TEOLOGIA PRAWO KANONICZNE INFORMACJE O PRZEDMIOTACH NA STUDIACH LICENCKACKICH (LICENCJAT KOŚCIELNY) (w porządku alfabetycznym) WZÓR tpknr. Nazwa przedmiotu (t teologia, pk zajęcia specjalizacji kanonistycznej prowadzone w IPK, nr kolejny numer przedmiotu w wykazie) Przedmiot przeznaczony dla I-go, II-go lub III-go roku Wymiar godzin ogółem (wymiar godzin z podziałem na semestry); semestr Prowadzący zajęcia tpk01. Elementy psychologii, psychiatrii oraz medycyny sądowej Rok III, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: dr Bożena Gulla, dr Żelisława Golańska Wykład obejmuje wybrane zagadnienia z zakresu psychologii, psychiatrii i psychopatologii oraz z pogranicza psychologii i prawa. Pozwoli na nabycie podstawowej wiedzy w zakresie rozpoznawania i postępowania w omawianych zaburzeniach psychicznych. Treści wykładu: 1. Pojęcie i kryteria zdrowia psychicznego. 2. Rozwój człowieka w cyklu życia i jego zakłócenia. 3. Psychopatologia dziecka. 4. Zaburzenia afektywne i ich leczenie. 5. Zaburzenia związane ze stresem i ich leczenie. 6. Nerwice, zaburzenia lękowe i ich leczenie. 7. Postępowanie w zaburzeniach osobowości. 8. Psychozy i ich leczenie. 9. Postępowanie w zaburzeniach odżywiania się. 10. Uzależnienia i inne patologie społeczne. 11. Zaburzone funkcjonowanie systemu rodzinnego. 12. Psychologia a prawo psychologiczna problematyka w sprawach karnych. 13. Psychologia a prawo psychologiczna problematyka w sprawach cywilnych i rodzinno-opiekuńczych. 14. Psychopatologia wieku starszego. 15. Pomoc psychologiczna, doradztwo, interwencja kryzysowa i psychoterapia. 1
Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z wybranymi problemami z zakresu psychologii, psychiatrii i medycyny sądowej. Wybrane zagadnienia są szczególnie ważne ze społecznego punktu widzenia, częste w praktyce pracy z ludźmi. Słuchacze nabędą podstawową wiedzę w zakresie rozpoznawania i postępowania w tych zaburzeniach. Praca zaliczeniowa. Egzamin ustny. Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J., Psychiatria, t. 1 3; Ciosek M., Psychologia sądowa i penitencjarna; Lazarus A. A., Colman A. M., Psychopatologia. tpk02. Filozofia i teologia prawa kanonicznego Rok I, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Steczkowski W zakres przedmiotu wchodzi zapoznanie z pojęciem prawa w ujęciu personalizmu chrześcijańskiego i doktryny katolickiej, ukazanie etapów historycznego rozwoju teologii prawa kanonicznego, wpływu eklezjologii, sakramentologii i teologii moralnej na treść norm kanonicznych, oraz wynikających z tego konsekwencji metodologicznych. Treści wykładu: Pojęcie prawa w ujęciu personalizmu chrześcijańskiego. Definicje prawa kanonicznego. Historyczny rozwój teologii prawa kanonicznego. Słowo Boże i sakramenty święte jako fakty instytucjonalizujące wspólnotę kościelną. Udział w misji Chrystusa jako fundament obowiązków i praw wiernych. Dobro wspólne w Kościele. Problem wolności sumienia wewnątrz Kościoła. Konsekwencje metodologiczne: elastyczność prawa kanonicznego i jej instytucje, zasada słuszności kanonicznej. Rozumienie zasady salus animarum suprema lex esto. Celem przedmiotu jest ukazanie wpływu doktryny teologicznej na treść norm kanonicznych i metodologię ich aplikacji. Student powinien posiąść umiejętność wiązania norm kanonicznych z zasadami doktryny katolickiej w procesie ich interpretacji i aplikacji. Egzamin w formie ustnej. 2
Ghirlanda G., Wstęp do prawa kościelnego, Kraków 1998; Sobański R., Kościół jako podmiot prawa: elementy eklezjologii prawnej, Warszawa 1973; Sobański R., Nauki podstawowe prawa kanonicznego, 2: Teologia prawa kościelnego, Warszawa 2001. tpk03. Historia instytucji prawa kanonicznego Rok I, semestr zimowy Wymiar: 15 h wykładu Prowadzący: ks. dr Andrzej Sosnowski CR Historia instytucji prawa kanonicznego obejmuje studium najważniejszych instytucji w Kościele, zwłaszcza papiestwa oraz innych instytucji związanych z rządzeniem Kościołem powszechnym. W studiowaniu wybranych instytucji stosuje się metodę historycznoanalityczną. Treści wykładu: 1. Prymat papieski; 2. Wybór papieża; 3. Kuria rzymska; 4. Sądy; 5. Kardynałowie; 6. Dyplomacja. Wymagania wstępne: Znajomość podstaw historii Kościoła, eklezjologii, teologii dogmatycznej oraz teologii moralnej. Przedmiot ma na celu przybliżenie wspomnianych instytucji i ich rozwój, aby lepiej zrozumieć instytucje, z którymi aktualnie spotykamy się w Kościele. Egzamin ustny. Erdö P., Introductio in historiam scientiae canonicae, Roma 1990; Fantappè C., Introduzione storica al diritto canonico, Bologna 2003; Ferme B., Introduzione alla storia del diritto canonico il diritto canonico antico fino al Decretum di Graziano, Roma 1997; Gaudement J., Storia del diritto canonico, Cinisello Balsamo 1998; Krzywda J., Prymat papieski i Kolegium Biskupów w świetle nauki Vaticanum I i II, Kraków 2008; Kurtscheid B., Historia juris canonici. Historia institutorum, Romae 1943; Muselli L., Storia del diritto canonico, Torino 2007; Orlandis J., Historia de las instituciones de la Iglesia Catolica, Pamplona 2003; Zeiger, Historia juris canonici, II: De historia institutorum canonicorum, Romae 1940. 3
tpk04. Historia prawa kościelnego Rok I, semestr zimowy letni Wymiar: 60 h (30/30) wykładu Prowadzący: o. dr Arnold Chrapkowski OSPPE /e Historia powstawania zbiorów powszechnego oraz partykularnego prawa kanonicznego. Pojęcie i podział prawa kanonicznego. Fontes exsistendi et cognoscendi. Etapy rozwoju źródeł poznania prawa kanonicznego. Zbiory pseudoapostolskie. Zbiory wschodnie. Nomocanones. Zbiory zachodnie. Zbiory irlandzkie i brytyjskie. Capitularia regum Francorum. Zbiory sfałszowane. Zbiory francuskie (XI-XII w.). Dekret Gracjana. Quinque compilationes antiquae. Dekretały Grzegrza IX. Liber sextus Bonifacego VIII. Klementyny. Extravagantes Jana XXII. Extravagantes communes. Corpus Iuris Canonici. Prawo soborowe. Codex Iuris Canonici 1917. Kodeks Prawa Kanonicznego 1983. Lex Fundamentalis Ecclesiae. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich. Historia prawa kanonicznego w Polsce z uwzględnieniem ustawodawstwa synodalnego. Wykład ma na celu zapoznanie studentów ze źródłami istnienia prawa kanonicznego, historią powstawania zbiorów prawa kanonicznego, które stanowią źródła formalne poznania prawa kanonicznego. Ponadto ma na celu zaznajomienie studentów z historią powstawania zbiorów polskiego prawa partykularnego. Egzamin ustny na koniec I i II semestru. Ferme B. F., Introduzione alla storia del diritto canonico, I: Il diritto antico fino al Decretum di Graziano, Mursia 1998; Gaudemet J., Storia del Diritto Canonico, Cinisello Balsamo 1998; Góralski W., Wprowadzenie do historii ustawodawstwa synodalnego w Polsce, Lublin 1991; Hemperek P., Góralski W., Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego. Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 1, cz. 1, Lublin 1995; Pawluk T., Wprowadzenie do studiów kanonistycznych, Warszawa 1979; Pawluk T., Źródła poznania prawa kanonicznego, Studia Warmińskie XII (1975), s. 541 619; Subera I., Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, t. 1, Warszawa 1985; Tymosz S., Ewolucja kościelnego prawa polskiego w świetle kodyfikacji do XIX w., Lublin 2008. 4
