NA DRODZE DO DOJRZAŁEJ WIARY

NA DRODZE DO DOJRZAŁEJ WIARY

Przewodnik metodyczny NA DRODZE DO DOJRZAŁEJ WIARY KLASA I LICEUM I TECHNIKUM Kielce 2009

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymsko-katolickiej według podręcznika nr AZ-41-04/2-0 zgodnego z programem nauczania nr AZ-4-04/2. Recenzenci ks. prof. dr hab. Jerzy Bagrowicz ks. prof. dr hab. Andrzej Offmański Redakcja ks. dr Tadeusz Śmiech, mgr lic. Elżbieta Kondrak Zespół autorów Renata Brzoza ks. Jarosław Czerkawski Elżbieta Ćwierz Michał Ćwierz ks. Marian Fatyga Anna Gajda-Baran Elżbieta Kondrak Marzena Lisowska Katarzyna Mosur Przemyśl Za zezwoleniem władzy duchownej OJ-86/08 Kielce, 28 maja 2008 Ks. Jan Szarek Wikariusz Generalny Bogusław Nosek Ewa Rak Kamilla Rokosz ks. Leszek Sikorski ks. Leszek Struzik ks. Wojciech Szarek Przemyśl ks. Tadeusz Śmiech Lyon Renata Wierna Korekta Elżbieta Lubowiecka Opracowanie graficzne okładki Justyna Kułaga-Wytrych Redakcja techniczna Marcin Satro Wydanie trzecie poprawione ISBN 978-83-7442-590-2 (całość) ISBN 978-83-7442-591-9 (klasa I) Copyright by Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2005 Wydawnictwo JEDNOŚĆ 25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4 Dział sprzedaży tel. 041 349 50 50 Redakcja tel. 041 368 11 10 www.jednosc.com.pl e-mail: jednosc@jednosc.com.pl Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego www.drukarnia.kielce.pl REFERAT KATECHETYCZNY 25-013 Kielce ul. Jana Pawła II nr 3 tel. 041 368 25 27

WSTĘP Człowiek nieustannie poszukuje Boga, czasem błądząc w ciemnościach niewiary. Poszukuje Go na kartach spisanego w Biblii objawienia, w znakach czasu, w codziennych radościach i smutkach. Młodość jest szczególnym czasem takich poszukiwań. Wychodząc z wiary dzieciństwa, często błądzimy wśród idoli, autorytetów, własnych pragnień i marzeń. I choć wszystko wydaje się niepewne i płynne, jest w nas tęsknota za tym, co stałe, trwałe, niezmienne, wieczne. Dla jednych będzie to pragnienie wiecznego szczęścia, spełnionej miłości, dla innych pragnienie sukcesu, sławy. Czy to wszystko jest możliwe bez Boga? Życie, ograniczone datą nieuchronnej śmierci, zagrożone cierpieniem, niepewnością i złem, może się zrealizować tylko w Bogu, który jest Bogiem miłości. On nie sprawia zawodu, jest wieczny. Jest Bogiem dobrym. Objawia Go w całej pełni Jezus Chrystus, który dla nas i dla naszego zbawienia przyjął ludzkie ciało. W Nim możemy stać się dziećmi Boga, w Nim wchodzimy w wieczność. Katechezy klasy pierwszej pragną uczniom tę wieczność przybliżyć, pomóc w jej zrozumieniu i odkryciu w zwykłej codzienności. Podawanym treściom będzie towarzyszyć święty Augustyn, poprzez cytowane fragmenty z jego Wyznań. To człowiek, który wiele przeżył, wiele doświadczył, otarł się o grzech, szamotał ze sobą, by wreszcie odnaleźć swoje szczęście w Bogu. Dobrze by było, gdybyście, drodzy Katecheci, jego wyznania uczynili także swoją osobistą lekturą, byście w nich odnaleźli siebie po to, by siebie lepiej zrozumieć, postawić w perspektywie miłości Boga i przelać to doświadczenie na ludzi młodych, by się przekonali, że niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie w Bogu. Życie jest szansą, schwyć ją. Życie jest pięknem, podziwiaj je. Życie jest radością, próbuj ją. Życie jest snem, uczyń je prawdą. Życie jest wyzwaniem, zmierz się z nim. Życie jest obowiązkiem, wypełnij go. Życie jest grą, zagraj w nią. Życie jest cenne, doceń je. Życie jest bogactwem, strzeż go. Życie jest miłością, ciesz się nią. Życie jest tajemnicą, odkryj ją. Życie jest obietnicą, spełnij ją. Życie jest smutkiem, pokonaj go. Życie jest hymnem, wyśpiewaj go. Życie jest walką, podejmij ją. Życie jest tragedią, pojmij ją. 5

Życie jest przygodą, rzuć się w nią. Życie jest szczęściem, zasłuż na nie. Życie jest życiem, obroń je. Matka Teresa z Kalkuty Będziemy Wam wdzięczni za wszelkie uwagi i propozycje. 6

I U ŹRÓDEŁ WIARY Można nie grać, nie pisać, nie malować, a w duszy być artystą. H. Sienkiewicz

1. KIM JESTEM W PERSPEKTYWIE BOŻEGO PLANU? Cele zasadnicze Zrozumienie, jaką rolę pełnią wartości w życiu i duchowym rozwoju człowieka. Tworzenie własnej hierarchii wartości w kontekście wartości ostatecznych. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń wymieni wartości ostateczne określi dobro płynące z wiary określi własny system wartości rozumie wartość uczestniczenia w katechezie, jej owoce i płynące z niej zobowiązania. Umiejętności: Uczeń potrafi uzasadnić swoje decyzje i wybory w aspekcie wiary potrafi uzasadnić potrzebę hierarchii wartości w ludzkim życiu potrafi scharakteryzować swoją wiarę potrafi scharakteryzować siebie jako człowieka wierzącego potrafi dokonać wartościowania dotychczasowych postaw i zachowań w aspekcie wymagań wiary. Postawy: Uczeń jest przekonany o potrzebie urzeczywistniania wartości ostatecznych w życiu człowieka dokonuje wyboru Jezusa Chrystusa na swój osobisty wzorzec podejmuje decyzję pogłębiania wiary poprzez udział w katechezie bierze odpowiedzialność za swój rozwój duchowy. Metody i formy pracy: budowanie piramidy wartości, praca z tekstem, opowiadanie, słoneczko, niedokończone zdania, modlitwa, wykład. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki, tekst z listą wartości. I. I. WPROWADZENIE 1. Rozmowa wprowadzająca w temat Młodość jest czasem, kiedy zadajemy sobie wiele pytań. Są to pytania ważne, bo dotyczą spraw najistotniejszych w naszym życiu. Kim jestem? Dlaczego się tu znalazłem? Jaki jest cel mojego życia? Skąd tyle zła na świecie? Czy Pan Bóg istnieje? Na dzisiejszym spotkaniu będziemy poszukiwać odpowiedzi na dwa pytania: Co mówię sam o sobie? Co mówi o mnie Pismo Święte? 2. Modlitwa 8

