GEOGRAFIA GIMNAZJUM KLASA III

GEOGRAFIA GIMNAZJUM KLASA III TREŚCI EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Cele edukacyjne. Informacje opracowano na podstawie materiałów wydawnictwa OPERON. I. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń: dokonuje pomiarów i obserwacji w terenie; potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. II. Identyfikowania związków i zależności oraz wyjaśniania zjawisk i procesów. Uczeń: posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania i wyjaśniania zjawisk zachodzących w środowisku geograficznym; identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej), rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek, wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi. III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń: wykorzystuje wiedzę i zdobyte umiejętności w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca; stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska. IV. Kształtowanie postaw. Uczeń: rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą i światem; świadomość wartości i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i kulturowe własnego regionu i Polski; patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym poszanowaniu innych narodów i społeczności ich systemów wartości i sposobów życia. Według założeń podstawy programowej do najważniejszych umiejętności zdobywanych w trakcie gimnazjum należą: 1. Czytanie umiejętność rozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. 1

2. Myślenie matematyczne umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym i formułowanie sądów opartych na rozumowaniu matematycznym. 3. Myślenie naukowe umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formowanie wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa. 4. Umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i piśmie. 5. Umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi. 6. Umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji. 7. Umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się. I. Sąsiedzi Polski zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń: a) charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie społeczne i gospodarcze; b) wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec; c) przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy; d) wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji; e) przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka. Zagadnienia: Porównanie cech środowiska przyrodniczego krajów sąsiadujących z Polską. Wyjaśnienie przyczyn dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec. Porównanie cech środowiska przyrodniczego i gospodarki Czech i Słowacji. Współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy, Białorusi i Litwy. Zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: wskazuje państwa sąsiadujące z Polską na mapie; na podstawie map i innych źródeł informacji (fotografii, filmów itp.) charakteryzuje środowisko naturalne sąsiednich krajów; ocenia ich środowisko naturalne pod względem przydatności do działalności gospodarczej człowieka; wskazuje na mapie największe miasta na terytorium państw sąsiadujących z Polską; określa funkcje miast i czynniki wpływające na rozwój tych miast; opisuje specyficzne cechy każdego z państw; porównuje dane statystyczne dotyczące zjawisk ekonomicznych i demograficznych w poszczególnych państwach ; 2

na podstawie różnych źródeł informacji ocenia wpływ gospodarki socjalistycznej na obecny poziom rozwoju gospodarczego sąsiednich krajów; opierając się na rzetelnych źródłach informacji, ocenia przemiany gospodarcze i społeczne w państwach sąsiadujących z Polską; korzystając z danych statystycznych, map, artykułów prasowych itp. przedstawia czynniki rozwoju niemieckiej gospodarki i określa na zagrożenia dla jej dalszego rozwoju; na podstawie analizy mapy i innych źródeł prezentuje swój plan dla Ukrainy (dotyczący np. rozwoju przemysłu, rolnictwa, turystyki); na podstawie aktualnych informacji z prasy, radia, telewizji, Internetu przedstawia aktualne problemy gospodarcze, społeczne, polityczne omawianych krajów (np. Rosji, Białorusi, Ukrainy); ocenia współpracę Polski i własnego regionu z krajami sąsiednimi; prezentuje wybrane przez siebie zagadnienie dotyczące dowolnego państwa sąsiadującego z Polską, leżącego najbliżej miejsca zamieszkania ucznia; na podstawie map opisuje środowisko geograficzne Rosji (budowę geologiczną i jej wpływ na rzeźbę, występowanie surowców mineralnych, zróżnicowanie stref i typów klimatu, stref roślinnych i glebowych) oraz korzystając z innych źródeł, ocenia to środowisko pod względem możliwości rozwoju gospodarczego i osadnictwa; korzystając z danych statystycznych (np. PKB na 1 mieszkańca, struktury PKB, struktury zatrudnienia, struktury eksportu i importu), ocenia gospodarczą pozycję Rosji na tle innych państw; analizuje przeszłość historyczną Rosji i jej wpływ na zróżnicowanie kulturowe, narodowościowe; korzystając z różnych źródeł (także historycznych), poszukuje wyjaśnienia współczesnych problemów gospodarczych, społecznych i politycznych Rosji. II. Europa. Relacje przyroda człowiek gospodarka. Uczeń: a) wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy; b) określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych; c) opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania; d) wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego; e) wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub inne go kraju europejskiego, związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego; f) przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowe go w Europie Zachodniej; 3

g) przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii; h) wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich; i) wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej; j) prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części. Zagadnienia: Położenie Europy i główne cechy jej środowiska przyrodniczego (na podstawie map). Mapa polityczna Europy. Zróżnicowanie regionalne przyczyny i konsekwencje. Zróżnicowanie etniczne, narodowościowe i kulturowe Europy przyczyny i konsekwencje. Związki między cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a kierunkami rozwoju gospodarczego. Związek między warunkami przyrodniczymi a rozwojem produkcji rolnej, cechy rolnictwa towarowe go. Główne kierunki i przyczyny zmian struktury przemysłu Wielkiej Brytanii. Cechy położenia, wielkość układu przestrzennego oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii. Wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich. Wykazanie związków między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury. Prezentacja trasy wycieczki po Europie lub jej części. Prezentacja form współpracy z najbliższym sąsiadem własnego regionu. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: pokazuje na mapie umowną granicę między Europą a Azją; wyjaśnia trudności z ustaleniem jej przebiegu; porównuje warunki naturalne Europy z warunkami na innych kontynentach; na podstawie mapy i krzywej hipsograficznej charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Europy ; korzystając z mapy opisuje linię brzegową Europy; wyjaśnia jej przebieg w powiązaniu z budową geologiczną i procesami geologicznymi; na podstawie literatury, map, filmów, zdjęć itp. opisuje krajobraz Islandii i zjawiska geologiczne tam występujące (gejzery, wulkany, gorące źródła) oraz sposób ich wykorzystania przez człowieka; na podstawie map tektonicznych i innych źródeł informacji wyjaśnia przyczyny procesów zachodzących na Islandii; wymienia i pokazuje na mapie państwa i regiony geopolityczne Europy; na podstawie map charakteryzuje zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy; 4

wyszukuje informacje na temat wybranego regionu i je prezentuje (np. dotyczące kuchni, zwyczajów, legend, strojów, języka); wskazuje na mapie państwa, które się rozpadły lub zjednoczyły pod koniec XX wieku; podaje przyczyny tych zmian i ocenia ich konsekwencje polityczne, społeczne i gospodarcze; korzystając z aktualnych wiadomości, analizuje przyczyny i skutki współczesnych problemów społecznych, politycznych, gospodarczych Europy; wyjaśnia, jak rozumie termin Europa ojczyzn ; ocenia korzyści i straty wynikające ze zjednoczenia Europy; sytuuje na mapie Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz kraje wchodzące w jego skład; wskazuje na mapie okręgi przemysłowe Wielkiej Brytanii; wymienia czynniki sprzyjające ich powstaniu (dawne i współczesne); przedstawia zmiany w starych okręgach przemysłowych (restrukturyzacja); omawia na podstawie mapy czynniki lokalizacji metropolii (Londynu/Paryża); porównuje dane dotyczące wielkości metropolii, liczby mieszkańców w różnych latach i z różnych źródeł i wyjaśnia różnice między danymi; analizuje na planie metropolii układ przestrzenny miasta i na tej podstawie omawia jego rozwój przestrzenny w aspekcie historycznym; wyjaśnia przyczyny współczesnego rozwoju metropolii jako światowej metropolii (na podstawie np. literatury dotyczącej historii miasta i całego kraju, relacji osób tam przebywających, reportaży, codziennej prasy); podaje przykłady innych aglomeracji mono- i policentrycznych (konurbacji), megalopolis; wyjaśnia korzystając z danych statystycznych, na czym polegają współczesne zmiany w osadnictwie (np. deglomeracja); na podstawie map ocenia warunki naturalne rolnictwa we Francji; charakteryzuje rejony upraw i hodowli; na podstawie różnych źródeł wymienia poza przyrodnicze czynniki sprzyjające rolnictwu we Francji; sytuuje na mapie ośrodki przemysłowe Francji i analizuje czynniki sprzyjające ich funkcjonowaniu; wyjaśnia rolę szlaków komunikacyjnych w rozwoju gospodarczym na przykładzie Francji; analizuje przydatność warunków naturalnych krajów alpejskich dla potrzeb osadnictwa i gospodarki; wymienia główne działy gospodarki tych krajów i uzasadnia ich rozwój (np. turystyka, przemysł precyzyjny, przemysł spożywczy, usługi bankowe); prezentuje walory turystyczne wybranego rejonu Morza Śródziemnego; ocenia wpływ turystyki na środowisko naturalne; opracowuje folder turystyczny przedstawiający trasę wycieczkową po wybranym regionie; na podstawie map ocenia warunki naturalne krajów skandynawskich dla osadnictwa i rozwoju gospodarczego; 5

