Oto prawa człowieka w dokumentach ratyfikowanych przez Polskę (patrz Art. 91 Konstytucji R.P.) POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA (Paryż, 10 grudnia 1948 r.) Artykuł 25 1. Każda osoba ma prawo do poziomu życia odpowiadającego potrzebom zdrowia i dobrobytu jej samej i jej rodziny, włączając wyżywienie, ubiór, mieszkanie, opiekę medyczną i niezbędne świadczenia społeczne, jak również prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do racy, wdowieństwa, podeszłego wieku, a także innych przyczyn utraty środków utrzymania w następstwie okoliczności niezależnych od jej woli. 2. Macierzyństwo i dzieciństwo korzystają z prawa do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci, małżeńskie i pozamałżeńskie, korzystają z jednakowej ochrony socjalnej. MIĘDZYNARODOWY PAKT PRAW GOSPODARCZYCH, SOCJALNYCH I KULTURALNYCH (Nowy Jork, 16 grudnia 1966 r.) Ratyfikowany przez Polskę 3 marca 1977 r. Artykuł 11 1. Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdej osoby do dostatecznego poziomu życia dla niej samej i jej rodziny, w tym do dostatecznego wyżywienia, odzieży i mieszkania, oraz do stałego polepszania warunków bytowych. Państwa Strony podejmą właściwe środki w celu zapewnienia urzeczywistnienia tego prawa i uznają w tym celu podstawowe znaczenie współpracy międzynarodowej, opartej na zasadzie dobrowolności. MIĘDZYNARODOWA KONWENCJA W SPRAWIE LIKWIDACJI WSZELKICH FORM DYSKRYMINACJI RASOWEJ (Nowy Jork, 7 marca 1966 r.) Ratyfikowana przez Polskę 9 października 1968 r.
Artykuł 5 Zgodnie z podstawowymi zobowiązaniami ustalonymi w artykule 2 niniejszej Konwencji, Państwa Strony zobowiązują się zakazać i zlikwidować dyskryminację rasową we wszystkich jej formach oraz zabezpieczyć prawo każdego, bez względu na rasę, kolor skóry albo pochodzenie narodowe lub etniczne, do równości wobec prawa, zwłaszcza w zakresie korzystania z następujących praw: a) prawo do równego traktowania przed sądami i wszystkimi innymi organami wymiary sprawiedliwości; b) prawa do bezpieczeństwa osobistego oraz ochrony ze strony państwa przed przemocą lub naruszeniem nietykalności cielesnej czy to przez urzędników państwowych, czy też przez jakąkolwiek jednostkę, grupę lub instytucję; c) praw politycznych, w szczególności prawa do udziału w wyborach do głosowania i kandydowania na zasadzie powszechnego i równego prawa wyborczego, do udziału w rządzeniu, jak również w kierowaniu sprawami publicznymi na każdym szczeblu, a także prawa równego dostępu do służby publicznej, d) innych praw obywatelskich, w szczególności: i/ prawa swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w obrębie granic państwa; ii/ iii/ iv/ prawa opuszczania jakiegokolwiek kraju, włączając swój własny, jak również powrotu do swego kraju; prawa do obywatelstwa; prawa do zawierania małżeństwa i do wyboru małżonka; v/ prawa do własności, zarówno indywidualnej, jak i wespół z innymi; vi/ vii/ viii/ ix/ prawa do dziedziczenia; prawa do wolności myśli, sumienia i religii; prawa do wolności poglądów i wypowiedzi; prawa do wolności spokojnych zgromadzeń i do zrzeszania się; e) praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych, w szczególności: i/ prawa do pracy, swobodnego wyboru zatrudnienia, słusznych i dogodnych warunków pracy, ochrony przed bezrobociem, również płacy za równą pracę, słusznego i korzystnego wynagrodzenia;
ii/ iii/ iv/ prawa tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich; prawa do mieszkania; prawa do publicznej ochrony zdrowia, opieki lekarskiej, zabezpieczenia społecznego i świadczeń socjalnych; v/ prawa do nauki i szkolenia zawodowego; vi/ prawa do równego uczestnictwa w działalności kulturalnej; f) prawa dostępu do wszystkich miejsc i urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego, takich jak transport, hotele, restauracje, kawiarnie, teatry i parki. KONWENCJA W SPRAWIE LIKWIDACJI WSZELKICH FORM DYSKRYMINACJI KOBIET (Nowy Jork, 18 grudnia 1979 r.) Ratyfikowana przez Polskę 18 lipca 1980 r. Artykuł 14 1. Państwa Strony wezmą pod uwagę szczególne problemy stojące przed kobietami wiejskimi oraz ważną rolę, jaką odgrywają one w gospodarczym przetrwaniu swych rodzin, włącznie z ich pracą w niepłatnym sektorach gospodarki, oraz podejmą wszelkie właściwe środki celem zapewnienia stosowania postanowień niniejszej Konwencji wobec kobiet w środowisku wiejskim. 2. Państwa Strony podejmą wszelkie właściwe środki dla likwidacji dyskryminacji kobiet w środowiskach wiejskich celem zapewnienia, na zasadzie równości mężczyzn i kobiet, że będą one uczestniczyły w rozwoju i czerpały korzyści płynące z rozwoju środowiska wiejskiego, a w szczególności zapewniają takim kobietom prawo: a/ do udziału w opracowaniu i realizacji planów rozwoju na wszystkich szczeblach, b/ dostępu do odpowiednich instytucji ochrony zdrowia, włącznie z informacją, poradnictwem i usługami w zakresie planowania rodziny, c/ do bezpośredniego korzystania z programów zabezpieczenia społecznego, d/ do otrzymania wszelkich typów szkolenia i kształcenia, formalnego i nieformalnego, w tym również w zakresie nauki pisania i czytania oraz m.in. możliwości korzystania z wszelkich form zbiorowego upowszechniania i popularyzacji, celem podwyższenia ich umiejętności technicznych,
