Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych z pola obserwacji Polskiego FADN w latach 213-214 Renata Płonka
Założenia metodyczne Analizą objęto dane z ponad 12 tys. gospodarstw, które uczestniczyły w Polskim FADN, reprezentujących ponad 73 tys. gospodarstw towarowych o wielkości ekonomicznej powyżej 4 tys. euro standardowej produkcji (SO). Wyniki w obu analizowanych latach przedstawiono z uwzględnieniem typów rolniczych określonych na podstawie parametrów SO 27 oraz regionów FADN. W prezentacji wykorzystano wyniki obliczone według metody memoriałowej. Dopłaty do działalności operacyjnej uwzględniono tylko wówczas, jeśli rolnik otrzymał decyzję o ich przyznaniu. Prezentowane dane finansowe przeliczono na 1 ha jak również średnio na gospodarstwo. 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 2
Rozkład liczby gospodarstw rolnych i standardowej produkcji w polu obserwacji Polskiego FADN według klasyfikacji ES w 214 roku Symbol Zakres w euro Liczba gospodarstw Standardowa produkcja klasy Od Do szt. % % sku. zł % % sku. 1 -< 2,%,%,%,% 2 2 =< 4,%,%,%,% 3 4 =< 8 273 994 37,5% 8% 1,% 1 795 811 462 1,% 38% 1,% 4 8 =< 15 134 89 18,3% 62,5% 1 54 26 135 8,6% 9,% pola pola 5 15 =< 25 173 352 23,7% 44,2% 3 436 512 938 19,2% 81,3% obserwacji obserwacji 6 25 =< 5 95 332 13,% 2,4% 3 455 183 348 19,3% 62,1% 7 5 =< 1 35 712 4,9% 7,4% 2 46 734 154 13,8% 42,8% 8 1 =< 25 12 91 1,8% 2,5% 1 899 951 888 1,6% 29,1% 9 25 =< 5 3 395,5%,7% 1 15 1 812 6,4% 18,4% 1 5 =< 75 865,1%,3% 527 72 445 3,% 12,% 11 75 =< 1 573,1%,2% 52 177 86 2,8% 9,% 12 1 =< 1 5 366,1%,1% 433 191 82 2,4% 6,2% 13 1 5 =< 3 2,%,% 42 892 317 2,4% 3,8% 14 3 >= 72,%,% 262 94 471 1,5% 1,5% RAZEM 73 861 1,% 17 884 522 139 1,% 73 861 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 3
Udział typów rolniczych w strukturze gospodarstw z pola obserwacji Polskiego FADN w 214 roku 19,8% Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze 48,5% 13,7% 4,1% 4,6% Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 4,3% 5,% 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 4
Udział typów rolniczych w strukturze gospodarstw z pola obserwacji Polskiego FADN poszczególnych regionów FADN w 214 roku 39,1% 31,7% Pomorze i Mazury 8 899 Mazowsze i Podlasie 332 541 1,6% 15,% 3,8% 2,2% 3,8% 7,2% 9,5% 12,2% 46,1% 19,1% 47,4% 27,9% 3,6% 5,2% 7,5% Wielkopolska i Śląsk 171 43 7,3% 3,9% 4,8% 1,3% 6,1% Małopolska i Pogórze 146 18 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 5 14,9% 5,6% 3,9% 3,5% 2,2% 9,7%
Wielkość ekonomiczna gospodarstw w tys. zł SO 213 214 35 327 3 296 25 2 181 16 15 1 5 94 96 83 83 68 7 116 118 59 59 73 75 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 6
Wielkość ekonomiczna gospodarstw w tys. zł SO 213 214 16 14 142 144 129 134 12 1 94 96 8 78 81 6 6 58 4 2 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 7
Wielkość obszarowa gospodarstw w ha UR 213 214 35 3 29,5 29,2 25 2 19,3 19,5 21 21,3 17,7 17,5 21,6 21,4 16,6 17,1 15 1 9,6 1 5 5,7 5,7 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 8
Wielkość obszarowa gospodarstw w ha UR 213 214 45 4 35 38,1 38,8 3 25 25,4 25,5 2 15 1 19,3 19,5 15,4 15,6 1,6 1,5 5 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 9
Pogłowie zwierząt w LU 213 214 9 8 7 6 5 4 72,49 8,11 3 23,32 23,92 2 1 13,2 13,51 1,71 1,6,43,33,7,7 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze 13,58 13,91 Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne 11,63 11,92 Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 1
Pogłowie zwierząt w LU 213 214 25 2 17,54 18,23 18,2 19,11 15 13,2 13,51 11,6 12,12 1 7,67 7,48 5 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 11
Koszty ogółem w zł na ha UR 213 214 35 3 3 443 28 473 25 2 19 94 21 27 15 1 9 325 8 476 5 5 882 5 891 3 938 3 968 5 284 5 358 3 24 2 969 5 37 5 278 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 12