II. ROZWINIĘCIE 1. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie Kim jestem? 1.1. Samookreślenie się uczniów słoneczko (czas 5 min.) K. rozdaje uczniom kartki, na których zapisują jednym słowem odpowiedź na pytanie: Kim jestem? Po chwili zbiera je i umieszcza na tablicy w formie promieni słonecznych. Przewidywane odpowiedzi: człowiekiem, siostrą, bratem, uczniem, córką, synem, dzieckiem Bożym itp. Krótko komentujemy odpowiedzi, które pokazują nas w relacji do innych lub poprzez pryzmat ról, jakie pełnimy. Sławny astronauta John Glenn mówi, że standardowy test dla astronautów zawiera pytanie: Kim jesteś? Kandydatów prosi się o dwadzieścia odpowiedzi na to pytanie. 1.2. Poszukiwanie odpowiedzi w Biblii (czas 7 min.) Sięgnijmy do Pisma Świętego. Zobaczmy, jakiej odpowiedzi udzieli nam Biblia. J 15,14-15 (jesteśmy przyjaciółmi Jezusa) 1 Kor 6,19 (jesteśmy świątynią Ducha Świętego) 1 Kor 12,27 (jesteśmy członkami Ciała Chrystusowego) 2 Kor 5,17 (jesteśmy nowym stworzeniem) Ga 3,26 (jesteśmy synami Bożymi) Ef 2,19 (jesteśmy współobywatelami świętych i domownikami Boga) Rz 8,17 (jesteśmy dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa) 2. Autoprezentacja ukierunkowana na rozmowę o wartościach Spotkaliście się w nowej szkole. Być może niektórzy z was znają się już z gimnazjum, ale wciąż jeszcze o sobie bardzo mało wiemy. Proszę więc, żebyście, każdy osobno, uzupełnili zdania: Trzy przymiotniki, które najlepiej mnie opisują, to... Wzorem, który naśladuję, jest... Marzę o... K. prosi, by ochotnicy podzielili się z klasą swoimi odpowiedziami. O człowieku dużo się dowiadujemy na podstawie wyborów i decyzji, jakie podejmuje. Stąd też wiadomo, co uznaje on za ważne i jakie ceni wartości. Co jest dla ludzi wartością podstawową? Uczniowie wymieniają: miłość, rodzinę, wiarę, pieniądze, wolność itp. 3. Tworzenie piramidy wartości (czas 5 min.) Badania socjologiczno-psychologiczne dowiodły, że człowiek akceptuje wartości nie pojedynczo, lecz tylko w systemie. Wszystkie uznawane przez nas wartości umysł porządkuje tak jak liczby od największej do najmniejszej, czyli od najważniejszej do najmniej ważnej. K. rozdaje uczniom na kartkach test z różnymi wartościami (mogą też skorzystać ze swojego podręcznika) i prosi o ich uporządkowanie. Wartości, które oznaczyliście cyframi od 1 do 5, są dla was najważniejsze. Zajmują one wierzchołek waszej piramidy. 9

K. może porozmawiać z uczniami o tym, dlaczego te, a nie inne wartości tam umieścili. Test od całej klasy można również przeanalizować pod kątem tego, do czego uczniowie w życiu przykładają największą wagę. 4. Rozmowa podsumowująca pracę uczniów Wartości spełniają w naszym życiu rolę regulacyjną, wywierając wpływ na nasze poznawanie świata oraz na działania, które podejmujemy. Psychologowie podkreślają często ich rolę sensotwórczą: dopóki jednostka odczuwa potrzebę osiągania wartości, zdobywania ich, dopóty ma poczucie sensu własnego istnienia. Najważniejszą rolę odgrywa wartość z samego szczytu piramidy. Przyjmując ją za naczelną, ustalamy według niej nasz stosunek do świata, nasze miejsce w świecie, cel, do którego dążymy, tworząc w ten sposób odpowiedź na pytanie, kim jestem. Jaką wartość umieściliście na wierzchołku swojej piramidy? Jaki wpływ ma ta wartość na wasze życie? W czym konkretnym jesteście jej wierni? K. zapowiada uczniom, jakie wartości będą poznawać na katechezie 1. III. ZAKOŃCZENIE 1. Wprowadzenie do modlitwy Nasza hierarchia wartości zmienia się w różnych okresach naszego życia. Zmieniają się wtedy nasze marzenia i cele. Wraz z nimi będzie się też zmieniać nasza odpowiedź na pytanie: Kim jestem? Módlmy się do Ducha Świętego, aby pomógł nam się zmieniać w taki sposób, żebysmy zawsze podobali się naszemu Ojcu w niebie. Katecheza będzie w tym pomocą. 2. Modlitwa O Duchu Święty, Boski Duchu światła i miłości, poświęcam Ci mój rozum, moje serce, moją wolę i całą moją istotę, teraz i na wieki. Niechaj rozum mój zawsze będzie uległy Twoim niebiańskim natchnieniom; niechaj serce moje zawsze będzie napełnione miłością Boga i bliźniego; niech wola moja zawsze zgadza się z wolą Bożą i niech całe moje życie będzie wiernym naśladowaniem życia i cnót Pana naszego, Jezusa Chrystusa, któremu niech będzie cześć i chwała wraz z Ojcem i z Tobą na wieki. Amen. (Duchu Święty wołam przyjdź. Modlitewnik, Tarnów 1998, s. 14) 1 K. powinien zapowiedzieć program, określić podręczniki, pomoce, metody pracy i sposoby oceny oraz zachęcić do aktywnego poszukiwania wartości wpływających na życie wieczne i co najważniejsze posłuchać, czego uczniowie od niego oczekują. Przeprowadzony test może być cennym światłem do dalszej pracy. 10

2. DUCHOWY WYMIAR CZŁOWIEKA ISTOTA RELIGII Cele zasadnicze Poznanie istoty religii i religijności. Budzenie odpowiedzialności za swoją religijność. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń poda definicję religii rozumie istotę religii wymieni cechy wspólne wszystkim religiom. Umiejętności: Uczeń potrafi wyjaśnić fenomen religii potrafi określić istotę religii potrafi omówić cechy religii. Postawy: Uczeń zgłębia swoją religię i wykazuje aktywność poznawczą w tym zakresie. Metody i formy pracy: mapa skojarzeń, wykład, pogadanka, praca w grupach, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: szary papier, kolorowe kartki samoprzylepne, paski białego papieru, kolorowe kartki z napisem religia, karty pracy, klej. I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa za ludzi wątpiących, smutnych, którzy nie widzą sensu życia 2. Definiowanie pojęcia religii mapa skojarzeń (czas 10 min.) K. rozdaje poszczególnym grupom: arkusz szarego papieru (40 na 60 cm), siedem lub osiem kolorowych kartek samoprzylepnych, pociętą na paski kartkę białego papieru i kolorową, z napisem religia. Kartkę z tym napisem uczniowie przyklejają na środku szarego papieru. Na kolorowych kartkach piszą skojarzenia ze słowem religia, które następnie przyklejają wokół napisu, starając się wymyślić powiązania do skojarzeń. Potem zapisują je na paskach papieru i łączą poszczególne skojarzenia. Na przykład: Religia (to) kult Boga. (Podstawą) religii (jest) wiara. Bóg opiekuje (się) człowiekiem, (a) człowiek (oddaje Mu) cześć. (Przez) modlitwę (utrzymujemy kontakt z) Bogiem. (On wymaga od nas przestrzegania) zasad (i) dobroci. Człowiek (ma) duszę (i ciało). (Za życie pełne miłości) Bóg (nagradza) niebem, (czyli) życiem wiecznym. 11

