5. Zwierzęta budowa i czynności życiowe Zadanie 3. (1 pkt) Wśród protistów obserwuje się wiele różnych sposobów poruszania się. Zadanie 1. (1 pkt) Liczba znanych gatunków zwierząt prawie czterokrotnie przewyższa liczbę opisanych gatunków roślin. Świat zwierząt zdominowały bezkręgowce. Trener rozdział Repetytorium rozdział 4. Podaj nazwy trzech rodzajów organelli ruchu protistów przedstawionych na rysunkach. 1. 3. 1. 3. Podaj nazwę najliczniejszej grupy bezkręgowców zaznaczonej na wykresie strzałką. Zadanie 4. (2 pkt) Parzydełkowce to najprostsze zwierzęta tkankowe; mogą one występować w dwóch postaciach: polipa, który prowadzi osiadły tryb życia, i swobodnie pływającej meduzy. Schematy przedstawiają budowę obu form parzydełkowców. Zadanie (1 pkt) Uzupełnij schemat prezentujący sposoby odżywiania się protistów. A PROTISTA A Podaj, jak nazywa się element budowy zaznaczony na schematach jako A, i określ jego rolę....... 40 Zadania Zwierzęta budowa i czynności życiowe 41
Zadanie 5. (1 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując właściwy dla opisu typ tkanki mięśniowej. Zadanie 8. (1 pkt) Schemat prezentuje cykl rozwojowy motylicy wątrobowej. Typ tkanki mięśniowej Budowa Występowanie Praca Włókna mięśniowe to pojedyncze komórki o wrzecionowatym kształcie. U bezkręgowców mają dwa lub trzy jądra, a u kręgowców jedno jądro zajmujące pozycję centralną. Włókna mięśniowe charakteryzują się poprzecznymi prążkami. Komórki posiadają jedno lub dwa jądra. Przebieg włókien mięśniowych nie jest równoległy, a część z nich się rozgałęzia. Komórki mają cylindryczny kształt i wiele jąder. Włókna ułożone są równolegle i charakteryzują się prążkowaną strukturą. Umięśniają narządy wewnętrzne. Buduje ściany serca. Buduje mięśnie szkieletowe kręgowców. Skurcze zachodzą niezależnie od woli zwierzęcia lub człowieka. Skurcze zachodzą poza kontrolą zwierzęcia lub człowieka. U człowieka skurcz tych mięśni podlega świadomej kontroli. Zadanie 6. (2 pkt) Oceń prawdziwość zamieszczonych w tabeli stwierdzeń, wpisując w odpowiednich miejscach literę P (prawda) lub F (fałsz). Wyjaśnij, dlaczego błotniarka moczarowa w tym cyklu nazwana jest żywicielem pośrednim pasożyta. Stwierdzenie P/F 1. Neuron to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki nerwowej. Neuron zbudowany jest z ciała komórki z jądrem i licznymi dendrytami oraz długiej wypustki zwanej neurytem. 3. Zdolności regeneracyjne tkanki nerwowej są bardzo duże. 4. Miejsce styku neurytu i dendrytu nosi nazwę synapsy. 5. Komórki glejowe wchodzące w skład tkanki nerwowej służą do odbierania, przetwarzania i wysyłania bodźców. Zadanie 9. (2 pkt) Płazińce uważane są za najbardziej prymitywne zwierzęta dwuboczne. Występują wśród nich zarówno formy pasożytnicze, jak i swobodnie żyjące, drapieżne organizmy, zasiedlające wody słodkie i słone. Zadanie 7. (2 pkt) Parzydełkowce mogą się rozmnażać płciowo i bezpłciowo. Podaj nazwę bezpłciowego sposobu rozmnażania, przedstawionego na schemacie przemiany pokoleń chełbi modrej. zapłodnienie Podaj, jaki jeszcze inny sposób bezpłciowego rozmnażania występuje u parzydełkowców. Podaj nazwę gatunkową przedstawiciela płazińców, którego cykl rozwojowy przedstawiony jest na schemacie. Uzasadnij odpowiedź. 42 Zadania Zwierzęta budowa i czynności życiowe 43
