: - odpady ulegające biodegradacji przeważały we wszystkich środowiskach, jednakże najwięcej było ich w odpadach z domów z ogrodami, - największą ilość papieru zawierały odpady ze środowiska 1, a materiałów inertnych odpady ze środowiska 2, co mogło mieć związek z rodzajem ogrzewania mieszkań, - udziały odpadów wielomateriałowych, drewna i metali były zbliżone we wszystkich środowiskach, - udział frakcji drobnej był największy w odpadach ze środowiska 2, a najmniejszy w odpadach ze środowiska 1. 4.3. Wyniki badań składu odpadów w Krakowie W 2003 roku przeprowadzono w Krakowie badania składu i ilości odpadów domowych w ramach projektu SWA Tool, realizowanego w 5 Programie Ramowym UE. (tab. 4.2. [17]). Przeprowadzono dwie kampanie poboru prób, wiosenną (kwiecień-maj) i jesienną (wrzesień). Wyniki nie uwzględniają zmienności składu odpadów w okresie zimowym, w którym skład odpadów znacząco odbiega od ich składu w pozostałych porach roku. Tabela 4.2. Skład odpadów domowych w Krakowie w 2003 roku [17] Składnik kg/mieszkańca/rok % masy Organiczne, biodegradowalne 91,5 40,50 Drewno 2,6 0,90 Papier, karton 26,4 10,20 Tworzywa sztuczne 29,1 12,10 Szkło 25,5 10,10 Tekstylia 6,8 2,70 Metale 4,2 1,80 Odpady niebezpieczne 0,5 0,20
84 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) Odpady wielomateriałowe 8,3 3,10 Odpady obojętne 12,0 5,60 Inne frakcje 10,4 4,10 Frakcja drobna < 10 mm 21,8 8,50 Razem 239,1 100,00 Tabela 4.3. Zawartości odpadów opakowaniowych i nie opakowaniowych w domowych odpadach komunalnych we Wrocławiu i Krakowie [16,17] Materiał Wrocław Kraków Średnio 278 kg/mieszkańca/rok 238 kg/mieszkańca/rok % kg/mieszkańca/rok % kg/mieszkańca/rok % kg/mieszkańca/rok Odpady opakowaniowe Papier, tektura 3,43 9,53 2,70 6,43 3,1 8,0 Tworzywa 5,88 16,34 5,00 11,90 5,4 14,1 sztuczne Szkło 10,14 28,19 9,50 22,60 9,8 25,4 Metale żelazne 0,76 2,11 1,50 3,57 1,1 2,8 Metale nieżelazne 0,60 1,67 0,20 0,40 0,40 1,0 Wielomateriałowe 1,38 3,84 1,20 2,86 1,3 3,4 Razem 22,19 61,68 20,10 47,84 21,1 54,7 Odpady nieopakowaniowe Papier, tektura 4,98 13,80 7,60 18,09 6,3 16,0 Tworzywa 4,99 13,87 7,10 16,9 6,1 15,4 sztuczne Szkło 1,80 5,00 0,60 1,43 1,2 3,2 Metale żelazne 0,49 1,36 0,00 0,00 0,3 0,7 Metale nieżelazne 0,09 0,25 0,10 0,24 0,1 0,3 Wielomateriałowe 1,20 3,34 1,90 4,52 1,6 3,9 Razem 13,55 37,62 17,30 41,18 15,6 39,5 Ogółem 35,74 99,30 37,40 89,02 36,7 94,2 Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2003 w Krakowie przy użyciu metodyki SWA Tool i w latach 2004-05 we Wrocławiu przy zastosowaniu zmodyfikowanej metodyki SWA Tool, dają możliwości bezpośredniego porównania składów odpadów domowych wytwarzanych w tych miastach, z uwzględnieniem specyficznych frakcji, nie objętych innymi metodologiami badań. Na ich podstawie obliczono jednostkowe ilości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych (wydzielonych z frakcji >40mm) w odpadach domowych przypadające na mieszkańca i podano w tabeli 4.3 [16,17]. Z tab. 4.3. wynika, że w odpadach domowych wyższe są zawartości papieru i tektury, tworzyw sztucznych oraz odpadów wielomateriałowych pochodzenia nieopakowaniowego niż opakowaniowego. Odpady opakowaniowe zawierają natomiast zdecydowanie więcej szkła (ok. 8-krotnie), a także metali żelaznych i nieżelaznych.