Po zakończeniu należy zaprezentować prace i krótko je omówić. Ćwiczenie to jest punktem wyjścia do dalszych rozważań. Bóg niebo kult człowiek cześć życie wieczne Religia zasady modlitwa dusza dobroć wiara opieka II. ROZWINIĘCIE 1. Pogadanka na temat religijności O czym świadczy religijność człowieka? (o jego duchowym wymiarze) Od czego zależy forma wyrażania religijności? (od kultury i czasów) Czym jest religia? Co jest istotą religii? 2. Wykład Termin religia Cycero wywodził od łacińskiego relegere (odczytać na nowo), Laktancjusz od religare (wiązać, spajać), i wyjaśniał jego sens jako odnowienie więzi między człowiekiem i Bogiem. Św. Augustyn u źródeł tego słowa wolał widzieć łacińskie reeligare (ponownie wybierać). Pragnienie Boga jest wpisane w serce człowieka (KKK 27) i dlatego człowiek na rozmaite sposoby Go poszukuje. Poprzez wierzenia i akty religijne (modlitwy, ofiary, kulty, medytacje) potwierdza, że jest istotą religijną (KKK 28). Nasze ciało oznacza człowieka w jego fizycznej konkretności, charakteryzującego się ograniczeniami w doświadczaniu głodu i snu, cierpienia i śmierci, ale także w jego możliwościach relacji z bliźnimi i ze światem. Dusza ukazuje człowieka jako żyjącego, jako świadomą jedność; duch zaś to osoba w jego zależności od Boga, w jego wymiarze religijnym. Człowiek nie jest na pierwszym miejscu ani mędrcem, ani zwierzęciem myślącym, ani istotą społeczną, ani bytem religijnym: jest on wolnym rozmówcą Boga (G. Colombo). W tej rozmowie, w tym kontakcie z Bogiem, pomaga mu religia, którą określa się całokształt przeżyć i postaw osobistych oraz wydarzeń i struktur społeczno-kulturowych, wyrażających w sposób szeroki relacje człowieka 12

do rzeczywistości ponadświatowej. Religia nie jest więc tylko sprawą uczucia ani wewnętrznego uniesienia, które dochodzi do głosu w szczególnie uroczystych momentach, ani sumą nakazów i zakazów ograniczających człowieka, ani wyznawaniem pewnej nauki. Religia jest świadomym i dobrowolnym skierowaniem się człowieka ku Bogu. Wiara zakłada religię i znajduje w niej tę ludzką płaszczyznę, na jakiej się zasadza (por. Encyklopedia chrześcijaństwa, s. 633-634). Religie istnieją od samego zarania ludzkości. Starożytny rzymski pisarz Cycero twierdził, iż nie ma narodu bez religii. Nawet prześladowania nie zdołały jej zniszczyć, a pytanie o istnienie Boga wciąż powraca do głosu w ludziach najbardziej powierzchownych. Odejścia od religii, notowane w ostatnim czasie, są jedynie poszukiwaniem religii zastępczej, a więc i dowodem na to, że człowiek nie uwolnił się od Boga. W człowieku tkwi poczucie, że od Niego wyszedł i że ostatecznie do Niego powróci. Niespokojne jest serce moje, dopóki nie spocznie w Tobie, o Panie mówił św. Augustyn. Jak planety krążą wokół słońca, tak nasz rozum porusza się wokół swego centrum Boga. Jeżeli to centrum usuniemy, wszystko się rozpierzchnie, a większość spraw pozostanie zagadką bez odpowiedzi. Co nam daje religia? 3. Wypełnianie karty pracy (czas 7 min.) K. rozdaje poszczególnym grupom karty pracy i prosi, żeby je wypełnić. Po zakończeniu zadania będą zaprezentowane i omówione. Religia, którą wyznajesz Cechy charakterystyczne religii, którą wyznajesz Sposoby pogłębiania więzi z Bogiem Sposoby okazywania szacunku wyznawcom innych religii 13

4. Rozmowa o znaczeniu religii w ludzkim życiu K. kieruje rozmową stawiajac pytania: Jakie cechy charakterystyczne można wymienić dla wszystkich religii? Jakie znaczenie ma religia dla ludzi, których znacie? Dlaczego wiara w Boga jest czymś aż tak ważnym? Jak możemy pogłębiać nasze relacje z Bogiem? III. ZAKOŃCZENIE 1. Zapis w zeszytach Uczniowie zapisują temat i robią notatkę (można wykorzystać plan pracy w grupach). 2. Modlitwa o wzrost wiary, nadziei i miłości 3. Praca domowa 1. Wyraź plastycznie treść wyrazu religia. 2. Uzupełnij zdanie: Człowiek jest istotą religijną, gdyż: tkwi w nim głęboka potrzeba wartości duchowych potrafi zachwycić się prawdą, dobrem, pięknem nosi w sobie potrzebę sprawiedliwości wierzy w Boga.. 3. Uzupełnij: Co pomaga być istotą religijną? szukanie źródeł stawianie pytań...... 4. Dopisz własne, spostrzeżenia na temat religii...... Literatura F. Krenzer, Taka jest nasza wiara, Paryż 1981. Religia, w: Encyklopedia chrześcijaństwa, Kielce 2000, s. 633-638. 14

3. CZŁOWIEK ISTOTĄ RELIGIJNĄ TAJEMNICA RELIGII Cele zasadnicze Zgłębienie tajemnicy religii i tajemnicy religijności człowieka. Ugruntowanie wiedzy o religijności człowieka. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń zdefiniuje pojęcie człowiek istotą religijną wymieni cechy wspólne dla wszystkich religii rozumie nazwę etnografia (etnologia) rozumie, że człowiek nosi w sobie pragnienie wiary rozumie, że człowiek odczuwa potrzebę religii rozumie, w czym wyraża się człowiek jako istota religijna rozumie, na czym polega fanatyzm, a na czym obojętność religijna. Umiejętności: Uczeń potrafi, nawiązując do badań historycznych, archeologicznych, etnograficznych, uzasadnić tezę, że człowiek jest istotą religijną (wyjaśnić fenomen religii) potrafi uzasadnić, że religia stanowi istotny czynnik rozwoju duchowego potrafi dostrzec przejawy religijności (w aspekcie historycznym) w różnych społecznościach potrafi uzasadnić, dlaczego człowiek nie wierzący w Boga wierzy w coś innego potrafi odróżnić postawę wiary od fanatyzmu religijnego potrafi krytycznie odnieść się do słów religia to opium dla ludu (K. Marks) potrafi przekonać swoich kolegów o sensie własnej postawy jako człowieka wierzącego. Postawy: Uczeń jest przekonany, że tylko autentyczna wiara jest w stanie zaspokoić pragnienia ludzkich serc prezentuje postawę wiary w Boga wyraża szacunek wobec ludzi wyznających swoją wiarę prezentuje postawę krytyczną wobec fanatyzmu religijnego i obojętności religijnej postanawia zgłębiać swoją religię i wykazuje aktywność poznawczą w tym zakresie. Metody i formy pracy: wywiad, wykład, praca z tekstem, schematyczne przedstawienie treści, dyskusja, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: teksty z fragmentami badań W. Schmidta, plansza. 15

I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa Psalm 91 w parafrazie J. Kochanowskiego (dwie pierwsze strofy podręcznik ucznia). 2. Sposoby wyrażania religijności wywiad (czas 5 min.) K. przeprowadza z uczniami wywiad na temat W czym się wyraża twoja religijność? Ze zjawiskiem religii, z jej przejawami w życiu człowieka czy społeczeństwa spotykamy się na co dzień. Statystycy obliczają, że liczba ludzi religijnych na świecie wynosi ponad 90 procent. Badania historyczne potwierdzają, że nie istniała nigdy cywilizacja pozbawiona wierzeń religijnych. Wobec powszechnego fenomenu religii, wobec wielości jej form, nazw, praktyk i obrzędów, warto się zastanowić, czym jest i skąd się bierze religia. Dlatego też na dzisiejszej katechezie zapoznamy się z badaniami Wilhelma Schmidta na temat źródeł religii. Wilhelm Schmidt (1868-1954), werbista, profesor Uniwersytetu Wiedeńskiego, światowej sławy badacz języków (szczególnie znawca języków Oceanii), etnograf. Urodził się jako Westfalczyk (Niemcy); część życia spędził w Austrii. II. ROZWINIĘCIE 1. Wykład prezentujący badania W. Schmidta Celem jego badań było dotarcie, możliwie jak najbliżej, do początków ludzkości i jej najstarszych wierzeń. W pracy badawczej przyjął założenie, że współcześnie istniejące ludy pierwotne (tzn. niepiśmienne, znajdujące się na szczeblu gospodarki zbieracko-łowieckiej i pasterskiej) zatrzymały się na pierwotnym etapie rozwoju i pod względem kulturowym stoją najbliżej początków rodzaju ludzkiego, zachowując najwięcej cech charakterystycznych dla tego okresu. Poznanie więc ich kultury (prakultury) umożliwi rekonstrukcję religii człowieka pierwotnego. Schmidt wyróżnił trzy najstarsze na ziemi kręgi kulturowe: krąg centralny (np. Pigmeje Afryka, Negryci azjatyccy, Semangowie z Półwyspu Malajskiego i Pigmoidzi z Cejlonu) krąg południowy (np. plemiona Ziemi Ognistej Południowej Ameryki, Buszmeni, plemiona północnej Afryki) krąg arktyczny (np. syberyjscy Samojedzi, Ajnowie z Japonii, Eskimosi i Indianie z Ameryki Północnej). Powyższy wykład można zilustrować za pomocą przygotowanej przedtem planszy lub schematu na tablicy. Wyniki swoich badań i obszerny materiał etnograficzny Wilhelm Schmidt zawarł w dwunastotomowej pracy Der Ursprung der Gottesidee (Pochodzenie idei Boga), wydawanej od 1912 r. aż do jego śmierci. Wszystkie badania potwierdziły istniejącą u ludów pierwotnych wiarę w istnienie Istoty Najwyższej, czego nie można wytłu- 16