Zadanie 10. (2 pkt) Pierścienice wykształciły układ krążenia typu zamkniętego, zbudowany z sieci naczyń krwionośnych biegnących wzdłuż ciała i okrężnie. Gatunki lądowe i słodkowodne oddychają całą powierzchnią ciała, natomiast gatunki żyjące w morzach wykorzystują skrzela zewnętrzne. Rozwinął się u nich układ wydalniczy zbudowany z nefridiów oraz węzłowo - drabinkowy układ nerwowy. Skonstruuj tabelę zawierającą informacje dotyczące budowy wewnętrznej pierścienic zawarte w powyższym tekście. Zadanie 13. (1 pkt) Ciało pajęczaków dzieli się na dwie części. Organizmy te nie posiadają czułków i oczu złożonych. Typowymi dla tej grupy stawonogów tworami są gruczoły jadowe i przędne. Podaj nazwy oznaczonych na rysunku części budujących ciało skorpiona oraz rodzajów odnóży. Zadanie 14. (2 pkt) Stawonogi to najliczniejszy typ zwierząt, a ich przedstawiciele zamieszkują różnorodne środowiska wodne i lądowe. Zadanie 11. (1 pkt) Narządy oddechowe stawonogów są zróżnicowane zależnie od środowiska życia tych organizmów. rozwielitka I Nazwij narządy oddechowe stawonogów oznaczone strzałką na powyższych rysunkach. rak II Zadanie 1 (1 pkt) U stawonogów spotykamy narządy zwane metanefrydiami. U niektórych stawonogów położone są one w segmencie drugiej pary czułków, a u innych w segmencie drugiej pary szczęk, dlatego zwane są gruczołami czułkowymi lub szczękowymi. Drugim rodzajem narządów spełniających taką funkcję jak nefrydia są cewki Malpighiego, które mają postać rurek. Podaj nazwę układu, którego budowę opisano w tekście, oraz określ funkcję, jaką pełni. Podaj nazwę grupy stawonogów, do której zaliczamy wszystkie zwierzęta przedstawione na rysunkach. Nazwij, posługując się nazwą rodzajową, zwierzęta oznaczone jako I i II. I. II. 44 Zadania Zwierzęta budowa i czynności życiowe 45
Zadanie 15. (2 pkt) Owady to najliczniejsza grupa stawonogów, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem budowy zewnętrznej. Do rysunków przedstawiających różne rodzaje aparatów gębowych owadów (1-5) dobierz odpowiednie nazwy (A- E): kłująco-ssący gryzący liżący gryząco-liżący ssący 1. 3. Zadanie 17. (1 pkt) Układ pokarmowy mięczaków rozpoczyna się otworem gębowym. Prowadzi on do zaopatrzonej w mięsiasty język gardzieli, do której uchodzą gruczoły ślinowe i, rzadziej, jadowe. Następnym odcinkiem jest żołądek, który łączy się z wątrobo-trzustką. Końcowy odcinek to jelito zakończone odbytem. Podaj nazwę elementu, który pokrywa język mięczaków, oraz wymień dwie podstawowe funkcje, które pełni. 4. 5. Zadanie 18. (1 pkt) Strunowce to jeden z najbardziej zróżnicowanych typów zwierząt. Podaj trzy cechy wspólne dla wszystkich strunowców. Zadanie 16. (3 pkt) W rozwoju owadów występuje przeobrażenie zupełne lub niezupełne. I Wskaż, który rysunek (I czy II) przedstawia przeobrażenie zupełne owada. Uzupełnij tabelę, porównując przeobrażenie zupełne z przeobrażeniem niezupełnym. II Zadanie 19. (1 pkt) Kończyny kręgowców różnią się wyglądem i są wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji, zachowują jednak charakterystyczny plan budowy. 1. 3. 4. 5. 6. Cechy Rodzaj przeobrażenia Przeobrażenie zupełne Przeobrażenie niezupełne Wygląd postaci larwalnej w stosunku do owada dorosłego Rozpoznaj kończynę przednią ptaka, wpisując numery rysunków, na których są przedstawione. Tryb życia postaci larwalnej w stosunku do owada dorosłego Ptak Stadia rozwojowe 46 Zadania Zwierzęta budowa i czynności życiowe 47