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 85 4.4. Skład odpadów w województwie świętokrzyskim W województwie świętokrzyskim skład odpadów określono w oparciu o dane szacunkowe, uśrednione dla całego województwa. Skład odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych na terenach wiejskich i miejskich w 2005 r. przedstawiono w tabeli 4.5. Tabela 4.5 Skład odpadów domowych na terenach wiejskich i miejskich w 2005 r. w województwie świętokrzyskim. [18] Lp. Frakcje odpadów Skład odpadów [%] tereny wiejskie tereny miejskie Skład ilościowy odpadów kg/mieszkańca/rok] tereny tereny wiejskie miejskie 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 18% 33% 19,44 49,83 2 Odpady zielone 4% 2% 4,32 3,02 3 Papier i tektura w tym opakowania 12% 20% 12,96 30,20 4 Odpady wielomateriałowe w tym opakowania 2% 3% 2,16 4,53 5 Tworzywa sztuczne w tym opakowania 12% 14% 12,96 21,14 6 Szkło w tym opakowania 8% 8% 8,64 12,08 7 Metal w tym opakowania 5% 5% 5,40 7,55 8 Odzież, tekstylia 1% 1% 1,08 1,51 9 Drewno w tym opakowania 2% 2% 2,16 3,02 10 Odpady niebezpieczne 1% 1% 1,08 1,51 11 Odpady mineralne w tym frakcja popiołowa 35% 11% 37,80 16,61 Razem: 100% 100% 108,00 151,00 W tab. 4.5. zestawiono dane dotyczące średniego rocznego składu odpadów domowych dla miast Polski, dla których szczegółowe dane przedstawione zostały w niniejszej publikacji. Analizując przedstawione tutaj dane należy pamiętać, że przedstawione tu wyniki otrzymano w oparciu o różne metodyki badań, w których definicje poszczególnych frakcji odpadów w pewnym stopniu od siebie odbiegają. W tab. 4.5. zawarto również dane dotyczące średniego składu odpadów miejskich komunalnych z gospodarstw domowych zgodnie z KPGO [7].
86 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) Odpady kuchenne Odpady zielone 37,8 19,44 4,32 Papier i tektura w tym opakowania Odpady wielomateriałowe w tym opakowania Tworzywa sztuczne w tym opakowania Szkło w tym opakowania 1,08 12,96 Metal w tym opakowania Odzież, tekstylia 2,16 1,08 5,4 8,64 12,96 2,16 Drewno w tym opakowania Odpady niebezpieczne Odpady mineralne w tym frakcja popiołowa Rys. 4.2. Skład morfologiczny odpadów domowych, na terenach wiejskich województwa świętokrzyskiego w roku 2005 [% wagowy] [18] Odpady kuchenne Odpady zielone 1,51 1,51 3,02 16,61 49,83 Papier i tektura w tym opakowania Odpady wielomateriałowe w tym opakowania Tworzywa sztuczne w tym opakowania 7,55 12,08 3,02 Szkło w tym opakowania Metal w tym opakowania 21,14 Odzież, tekstylia 4,53 30,2 Drewno w tym opakowania Odpady niebezpieczne Odpady mineralne w tym frakcja popiołowa Rys. 4.3. Skład morfologiczny odpadów domowych, na terenach miejskich województwa świętokrzyskiego w roku 2005 (% wagowy), [18]
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 87 Tabela 4.5. Średni skład morfologiczny odpadów miejskich % Świętokrzyskie tereny miejskie Kraków Wrocław odpady miejskie wg KPGO 2005 2003 2004/2005 2000-2005 Odpady kuchenne 33 33 Odpady zielone 2 40,5 37,4 2 Papier i tektura 20 10,2 9,7 20 Odpady 3,1 2,7 4 3 wielomateriałowe Tworzywa sztuczne 14 12,1 10,9 14 Szkło 8 10,1 11,8 8 Metal 5 1,8 2,0 5 Odzież, tekstylia 1 2,7 2,0 1 Drewno 2 0,9 0,7 2 Odpady 0,2 0,3 1 1 niebezpieczne Odpady inertne 5,6 6,0 10 Frakcja drobna 8,5 1 Inne odpady 35 4,1 1 <10 mm. 5. Podsumowanie Przedstawione wyniki badań ilości i składu odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych dużych miast Polski wykazują bardzo duże zróżnicowanie, dla którego trudno znaleźć jednoznaczne uzasadnienie. Wpływ na nie mają różne czynniki, a przede wszystkim różne sposoby i miejsca poboru prób, różne metody prowadzenia badań, cząstkowy charakter większości badań (badania prowadzone tylko w niektórych okresach roku). W efekcie, nie jest możliwe miarodajne porównanie wyników, ani ich uogólnienie - podanie wartości wskaźnikowych dla dużych miast. Szczegółowe badania prowadzone w ostatnich latach np. dla miasta Warszawy wykazują, iż w całej masie odpadów ponad 40% stanowi frakcja gruba (powyżej 100 mm), która może być stosunkowo łatwo wydzielona do recyklingu lub wytworzenia paliwa. Wyniki badań zarówno z Wrocławia jak i innych miast wykazują, iż w ostatnim dziesięcioleciu nastąpił znaczny wzrost zawartości tworzyw sztucznych, głównie opakowań jednorazowego użytku, jak i szkła. Literatura [1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. Nr 39 z 2007 r., poz. 251, z późn. zm.). [2] Dyrektywa 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 dot. odpadów, OJ L 194, 25.7.1975, s. 39 ze zmianami, zastąpiona przez skonsolidowany tekst Dyrektywy 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 dot. odpadów, OJ L 114, 27.4.2006, s. 9.
