Temat: Wprowadzenie do historii najnowszej
1. Granice historii najnowszej 1. Prehistoria 2. Starożytność/antyk 3. Średniowiecze 4. Nowożytność (wiek XIX) 5. Współczesność
2. Krytyka źródeł Krytyka zewnętrzna (miejsce i czas powstania źródła, identyfikuje się autora) Krytyka wewnętrzna (przeanalizowanie treści i ustalenie wiarygodności)
3. Nauki pomocnicze historii Archeologia prawna nauka o znakach władzy (atrybuty, ceremoniał, insygnia) i prawa (formy, narzędzia i sprzęty służące do realizowania norm prawnych: strój, atrybuty, symbole i znaki rytuału prawniczego). Archiwistyka nauka o metodach pracy z archiwami (historyczne i aktualne sposoby gromadzenia, przechowywania, opracowywania i udostępniania danych). Bibliologia historyczna nauka o piśmie opublikowanym (manuskrypcie i druku). Chronologia jedna z podstawowych nauk pomocniczych historii, zajmująca się sposobami określania czasu, czyli systemem datowania (np. kalendarzach). Metoda chronologii pozwala na ustalenie np. świąt ruchomych przypadających na dany rok, lub dnia tygodnia przypadającego na daną datę.
Dyplomatyka nauka badająca dokumenty od strony krytyki naukowej, czyli określająca przydatność zachowanych dokumentów do badań historycznych. Pozwala m.in. wykryć falsyfikaty oraz ustalić procedury prawne i administracyjno-kancelaryjne stosowane przy powstawaniu dokumentów. Genealogia nauka o stopniach pokrewieństwa osób, rodzin i rodów. W szczególności istotna przy badaniach dotyczących warstw panujących, dziedziczenia, koligacji politycznych, ale również ostatnimi laty przydatna w historii chorób czy historii przekazu genetycznego. Geografia historyczna nauka odtwarzająca całość środowiska geograficznego w danym miejscu i epoce, lub ukazująca zmiany chronologicznie zachodzące w danym miejscu zajmuje się rekonstrukcją ukształtowania powierzchni, środowiska przyrodniczego, kultury, gospodarki (historia gospodarcza) i polityki (historia polityczna). Bardzo istotna z punktu widzenia historii militarnej i gospodarczej. W skali światowej stanowi również naukę pomocniczą dla badań geopolitycznych.
Kartografia nauka zajmująca się mapami w historii i metodami ich produkcji. Ważna dla geografii historycznej, ale również dla badań nad historią nauki, podróży, świadomości i wyobraźni geograficznej. Heraldyka nauka o herbach przede wszystkim rodowych, ale również herbach miast, ziem, instytucji itd. Nauka pomocnicza dla badań genealogicznych, ale również dla historii idei, historii wyobraźni i symboliki. Falerystyka nauka o medalach, orderach i innych odznaczeniach. Weksylologia nauka o sztandarach, chorągwiach, proporcach itp. stanowi uzupełnienie heraldyki i historii symboli.
Metrologia nauka zajmująca się sposobami dokonywania pomiarów oraz zasadami interpretacji uzyskanych wyników. Numizmatyka nauka o monetach, ale także innych środkach pieniężnych i papierach wartościowych. Fundamentalna dla historii gospodarczej, ekonomicznej, społecznej, ale również pełniąca bardzo istotną rolę w datacji archeologicznej. Dla historii politycznej, dla historii idei społeczno-politycznych (zwłaszcza w okresie średniowiecza) istotne zagadnienia niosą treści zawarte na obydwu, lub nawet na trzech stronach monet.
Paleografia nauka o systemach pisma, głównie sprzed ery druku. Fundamentalna nauka dla właściwego odczytania i datowania niedrukowanych źródeł historycznych. Brachygrafia nauka o skrótach stosowanych w piśmie, w szczególności bardzo istotna dla historyków mediewistów w średniowiecznej łacinie i grece bardzo często używano skrótów w piśmie. Epigrafika nauka o uwiecznianiu napisów, np. na pomnikach, budynkach, nagrobkach, tablicach pamiątkowych, ale także na sztandarach, szatach liturgicznych. Kodykologia nauka pomocnicza mediewistyki i paleografii dotycząca rękopisów zapisanych w kodeksach i księgach sprzed ery druku. Kryptografia nauka o odczytywaniu zaszyfrowanych tekstów, przydatna w dyplomatyce, w historii stosunków międzynarodowych i dyplomacji, jak i w wielu innych badaniach historycznych. Neografia chronologiczna kontynuacja paleografii, badająca pismo ręczne po odkryciu druku. Papirologia nauka o rękopisach zapisanych na papirusie (dotyczy zarówno egiptologii, jak i całej historii starożytnej).
Sfragistyka nauka o pieczęciach, stanowiąca bardzo ważny komplement dyplomatyki i heraldyki. Istotna dla badań nad najwyższymi warstwami społecznymi i politycznymi. Prasoznawstwo nauka o czasopismach i wydawnictwach periodycznych, obejmująca coraz częściej także inne źródła informacji pochodzenia dziennikarskiego (radio, telewizja, Internet massmedia). Źródłoznawstwo dziedzina badań historycznych zajmująca się pochodzeniem, autentycznością, sposobami krytyki naukowej, możliwościami zabezpieczenia, konserwacji i edycji źródeł historycznych.
Archeologia samodzielna nauka badająca materialne pozostałości ludzkich kultur, przedmiotem badania są zarówno kultury prehistoryczne, jak i cywilizacje historyczne. Długo uważana przez historyków za mało wiarygodną ze względu na trudności w datacji badanych obiektów oraz w przypisywaniu ich konkretnym podmiotom kulturowym i politycznym; dziś bardzo istotna nauka pomocna w badaniu okresów historycznych. Bibliografia nauka o zapisie bibliograficznym niezbędna dla katalogowania pozycji książkowych. Demografia historyczna nauka o populacjach ludzkich, czyli liczbie ludzi w różnych miejscach i w różnych epokach. Etnografia nauka o kulturze ludowej (folklorze) danego regionu. za www.wikipedia.pl
4. Źródła historyczne Można podzielić źródła na materialne (pisane i niepisane) oraz niematerialne (np. legendy, obyczaje)
Pisane historiograficzne (opisowe) kroniki, roczniki, pamiętniki, wspomnienia, spisy kazań, dzieła literackie itp. narracyjne - pamiętniki, kroniki normatywne (dokumentacyjne, aktowe) powstałe jako dowód czynności prawnej (dokumenty, akta, spisy inwentarza gospodarczego, sprawozdania, protokoły powstałe na użytek administracji, dokumentacja obrad parlamentu, konstytucje, dekrety) epistolarne (wszelkiego rodzaju korespondencja) hagiograficzne żywoty świętych, biograficzne żywoty cesarzy, monarchów, epigraficzne napisy na kamieniach, ścianach budowli historycznych
Niepisane wykopaliskowe (źródła archeologiczne) szczątki naczyń, uzbrojenia, przedmioty codziennego użytku, pozostałości obiektów mieszkalnych czy grobów ikonograficzne obiekty architektoniczne zamki, świątynie, stare kamienice, dzieła sztuki obrazy, posągi, rzeźby, biżuteria,
5. Źródła w pracy historyków XX i XXI wieku