Koszty ogółem w zł na ha UR 213 214 8 7 6 548 6 673 6 444 6 53 6 5 882 5 891 5 819 5 776 5 4 765 4 694 4 3 2 1 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 13
Produkcja ogółem w zł na ha UR 213 214 45 4 35 4 75 37 415 3 25 2 23 557 24 715 15 12 43 1 5 6 769 6 536 4 358 4 286 8 328 6 933 6 991 3 1 2 819 5 663 5 36 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 14
Produkcja ogółem w zł na ha UR 213 214 8 7 6 769 6 536 7 317 7 312 6 947 6 49 7 475 7 179 6 5 5 345 5 217 4 3 2 1 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 15
Koszt wytworzenia 1 zł produkcji 213 214 12 1 87 9 9 93 12 13 15 84 85 94 98 8 75 76 75 76 77 6 4 2 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 16
Koszt wytworzenia 1 zł produkcji 213 214 1 9 87 9 89 9 89 91 84 89 86 91 8 7 6 5 4 3 2 1 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 17
Dopłaty do działalności operacyjnej w zł na ha UR 213 214 2 1 876 1 8 1 6 1 4 1 2 1 1 367 1 349 1 22 1 248 1 269 1 23 1 159 1 143 1 134 1 124 1 141 1 173 1 8 1 23 1 33 8 6 4 2 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 18
Dopłaty do działalności operacyjnej w zł na ha UR 213 214 1 4 1 29 1 31 1 2 1 22 1 218 1 213 1 27 1 159 1 118 1 98 1 191 1 8 6 4 2 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 19
Dochód z gospodarstwa rolnego w zł na ha UR 213 214 12 11 334 1 1 66 8 6 4 2 2 34 15% 1 725 1 564 1 352 4 397 1 653 62% 2 799 2 672 1 171 1 111 4 784 4 719 1 485 1 155 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 2
Dochód z gospodarstwa rolnego w zł na ha UR 213 214 2 5 2 32 2 221 2 34 2 1 5 1 725 1 74 1 545 1 885 1 634 1 862 1 894 1 5 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 21
Relacja dopłat operacyjnych do dochodu z gospodarstwa rolnego 213 214 14 12 113 117 121 1 8 6 6 67 8 85 389% 21% 83 11 4 2 1 11 29 4 38 24 22 Ogółem Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 22
Relacja dopłat operacyjnych do dochodu z gospodarstwa rolnego 213 214 8 7 6 6 67 71 72 64 67 52 64 58 69 5 4 3 2 1 Ogółem Region Pomorze i Mazury Region Wielkopolska i Śląsk Region Mazowsze i Podlasie Region Małopolska i Pogórze 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 23
Wyniki ekonomiczne gospodarstw rolnych w regionach FADN w 214 (średnio na gosp.) Produkcja ogółem [zł] Koszty ogółem [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego[zł] Dopłaty do działalności operacyjnej [zł] 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 24
Bilans finansowy Tysiące 1 2 1 Kapitał własny Zobowiązania długookresowe 8 6 4 2 54% 54% 9% 49% 5% 9% 94% 94% 16% 17% 21% 21% 12% 12% 14% 14% 213 214 213 214 Polska Region Pomorze i Mazury Zobowiązania krótkookresowe Ziemia Budynki Pozostałe aktywa trwałe Aktywa obrotowe
Wpływ udziału majątku trwałego na dochód w zależności od nastawienia produkcyjnego w 214 roku Uprawy polowe Mleczne Trzodowe 18 16 14 12 1 8 6 4 2 6-8% 8-9% pow.9% 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 26
Wpływ zadłużenia w 214 roku na dochody gospodarstw w poszczególnych typach produkcyjnych Uprawy polowe Mleczne Trzodowe 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 brak zadłużenia do 5% 5-1% 1-15% 15-2% pow.2% 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 27
Wyniki ekonomiczne gospodarstw rolnych z pola obserwacji Polskiego FADN w latach 24-214 w przeliczeniu na gospodarstwo (ceny bieżące) 25 Produkcja 2 Produkcja (Region Pomorze i Mazury) Koszty ogółem 15 1 5 Koszty ogółem (Region Pomorze i Mazury) Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (Region Pomorze i Mazury) Dopłaty operacyjne 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Dopłaty operacyjne (Region Pomorze i Mazury) 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 28