tpk05. Instytucje Prawa Rzymskiego Rok I, semestr zimowy Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: dr Łukasz Marzec tpk06. Język łaciński Rok I III, semestr zimowy letni Wymiar: 150 h (30/30/30/30/15/15) lektoratu Prowadzący: mgr Marek Grzelak Forma zaliczenia: zo/zo/zo/zo/zo/e Przedmiot obligatoryjny dla studentów prawa kanonicznego (ad licentiam). Celem zajęć jest zdobycie znajomości języka łacińskiego, koniecznej do właściwego rozumienia Kodeksu Prawa Kanonicznego (także Kodeksu Kościołów Wschodnich) oraz innych kościelnych dokumentów prawnych. A. Program kursu zagadnienia gramatyczne: I. 1. Odmiana czasownika w praesens (koniugacja). 2. Wprowadzenie do deklinacji, deklinacja I. 3. Części mowy, części zdania, technika tłumaczenia zdania pojedynczego. 4. Czasownik posiłkowy sum, esse, fui "być" w praesens wraz ze złożeniami. Zaimek osobowy. II. 1. Odmiana deklinacji II. 2. Indicativus imperfecti i futuri I czasowników kon. I IV oraz złożeń z czas. posiłkowym sum. 3. Przymiotniki deklinacji I II. 4. Zaimki dzierżawcze. III. 1. Participium perfecti passivi i futuri activi. 2. Dativus possessivus. 3. Accusativus cum infinitivo (ACI) i accusativus duplex. 4. Infinitivus perfecti activi i futuri activi. IV. 1. Indicativus perfecti, plusquamperfecti i futuri II. 2. Deklinacja III wprowadzenie, odmiana rzeczownika. 3. Przymiotniki deklinacji III. 4. Participium praesentis activi. V. 1. Czasowniki koniugacji III zakończone na -io (typu facio). 2. Czasowniki nieregularny fero, oraz eo wraz ze złożeniami. VI. 1. Stopniowanie przymiotników. 2. Tworzenie i stopniowanie przysłówków. 3. IV i V deklinacja. 4. Deklinacja zaimkowa. VII. 1. Strona bierna czasowników. 2. Tryb rozkazujący strony biernej. 3. Bezokoliczniki strony biernej. 4. Nominativus cum infinitivo (NCI). 5. Verba deponentia i semideponentia. 6. Czasownik fio, fieri, factus sum. 7. Nominativus duplex. VIII. 1. Gerundium w porównaniu z gerundivum. 2. Koniugacje omowne (opisowe) czynna i bierna (coniugatio periphrastica activa et passiva). 3. Ablativus absolutus. 5
IX. 1. Tryb coniunctivus odmiana. 2. Funkcja semantyczna trybu coniunctivus. 3. Tryb coniunctivus występujący dla zaznaczenia podrzędności zdaniowej i relacji czasowej. Zasada następstwa czasów (consecutio temporum). 4. Consecutio temporum w zd. pytających zależnych. X. 1. Zdania podrzędne wprowadzenie. 2. Zdania podrzędne ze spójnikiem ut (ne). 3. Zdania podrzędne ze spójnikiem cum. 4. Zdania warunkowe i okresy warunkowe (spójniki si, nisi, sin). XI. 1. Pozostałe spójniki zdań przyzwolonych. 2. Pozostałe spójniki zdań przyczynowych. 3. Zdania okolicznikowe czasu zestawienie pozostałych spójników. 4. Zdania porównawcze - zestawienie pozostałych spójników. 5. Spójniki quod oraz quin. 6. Verba anomala: volo, nolo, malo. 7. Liczebnik - numerale, ablativus temporis. B. Teksty i ćwiczenia w sem. 1 opierają się na tekstach zaczerpniętych z języka łacińskiego kościelnego, od sem. 2 pochodzą z Kodeksu Prawa Kanonicznego, Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościołów Wschodnich i innych dokumentów z prawa kanonicznego. Wymagania wstępne: Dekret Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego z 9 września 2002 roku, zakłada u studentów cyklu drugiego pewną znajomość języka łacińskiego z lektoratu przewidzianego w cyklu pierwszym, stąd zajęcia cyklu drugiego mają charakter repetytorium; formuła repetytorium pozwala także na naukę niemal od podstaw studentom bez znajomości języka łacińskiego lub ze słabą jego znajomością. Dekret Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego z 9 września 2002 roku, nowelizujący konstytucję Sapientia Christiana i załączone do niej Ordinationes, stwierdza, że celem zajęć jest zdobycie przez studentów takiej znajomości języka łacińskiego, aby mogli właściwie rozumieć Kodeks Prawa Kanonicznego, Kodeks Prawa Kanonicznego Kościołów Wschodnich oraz inne dokumenty z dziedziny prawa kanonicznego (Ordinationes, art. 57, 3). Metody nauczania: Wykład gramatyczny, ilustrowany przykładami (w sem. 1 lektoratu są to przykłady ogólne, w sem. 2 i następnych przykłady z kościelnych tekstów prawnych). Ćwiczenia ustne i pisemne: odmiana z tłumaczeniem: pojedynczych form, następnie zwrotów i zdań; tłumaczenie form odmienionych z dodaniem określenia (uzasadnienie przekładu); analiza składniowa zdań (ze szczególnym zwróceniem uwagi na zjawiska składniowe nie występujące w języku polskim lub tłumaczone na język polski z użyciem innych struktur językowych niż w języku łac.). 6