Zadanie 20. (1 pkt) Skóra kręgowców pełni wiele funkcji, a jej wytwory są bardzo zróżnicowane. Uzupełnij tabelę. 1. Warstwy skóry Wytwory gruczoły, łuski gadów, pióra, włosy, pazury, paznokcie, kopyta, dzioby ptaków Zadanie 24. (1 pkt) Płazy to grupa kręgowców prowadzących wodno-lądowy tryb życia. Opisz sposób połączenia czaszki z kręgosłupem u płazów oraz wyjaśnij, jakie konsekwencje ma takie połączenie dla poruszania się zwierzęcia. łuski ryb, poroże jeleniowatych, rogi przeżuwaczy Zadanie 21. (1 pkt) Budowa ryb jest ściśle związana ze środowiskiem życia. Organizmy te wyposażone są w płetwy, które są rozmieszczone w określony sposób oraz dzielą się na parzyste (piersiowe i brzuszne) i nieparzyste (ogonowa, odbytowa i grzbietowa). Podaj, która z wymienionych grup płetw obejmuje narządy homologiczne z kończynami kręgowców lądowych. Zadanie 25. (1 pkt) Układ krwionośny płazów jest dwuobiegowy. Rozróżniamy w nim obieg płucny, zwany małym obiegiem krwi, i obieg duży. W zaznaczonych miejscach (obok naczyń krwionośnych) narysuj strzałki informujące o kierunku przepływu krwi w układzie krwionośnym płazów. K Zadanie 2 (1 pkt) Układ krwionośny ryb jest jednoobiegowy i zamknięty. Serce zbudowane jest z czterech pęcherzyków: zatoki żylnej, przedsionka, komory i, u niektórych ryb, ze stożka tętniczego. Uporządkuj opis obiegu krwi u ryb, dobierając odpowiednią kolejność zdań. Krew z serca jest przetaczana tętnicami do skrzeli. 1 Krew odtlenowana jest doprowadzana żyłami do zatoki żylnej serca. Zachodzi wymiana gazowa pobierany jest tlen, a oddawany dwutlenek węgla. Krew z tlenem rozprowadzana jest po całym organizmie ryby. Krew jest przepompowywana do przedsionka. W komórkach oddawany jest tlen, a pobierany dwutlenek węgla. Zadanie 26. (4 pkt) Płazy to z reguły zwierzęta rozdzielnopłciowe. Larwy płazów ogoniastych zawsze przypominają pokrojem formy dorosłe. W ich rozwoju jako pierwsze pojawiają się kończyny przednie. Kijanki płazów bezogonowych nie są podobne do rodziców, przechodzą one kilka faz rozwojowych, w czasie których zachodzi zmiana ich wyglądu. W ostatniej fazie rozwoju kijance płazów bezogonowych wyrastają najpierw tylne kończyny. Kijanki płazów ogoniastych posiadają po bokach głowy pierzaste skrzela zewnętrzne. Larwa płazów bezogonowych tylko w początkowej fazie posiada skrzela zewnętrzne, następnie powstaje aparat oddechowy zbudowany z 3 łuków skrzelowych zamkniętych w komorze skrzelowej. Głowa larwy płaza ogoniastego jest grzbieto-brzusznie spłaszczona wyraźnie odgraniczona od tułowia przewężeniem szyjnym. Kijanki płazów bezogonowych mają głowę silnie wysklepioną i nieodgraniczoną od tułowia. W. Juszczyk, Płazy i gady krajowe, Warszawa 1987. Uzupełnij tabelę, wykorzystując informacje zawarte w przytoczonym powyżej tekście. Zadanie 23. (1 pkt) Przystosowanie ryb do wodnego środowiska życia obejmuje również ich procesy życiowe. Podaj, jaki narząd charakterystyczny dla ryb przedstawia rysunek, oraz określ, jaka jest jego rola w życiu tych zwierząt. Cechy charakterystyczne Kształt ciała w stosunku do form dorosłych Wygląd głowy Aparat oddechowy płazy bezogonowe Budowa larwy płazy ogoniaste Kończyny 48 Zadania Zwierzęta budowa i czynności życiowe 49