porównuje wskaźniki jakości życia w krajach skandynawskich i w innych państwach świata; na podstawie danych statystycznych i innych źródeł ocenia pozycję krajów skandynawskich w światowej gospodarce; wyróżnia specyficzne cechy gospodarki państw skandynawskich; korzystając z dowolnych źródeł, prezentuje wybrane państwo europejskie. III. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek przyroda gospodarka. Uczeń: a) wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów; b) przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje; c) analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej; d) wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle nie korzystnych cech środowiska przyrodniczego; e) wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i kulturą ryżu a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo -Wschodniej; f) opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii; g) charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych; h) charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, i wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce; i) wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzują cym się poważnymi niedoborami słodkiej wody; j) określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary; k) wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej; l) identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii; m) wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej; n) przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle warunków środowiska przyrodniczego; o) przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych. 6

Zagadnienia: AZJA Wykazanie, że Azja jest kontynentem geograficznych kontrastów. Uzasadnienie zróżnicowania rozmieszczenia ludności na terenie Chin. Na przykładzie Chin warunki rozwoju starych cywilizacji. Kierunki rozwoju gospodarczego Chin. Zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej. Indie - Kontrasty społeczne i gospodarcze; rozwój nowoczesnych technologii. Wpływ kultury ryżu na gospodarkę. Japonia - Czynniki społeczno-kulturowe w tworzeniu nowoczesnej gospodarki a niekorzystne cechy środowiska przyrodniczego. Bliski Wschód - Charakterystyka cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków rozwoju gospodarczego. Miejsca konfliktów zbrojnych. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: na podstawie map i diagramów klimatycznych charakteryzuje środowisko przyrodnicze Azji; wskazuje na mapie Azji najwyższy szczyt, najniższą depresję, największe i najgłębsze jeziora, najdłuższe rzeki, rejony najwyższych i najniższych opadów, najwyższej i najniższej temperatury; wymienia czynniki wpływające na klimat Azji; wskazuje rejony możliwych klęsk żywiołowych (tajfuny, powodzie, trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, tsunami); analizuje warunki środowiska naturalnego różnych rejonów Azji pod kątem przydatności do życia i gospodarowania człowieka i porównuje je z rozmieszczeniem najstarszych cywilizacji; wskazuje na mapie rejony uprawy ryżu; wyszukuje dane statystyczne dotyczące zbiorów ryżu w poszczególnych państwach; omawia związek między występowaniem i cechami klimatu monsunowego a uprawą ryżu w Azji; na podstawie map i innych źródeł analizuje czynniki (zarówno przyrodnicze, jak i poza przyrodnicze) sprzyjające i niesprzyjające rozwojowi gospodarczemu Japonii; wymienia najważniejsze działy gospodarki Japonii; na podstawie analizy danych dotyczących struktury eksportu i importu Japonii oraz struktury PKB wyjaśnia, co to znaczy kraj wysoko rozwinięty; korzystając z mapy gęstości zaludnienia, wymienia obszary w Chinach o małej i dużej gęstości zaludnienia; na podstawie analizy różnorodnych map podaje przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia na obszarze Chin; odczytuje z mapy nazwy największych miast chińskich; na podstawie różnych źródeł informacji (np. artykuły w prasie, literatura, mapy gospodarcze, fizycznogeograficzne, krajobrazowe itp.) określa czynniki ich rozwoju ; na podstawie danych statystycznych z różnych lat formułuje wnioski na temat zmian gospodarczych w ostatnim czasie; 7