W ciągu drugiego i trzeciego roku lektoratu studenci w trakcie zajęć są zapoznawani z dostępnymi narzędziami wspomagającymi tłumaczenie tekstu łacińskiego, w tym także istniejącymi programami komputerowymi oraz dostępnymi słownikami (także istniejącymi w postaci elektronicznej); wykorzystują wyżej wspomniane narzędzia w trakcie zajęć i przy przygotowywaniu tekstu egzaminacyjnego. W sem. 2 roku akad. 2009/2010 rozpoczęto udostępnianie studentom uczestniczącym w kursie materiałów dydaktycznych i dodatkowych ćwiczeń za pośrednictwem platformy zdalnego nauczania (Moodle). W semestrach od pierwszego do piątego obowiązuje zaliczenie z oceną, uzyskiwane po zaliczeniu na ocenę pozytywną kolokwium (w formie ustnej lub pisemnej), sprawdzającego stopień przyswojenia materiału omawianego i ćwiczonego w danym semestrze. W semestrze piątym dodatkowym wymogiem formalnym do uzyskania zaliczenia (poza wyżej wspomnianym kolokwium) jest przedstawienie prowadzącemu do sprawdzenia słownictwa wypisanego z minimum połowy tekstu egzaminacyjnego (formy podstawowe, znaczenia pierwsze i użyte w tekście). Egzamin kończący kurs, przewidziany w semestrze szóstym, opiera się o wcześniej zatwierdzony przez prowadzącego i przygotowywany indywidualnie przez studenta fragment tekstu z prawa kanonicznego, związany tematycznie z przygotowywaną przez studenta pracą licencjacką. Tekst ustala się w semestrze czwartym lub na początku piątego semestru lektoratu; jest przygotowywany częściowo w trakcie zajęć (w semestrze piątym i szóstym przykłady na zagadnienia gramatyczne pochodzą z zatwierdzonych tekstów egzaminacyjnych). Mały słownik łacińsko-polski, pod red. J. Korpantego, Warszawa 2001; Słownik kościelny łacińsko-polski, red. A. Jougan, wyd. 3, Poznań Warszawa Lublin 1958; Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, red. J. Sondel, Kraków 1997 (dostępny również w wersji elektronicznej); Słownik łacińsko-polski, red. K. Kumaniecki, wiele wydań, np. Warszawa 1988; Słownik łacińsko-polski, t. 1 2, pod red. J. Korpantego, Warszawa 2001 2003; Wielewski M., Krótka gramatyka języka łacińskiego, wiele wydań, np. wyd. 22, Warszawa 1998. tpk07. Język nowożytny* Rok I II, semestr zimowy letni Wymiar: 120 h (30/30/30/30*) lektoratu Prowadzący: wybór Forma zaliczenia: z/z/z/z* 7
tpk08. Lud Boży I: Wierni Rok I, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Kroczek Przedmiot jest systematycznym wykładem norm prawa kanonicznego z Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., II Księgi, części I: Wierni (kan. 204 297). Treści wykładu: obowiązki i prawa wszystkich wiernych, obowiązki i prawa wiernych świeckich, święci szafarze czyli duchowni: kształcenie duchownych, przynależność czyli inkardynacja duchownych, obowiązki i prawa duchownych, utrata stanu duchownego, prałatury personalne. Wymagania wstępne: Znajomość podstaw eklezjologii, a szczególnie Konstytucji Lumen Gentium. Zaznajomienie z przepisami prawa kanonicznego dotyczącymi wiernych ze szczególnym uwzględnieniem ich obowiązków i praw. Egzamin ustny. Dyduch J., Krukowski J., Lud Boży, [w:] Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II, 1, Poznań 2005; Pawluk T., Prawo Kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II, t. II, Olsztyn 1986; Sztafrowski E., Podręcznik Prawa Kanonicznego, t. II, Warszawa 1986. tpk09. Lud Boży II: Hierarchiczny ustrój Kościoła Rok I, semestr letni Wymiar: 45 h wykładu Prowadzący: ks. prof. dr hab. Józef Krzywda CM Wykłady z ustroju hierarchicznego Kościoła dotyczą natury i struktury władzy w skali Kościoła powszechnego: Najwyższe organy władzy, oraz w skali Kościoła lokalnego i partykularnego. W ramach wykładu, wprowadza się studiujących w umiejętność rozumienia oraz interpretacji, w świetle danych Objawienia, Tradycji Kościoła oraz norm prawa, specyfiki i oryginalności instytucji Kościoła. Treść wykładanego przedmiotu dotyczy natury, charakteru i znaczenia władzy i instytucji kościelnych w perspektywie celu Kościoła, którym jest salus animarum wiernych oraz w misji Kościoła ad Gentes. 8
Wymagania wstępne: Rodzaj wstępnych wiadomości z przedmiotów teologicznych, korespondujących z wykładanym przedmiotem. Po ukończeniu studium, student winien posiadać zasadniczą wiedzę kanonistyczną z zakresu wykładanego przedmiotu oraz nabyć umiejętność samodzielnego korzystania z narzędzi interpretacyjnych w procesie poszukiwań i badań własnych przy pisaniu pracy dyplomowej. Metody nauczania: Wykłady i ćwiczenia na tekstach dokumentów kościelnych. Kolokwia i egzaminy ustne oraz dysertacje. Dyduch J., Góralski W., Górecki E., Krukowski J., Sitarz M., Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, Księga II Lud Boży, Poznań 2005; Góralski W., Lud Boży, Częstochowa 1996; Kongregacja do spraw Biskupów, Dyrektorium o pasterskiej posłudze biskupów Apostolorum Successores, Città del Vaticano 2004; Konstytucja Apostolska Universi Dominici Gregis Ojca Świętego Jana Pawła II o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze Biskupa Rzymskiego, Liberia Editrice Vaticana 1996; Krzywda J., Prymat papieski i Kolegium Biskupów w świetle nauki Vaticanum I i II, Kraków 2008; Posynodalna Adhortacja Apostolska Pastorem gregis Ojca Świętego Jana Pawła II O biskupie słudze Ewangelii Jezusa Chrystusa dla nadziei świata, Kopia według wyd. watykańskiego, Kraków 2003; Sobór Watykański II, Lumen gentium (tekst przekładu zatwierdzony przez Episkopat Polski), Wrocław 1986; Sztafrowski E., Konferencje Biskupie, Warszawa 1984. tpk10. Lud Boży III: Życie konsekrowane Rok I, semestr zimowy Wymiar: 45 h wykładu Prowadzący: ks. dr Arkadiusz Zakręta CM Ogólna charakterystyka życia konsekrowanego (historia, rozwój, teologia, miejsce w Kościele), zapoznanie z obowiązującymi normami KPK dotyczącymi instytutów życia konsekrowanego: normy wspólne wszystkim instytutom, instytuty zakonne, instytuty świeckie oraz stowarzyszeń życia apostolskiego. Treści wykładu: prezentacja norm wspólnych wszystkim instytutom życia konsekrowanego zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r., szczegółowa przedstawienie kanonów dotyczących instytutów zakonnych oraz 9
instytutów świeckich, a także stowarzyszeń życia apostolskiego, a także ukazanie zmian prawa w tym zakresie na podstawie porównania z Codex Iuris Canonici z 1917 r. Znajomość Prawa Kanonicznego z zakresu księgi II, części III Lud Boży, obejmującego Instytuty Życia Konsekrowanego i Stowarzyszenia Życia Apostolskiego oraz umiejętność zastosowanie poznanej wiedzy w praktyce. Egzamin ustny. Bar J. R., Kałowski J., Prawo o instytutach życia konsekrowanego, Warszawa 1985; Bar J. R., Poradnik kanonicznego prawa zakonnego, Warszawa 1986; De Paolis V., La vita consacrata nella Chiesa, Bologna 1992; Hylla B., Życie konsekrowane w dokumentach Kościoła, Kraków 2003; Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II, 2, Poznań 2006; Parzyszek Cz., Życie konsekrowane w posoborowym nauczaniu Kościoła, Ząbki 2007; Zubert B. W., Komentarz do KPK, t. 2, III, Lublin 1990. tpk11. Nauczycielskie zadania Kościoła Rok II, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Steczkowski Treścią przedmiotu jest zapoznanie z obowiązującym prawem zarówno powszechnym jak i partykularnym odnośnie nauczycielskiego zadania Kościoła. Treść wykładu określona jest przez kanony trzeciej księgi Kodeksu Prawa Kanonicznego. Zapoznanie z obowiązującym prawem kanonicznym powszechnym i partykularnym odnośnie nauczycielskiego zadania Kościoła. Egzamin w formie ustnej. Ardusso F., Magisterium Kościoła. Posługa Słowa, Kraków 2001; Kodeks Prawa Kanonicznego, ks. III. tpk12. Normy ogólne Rok I, semestr zimowy Wymiar: 45 h wykładu Prowadzący: ks. dr Józef Rapacz 10