maczyć wpływami misji chrześcijańskich, gdyż już przed działalnością misyjną ludy te znały pojęcie Boga. Dobrze jest ilustrować ten wykład fragmentami badań W. Schmidta. K. rozdaje wybranym osobom przygotowane teksty (teczka pomocy) i prosi o głośne ich odczytanie. Można je potem krótko podsumować. W. Schmidt udowodnił, że ludy pierwotne wyznają wiarę w jedynego Boga, od którego człowiek czuje się zależny i z którym utrzymuje żywy kontakt poprzez modlitwę. Bóg pojmowany jest jako uosobienie najwyższego dobra i jako dawca praw moralnych. 2. Praca z podręcznikiem Również badania historyczne, lingwistyczne i archeologiczne potwierdzają, że człowiek był od początku istotą religijną. Wiara jest mocno wkorzeniona w jego naturę. Gdy braknie prawdziwej łączności z Bogiem, człowiek tworzy sobie religie zastępcze (quasi-religie). Dobrze ilustruje to wypowiedź duńskiego filozofa religii, Sorena Holma, którą możecie znaleźć w waszym podręczniku. K. prosi o przeczytanie z podręcznika fragmentu Religia jest zjawiskiem powszechnym i prowadzi z uczniami rozmowę na temat ich wiary czy niewiary. 3. Rozmowa kierowana Co dziś tłumi w ludziach pragnienie Boga? Co jest dla wielu tą nową religią bez Boga? O ile czas pozwoli, można przeprowadzić w klasie dyskusję na temat religii zastępczych, takich jak: kult przywódcy politycznego, ubóstwianie gwiazdy rocka, jak różne światopoglądy, ufologia czy zażywanie narkotyków. Pragnienie Boga jest najgłębszą z ludzkich potrzeb. Autentyczna i głęboka wiara chroni od wszelkich zniewoleń, gdyż jedynie Bóg jest dla człowieka gwarantem jego wolności. III. ZAKOŃCZENIE 1. Modlitwa Psalm 91 w parafrazie J. Kochanowskiego (dwie ostatnie strofy). 2. Przygotowanie materiału do następnej katechezy wyznaczenie zadań K. dzieli klasę na cztery grupy i poleca zebranie materiału do dyskutowania na temat jednej z czterech wielkich religii: judaizmu, hinduizmu, buddyzmu, islamu. 3. Praca domowa 1. Jak rozumiesz słowa św. Augustyna: Stworzyłeś nas bowiem dla siebie i niespokojne jest nasze serce, dopóki nie spocznie w Tobie? 2. Rozwiń zdanie: Jestem istotą religijną. 17

4. WIELKIE RELIGIE ŚWIATA Cele zasadnicze Pogłębione poznanie własnej religii na tle religii świata. Utwierdzenie własnej tożsamości religijnej i wzbudzenie szacunku do innych religii. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń wymieni charakterystyczne cechy współczesnych religii wymieni religie monoteistyczne i politeistyczne rozumie, że chrześcijaństwo najpełniej wyraża Bożą miłość wymieni społeczne implikacje wypływające z religii Wschodu (ezoteryzm: amulety, talizmany, astrologia...). Umiejętności: Uczeń potrafi scharakteryzować podstawowe prawdy o judaizmie, buddyzmie, hinduizmie, islamie, chrześcijaństwie (historia zbawienia, diaspora, autentyzm) potrafi wykazać różnice między chrześcijaństwem a innymi religiami potrafi obronić wartości religii chrześcijańskiej. Postawy: Uczeń wyraża szacunek dla innych religii jest przekonany o wielkiej wartości chrześcijaństwa jest dumny z tego, że jest chrześcijaninem prezentuje postawę dialogu międzyreligijnego, szanującą inne religie. Metody i formy pracy: pogadanka, praca z tekstem, analiza porównawcza, quiz, praca w grupach. Środki dydaktyczne: krzew lub przedstawiająca go ilustracja, mapa religii świata, teksty i rekwizyty charakterystyczne dla różnych religii. I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa Boże, Ty chcesz, aby Twój Kościół był dla narodów sakramentem zbawienia i prowadził dzieło Chrystusa aż do końca wieków, obudź w sercach wierzących prawdziwą troskę o zbawienie całego świata, aby z wszystkich narodów powstał i wzrastał jeden lud święty. Przez Chrystusa, Pana naszego (kolekta z prośbą o ewangelizację wszystkich ludów). 2. Rozmowa wprowadzająca K. pokazuje krzew (rosnący w sali lub za oknem) bądź przypina w widocznym miejscu przedstawiającą go ilustrację, z pytaniem: 18

Dlaczego drzewo rośnie do góry? Co je popycha wzwyż? Promienie słońca, z którego czerpie ono siłę, dają taki skutek, że drzewo wypuszcza gałęzie i rozrasta się szeroko, aby jak najwięcej z nich skorzystać. Podobnie człowiek, nosząc w sobie tęsknotę za Bogiem, poszukuje Go i wyraża to pragnienie w religii, której sposób wyrażania zależny jest od kultury, w jakiej człowiek wzrasta, i od czasu, w jakim żyje. Religie są jak pędy drzewa: pną się w górę, ku Bogu. Jedne z nich są wynikiem Bożego objawienia, inne zaś systemem czysto ludzkim, co w skrajnych, egoistycznych przypadkach czyni je sektami. Co jest cechą wspólną wszystkich religii? Ludzka potrzeba zakorzenienia się w wartościach trwałych, które mają swój ostateczny fundament w doświadczeniu pozaempirycznym. Potrzebę ostatecznego punktu odniesienia, pozwalającego dogłębnie zrozumieć rzeczywistość i nadać zwartość życiowemu doświadczeniu widać w ludzkich poszukiwaniach czegoś, co jest «poza», wymykając się temu, co widzialne i sprawdzalne, ( ) by w ten sposób odnaleźć wymiar bardziej prawdziwy, choć bardziej ukryty (Encyklopedia chrześcijaństwa, s. 634). II. ROZWINIĘCIE 1. Tworzenie mapy religii (czas 5 min.) K. rysuje na tablicy pień drzewa, wpisując na nim słowo religia. Wielość religii można by wyrazić poprzez gałązki, które wyrastają z jednego pnia i pną się ku górze. Czym religie różnią się między sobą? Jak moglibyśmy podzielić wszystkie religie? (na monoteistyczne lub politeistyczne) Jakie religie należą do grupy religii monoteistycznych? (judaizm: Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Panem jedynym Pwt 6,4; chrześcijaństwo: jeden Bóg w pełnej komunikacji Ojca z Synem w Duchu Świętym ; islam: Nie ma innego Boga niż Allah, a Mahomet jest Jego prorokiem ) Jakie religie zaliczamy do religii politeistycznych? Przyjrzyjmy się teraz najliczniejszym religiom świata. Jest ich pięć. Z religii monoteistycznych należy wymienić judaizm, chrześcijaństwo oraz islam, a z politeistycznych hinduizm i buddyzm. 2. Analiza mapy religii w świecie (czas 10 min.) K. dzieli klasę na pięć grup, polecając, by z pomocą podręcznika oraz materiałów z teczki pomocy uczniowie scharakteryzowali poszczególne religie według następującego schematu: założyciel, instytucja, źródła, podstawy wiary, cechy charakterystyczne, stosunek chrześcijaństwa do danej religii. Po zakończeniu pracy następuje prezentacja poszukiwań. Wyniki można umieszczać w tabelce. 19