na podstawie obserwacji w swoim otoczeniu wymienia towary wyprodukowane w Chinach; na podstawie różnych źródeł informacji wymienia czynniki sprzyjające szybkiemu wzrostowi gospodarczemu Chin; na podstawie aktualnych źródeł informacji omawia polityczne i społeczne problemy Chin; korzystając z map ogólnogeograficznych i tematycznych, prezentuje kontrasty środowiska geograficznego Indii; na podstawie aktualnych wiadomości i literatury opisuje kontrasty i problemy społeczne w Indiach i poszukuje ich źródeł; wymienia dziedziny wysokich technologii rozwijające się w Indiach i poszukuje przyczyn ich rozwoju; korzystając z aktualnych wiadomości, dyskutuje nad strategicznym i gospodarczym znaczeniem ropy naftowej oraz przedstawia konflikty związane z ropą naftową; odczytuje z mapy nazwy państw Bliskiego Wschodu eksportujących ropę naftową; na podstawie mapy omawia ich warunki naturalne; ocenia perspektywy rozwoju Bliskiego Wschodu po wyczerpaniu się złóż ropy naftowej; wskazuje na mapie święte miejsca islamu; omawia związek między islamem a sposobem życia mieszkańców Bliskiego Wschodu. AFRYKA Charakterystyka stref klimatyczno-glebowo - roślinnych w Afryce. Związek form gospodarowania z zasobami wodnymi. Konieczność racjonalnej gospodarki wodą. Związki między problemem wyżywienia ludności, występowaniem chorób np. AIDS a poziomem życia ludzi. Położenie, linia brzegowa, ukształtowanie powierzchni Afryki. Klimat, strefy roślinne i glebowe oraz wody powierzchniowe Afryki. Strefa Sahelu jako ilustracja związków między warunkami środowiska naturalnego a sposobem gospodarowania w Afryce. Szanse rozwoju gospodarczego. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: na podstawie mapy charakteryzuje środowisko naturalne Afryki; wykazuje związek między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni; wskazuje podobieństwa w budowie geologicznej Afryki i Australii (np. kotliny o budowie geologicznej sprzyjającej powstawaniu wód artezyjskich); charakteryzuje gęstość sieci rzecznej w powiązaniu z innymi składnikami środowiska; wyjaśnia genezę jezior afrykańskich; stawia hipotezy i przedstawia argumenty dotyczące przyszłych wydarzeń geologicznych w rejonie Rowu Wschodnioafrykańskiego; wykazuje związki między klimatem, roślinnością, glebami oraz sposobem gospodarowania i życia ludzi w Sahelu ; na podstawie informacji z różnych źródeł przedstawia zagrożenie chorobami zakaźnymi (m.in. epidemia AIDS); 8

wskazuje podobieństwa między problemami demograficznymi niektórych krajów Ameryki Łacińskiej i krajów afrykańskich; przedstawia przyczyny obecnych problemów politycznych i społeczno-gospodarczych państw afrykańskich; na podstawie danych statystycznych (m.in. struktury zatrudnienia, PKB na 1 mieszkańca) określa poziom rozwoju gospodarczego państw afrykańskich (np. RPA, Nigerii, Czadu) na tle innych państw świata; przedstawia własne propozycje rozwoju gospodarczego wybranego rejonu Afryki. AMERYKA Przyczyny i cechy zróżnicowania środowiska przyrodniczego Ameryki Północnej i Południowej. Przyczyny i cechy zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej. Ekologiczne skutki wylesienia Amazonii a jej gospodarcze wykorzystanie. Rozwój i problemy wielkich miast Brazylii. Związek cech środowiska z zagospodarowaniem regionów geograficznych USA. Rola USA w gospodarce świata. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: wskazuje Amerykę Północną i Amerykę Południową na mapie świata; na podstawie wiadomości odczytanych z map, ilustracji i tekstów opisuje specyficzne cechy środowiska Ameryki; wyjaśnia związek między rozciągłością południkową a różnorodnością klimatu i roślinności; wyjaśnia związek między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni; na podstawie map wskazuje rejony o najlepszych warunkach naturalnych dla rozwoju rolnictwa; wyjaśnia termin Ameryka Łacińska i Ameryka anglosaska ; wskazuje na mapie rozmieszczenie cywilizacji Majów, Inków, Azteków; na podstawie literatury i innych źródeł opisuje ich cywilizacje i przyczyny ich upadku; porównuje sytuację rdzennych mieszkańców Ameryki i Australii; wymienia cechy rolnictwa wysokotowarowego na przykładzie amerykańskich farm; podaje przykłady rejonów rolnictwa intensywnego i ekstensywnego w Stanach Zjednoczonych ; podaje czynniki lokalizacji starych okręgów przemysłowych; podaje przykłady restrukturyzacji starych okręgów i uzasadnia jej konieczność; na podstawie różnych źródeł charakteryzuje wybrany rejon przemysłu wysokich technologii (np. Krzemowa Dolina); podaje czynniki lokalizacji przemysłu wysokich technologii; na podstawie map Stanów Zjednoczonych i innych źródeł wyciąga wnioski na temat czynników rozmieszczenia ludności w Stanach Zjednoczonych (lokalizacji największych miast); 9