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rodzinnego na osobę pełnozatrudnioną 4 35 3 Dochód z rodzinnego gospodarstw a rolnego na osobę pełnozatrudnioną [zł/fwu] Dochód z rodzinnego gospodarstw a rolnego na osobę pełnozatrudnioną (Region Pomorze i Mazury ) [zł/fwu] Przeciętne roczne w y nagrodzenie w gospodarce narodow ej [zł] 25 2 15 1 5 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 29
Dochód w gospodarstwach nieprzerwanie prowadzących rachunkowość FADN na tle gospodarstw pozostałych (zł na gosp.) 5 45 4 Gospodarstwa pozostałe 19% Gospodarstwa nieprzerwanie prowadzące rachunkowość 18% Ogółem 29% 12% 24% 38% 35 3 25 7% 5% 1% 24% 9% 2 15 1 5 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 3
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego oraz strata w latach 24-214 5 4 3 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego [zł] Strata [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (wszystkie gospodarstwa) [zł] 2 1 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214-1 -2-3 11% 1% 5% 6% 9% 11% 5% 5% 6% 7% 11% 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 31
Tysiące Tysiące 1 8 6 4 2-2 -4-6 1 8 6 4 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego oraz strata w tys. zł w regionach FADN w latach 24-214 Region Pomorze i Mazury Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego [zł] Strata [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (wszystkie gosp.z regionu) [zł] 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Region Mazowsze i Podlasie Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego [zł] Strata [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (wszystkie gosp.z regionu) [zł] Tysiące Tysiące 1 8 6 4 2-2 -4-6 1 8 6 4 Region Wielkopolska i Śląsk Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego [zł] Strata [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (wszystkie gosp.z regionu) [zł] 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Region Małopolska i Pogórze Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego [zł] Strata [zł] Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (wszystkie gosp.z regionu) [zł] 2 2-2 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214-2 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214-4 -4-6 -6 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 32
Podsumowanie Spis rolny (PSR 21) przeprowadzony przez Główny Urząd Statystyczny w 21 roku oraz zastosowanie współczynników klasyfikacyjnych SO 27 spowodował zmianę struktury badanych gospodarstw w 213 r. a w konsekwencji i w 214 r. Klasyfikacja gospodarstw według współczynników SO 27 spowodowała koncentrację gospodarstw w polu obserwacji w 3 klasach (od 4 tys. do 25 tys.). Nastąpiła również migracja gospodarstw między typami rolniczymi. Zwiększyła się liczba gospodarstw specjalizujących się w uprawach polowych a zmniejszyła liczba gospodarstw mieszanych. 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 33
Podsumowanie Sytuacja ekonomiczna większości gospodarstw towarowych w 214 roku pogorszyła się w stosunku do roku 213. Złożyły się na to niższa wartość produkcji ogółem przy takim samym poziomie kosztów produkcji oraz niższe dopłaty do działalności operacyjnej jak również niekorzystne uwarunkowania makroekonomiczne. Pogorszyła się także efektywność produkcji mierzona kosztem wytworzenia 1 zł produkcji. W gorszej sytuacji finansowej niż w roku poprzednim były gospodarstwa wyspecjalizowane w uprawach trwałych i ogrodniczych, w których nastąpił znaczny spadek wartości produkcji ogółem oraz kosztów produkcji. Proporcjonalnie wysoki przyrost dopłat w tej grupie gospodarstw nie miał większego wpływu na sytuację finansową gospodarstw ze względu na niewielką kwotę dopłat przypadającą na gospodarstwo ogrodnicze i sadownicze. Sytuacja ta miała odzwierciedlenie w regionach, gdzie gospodarstwa dominowały (Region Mazowsze i Podlasie oraz Małopolska i Pogórze).