3. Omówienie wartości wielkich religii i związanych z nimi zagrożeń Co dobrego jest w każdej religii? (dążenie do Boga, uświęcanie człowieka, postulat otwartości na innych, życie według Bożego prawa) Kiedy religia staje się zagrożeniem? (gdy przeradza się w fanatyzm, gdy się ją wprzęga do zaspokojenia własnych niskich celów, z chęci zysku, egoizmu) Jaką groźbę niosą religie Wschodu (ezoteryzm: amulety, talizmany, astrologia...) Jaki jest stosunek chrześcijaństwa do innych religii? W czym chrześcijaństwo przewyższa pozostałe religie? Chrześcijaństwo przewyższa religie, które powstały na płaszczyźnie ludzkiej, ponieważ głosi odkupieńczą śmierć Pana Jezusa za wszystkich na krzyżu, nakazuje kochać Boga i bliźniego, głosi prawdę, że wszyscy ludzie są dziećmi jednego Ojca. 4. Rozmowa na temat niebezpieczeństw płynących z różnorodności religii K. zwraca uwagę, że religia powinna nas ubogacać, a nie straszyć; ma prowadzić do Boga, nie ku człowiekowi, ale też nie przeciw niemu. Jakie macie w tym względzie doświadczenia? Co powinniśmy zrobić, by pielęgnować to drzewo religii? ( przycinać złe pędy, nie niszcząc całości; pozwalać innym rosnąć obok siebie i dopominać się tej przestrzeni dla innych tolerancja w życiu codziennym szanuje jedność w różnorodności) 5. Quiz lub krzyżówka (czas 10 min.) Jeśli czas pozwoli, można zrobić quiz (jedna grupa zadaje drugiej pytania dotyczące poszczególnych religii) lub rozwiązać krzyżówkę (teczka pomocy), pogłębiającą wiedzę o religiach. Uczniowie mogą też w grupach tworzyć tematyczne krzyżówki z hasłem. Rozwiązanie krzyżówki: Jahwe, Allah, asceza, miłość, Mekka, kalif, ramadan, Fatima, Bóg, drahma, Budda, Trójca Święta, Paweł, Konstantyn, hinduizm, bramini, Kanaan, rabin, sykomora, kolekta. Hasło: Będziesz miłował Pana, Boga twego. III. ZAKOŃCZENIE 1. Praca domowa Wypisz cechy charakterystyczne kultu religijnego w judaizmie, chrześcijaństwie, islamie i buddyzmie. 2. Modlitwa Modlitwa wyznawców islamu W imię Allaha, Łagodnego, Miłosiernego Chwała Allahowi, Panu światów Łagodnemu i Miłosiernemu Królowi dnia sądu. Ciebie Jedynego adorujemy. 20

Ciebie Jedynego wzywamy z pomocą. Prowadź nas prostą drogą, drogą tych, których napełniłeś swoją łaską, nie zaś tych, co błądzą. Niech się tak stanie. Modlitwa buddyzmu Pieśń Sarahy Skłaniam się przed szlachetnym Mańdziuśri (Buddą Mądrości), przed tym, który pokonał ograniczenia. Jak spokojna woda, uderzana wiatrem, zaczyna falować i wirować, tak i król myśli o Sarasze różnorako, chociaż jest on tylko jeden. 21

5. OBJAWIENIE BOGA W STARYM I NOWYM TESTAMENCIE Cele zasadnicze Poznanie okoliczności objawienia się Boga w Starym i Nowym Testamencie. Odkrywanie Boga we własnym życiu. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń zdefiniuje pojęcia: historia zbawienia, objawienie, Boża pedagogia rozumie, że Bóg stopniowo objawiał się człowiekowi w Starym Testamencie, a najpełniej objawił się w Jezusie Chrystusie (Nowy Testament) rozumie, że objawienia prywatne mogą uwypuklić jakiś aspekt objawienia biblijnego. Umiejętności: Uczeń potrafi ukazać objawienie Boga w historii potrafi wykazać zależność pełnego objawienia się Boga w Chrystusie od wydarzeń Starego Testamentu (np. prorocy) potrafi odczytać momenty objawienia się Boga we własnym życiu. Postawy: Uczeń akceptuje prawdy o objawieniu się Boga w historii wyraża otwartość na działanie Boga w swoim umyśle i sercu daje odpowiedź na Boże objawienie swoim życiem z zaangażowaniem zgłębia Pismo Święte Metody i formy pracy: rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, modlitwa spontaniczna. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, KKK 51-67, album Biblia w malarstwie pod red. ks. Janusza Pasierba, Encyklopedia chrześcijaństwa. I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa Ps 63,2-4 (podręcznik) 2. Rozmowa wprowadzająca w temat Jesteśmy chrześcijanami, ale sporadycznie spotykamy też wyznawców innych religii. Czym chrześcijaństwo różni się od nich? Dlaczego religia chrześcijańska jest religią monoteistyczną? Co jest dla nas źródłem poznania Boga? (rodzice, treść objawienia Bożego) W jaki sposób Bóg, w którego wierzymy, objawił się światu? 22

Boga poznajemy w rzeczach stworzonych, w pięknie świata, w ludzkiej mądrości. Pełniejszą jednak prawdę o Bogu poznajemy dowiadując się o Jego nadzwyczajnych działaniach, w których odsłaniał siebie i objawiał się ludziom przez wydarzenia i słowa, na które człowiek odpowiadał wiarą. Były to spotkania, które dokonywały się w ramach osobowej więzi Boga z człowiekiem. Tak było w przypadku Noego, Abrahama, Mojżesza czy proroków, przez których Bóg przygotowywał lud na przyjęcie zbawienia przeznaczonego dla całej ludzkości. Bóg objawił się w całej pełni w posłanym na ziemię swoim Synu, w którym zawarł z ludźmi nowe, wieczne Przymierze. On jest ostatecznym Słowem Ojca innych objawień już po Nim nie będzie. To właśnie działanie Boga, podjęte z Jego inicjatywy, a przyjmowane przez ludzi, dzięki czemu mogą poznać Bożą miłość i mądrość, prowadzi nas do pojęcia historii biblijnej. II. ROZWINIĘCIE 1. Analiza tekstów biblijnych Przyjrzyjmy się teraz poszczególnym Bożym interwencjom. Weźmy na początek objawienie się Boga Abrahamowi (Rdz 18,1-3). Uczniowie charakteryzują sposób objawienia się Boga. A teraz rozpatrzymy objawienie się Boga Mojżeszowi (Wj 3,2-4). Uczniowie określają charakterystyczne cechy tego objawienia. Bóg objawia wszystko w swoim Synu Słowie wcielonym (Hbr 1,1-2). Uczniowie wyszukują, w czym tkwi istotny rys objawienia się Boga w Jezusie Chrystusie. 2. Praca z podręcznikiem K. poleca przeczytać z Katechizmu Kościoła Katolickiego paragraf 50 i 53 o Objawieniu (podręcznik ucznia). Co jest istotą i treścią objawienia Bożego? K. może odnieść się do Konstytucji o objawieniu Bożym. Jego treścią jest Boży plan powszechnego zbawienia. Pochodząca z nieskrępowanej miłości inicjatywa Boża pragnie doprowadzić ludzi do przyjaznego obcowania z Bogiem. Objawiając siebie, Bóg zaprasza, żeby uczestniczyć w Jego szczęściu, i daje człowiekowi odpowiedź na jego pytanie o sens i cel życia (por. KKK 68). Objawienie zostało przekazane Kościołowi przez apostołów. Oni zaś utrwalili je w Piśmie Świętym i Tradycji. 3. Odniesienie Bożej prawdy do własnego życia Postawa zawierzenia Bogu prowadzi do poprawy. Otwarcie się na Jego działanie daje początek pojednaniu i zbawieniu. Jest spotkaniem kochającego Ojca. Jak wejść w przyjazne obcowanie z Ojcem, Synem i Duchem Świętym? Przez jakie wydarzenia możemy odczytywać wolę Bożą? Wolę Boga w naszym życiu odczytujemy nie tylko poprzez modlitwę, czytanie Pisma Świętego, ale też przez wydarzenia, zarówno te radosne, jak i te trudne, związane z cierpieniem, chorobą, rozczarowaniem. 23