tpk13. Prawo administracyjne Rok II, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Steczkowski W zakres przedmiotu wchodzi zapoznanie z organizacją administracji kościelnej, oraz z podstawami teologicznymi jej istnienia i działania. Następnie, zapoznanie z treścią konstytucji apostolskiej Pastor bonus, oraz z zagadnieniami związanymi ze stosowaniem rekursów. Treści wykładu: Podstawy filozoficzno-teologiczne istnienia administracji kościelnej. Natura kanonicznego aktu administracyjnego. Wady kościelnych aktów administracyjnych. Kościelna władza administracyjna. Struktura i zadania centralnych organów administracji kościelnej w świetle konstytucji apostolskiej Pastor bonus. Rekurs hierarchiczny. Rekurs administracyjny. Wybrane procedury administracyjno-kanoniczne. Celem jest zapoznanie z kompetencjami i zasadami działania poszczególnych organów administracji kościelnej. Efektem powinna być znajomość odpowiednich kompetencji i procedur obowiązujących w poszczególnych organach administracji kościelnej. Egzamin w formie ustnej. Jan Paweł II, konstytucja. apostolska Pastor bonus, Rzym Kraków 1988; Krukowski J., Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego, Lublin 1985; Jakubowski W., Stolarczyk M., Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego, Warszawa 2002. tpk14. Prawo administracyjne ćwiczenia Rok III, semestr zimowy Wymiar: 30 h ćwiczeń Prowadzący: ks. dr Piotr Kroczek Forma zaliczenia: zo Przedmiot jest praktycznym wykładem norm prawa kanonicznego z zakresu administracji kościelnej. Treści ćwiczeń: dyspensy, zezwolenia ze szczególnym uwzględnieniem spraw małżeńskich, przeniesienie do stanu świeckiego, procedura przy powierzeniu i usunięciu z urzędu, procedura przy usunięciu i przeniesieniu proboszcza, inne akty administracyjne. 11
Wymagania wstępne: Znajomość podstaw prawa karnego kanonicznego. Zaznajomienie z procedurami administracyjnymi prawa kanonicznego ze szczególnym uwzględnieniem dyscypliny kościelnej i sakramentów. Projekty i ćwiczenia praktyczne. Kroczek P., Lubaszka S., Podręcznik kancelaryjny dla duchowieństwa diecezji bielsko-żywieckiej (wybrane zagadnienia), Bielsko-Biała 2006; Krukowski J., Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego, Lublin 1985. tpk15. Prawo kanonizacyjne Rok II, semestr zimowy Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Arkadiusz Zakręta CM Zarys historyczny i podstawy teologiczne świętości kanonizowanej, formy orzecznictwa Kościoła w tej materii oraz postępowanie procesowe i jego etapy na podstawie KPK 1983, Konstytucji Apostolskiej Divinus Perfectionis Magister, Norm i Dekretu Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, Regulaminów Kongregacji oraz Instrukcji Sanctorum Mater. Treści wykładu: zapoznanie z różnymi formami orzecznictwa w zakresie świętości beatyfikowanej i kanonizowanej, a także szczegółowe zapoznanie z przepisami dotyczącymi spraw beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych podczas dochodzenia diecezjalnego oraz dochodzenia w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Znajomość aktualnych norm w zakresie prawa kanonizacyjnego oraz umiejętność zastosowanie poznanej wiedzy w praktyce. Egzamin ustny. Bartoszewski G., Geneza i przebieg procesu beatyfikacyjnego Męczenników II wojny światowej, AK 1 (548), lipiec sierpień 2000, t. 135; Misztal H., Komentarz do instrukcji Sanctorum Mater, Lublin 2008; Misztal H., Prawo kanonizacyjne, Lublin 2003; Rodrigo R., Manuale per istruire i processi di canonizzazione, Roma 1998; Veraja F., Le causa di canonizzazione dei Santi, Roma 1992. 12
tpk16. Prawo karne Rok II, semestr zimowy Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: o. dr Arnold Chrapkowski OSPPE Księga VI KPK oraz dokumenty Stolicy Apostolskiej dotyczące sankcji w Kościele. Treść zająć łączy się ściśle ze strukturą Księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego, która jest podzielona na dwie części. Część pierwsza dotyczy przestępstw i kar w ogólności, druga natomiast kar za poszczególne przestępstwa. Systematyczny wykład obejmuje następujące zagadnienia: Część I: władza karania w Kościele, ustawa karna i nakaz karny, podmiot sankcji karnych, przestępstwo kościelne w ogólności, kara kościelna w ogólności, rodzaje kar kościelnych, cenzury, kary ekspiacyjne, środki karne i pokuty, wymierzanie kar kościelnych, ustanie kar; Część II: kary za poszczególne przestępstwa. Wymagania wstępne: Przedmioty z zakresu teologii określone regulaminem studiów. Celem prowadzonych zajęć jest zapoznanie studentów z treścią Księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz dokumentów jakie w materii prawa karnego ukazały się po promulgacji Kodeksu z 1983 roku. Egzamin ustny. De Paolis V. Cito D., Le sanzioni nella Chiesa, commento al Codice di Diritto Canonico Libro VI, Roma 2001; Gajda P., Sankcje karne w Kościele, Tarnów 2008; Lempa F., Krukowski J., Wójcik W., Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., t. 4, Lublin 1987; Suchecki Z., Le sanzioni penali nella Chiesa, Parte I: I delitti e le sanzioni penali in genere (cann. 1311 1363), LEV, Roma 1999; Syryjczyk J., Kanoniczne prawo karne, część szczególna, Warszawa 2003; Syryjczyk J., Sankcje w Kościele, część ogólna, Warszawa 2008. tpk17. Prawo karne ćwiczenia Rok III, semestr letni Wymiar: 15 h ćwiczeń Prowadzący: o. dr Arnold Chrapkowski OSPPE Forma zaliczenia: z Księga VII KPK kan. 1717 1731. 13