Podsumowanie Dochód z gospodarstwa rolnego w przeliczeniu na 1 ha UR obniżył się o 15%. Największy spadek dochodu zaobserwowano w gospodarstwach nastawionych na uprawy trwałe (o 6%) oraz w gospodarstwach ogrodniczych (11%). Relacja dopłat do dochodu w 214 r. wyraźnie wzrosła. Odwrotną sytuację zaobserwowano tylko w gospodarstwach nastawionych na chów krów mlecznych oraz nastawionych na chów zwierząt ziarnożernych. W gospodarstwach wyspecjalizowanych w chowie zwierząt trawożernych oraz w gospodarstwach trwałych i mieszanych w 214 dopłaty przewyższyły kwotę dochodu. Wpływ dopłat do działalności operacyjnej na wielkość dochodu jest mocno związany z typem rolniczym i ma wpływ na wyniki w poszczególnych regionach FADN. Relacja dopłat do wartość dochodu jest najwyższa w gospodarstwach wyspecjalizowanych w uprawach polowych, chowie zwierząt trawożernych oraz z produkcją mieszaną, a najniższa w gospodarstwach ogrodniczych i ze zwierzętami ziarnożernymi, w których produkcja jest luźno związana z powierzchnią użytków rolnych. 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 35
Podsumowanie Istnieje wyraźny wpływ udziału majątku trwałego w aktywach. Wysoki udział środków trwałych nie sprzyja uzyskiwaniu wysokiej wartości dochodu. Zagadnienia te powinny być brane pod uwagę w planowaniu inwestycji w gospodarstwach rolnych. Specyfika gospodarstw związana z typem produkcyjnym można powiedzieć, że w większym stopniu polega na niezbędnym wyposażeniu gospodarstw w środki trwałe, niż na efektywności ich wykorzystania. Poziom zadłużenia również wpływa na osiągany przez gospodarstwa dochód. Gospodarstwa, które nie są zadłużone osiągają niższe wyniki finansowe niż gospodarstwa z zobowiązaniami. Wraz ze wzrostem poziomu zadłużenia dochód również rośnie.
Podsumowanie W analizowanym okresie dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną w gospodarstwie nie przekracza przeciętnego rocznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Natomiast w gospodarstwach z regionu Pomorze i Mazury (z wyłączeniem lat 24 oraz 28-29 lata kryzysu) dochód był wyższy niż przeciętne roczne wynagrodzenie, co świadczy o korzystnej sytuacji tej grupy gospodarstw. Gospodarstwa nieprzerwanie prowadzące rachunkowość rolną osiągają wyższe dochody od gospodarstw pozostałych. Gospodarstw, które w badanym okresie 24-214 osiągnęły stratę było od 5-11%.
Wyniki w skrócie Szeregi czasowe Informacje dodatkowe 2.5.216 Konferencja - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 38