III. ZAKOŃCZENIE 1. Modlitwa Spontaniczne wezwania dziękczynne za objawianie się Boga: w słowach Pisma Świętego w wydarzeniach historii w konkretach naszego życia 2. Praca domowa 1. Na podstawie Jezusowej obietnicy Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą (Mt 5,8) wyjaśnij, dlaczego ludzie dzięki czystemu sercu mają szansę spotkać się z Bogiem. 2. Jak Bóg objawia się w Twoim życiu? Podaj konkretne fakty. 24

6. WIARA ODPOWIEDZIĄ NA BOŻE OBJAWIENIE (POŚREDNIE I BEZPOŚREDNIE) Cele zasadnicze Poznanie Boga objawiającego się w dziele stworzenia, w porządku natury. Odpowiedzialność za dzieło stworzenia i postawa troski o dobro powierzone ludziom przez Boga. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń zdefiniuje pojęcia: objawienie pośrednie, objawienie bezpośrednie poda przykłady objawienia pośredniego i bezpośredniego wymieni argumenty św. Tomasza z Akwinu przemawiające za istnieniem Boga rozumie, że katecheza jest interpretacją objawienia Bożego rozumie, że wiara jest odpowiedzią na Boże objawienie. Umiejętności Uczeń potrafi omówić różne rodzaje objawień potrafi scharakteryzować dowody na istnienie Boga potrafi zinterpretować teksty biblijne, które odsłaniają niewidzialnego Boga potrafi podać definicję wiary. Postawy Uczeń poznaje Boże objawienie poszukuje własnych dowodów na istnienie Boga pomaga innym poznawać Boga daje swoim życiem odpowiedź na Boże objawienie. Metody i formy pracy: pogadanka, praca z tekstem filozoficznym i biblijnym, schematyczne przedstawienie treści, praca zbiorowa. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świeca. I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa 2. Rozmowa wprowadzająca w temat Dlaczego Bóg objawiał się człowiekowi? W jaki sposób objawiał się ludziom? Gdzie się streszcza Boże objawienie? Jak nazywamy historię Bożych objawień? Dlaczego nazywa się ją historią zbawienia? Jakie księgi streszczają Boże objawienia? 25

Historia zbawienia trwa; Bóg nadal podtrzymuje świat w istnieniu i prowadzi dialog z człowiekiem. K. prosi klasę o przeczytanie wersetów Hbr 1,1-2 (podręcznik ucznia). Odpowiedzią na Boże objawienie jest nasza wiara. Dziś zobaczymy, jak ludzie próbowali je przyjąć i zrozumieć, by odpowiedzieć na nie swą głęboką wiarą. II. ROZWINIĘCIE 1. Możliwości poznania Boga praca z tekstem biblijnym K. prosi o przeczytanie tekstu Syr 16,24-30 i 17,1-14 (podręcznik ucznia). Na jakich drogach biblijny mędrzec proponuje nam poszukiwanie Boga? (poprzez naukę, obserwację świata, jego precyzji i piękna, poprzez bogactwo życia, wielkość człowieka, sprawiedliwe prawo) 2. Argumenty filozoficzne wykład Jak każde dzieło świadczy o swoim twórcy, tak cały świat objawia ludziom istnienie i wielkość Tego, który ten świat stworzył. Słynny chrześcijański filozof św. Tomasz z Akwinu (zm. 1274 r.) wysunął pięć dowodów na istnienie Boga w oparciu o to, co można zaobserwować w stworzonym przez Niego świecie. I tak św. Tomasz: z istnienia ruchu wnosi, że istnieje pierwsza przyczyna ruchu z niesamoistności świata wnosi, że istnieje istota samoistna, będąca przyczyną świata z przypadkowości rzeczy wnosi, że istnieje poza nimi istota konieczna z faktu, że istnieją istoty różnej doskonałości, wnosi, iż istnieje istota najdoskonalsza z powszechnej celowości przyrody wnosi, że istnieje istota najwyższa, rządząca przyrodą i działająca celowo. 3. Objawienie w ludzkim doświadczeniu pogadanka W doświadczeniu chrześcijańskim, i nie tylko, spotykamy dwa rodzaje objawień pośrednie i bezpośrednie. W pierwszych człowiek odkrywa Boga poprzez poszczególne przesłanki. W drugich osobiście doświadcza bliskości Stwórcy i wchodzi z Nim w dialog. W jednym i drugim typie objawień potrzebna jest wiara. Treść można poszerzyć o rozróżnienie teofanii, wyodrębniając objawianie się Boga w Starym Testamencie (świadek teofanii nastawiony jest na przekaz słów objawiającego się Boga), angelofanie objawianie się aniołów, chrystofanie paschalne objawienia Chrystusa po zmartwychwstaniu, objawienia maryjne (np. Lourdes, Fatima). Co jest konieczne, by objawienie spotkało się z zamierzonym odzewem? (gotowość przyjęcia, wiara) Co pomaga w przyjęciu objawienia? (otwarty umysł, otwarte oczy, otwarte serce) 26