korzystając z danych statystycznych i diagramów, przedstawia skład ludnościowy Stanów Zjednoczonych; na podstawie różnych źródeł informacji prezentuje opinię na temat czynników potęgi gospodarczej Stanów Zjednoczonych i ewentualnie przyczyn obecnych problemów gospodarczych; na podstawie map charakteryzuje rozmieszczenie roślinności naturalnej i rejonów upraw w Brazylii; wyjaśnia znaczenie ekologiczne lasów rosnących na Nizinie Amazonki; przedstawia argumenty zwolenników zachowania puszczy amazońskiej i argumenty ludzi mieszkających na tym obszarze oraz rozważa możliwości zniwelowania konfliktu między ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a gospodarczym wykorzystaniem puszczy amazońskiej; korzystając z mapy, omawia rozmieszczenie wielkich miast brazylijskich ; na podstawie literatury faktu, filmów i danych statystycznych przedstawia ich problemy; na podstawie informacji z różnych źródeł (np. reportaże R. Kapuścińskiego, artykuły w bieżącej prasie, filmy itp.) przedstawia problemy społeczne, gospodarcze i polityczne krajów Ameryki Łacińskiej; AUSTRALIA Warunki naturalne rozwoju gospodarki w Australii. Związek form gospodarowania z zasobami wodnymi. Konieczność racjonalnej gospodarki wodą. Związek Australijski jako państwo wysoko rozwinięte. Problemy ludnościowe Australii. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: odczytuje z mapy informacje na temat środowiska przyrodniczego Australii ; wyszukuje i prezentuje wiadomości dotyczące specyfiki środowiska przyrodniczego Australii (np. budowy geologicznej, świata roślin i zwierząt); wyjaśnia terminy: basen artezyjski, studnia artezyjska ; odczytuje z mapy dane dotyczące gęstości zaludnienia; wskazuje na mapie największe miasta Australii; wyjaśnia, w jaki sposób czynniki przyrodnicze wpłynęły na rozmieszczenie ludności w Australii; odczytuje z mapy gospodarczej informacje dotyczące surowców mineralnych, przemysłu, rolnictwa; wyjaśnia powiązania między specyfiką rolnictwa Australii a środowiskiem naturalnym; odczytuje z tabeli statystycznej i z wykresów dane dotyczące gospodarki Australii, wielkości PKB oraz porównuje je z innymi krajami; na podstawie danych wnioskuje o poziomie rozwoju Australii; wyszukuje i prezentuje informacje dotyczące rdzennej ludności Australii Aborygenów, ze szczególnym uwzględnieniem ich współczesnych problemów. 10