Analiza przestępstw zarezerwowanych Kongregacji Nauki Wiary. Zapoznanie z podstawowymi zasadami procesu karnego: wstępne pojęcia dotyczące procesu karnego, przedmiot kanonicznego procesu karnego, oskarżenie i doniesienie o przestępstwie. Dochodzenie wstępne: natura i czynności prawne. Wymagania wstępne: Zdany egzamin z wykładu z prawa karnego. Celem prowadzonych ćwiczeń jest nabycie umiejętności praktycznego wykorzystania wiedzy z zakresu materialnego prawa karnego na podstawie delicta graviora oraz ukazanie specyfiki procesu karnego (kan. 1717 1731). Opracowanie, ocenianie ciągłe. Borek D., Ordynariusz a Delicta Graviora zarezerwowane Kongregacji Doktryny Wiary, Prawo Kanoniczne 47 (2004) 3 4, s. 97 146; Miziński A., Czynności prawne w dochodzeniu wstępnym kanonicznego postępowania karnego, Prawo Administracja Kościół 6 (2001), s. 119 158; Miziński A., Elementy kanonicznego procesu karno-administracyjnego, Roczniki Nauk Prawnych, t. XIII, z. II (2003), s. 127 159; Miziński A., Natura, Przedmiot i podmioty dochodzenia wstępnego w kanonicznym postępowaniu karnym, Prawo Administracja Kościół 5 (2001), s. 51 89; Miziński A., Normy własne kanonicznego procesu karno-sądowego, Prawo Administracja Kościół 2 3 (10 11)/2002, s. 141 174; Miziński A., Wymierzanie kar dekretem pozasądowym między normą a jej aplikacją, Roczniki Nauk Prawnych XVI, 1 (2006), s. 219 243; Papale C., Il processo penale canonico. Commento al Codice di Diritto Canonico, Libro VII, Parte IV, Città del Vaticano 2007; Steczkowski P., Normy De gravioribus delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis wybrane aspekty, Annales Canonici 3(2007), 245 263. tpk18. Prawo Kościołów Wschodnich Rok II, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Andrzej Sosnowski CR Studium Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich obejmuje najważniejsze kwestie związane z prawem Kościołów Wschodnich oraz organizacji i struktury hierarchicznej tych Kościołów. Treści wykładu: 1. Kodyfikacja prawa Kościołów Wschodnich; 2. Kanony wstępne; 3. Struktury zarządu i autonomia Kościołów Wschodnich; 4. Kościoły sui iuris; 5. Możliwość zmiany Kościoła sui iuris. 14
Wymagania wstępne: Znajomość podstaw struktury hierarchicznej Kościoła i prawa Kościoła Łacińskiego. Celem przedmiotu jest ukazanie specyficznych elementów prawa w Kościołach Wschodnich, które od 1990 roku rządzą się własnym Kodeksem, zwanym prawem wspólnym. Zapoznanie się z prawem Kościołów Wschodnich powinno ułatwić studentom zrozumienie podstawowych tematów związanych z patrymonium teologiczno-prawnym Kościołów Wschodu. Egzamin ustny. Abbas J., Two Codes in comparison, Roma 1997; Adamowicz L., Historia kodyfikacji prawa dla Wschodnich Kościołów Katolickich, [w:] Dębiński A. Górski G. (ed.), Historia et ius, Księga pamiątkowa ku czci ks. prof. H. Karbownika, Lublin 1988, s. 109 119; Adamowicz L., Patriarcha we wschodnich Kościołach Katolickich, geneza urzędu i procedura jego obsadzania według KKKW, [w:] Dębiński A. (ed.), Divina et Humana, księga jubileuszowa w 65 rocznicę urodzin ks. prof. H. Misztala, Lublin 2001, s. 347 366; Adamowicz L., Przynależność do Kościoła sui iuris według obowiązującego prawa kościelnego, Roczniki Nauk Prawnych 8 (1998), s. 129 146; Congregazione per le Chiese Orientali, Ius Ecclesiarum vehiculum caritatis, Atti del simposio internazionale per il decennale dell entrata in vigore del Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, Città del Vaticano, 19 23 novembre 2001, Città del Vaticano 2004; Funghini R. (ed.), Il matrimonio nel Codice dei Canoni delle Chiese Orientali, Città del Vaticano 1994; Khortyk O., Status prawny Kościoła Arcybiskupiego Większego, Lublin 2006; Mori G. Salachas D., Ordinaenti giuridici delle Chiese Cattoliche Orientali, Bologna 2000; Okulik L. (ed.), Le Chiese «sui iuris». Criteri di individuazione e delimitazione, Atti del Convegno di Studio svolto a Košice (Slovacchia) 6 7.03.2004, Venezia 2005; Pinto Pio V. (ed.), Commento al Codice dei Canoni delle Chiese Orientali, Città del Vaticano 2001; Prader J., Il Matrimonio in Oriente e Occidente, Roma 1992; Salachas D. Nitkiewicz K., Rapporti interecclesiali tra cattolici orientali e latini, Roma 2007; Salachas D. Sabbarese L., Chierici e ministero sacro nel Codice latino e orientale. Prospettive interecclesiali, Roma 2004; Salachas D. Sabbarese L., Codificazione latina e orientale e canoni preliminari, Roma 2003; Salachas D., La vita consacrata nel Codice dei Canoni delle Chiese Orientali, Bologna 2006; Salachas D., Teologia e disciplina dei sacramenti nei Codici latino e orientale, Studio teologico-giuridico comparativo, Bologna 2005. 15
tpk19. Prawo majątkowe Rok II, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Paweł Małek CM W ramach wykładów z historii prawa majątkowego ukazywane są przykłady najstarszych świadectw nabywania, posiadania oraz rozporządzania dobrami materialnymi przez wspólnoty wczesnochrześcijańskie w celu realizacji misji oraz zadań kościelnych. W sposób szczególny uwzględnia się rzymskie ustawodawstwo cesarskie w służbie Kościoła, koncentrując się na uznaniu przez państwo prawnej zdolności Kościoła w zakresie prawa majątkowego. Śledząc źródła poznania prawa kościelnego, ukazywane są dyspozycje prawne zawarte w Corpus Iuris Canonici, dotyczące prawa majątkowego. Następnie badane są idee przewodnie nauki Soboru Watykańskiego II na temat dóbr doczesnych Kościoła uwzględnione podczas prac nad reformą kościelnego prawa majątkowego. W ramach wykładu w sposób szczególny uwzględniony zostaje również Kodeks Prawa Kanonicznego z roku 1917 oraz dokumenty Soboru Watykańskiego II jako źródło dyspozycji prawnych obowiązującego prawa majątkowego. Poprzez określenie definicji majątku kościelnego ukazywane są dobra kościelne w znaczeniu ścisłym. Badane są zagadnienia prawnej zdolności majątkowej Kościoła oraz określenie podmiotu własności dóbr doczesnych według zapisu dyspozycji prawnych Kodeksu Prawa Kanonicznego z roku 1983 oraz Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich z roku 1990. Pogłębiona analiza czynności prawnych, stanowiących treść prawa kościelnego w odniesieniu do dóbr doczesnych, pozwala na badania sposobów nabywania dóbr, zarządzania nimi, określeniu zadań oraz obowiązków zarządców dobrami, sposobów zawierania umów ze szczególnym uwzględnieniem alienacji, rozporządzania pobożnymi zapisami w ogólności oraz pobożnymi fundacjami. Podczas wykładu w sposób szczególny omawiana jest procedura konsultacji organów kolegialnych dokonywana przez ordynariusza w celu uzyskania koniecznej zgody lub zasięgania rady w sprawach dotyczących zarządu kościelnymi dobrami materialnymi. W ramach pogłębienia erudycji prawnej zwraca się również szczególną uwagę na zagadnienie ochrony oraz uznanie przez ustawodawstwo państwowe prawnej zdolności Kościoła katolickiego w zakresie prawa majątkowego z uwzględnieniem: przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka jako źródła wolności i praw, ustawodawstwa polskiego oraz gwarancji wolności religijnej zawartej w normach prawa międzynarodowego. Treści wykładu: Historia kościelnego prawa majątkowego. Określenie zdolności prawnej Kościoła w dziedzinie majątkowej. Pojęcie dóbr doczesnych. Zagadnienie kościelnych dóbr doczesnych publicznej oraz prywatnej 16
