Upadłość konsumencka Jak poradzić sobie z problemem niewypłacalności osób fizycznych? Katarzyna Andrzejczak Katedra Prawa Gospodarczego AE Poznań
Plan prezentacji: Instytucja upadłości konsumenckiej Przyczyny zadłużenia gospodarstw domowych Modele regulacji upadłości konsumenckiej Projekt ustawy o przeciwdziałaniu niewypłacalności osób fizycznych
Upadłość konsumencka: Przyznanie konsumentom możliwości ogłoszenia upadłości w sytuacji gdy staną się niewypłacalni Niewypłacalność niemożność spłacania wymagalnych zobowiązań (wartość majątku niższa niż wartość zobowiązań)
Przyczyny nadmiernego zadłużenia konsumentów: Niezależne od konsumenta: Związane z transformacją ustrojową, gospodarczą Związane z kryzysem gospodarczym O charakterze prywatnym Płatności okresowe obciążające gospodarstwo domowe
Przyczyny nadmiernego zadłużenia konsumentów (cd.): Zadłużenie lekkomyślne - aktywne : Zadłużenie nie z winy konsumenta pasywne : Niegospodarność Brak dostatecznego rozeznania Choroba Rozwód Utrata pracy
Przyczyny nadmiernego zadłużenia konsumentów (cd.): Socjologiczne Kredyt z konieczności Osoby o niskich dochodach Kredyt dla wygody Osoby o średnich i wysokich dochodach
Modele uregulowania upadłości konsumenckiej Model anglosaski (bankruptcy, market failure): Model europejski (debt adjustment, social problem): Otwarty dostęp Zasada Fresh start, prawo do otrzymania drugiej szansy Tendencja: Wprowadzanie przepisów bardziej restrykcyjnych Tendencja do ograniczania dostępu do procedury upadłościowej Plany naprawcze mają charakter obligatoryjny ( Earned start ) Ugoda z wierzycielami jest często elementem procedury
Różnice w regulacjach: Zakres podmiotowy Tryb sądowy lub administracyjny Długość trwania procedury Możliwość ponownego ogłoszenia upadłości Koszty postępowania Powołanie syndyka/doradcy/zarządcy Stopień ograniczenia samodzielności dłużnika Wyłączenia z masy upadłości
Projekt ustawy o przeciwdziałaniu niewypłacalności osoby fizycznej Obejmuje: Osoby fizyczne Osoby prowadzące działalność gospodarczą (długi związane bezpośrednio z wykonywaniem działalności gospodarczej - nie więcej niż 15 procent łącznej kwoty zobowiązań) Postępowanie administracyjne (Konsumenckie Kolegia Orzekające przy Delegaturach UOKiK) Postępowanie upadłościowe oraz zapobiegające niewypłacalności
Projekt ustawy o przeciwdziałaniu niewypłacalności osoby fizycznej (cd.) Upadłość obejmująca likwidację majątku tylko jeden raz w jego życiu Koszty: wniosek - 500 złotych w razie ogłoszenia upadłości dłużnik wnosi zaliczkę na koszty postępowania w wysokości 3 % wartości zobowiązań dłużnika wynagrodzenie zarządcy Od chwili złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik nie może rozporządzać majątkiem ani zaciągać zobowiązań poza drobnymi bieżącymi sprawami życia codziennego
Zarzuty wobec projektu Procedura administracyjna zamiast sądowa niezawodowy charakter orzekania Nie przyznano kompetencji wystąpienia z wnioskiem wierzycielom Otwarty dostęp do procedury dla dłużnika, który: nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, a wartość jego majątku ( ) jest niższa niż wartość tych zobowiązań Liczne wyłączenia z masy upadłości (10m 2 dla każdej osoby na utrzymaniu ) Wysokie koszty postępowania zarówno społeczne jak i dla samego dłużnika Nie wyznaczono racjonalnych kryteriów zagrożenia niewypłacalnością
Podsumowanie: Umożliwienie powrotu do społeczeństwa osobom wykluczonym przez zadłużenie Niektóre zagrożenia: Większy rygoryzm przy przyznawaniu kredytów zwiększenie potrzebnych zabezpieczeń Niebezpieczeństwo nadużywania instytucji upadłości konsumenckiej Problem wyboru konkretnych rozwiązań Doświadczenie innych państw