ANTARKTYDA I ARKTYKA Cechy położenia i środowiska obszarów okołobiegunowych. Przyczyny i cechy zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych. Badania i wyprawy. Dziura ozonowa. Planowane osiągnięcia i działania ucznia: wskazuje Arktykę i Antarktydę na mapie i na tej podstawie opisuje specyfikę ich położenia; wyjaśnia terminy: lodowiec szelfowy, lądolód; na podstawie przekroju określa grubość pokrywy lądolodu; wyszukuje i prezentuje informacje dotyczące wypraw arktycznych i na Antarktydę oraz badań na tych obszarach (w tym polskich); wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest objęta szczególną ochroną; wyjaśnia, jaki wpływ na środowisko geograficzne obszarów okołobiegunowych i całej Ziemi może mieć dziura ozonowa i ocieplenie klimatu. Kryteria oceniania wiedzy geograficznej i umiejętności uczniów na poziomie klasy III gimnazjum: stopień opanowania wiedzy i umiejętności przewidzianych w podstawie programowej nauczania geografii w gimnazjum (moduł I (szkoła podstawowa), zakres poziomu podstawowego i ponadpodstawowego), skala umiejętności wykonywania powierzonych zadań (ćwiczeń), własna aktywność i zaangażowanie w poszukiwaniu różnych źródeł informacji dostępnych we współczesnym świecie, umiejętność komunikowania się, stopień praktycznego wykorzystania nabytej wiedzy i umiejętności. SĄSIEDZI POLSKI WYMAGANIA PROGRAMOWE PODSTAWOWE (dopuszczający, dostateczny) wymieni oraz wskaże na mapie państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice, wymieni cechy ukształtowania powierzchni w Niemczech, krótko przedstawi poziom rozwoju rolnictwa niemieckiego, wymieni cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji oraz je uzasadni, wskaże cechy położenia geograficzne go PONADPODSTAWOWE (dobry, bardzo dobry, celujący) przedstawi cechy środowiska przyrodniczego krajów sąsiadujących z Polską, przedstawi zasady sąsiedzkiej współpracy w euro regionach, wymieni oraz scharakteryzuje cechy niemieckiego przemysłu, wskaże cechy gospodarki Czech i Słowacji oraz je scharakteryzuje, 11

wschodnich sąsiadów Polski, wskaże główne problemy demograficzne wschodnich sąsiadów Polski, wymieni cechy środowiska przyrodniczego Rosji, krótko scharakteryzuje ludność Rosji. wymieni główne problemy gospodarcze wschodnich sąsiadów Polski oraz je scharakteryzuje, wymieni główne cechy gospodarki Rosji oraz je scharakteryzuje. scharakteryzuje położenie oraz ukształtowanie pionowe i poziome Europy, scharakteryzuje podział polityczny Europy, wskaże najmniejsze i największe kraje Europy, omówi zróżnicowanie językowe oraz religijne ludności Europy, wymieni cechy środowiska przyrodniczego, a także cechy gospodarki krajów Europy Północnej, poda cechy charakterystyczne położenia i ukształtowania powierzchni Francji, wymieni cechy środowiska przyrodniczego Wielkiej Brytanii, wskaże cechy społeczeństwa Wielkiej Brytanii, przedstawi położenie Londynu i omówi jego rozwój przestrzenny, poda cechy środowiska przyrodniczego i krótko objaśni ich wpływ na gospodarkę krajów alpejskich, wymieni cechy środowiska przyrodniczego oraz dziedzictwa kulturowego krajów śródziemnomorskich zaprezentuje formy współpracy własnego regionu z kra jem najbliższym sąsiadem tego regionu oraz współpracy w ramach euroregionu. omówi położenie geograficzne Azji, wymieni kontrasty dotyczące ukształtowania powierzchni oraz wód powierzchniowych Azji, omówi zróżnicowanie terytorium Chin pod względem klimatu oraz gleb i ukształtowania powierzchni, wymieni cechy środowiska przyrodniczego warunkujące rozwój gospodarki Chin, przedstawi uwarunkowania demograficzne rozwoju gospodarczego Chin, przedstawi atuty i zagrożenia japońskiej EUROPA 12 scharakteryzuje strefy klimatyczne, a także strefy roślinne, w których leży Europa, poda przykłady współpracy oraz integracji krajów europejskich, scharakteryzuje ruch naturalny ludności Europy oraz jego konsekwencje, wyka że wpływ środowiska przyrodniczego na gospodarkę oraz na społeczeństwo krajów Eu ropy Pół nocnej, wykaże, że gospodarka rolna Francji jest wysoko towarowa, a jej przemysł jest bardzo nowoczesny, przedstawi rozwój przemysłu w Wielkiej Brytanii i wykaże jego nowoczesność, wykaże rolę gospodarczą oraz kulturową Londynu jako metropolii światowej, wykaże bezpośrednią zależność rozwoju rolnictwa, przemysłu oraz usług krajów alpejskich od gór, wykaże znaczenie turystyki w gospodarce krajów śródziemnomorskich, przedstawi negatywne skutki rozwoju turystyki w krajach śródziemnomorskich, zaprezentuje trasę wycieczki po całej Europie lub jej części. AZJA scharakteryzuje kontrasty klimatyczne i roślinne w Azji, przedstawi bariery osadnicze na przykładzie Azji, przedstawi i uzasadni rozmieszczenie ludności na terytorium Chin, na przy kładzie Chin przedstawi warunki rozwoju starych cywilizacji, przedstawi kierunki rozwoju gospodarki chińskiej, omówi rolę Chin w gospodarce światowej, omówi czynniki społeczne oraz kulturowe