osoby prawnej. Zasady nabywania dóbr. Zarząd dobrami materialnymi. Umowy, zwłaszcza alienacja. Pobożne zapisy i testamenty. Pobożne fundacje. Ochrona i uznanie przez ustawodawstwo państwowe oraz normy prawa międzynarodowego prawnej zdolności Kościoła katolickiego w zakresie prawa majątkowego. Wymagania wstępne: Znajomość podstaw implikacji teologicznych wykładanych norm z zakresu prawa majątkowego. Rozumienie zagadnień z zakresu prawa majątkowego; umiejętność wspierania kościelnych osób prawnych i fizycznych w administrowaniu dobrami materialnymi. Egzamin ustny. Acta Commissionis, Coetus studiorum de bonis Ecclesiae temporalibus, Communicationes 12 (1980), n. 2, s. 388 435; Acta Commissionis, Relatio complectens synthesim animadversionum ab em.mis atque exc.mis patribus Commissionis ad novissimum schema Codici Iuris Canonici exhibitarum, cum responsionibus a secretaria et consultoribus datis. Liber V De bonis Ecclesiae temporalibus, Communicationes 15 (1984), n. 1, s. 27 37; Adamowicz L., Władza biskupa diecezjalnego w odniesieniu do majątku kościelnego, [w:] Majer P. (red.), Biskup pasterz diecezji. Materiały z sympozjum «Biskup diecezjalny a duszpasterstwo i apostolstwo wiernych», Kraków 2003, s. 121 140; Chrapkowski A., Zarząd dobrami doczesnymi w instytutach zakonnych, Annales Canonici 3 (2007), s. 135 149; De Paolis V., De bonis Ecclesiae temporalibus in novo Codice Iuris Canonici, Periodica 73 (1984), s. 113 151; De Paolis V., I beni temporali della Chiesa, Bologna 1995; De Paolis V., Schema canonum Libri V de iure patrimoniali Ecclesiae, Periodica 68 (1979), s. 673 713; Dębiński A., Kościół i prawo rzymskie, Lublin 2007; Dubiel S., Uprawnienia majątkowe Kościoła katolickiego w Polsce w świetle Kodeksu Prawa Kanonicznego z roku 1983, Konkordatu z 1993 roku i Ustaw Synodalnych, Lublin 2007; Faltin D., De recto usu bonorum ecclesiasticorum ad mentem Concilii Vaticani II, Apollinaris 40 (1967), s. 409 441; Heimerl H. Pree H. (red.), Handbuch des Vermögensrechts der katholischen Kirche, Regensburg 1993; Pasternak F., Urzędy i beneficja kościelne. Majątek kościelny, Warszawa 1970; Pontifica Commissio Codici Iuris Canonici Recognoscendo, Schema canonum libri V de iure patrimoniali Ecclesiae. (Reservatum), Typis Polyglottis Vaticanis 1977; Salerno F., Liber V. De bonis Ecclesiae temporalibus, [w]: Commento al Codice di Diritto Canonico. t. I: Studium Romanae Rotae. Corpus Iuris Canonici, red. P. V. Pinto, Liberia Editrice Vaticana 2001, 17
s. 719 755; Sitarz M., Kompetencje organów kolegialnych w Kościele partykularnym, Lublin 2008, s. 183 258; Sitarz M., Wady kościelnych aktów administracyjnych wynikające z pominięcia przez biskupa diecezjalnego opinii lub zgody organów kolegialnych, Roczniki Nauk Prawnych 13 (2003), z. 2, s. 241 255; Wójcik W., Dyskusja nad stosunkiem zreformowanego prawa o patrymonium Kościoła do praw cywilnych, Roczniki Teologiczno- Kanoniczne 28 (1981), z. 5, s. 27 41; Wójcik W., Księga V. Dobra doczesne Kościoła, [w:] Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. IV, red. J. Krukowski, Lublin 1987, s. 9 109; Wójcik W., Prace nad prawem patrymonialnym Kościoła, Prawo Kanoniczne 20 (1977), nr 1 2, s. 213 229. tpk20. Prawo małżeńskie Rok II, semestr zimowy letni Wymiar: 90 h (45/45) wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Majer /e Całościowy wykład kanonicznego prawa małżeńskiego materialnego według przepisów kan. 1055 1165 Kodeksu Prawa Kanonicznego i norm pozakodeksowych, ze szczególnym uwzględnieniem tytułów nieważności małżeństwa i praktyki orzeczniczej w sądach kościelnych. Treści wykładu: Zagadnienia wstępne. Pojęcie małżeństwa. Prawny wymiar małżeństwa i miłości małżeńskiej. Małżeństwo sakramentem. Władza Kościoła nad małżeństwem ochrzczonych. Cele małżeństwa. Istotne przymioty małżeństwa. Prawo kanoniczne a małżeństwo cywilne. Zasada przychylności prawnej. Przeszkody małżeńskie w ogólności. Małżeństwa mieszane i inne zakazy. Poszczególne przeszkody małżeńskie (wiek, impotencja, węzeł, różna wiara, święcenia, ślub czystości, uprowadzenie, małżonkobójstwo, pokrewieństwo, powinowactwo, przyzwoitość publiczna, pokrewieństwo prawne). Zasada konsensualna. Wady zgody małżeńskiej (niezdolność psychiczna, błąd, podstęp, symulacja, przymus i bojaźń, zgoda warunkowa). Kanoniczna forma zawarcia małżeństwa. Uważnienie małżeństwa. Separacja małżonków i rozwiązanie węzła. Zdobycie wiedzy z zakresu kanonicznego prawa małżeńskiego. Umiejętność aplikacji zdobytej wiedzy w posłudze duszpasterskiej, działalności administracyjnej na szczeblu parafii i kurii i sądowych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Egzamin ustny (semestralny). 18
Biskupski S., Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, t. I, Warszawa 1956; Góralski W., Kanoniczna zgoda małżeńska (kanony: 1095 1107), Gdańsk 1991; Góralski W., Kościelne prawo małżeńskie, Warszawa 2006; Góralski W., Matrimonium facit consensus. Z orzecznictwa Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej (1984 1997), Warszawa 2000; Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. III: Prawo małżeńskie, Olsztyn 1984; Viladrich P. J., Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa (kanony 1095 1107 Kodeksu Prawa Kanonicznego), Warszawa 2002; Żurowski M., Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego. Stan prawny po promulgowaniu Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościoła łacińskiego w 1983 r., Katowice 1987. tpk21. Prawo małżeńskie I ćwiczenia Rok II, semestr letni Wymiar: 15 h ćwiczeń Prowadzący: ks. dr Piotr Majer Forma zaliczenia: z Praktyczne zastosowanie wiedzy z zakresu kanonicznego prawa małżeńskiego w sądowych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Analiza spraw o stwierdzenie nieważności małżeństwa na przykładzie wybranych akt spraw prowadzonych w Sądzie Metropolitalnym w Krakowie. Przygotowywanie dokumentów procesowych (skarga powodowa, przesłuchanie stron i świadków, uwagi obrońcy węzła, wyrok). Wymagania wstępne: Uczestniczenie w wykładach z zakresu prawa małżeńskiego. Zdobycie umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy z zakresu kanonicznego prawa małżeńskiego w konsultacji spraw o stwierdzenie nieważności małżeństwa oraz w kościelnej praktyce sądowniczej. Metody nauczania: Ćwiczenia i zajęcia praktyczne. Kilka pisemnych ćwiczeń praktycznych w ciągu semestru. Bianchi P., Kiedy małżeństwo jest nieważne? Poradnik dla duszpasterzy, konsultantów i wiernych, Kraków 2006. 19