e/ do organizowania grup samopomocy oraz spółdzielni w celu stworzenia równego dostępu do możliwości gospodarczych poprzez zatrudnienie lub pracę samodzielną, f/ do uczestniczenia we wszelkiej działalności wspólnoty, g/ do dostępu do kredytów i pożyczek rolniczych, do ułatwień handlowych, odpowiedniej technologii oraz równego traktowania w zakresie reform gruntowych i rolnych, jak również w projektowaniu inwestycji gruntowych, h/ do korzystania z odpowiednich warunków życia, zwłaszcza warunków mieszkalnych, sanitarnych, dostaw energii elektrycznej i wody, transportu oraz łączności. KONWENCJA PRAW DZIECKA (Nowy Jork, 20 listopada 1989 r.) Ratyfikowana przez Polskę 30 września 1991 r. Artykuł 27 1. Państwa Strony uznają prawo każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającego jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, duchowemu, moralnemu i społecznemu. 2. Na rodzicach lub innych osobach obowiązanych z tytułu opieki nad dzieckiem ciąży główna odpowiedzialność za zapewnienie, w granicach swych możliwości i swych środków finansowych, warunków życia niezbędnych do rozwoju dziecka. 3. Państwa Strony zgodnie z warunkami krajowymi oraz odpowiednio do swych zasobów, będą podejmowały właściwe środki w celu pomagania rodzicom i innym osobom obowiązanym z tytułu opieki nad dzieckiem w urzeczywistnieniu tego prawa oraz będą udzielały, w razie potrzeby, pomocy materialnej, oraz inne programy wspierające, zwłaszcza w zakresie wyżywienia, ubrania i mieszkania 4. Państwa Strony podejmą wszelkie właściwe środki w celu zapewnienia łożenia na utrzymanie dziecka ze strony rodziców lub innych osób ponoszących odpowiedzialność finansową za dziecko, zarówno na terytorium Państwa Strony, jak też za granicą. W szczególności w przypadkach, gdy osoba ponosząca odpowiedzialność finansową za dziecko mieszka w państwie innym niż dziecko, Państwa Strony będą dążyły do przystąpienia do umów międzynarodowych lub do zawarcia takich umów, jak również do zawierania jakichkolwiek innych porozumień.
KARTA PODSTAWOWYCH PRAW UNII EUROPEJSKIEJ Artykuł 17 Prawo do własności 1. Każda osoba ma prawo do władania, używania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony swego mienia, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych przez prawo, za uczciwym odszkodowaniem wypłaconym w rozsądnym terminie. Korzystanie z własności może podlegać regulacji, jeśli jest to konieczne ze względu na interes ogólny. 2. Własność intelektualna podlega ochronie. Artykuł 34 Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna 1. Unia uznaje i szanuje uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz do opieki społecznej zapewniające ochronę w takich wypadkach jak : macierzyństwo, choroba, wypadki przy pracy, zależność lub podeszły wiek, oraz w razie utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami określonymi w prawie wspólnotowym, ustawach i praktyce krajowej. 2. Każda osoba zamieszkała i poruszająca się legalnie na terytorium Unii Europejskiej ma prawo do świadczeń z zabezpieczenia społecznego i korzyści socjalnych zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyką krajową. 3. W celu zwalczania społecznej marginalizacji i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy społecznej i pomocy mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z procedurami określonymi w prawie wspólnotowym oraz ustawach i praktyce krajowej, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków. Artykuł 54 Zakaz nadużywania prawa Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako przyznające prawo do podejmowania jakiejkolwiek działalności lub realizacji jakiegokolwiek aktu mającego na celu zniweczenie któregokolwiek z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub do ich ograniczenia w większym stopniu niż jest to w niej przewidziane.
**Według tłumaczenia z jęz. angielskiego, dokonanego przez Marka Antoniego Nowickiego - Rzeczpospolita z 6.X.2000, str. C.4