gospodarki wynikające z cech środowiska przyrodniczego, wskaże kontrasty społeczne oraz gospodarcze w Indiach, przedstawi wpływ cech środowiska przyrodniczego oraz cech kulturowych na rozwój krajów Bliskiego Wschodu. omówi położenie geograficzne Afryki, przedstawi cechy ukształtowania powierzchni oraz wód powierzchniowych w Afryce, wskaże obszary leżące w strefie Sahelu oraz omówi ich warunki klimatyczno-hydrologiczne, wymieni cechy środowiska przyrodniczego Afryki Subsaharyjskiej i wykaże ich wpływ na życie ludności. scharakteryzuje ukształtowanie powierzchni, a także budowę geologiczną Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, przedstawi pochodzenie i zróżnicowanie rasowe ludności Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, wskaże cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Brazylii, omówi rozmieszczenie ludności na terytorium Brazylii, wskaże przyczyny szybkiego rozwoju rolnictwa oraz przemysłu w USA. 13 warunkujące rozwój gospodarczy Japonii, uzasadni rozwój nowoczesnych technologii w Indiach, wyka że wpływ kultury ryżu na gospodarkę Indii, wyka że wpływ wydobycia ropy naftowej na rozwój gospodarczy krajów Bliskiego Wschodu, scharakteryzuje krótko konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie. AFRYKA wyjaśni strefowość warunków klimatycznych, a także glebowych oraz roślinności w Afryce, wykaże zależność poziomu życia ludności w strefie Sahelu od warunków wodnych, przedstawi różne aspekty racjonalnej gospodarki wodą w strefie Sahelu, wyka że wpływ występowania chorób (np. AIDS) oraz poziomu wyżywienia na poziom życia ludności w Afryce Subsaharyjskiej. AMERYKA wykaże strefowość klimatu i roślinności oraz scharakteryzuje wody powierzchniowe Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, omówi zmiany liczby ludności Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, uzasadni zróżnicowanie kulturowe ludności Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, scharakteryzuje problemy, z którymi borykają się mieszkańcy miast brazylijskich, wskaże pozytywne i negatywne skutki gospodarczego wykorzystania Amazonii, scharakteryzuje nowe centra przemysłowe w USA, wykaże pozycję USA jako światowego mocarstwa. AUSTRALIA scharakteryzuje położenie geograficzne wykaże zróżnicowanie klimatyczno-roślinne Australii, terytorium Australii, wymieni ogólne (zasadnicze) cechy uzasadni różnorodność wysp Oceanii, środowiska przyrodniczego Australii, scharakteryzuje główne działy gospodarki wyjaśni pochodzenie, zróżnicowanie oraz narodowej Australii, rozmieszczenie ludności na terytorium uzasadni wysoką pozycję Australii w gospodarce Australii. światowej. ANTARKTYDA I ARKTYKA porówna cechy położenia geograficznego omówi działania człowieka w Arktyce

Arktyki i Antarktydy, porówna cechy klimatu oraz stosunków wodnych Arktyki i Antarktydy, porówna florę oraz faunę Arktyki i Antarktydy. i Antarktydzie, wyjaśni przyczyny i cechy zmian w środowisku przyrodniczym Arktyki i Antarktydy, przedstawi prognozę zmian w środowisku przyrodniczym Arktyki i Antarktydy. Literatura: 1. D. Barnes, Nauczyciel i uczniowie. Od porozumiewania się do kształcenia, Warszawa 1988. 2. J. Brophy, Motywowanie uczniów do nauki, Warszawa 2002. 3. D. Fontana, Psychologia dla nauczycieli, Poznań 1998. 4. D. Klus-Stańska, Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn 2002. 5. D. Klus-Stańska, Po co nam wiedza potoczna w szkole, [w:] K. Kruszewski (red.), Pedagogika w pokoju nauczycielskim, Warszawa 2000. 6. T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 2001. 7. G. Mietzel, Psychologia kształcenia. Praktyczny podręcznik dla pedagogów i nauczycieli, Gdańsk 2002. 8. Międzynarodowa Karta Edukacji Geograficznej, 1992, Międzynarodowa Unia Geograficzna. 14