tpk22. Prawo małżeńskie II ćwiczenia Rok III, semestr zimowy Wymiar: 15 h ćwiczeń Prowadzący: ks. dr Andrzej Wójcik Forma zaliczenia: z Aplikacja zdobytych wiadomości z prawa małżeńskiego do konkretnych przypadków mogących pojawić w pracy sądu kościelnego. Rozwiązywania praktycznych przypadków z zastosowaniem kanonicznego prawa małżeńskiego. Wymagania wstępne: Znajomość kanonicznego prawa małżeńskiego na poziomie studiów licencjackich (licencjat kościelny po magisterium). Umiejętność aplikacji zdobytych wiadomości z prawa małżeńskiego do konkretnych przypadków mogących pojawić w pracy sądu kościelnego. Metody nauczania: Analiza konkretnych kazusów. Zaliczenie polegające na rozwiązaniu pisemnym kilku kazusów prawnych. tpk23. Prawo procesowe małżeńskie i procesy szczegółowe przedmiot będzie realizowany w roku akademickim 2010/2011 Rok II, semestr zimowy letni Wymiar: 90 h (45/45) wykładu /e tpk24. Prawo procesowe ćwiczenia przedmiot nierealizowany w roku akademickim 2009/2010 Rok III, semestr zimowy Wymiar: 15 h ćwieczeń Forma zaliczenia: z tpk25. Prawo publiczne i konkordatowe Rok II, semestr zimowy Wymiar: 45 h wykładu Prowadzący: ks. dr Andrzej Wójcik Kościół jako podmiot w relacjach z państwem. Historia relacji Kościółpaństwo. Wolność religijna i prawo do niej w doktrynie Kościoła, w regulacjach konkordatu polskiego i państwowego prawa polskiego. Szczegółowa charakterystyka konkordatowego prawa małżeńskiego. 20
Znajomość doktryny i prawodawstwa Kościelnego i konkordatowego dotyczącego relacji państwo-kościół w Polsce; jak również dotyczącej wolności religijnej ze szczególnym uwzględnieniem prawa małżeńskiego. Wykład prowadzony bez podręczników w języku polskim. Do poszczególnych zagadnień podawane artykuły naukowe. tpk26. Prawo wyznaniowe Rok III, semestr zimowy Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Bronisław Fidelus Tematyka wykładów obejmuje zagadnienia prawne z zakresu stosunku Kościół Państwo zawarte w Konkordacie i Ustawie o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego z dnia 17 maja 1989 r. Także ważniejsze akty prawne z zakresu prawa cywilnego, finansowego i pracy. Wykłady oparte na tle historii Kościół Państwo. tpk27. Seminarium naukowe Rok I III, semestr zimowy letni Wymiar: 180 h (30/30/30/30/30/30) seminarium Prowadzący: wybór (ks. prof. dr hab. Jan Maciej Dyduch, ks. prof. dr hab. Józef Krzywda CM, ks. dr Piotr Majer) Forma zaliczenia: z/z/z/z/z/z tpk28. Stowarzyszenia wiernych Rok I, semestr letni Wymiar: 15 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Kroczek Przedmiot jest systematycznym wykładem norm prawa kanonicznego z Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., II Księgi, w Tytule V dotyczącym stowarzyszeń wiernych (kan. 298 329). Treści wykładu: normy wspólne dotyczące stowarzyszeń, publiczne stowarzyszenia wiernych, prywatne stowarzyszenia wiernych, normy specjalne dotyczące stowarzyszeń świeckich Zaznajomienie z przepisami prawa kanonicznego dotyczącymi stowarzyszeń wiernych, a także etapów ich powstania w prawie kanonicznym i polskim. 21
Egzamin ustny. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r., kan. 298 329; Kroczek P., Prawo do stowarzyszania się w prawie kościelnym i polskim, [w:] Borutka T. (red.), Akcja Katolicka, Bielsko-Biała Kraków 2007, s. 49 69; Kroczek P., Prywatne stowarzyszenia wiernych. Charakterystyka i etapy powstania, Anaclecta Cracoviensia 40 (2008), s. 451 464; Krukowski J., Stowarzyszenia wiernych, [w:] Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II, 1, Poznań 2005; Pawluk T., Prawo Kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II, t. II, Olsztyn 1986; Sobański R., Władza moderatorów stowarzyszeń kościelnych, Prawo Kanoniczne 31 (1988), nr 3 4, s. 3 14; Sztafrowski E., Podręcznik Prawa Kanonicznego, t. II, Warszawa 1986; Szypuliński Z., Prawo o stowarzyszeniach, Poznań 1997; Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach. tpk29. Uświęcające zadanie Kościoła Rok I, semestr zimowy letni Wymiar: 30/30 h wykładu Prowadzący: ks. dr Andrzej Wójcik /e Szczegółowa analiza kanonów 834 1054, 1166 1253 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Znajomość prawa kościelnego dotyczącego sakramentów i pozostałych aktów kultu Bożego. Egzamin ustny. Bez rekomendowanego podręcznika; do niektórych zagadnień podawane są na bieżąco artykuły naukowe. tpk30. Wprowadzenie do prawa cywilnego Rok I, semestr letni Wymiar: 30 h wykładu Prowadzący: prof. dr hab. Wacław Uruszczak Przedmiot obejmuje wprowadzenie do polskiego prawa cywilnego. Wykład koncentruje się na problemach podstawowych z zakresu polskiego prawa cy- 22
wilnego: pojęcie prawa cywilnego, prawo cywilne na tle polskiego systemu prawa, działy prawa cywilnego, normy prawa cywilnego, prawo podmiotowe i jego rodzaje, nadużycie prawa podmiotowego, źródła i zasady ogólne prawa cywilnego; podmioty prawa (osoby fizyczne i osoby prawne), przedmioty prawa (rzeczy i inne), czynności prawne (pojęcie, rodzaje czynności, forma czynności prawnych i jej rodzaje), wady oświadczenia woli, pełnomocnictwo i jego rodzaje, przedawnienie, własność i inne prawa rzeczowe, posiadanie, zobowiązanie cywilnoprawne i jego źródła, zasady prawa zobowiązań, spadkobranie. Znajomość podstawowych pojęć i zasad z zakresu prawa cywilnego. W ocenie uwzględnia się udział w zajęciach oraz nabytą wiedzę w zakresie treści merytorycznych przedmiotu wykazaną na egzaminie ustnym prowadzonym przez wykładowcę w terminach uzgodnionych z grupą studencką. Gajda J., Gawlik Z., Wójcik S., Podstawy prawa cywilnego. Cześć ogólna, Warszawa 