4. Postawy człowieka wobec objawiającego się Boga K. zapala świecę i demonstrując ją klasie tłumaczy, że można na nią patrzeć w rozmaity sposób: Można się do niej odwrócić plecami i być pewnym, że jej w ogóle nie ma, bo jej nie widać. Można patrzeć z daleka i mówić, że owszem, jest, ale z takiej odległości ani ziębi, ani grzeje. Żeby ta świeca nas oświetliła czy ogrzała, trzeba do niej nachylić twarz, przysunąć rękę. Jej płomień jest delikatny, lecz w ogniu rzeczy liche i słabe jak papier spopielają się, natomiast uszlachetnia się i oczyszcza to, co jest szlachetne i czyste. Podobnie z Bogiem, którego obecność jest subtelna i dyskretna. K. pogłębia to porównanie: Można się do Boga odwrócić plecami i obserwując świat być gotowym przysiąc, że Bóg nie istnieje. Można patrzeć na Niego z daleka i mówić, że jest, ale wtedy też ani ziębi, ani grzeje. Żeby poznać Boga objawiającego się każdemu z nas, trzeba się do Niego przybliżyć, aby nas oświecił i rozgrzał swoją miłością, trzeba pozwolić, aby ogarnął nas jej płomień. Wtedy to, co w nas słabe, stanie się prochem, a to, co szlachetne, osiągnie poziom świętości. 5. Podsumowanie poznanych treści Świat, kosmos, przyroda, pory roku pomagają nam uwierzyć, że jest Ktoś, kto temu wszystkiemu nadał początek, kto wprawił wszystko w ruch i podtrzymuje byty w istnieniu. Świat po prostu śpiewa o swoim Stwórcy, a tę pieśń Bóg wzmacnia swoim słowem i wydarzeniami, poprzez które na różne sposoby i w różnych formach objawia się ludziom. Mało wiedzy oddala od Boga, dużo wiedzy przybliża do Niego (Ludwik Pasteur). Tekst Al-Halladża, który głosi obecność Boga w ludzkim wnętrzu: Mam przyjaciela, którego odwiedzam w samotności, obecnego, choć wymyka się spojrzeniom. Nie zobaczysz mnie, jak Go nasłuchuję, aby uchwycić Jego język wśród słyszanych słów. Jego słowa nie mają ani dźwięków, ani stylu wymowy, nie mają nic z melodii głosów. To tak, jakbym ja był jakimś ty, do którego zwracam się słowem, i jakbym był nim ponad myślami, które do mnie docierają, w mojej istocie i dla niej samej. Obecny, nieobecny, bliski, daleki, nieuchwytny dla opisu posługującego się jakościami, jest głębiej ukryty przed myślą niż głęboka świadomość, bardziej w moim wnętrzu niż błysk myśli. (J. Ries, Islam, s. 26) Do czego nas to zobowiązuje? (do obserwacji świata, do szukania argumentów przemawiających za istnieniem Boga, do odpowiedzialności za całe stworzenie ekologia) 27

III. ZAKOŃCZENIE 1. Modlitwa 2. Praca domowa Wynotuj kilka myśli i powiedzeń naukowców, filozofów, artystów na temat odkrywania Boga i Jego roli w ludzkim życiu. Napisz dla kogoś niewierzącego apologię (obronę tezy), przemawiającą za istnieniem Boga, posługując się tym, co odkrył św. Tomasz. Literatura Dokumenty Soboru Watykańskiego II. Encyklopedia chrześcijaństwa, Kielce 2000. Słownik Teologiczny, red. A. Zuberber, Katowice 1988. Kultura biblijna słownik, Warszawa 1997. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1988. Biblia w malarstwie, red. J. Pasierb, Penta 1990. 28

7. CHRYSTUS I JEGO KOŚCIÓŁ Cele zasadnicze Poznanie prawdy o Jezusie Chrystusie jako Głowie Ciała Kościoła. Pogłębienie rozumienia związków łączących członki mistycznego Ciała Chrystusa. Zachęta do większego zaangażowania się w życie wspólnoty parafialnej. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń zdefiniuje pojęcia: Chrystus-Zbawiciel, Chrystus-Odkupiciel, Chrystus Głowa Kościoła rozumie, że Kościół został założony przez Chrystusa, który nim kieruje rozumie, że Kościół jest mistycznym Ciałem Chrystusa rozumie, że Kościół jest inauguracją królestwa Bożego na ziemi rozumie, że Kościół to wszyscy ochrzczeni, których Głową jest Chrystus. Umiejętności: Uczeń potrafi odpowiedzieć na pytania dotyczące tekstu KKK 787-796 potrafi scharakteryzować rolę Chrystusa w dziejach ludzkości potrafi uzasadnić, że Chrystus jest założycielem i Głową Kościoła potrafi uzasadnić, że sam jest podmiotem w Kościele potrafi określić rolę, jaką Kościół odgrywa w świecie potrafi uzasadnić, na czym to polega, że współtworzy Kościół potrafi wyjaśnić teksty biblijne: Mt 16,18-19; Dz 2,42-46; 1 Kor 10,16-17; 1 Kor 12,25-27; Ef 1,22-23 potrafi zaśpiewać pieśń W Ciele Chrystusa tworzymy jedno. Postawy: Uczeń wierzy, że Chrystus, jako Głowa Ciała, jest obecny w Kościele współtworzy Kościół i inspiruje innych do budowania go we własnym środowisku jest wdzięczny Chrystusowi za Jego obecność w Kościele przystępuje do sakramentów świętych aktywnie uczestniczy w życiu wspólnoty parafialnej modli się za Kościół powszechny i za Kościół lokalny Metody i formy pracy: pogadanka, praca z tekstem KKK i z tekstem biblijnym, pantomima, metaplan, autorefleksja, śpiew, praca w grupach, praca indywidualna. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki z parametrami biblijnymi lub tekstem, tekst z KKK, duży arkusz papieru i gruby pisak. 29

I. WPROWADZENIE 1. Powitanie i modlitwa do Ducha Świętego 2. Pogadanka wprowadzająca w temat K. w rozmowie z uczniami przypomina treści o objawieniu Bożym. Gdzie i przez kogo jest przekazywane Boże objawienie? (w Kościele i przez Kościół) Kto założył Kościół? Czym jest i do czego służy Kościół? Chrystus założył Kościół i jest Jego Głową. Kościół, jako mistyczne Ciało Chrystusa, żyje dzięki Niemu, w Nim i dla Niego (KKK 807). Doświadczamy tej prawdy trwając w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie (Dz 2,42). We wspólnocie Kościoła istnieje różnorodność członków, a każdy wierzący ma w niej swoje własne miejsce. Wszyscy wierzący są zjednoczeni w Chrystusie, troszcząc się o siebie nawzajem, szczególnie zaś o ubogich i prześladowanych. Warto skorzystać z doświadczenia uczniów i ich spostrzeżeń. II. ROZWINIĘCIE 1. Praca w grupach z tekstem KKK Proponowany jest podział na pięć grup. Otrzymują one kartki z tekstem KKK 787-796 i pytaniem (teczka pomocy). Jedna osoba odczytuje tekst, a później, wraz z innymi, szuka odpowiedzi na umieszczone przy tekście pytanie. Prezentacja odpowiedzi na forum klasowym. W miarę potrzeby K. uzupełnia odpowiedzi uczniów, poszerzając je ich własnym doświadczeniem. 2. Odkrywanie i prezentacja biblijnych prawd o Kościele (czas 10-15 min.) 2.1. Rozważanie tekstów biblijnych Praca w małych grupach. Rozważanie tekstów biblijnych: Mt 16,18-19; Dz 2,42- -46; 1 Kor 10,16-17; 1 Kor 12,25-27; Ef 1,22-23. Każdy powinien otrzymać tekst i po cichu go przeczytać, zastanawiając się nad tym, jak została w nim ukazana prawda o Kościele. 2.2. Pantomima Po zakończonym czytaniu i refleksji mała grupa przygotowuje i przedstawia pantomimę obrazującą wybrany fragment biblijny. Za występ dziękujemy oklaskami. Pozostałe grupy próbują wyjaśnić, czego dotyczyła ta prezentacja. Potem przedstawiciel grupy, która występowała, wyjaśnia, jakiej prawdy dotyczyło przedstawienie i zapisuje ją w jednym zdaniu na tablicy lub na plakacie, zatytułowanym Biblijna prawda o Kościele. Mogą to być następujące zdania: 1. Chrystus ustanawia Piotra fundamentem Kościoła (Mt 16,18-19). 2. Kościół pierwotny trwał w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie (Dz 2,42-46). 30