88 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009) [3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r.w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 9. [4] Jędrczak A., Szpadt R., Określenie metodyki badań składu sitowego, morfologicznego i chemicznego odpadów komunalnych, opracowanie dla NFOŚ i Ministra Środowiska, Zielona Góra 2006. [5] Sprawozdanie Komisji Dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat statystyk zestawianych na mocy rozporządzenia (WE) nr 2150/2002 w sprawie statystyk odpadów oraz na temat ich jakości, Bruksela, dnia 13.6.2008 r. KOM(2008) 355 wersja ostateczna. [6] Dahlén L., Lagerkvist A., Methods for household waste composition studies Waste Management, Vol. 28 Issue 7, 2008. [7] Uchwała Nr 219 Rady Ministrów z dnia 29 października 2002 r. w sprawie krajowego planu gospodarki odpadami (M.P. z 2003 r. Nr 11, poz. 159). [8] Skalmowski K., Właściwości technologiczne odpadów komunalnych w Warszawie, Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary 2005. [9] Skalmowski K., Kompostowanie odpadów komunalnych. Modele rozwiązań technologicznych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2001. [10] Polska Norma PN-93/ Z-15006 Odpady komunalne stałe. Oznaczanie składu morfologicznego. [11] Szpadt R. i inni, Badania odpadów komunalnych miasta Wrocławia dla wyboru optymalnego rozwiązania ich utylizacji, Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej, Raport serii SPR nr 17/93, Wrocław, 1993. [12] Maćków I., Małysa H., Sebastian M., Szpadt R., Zmienność składu i właściwości odpadów komunalnych miasta Wrocławia w latach 1992-2004, Mat. VI Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary 2005. [13] Marcinkowski T., Słomka W., Charakterystyka odpadów komunalnych w aglomeracji wrocławskiej, Mat. V konf. nauk.-techn. Gospodarka Odpadami Komunalnymi, Koszalin-Kołobrzeg 1997. [14] Sprawozdanie z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od dnia 30 październka 2004 r. do dnia 31 grudnia 2006 r., Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2007. [15] Studium wykonalności odzyskiwania energii z odpadów stałych. MODECOM dla miasta Poznań. Charakterystyka odpadów komunalnych, Urząd Miasta Poznań, Sogreah, Poznań 2001. [16] Szpadt R., Maćków I., Sebastian M., Efektywność gospodarki odpadami opakowaniowymi zawartymi w odpadach komunalnych, Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary 2005.
Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 11 issue 4 (2009) 89 [17] Development of a Methodological Tool to Enhance the Precision & Comparability of Solid Waste Analysis Data. Final Report. Waste Analysis in Cracow, European Commission, February 2004. [18] Plan gospodarki odpadami dla województwa świętokrzyskiego 2007-2011, Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, Kielce 2007. [19] den Boer, J., den Boer, E., Szpadt, R. i Górnikowski, W.: Zmienność składu i właściwości odpadów komunalnych m.st. Warszawy na podstawie wyników monitoringu prowadzonego przez m.st. Warszawa w latach 2000-2008, raport na zlecenie Biura Ochrony Środowiska Urzędu m. st. Warszawy, Wrocław Kamieniec Wrocławski, 2008.
90 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 11 nr 4 (2009)