2003; Gniewek E. (red.), Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 2005; Kodeks cywilny z 1964 r., wydanie aktualne na rok 2010. tpk31. Wstęp ogólny do studiów prawnych Rok I, semestr letni Wymiar: 15 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Steczkowski Forma zaliczenia: z Zakres przedmiotu obejmuje: pojęcie prawa i nauk prawnych, systematyka nauk prawnych, oraz zapoznanie z podstawowymi pojęciami prawoznawstwa i języka prawnego. Treści wykładu: Pojęcie prawa. Pojęcie i systematyka nauk prawnych. Wyjaśnienie podstawowych pojęć prawoznawstwa. Źródła prawa i ich hierarchia. Tworzenie prawa. Pojęcie normy i przepisu prawnego. Język prawny i język prawniczy. Przestrzeganie prawa. Stosowanie prawa tryb sądowy i administracyjny. Wymagania wstępne: Ukończenie studiów magisterskich filozoficzno-teologicznych (absolwenci studiów magisterskich prawniczych są zwolnieni). Nabycie sprawności w rozumieniu i posługiwaniu się terminologią prawniczą, oraz zapoznanie z systematyką nauk prawnych. 23
Zaliczenie w formie pisemnej. Krukowski J., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2002; Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 1995. tpk32. Wstęp ogólny i metodologia prawa kanonicznego Rok I, semestr zimowy Wymiar: 15 h wykładu Prowadzący: ks. dr Piotr Majer Wykład zagadnień wstępnych dotyczących prawa kanonicznego oraz metodologii prawa kościelnego. Treści wykładu: Uzasadnienie istnienia prawa w Kościele. Specyfika prawa kanonicznego. Cel prawa kościelnego. Źródła prawa kanonicznego. Interpretacja prawa kościelnego. Nauczanie prawa. Ośrodki kanonistyczne w Polsce i na świecie. Najważniejsze wydania źródeł prawa kanonicznego. Czasopisma kanonistyczne. Zdobycie podstaw wiedzy wprowadzającej do studiów z zakresu prawa kanonicznego. Zapoznanie się ze źródłami prawa kanonicznego, podstawowym piśmiennictwem i czasopismami fachowymi. Nabycie umiejętności korzystania ze źródeł i piśmiennictwa. Podstawy interpretacji prawa kanonicznego. Praca semestralna. Graczyk K., Metodologia i metodyka prawa kanonicznego, Lublin 1999; Sobański R., Metodologia prawa kanonicznego, Warszawa 2009. tpk33. Wykład monograficzny ogólny: Problemy codziennej praktyki sądowej w zakresie prawa małżeńskiego Rok I/II/III, semestr zimowy letni Wymiar: 30 h (15/15) wykładu Prowadzący: dr Aleksandra Brzemia-Bonarek Forma zaliczenia: /e Wykład monograficzny, częściowo wykorzystujący aktualne badania wykładowcy nad zagadnieniem prawdy obiektywnej w kanonicznym procesie małżeńskim, wykonywanym w ramach przyznanego grantu, poszerzony o problematykę praktycznych, najczęściej pojawiających się problemów związa- 24
nych z procesem małżeńskim (a dotyczącym subiektywności zeznań, ich jakości, ograniczeń dowodowych, opinii biegłych, osobowości stron). Dodatkowo omawiana jest doktryna i współczesna praktyka Kościoła (procedura administracyjna) w materii możliwości rozwiązania małżeństwa niesakramentalnego na korzyść wiary, w świetle norm wydanych przez Kongregację doktryny Wiary w 2001 r. i literatury przedmiotu.stałym corocznym elementem wykładu jest prezentacja i próba analizy najnowszej alokucji papieskiej do Roty Rzymskiej. Wykład ma zachęcić do samodzielnych poszukiwań w obrębie prawa małżeńskiego, nauczyć krytycyzmu spojrzenia i wykorzystywania zdobyczy innych nauk (w tym przyrodniczych) przydatnych w procesie małżeńskim. Treści wykładu: Nierozerwalność i sakramentalność małżeństwa ochrzczonych, rozwiązanie małżeństwa niesakramentalnego na korzyść wiary wg norm Kongregacji Doktryny Wiary z 2001 r., problemy praktyki sądowej w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa w przypadku małżeństwa katolika z akatolikiem, charakterystyka procesu małżeńskiego, cel procesu małżeńskiego, sędzia jako badacz prawdy, dialog sędziego z biegłym, obiektywizacja dowodów, sposoby zdobywania dowodów, ograniczenia w zdobywaniu dowodów, subiektywna prawda stron, problematyka zeznań świadków, analiza treści najnowszej alokucji papieskiej do Roty Rzymskiej, adwokat kościelny rola i funkcja w kanonicznym procesie małżeńskim, obrońca węzła rola i funkcja, obalanie narosłych mitów. Wymagania wstępne: Ukończony kurs prawa małżeńskiego materialnego na wcześniejszych studiach lub znajomość tej gałęzi prawa kanonicznego, przynajmniej podstawowa wiedza z zakresu spornego procesu kanonicznego. Celem przedmiotu jest przedstawienie bogactwa i różnorodności spraw małżeńskich, które trafiają na wokandy sądów kościelnych. Szczególny nacisk kładzie się na zrozumienie przez studenta, iż podstawowym celem procesu jest deklaracja prawdy o sakramencie, zrozumienie i przyswojenie różnic pomiędzy kościelnym procesem małżeńskim a cywilnym procesem krajowym, roli uczestników procesu ze szczególnym uwzględnieniem funkcji sędziego kościelnego. Wykład ma rozszerzyć wiedzę studenta nie tylko z zakresu stricte prawa małżeńskiego, ale również wzbogacić jego wiedzę ogólno prawną, z takich dziedzin jak filozofia prawa, socjologia prawa, psychologia oraz rozwinąć formacyjnie studentów przyszłych pracowników sądów kościelnych bądź pracowników kanonicznych poradni małżeńskich. Metody nauczania: Wykład z elementami konwersatorium. Egzamin w semestrze letnim. 25
Brzemia-Bonarek A., Dowód zdobyty w sposób niegodziwy wg instrukcji Dignitas connubii, [w:] Proces małżeński wg instrukcji Dignitas connubii pierwsze doświadczenia, III Ogólnopolskie Forum Sądowe, Tarnów 2008, s. 155 159; Brzemia-Bonarek A., Prawda w świetle znowelizowanego procesu cywilnego, Prawo kanoniczne 2008, nr 3 4, s. 385 399; Góralski W., Studia nad małżeństwem i rodziną wybór artykułów, Warszawa 2007; Grocholewski Z., Pewność moralna jako klucz do lektury norm procesowych, Ius Matrimonialne 3 (9) 1998; Kowal J., Le norme per lo scioglimento del matrimonio in favorem fidei parte procedurale, Periodica 93 (2004), s. 256 264; Kowal J., Normae dissolutionis matrimonii in faworem fidei, Periodica 91 (2002), s. 459 506; Pompedda M. F., Kanon 1095 w systematyce generalnej KPK i w ewolucji interpretacyjnej, Ius Matrimoniale 4 (10) 1999, s. 29; Sobański R., Iudex veritatem de matrimonio dicit, Ius Matrimoniae 4 (10) 1999, s. 181 196; Sobański R., Prawda jako entelechia procesu o nieważność małżeństwa w świetle przemówień Piusa XII do Roty Rzymskiej, Ius Matrimoniale 13 (19) 2008, s. 41. 26