3. Jedność Kościoła płynie z przyjmowania Eucharystii (1 Kor 10,16-17). 4. Tworzący Ciało Chrystusa troszczą się o siebie nawzajem (1 Kor 12,25-27). 5. Chrystus jest Głową Kościoła, który stanowi Jego Ciało (Ef 1,22-23). 3. Świadectwa doświadczanej rzeczywistości Kościoła metaplan Przez chrzest zostaliśmy zjednoczeni z Chrystusem i włączeni w Kościół, którego On jest Głową. Każdy z nas stanowi cząstkę mistycznego Ciała Chrystusa. Co pomaga nam odkrywać taki właśnie Kościół? (wiara rodziców i społeczności, w jakiej żyjemy, nauka Chrystusa, działalność Kościoła) Co rzuca cień na prawidłowy obraz Kościoła? (niewłaściwe postępowanie świeckich i duchownych, ruchy antykościelne) Czego oczekujecie dziś od Kościoła? Dlaczego nie można się zgodzić z rozumowaniem Chrystus tak, Kościół nie? Gdybyście mieli namalować Kościół po dzisiejszym spotkaniu, co ten obraz by przedstawiał? Można tę propozycję wykorzystać praktycznie od zaraz. Gdyby K. uznał, że grupa dojrzała do budowania wspólnoty Kościoła, może zapytać: Co was do Kościoła czy w Kościele zraziło? Co robicie sami, by budować Kościół? 4. Refleksja nad własnym miejscem w Kościele Zastanów się, gdzie jest twoje miejsce jest w Kościele. Czy jesteś jego żywą częścią? Proś Ducha Świętego, aby ożywił twoją wiarę, tak byś swoją obecnością podtrzymywał innych. K. odczytuje tekst Ef 4,15-16 (podręcznik ucznia). Uczniowie w ciszy zastanawiają się nad tym, do czego wzywa nas Bóg tymi słowami. III. ZAKOŃCZENIE 1. Zapis do zeszytu Uczniowie przepisują treść plakatu do zeszytów. 2. Praca domowa Wypisz w zeszycie nazwy kościelnych wspólnot, stowarzyszeń i grup, jakie działają w twojej parafii. Jak możesz włączyć się w ich działalność? Co możesz zrobić, by doskonalić ich pracę? 3. Modlitwa Uczniowie formułują spontaniczne dziękczynienia za Kościół lub proszą o bycie jego żywą cząstką. Można też wykorzystać poniższe wezwania. 1. Panie Jezu Chryste, dziękuję Ci za Twój Kościół, którego jesteś Głową. Dziękujemy Ci, Panie. 31

2. Za dar wspólnej modlitwy i sakramentów, szczególnie Eucharystii. Dziękujemy Ci, Panie. 3. Za biskupów troszczących się o wierny przekaz nauki apostolskiej. Dziękujemy Ci, Panie. 4. Za każdego ochrzczonego, który w Tobie jest moim bratem. Dziękujemy Ci, Panie. 5. Umocnij moją wiarę, abym dzielił się nią ze wspólnotą Kościoła, proszę Cię, Panie. Prosimy Cię, Panie. 6. O jedność Kościoła, Twojego mistycznego Ciała, proszę Cię, Panie. Prosimy Cię, Panie. Który w Kościele żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen. Śpiew pieśni W Ciele Chrystusa tworzymy jedno. 32

8. SEKTY I NOWE RUCHY RELIGIJNE Cele zasadnicze Poznanie zagrożeń płynących z działalności sekt i tzw. nowych ruchów religijnych. Wzmocnienie wiary i troski o rozwój życia religijnego. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza: Uczeń wymieni nazwy najbardziej znanych w Polsce i w jego środowisku sekt rozumie niebezpieczeństwo płynące z przyłączenia się do sekty rozumie, że określenie nowe ruchy religijne odnosi się do grup działających poza Kościołem, a często przeciw niemu. Umiejętności: Uczeń potrafi rozpoznać sposoby werbowania do sekt potrafi omówić sposoby obrony przed zagrożeniem ze strony sekt potrafi krytycznie odnieść się do różnych form reklamy nowych ruchów religijnych w mediach potrafi określić grupę ryzyka ludzi najbardziej podatnych na wstąpienie do sekty. Postawy: Uczeń rozwija swą wiedzę religijną i pogłębia wiarę (rozmowa, literatura, spotkanie) potrafi się właściwie zachować wobec werbunku do sekt potrafi zdemaskować złą intencję, ukrytą pod pozorem wylewnej troski o dobro werbowanego. Metody i formy pracy: świadectwo, dyskusja, praca z tekstem, mapa skojarzeń. Środki dydaktyczne: słowniki, nagranie (kaseta z Historią Małgorzaty ), tekst dokumentu Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie, szary papier w arkuszach i pisaki, karta pracy. I. WPROWADZENIE 1. Modlitwa do Ducha Świętego 2. Rozmowa wprowadzająca w temat Człowiek, jako osoba, ma różne potrzeby. Na co dzień bardzo wyraźnie potrzebujemy jedzenia, snu, ubrań. Lecz poza potrzebami czysto fizycznymi mamy także potrzeby psychiczne i duchowe. Z tych najważniejszych wymieńmy tylko potrzebę akceptacji, uznania, czyli bycia kimś ważnym, potrzebę bezpieczeństwa, a także potrzebę przynależności. To właśnie dlatego, żeby gdzieś przynależeć, wstępujemy do różnych grup i ruchów. 33

Do jakich grup należycie wy sami i znane wam osoby? (harcerstwo, PCK, Oaza, skauting, oratorium itp.) Wśród wymienionych przez was grup znalazły się też ruchy religijne. Jest ich obecnie bardzo dużo. Są także grupy określane mianem sekt. II. ROZWINIĘCIE 1. Definiowanie pojęcia sekta (czas 10 min.) K. rozdaje uczniom dwa duże arkusze szarego papieru i pisaki, prosząc, by napisali na nich, co im się kojarzy ze słowem sekta. Po wykonaniu zadania zawieszamy arkusze na tablicy. Odczytujemy znajdujące się na nich opisy i krótko komentujemy. Spróbujmy teraz zdefiniować sektę. Czym ona jest? Pomogą nam w tym słowniki, które macie przed sobą. Sektą nazywamy grupę o odrębnej doktrynie religijnej, grupę, która oddzieliła się od wyznania macierzystego i od innych grup w przekonaniu, że tylko i wyłącznie ona posiada zbawczą prawdę. Pojęcie sekta pochodzi najprawdopodobniej od łacińskiego sequi lub sectare, czyli iść za kimś albo odcinać od kogoś. W tym sensie oznacza tego, kto idzie za swym nowym nauczycielem, odrywając się od pierwotnego nurtu, Kościoła czy religii. Teologowie chrześcijańscy widzą w sekcie grupę, która porzuciła Kościół, przyjmując doktrynę sprzeczną z jego nauczaniem i jego strukturami religijno-kultowymi. Zależnie od tego, co się przyjmuje za podstawę podziału tych grup, jest wiele rodzajów sekt. Zasadniczo dzieli się je na grupy wywodzące się z religii chrześcijańskiej oraz na pochodzące z innych religii bądź prądów umysłowych. Sekty dzielą się na cztery grupy: sekty destrukcyjne sekty posługujące się Biblią nowe ruchy religijne o charakterze religioznawczym ruchy parareligijne. Tekst objaśniający ten podział znajduje się w podręczniku ucznia. Z jakimi sektami bądź ich członkami zetknęliście się dotychczas? Zachęcamy młodzież do szczerych wypowiedzi. Żeby nie posługiwać się nazwą sekta, która kojarzy się negatywnie, stosuje się często zamiennik nowe ruchy religijne lub nowe grupy religijne. W każdym przypadku jednak chodzi o grupy działające poza Kościołem katolickim. 2. Kryteria rozpoznawania sekt Nie każdy ruch religijny czy organizacja jest sektą. Powstaje więc pytanie, jak odróżnić jedno od drugiego. Po czym poznać, że mamy do czynienia z sektą? Układamy z uczniami listę kryteriów rozpoznawczych i zapisujemy je na tablicy: 1. Już po pierwszym spotkaniu otwierają się przed adeptem zupełnie nowe możliwości. 2. Wszystko, co przeczytał lub usłyszał w sekcie, jest zdumiewająco proste i rozwiązuje każdy problem. 34